بخشی از مقاله
فهرست مندرجات
دامنه كاربرد
تعاريف
طبقهبندي اجارهها
حسابداري اجارهها توسط اجارهكننده
اجارههاي سرمايهاي
اجارههاي عملياتي
حسابداري اجارهها توسط اجارهدهنده
اجارههاي سرمايهاي
اجارههاي عملياتي
معاملات فروش و اجاره مجدد
تاريخ اجرا
حسابداري اجارهها
مقدمــه
1 . هدف اين استاندارد، تجويز رويههاي حسابداري و افشاي مناسب براي اجارههاي سرمايهاي و عملياتي توسط اجارهدهنده و اجارهكننده است.
2 . اجاره ابزاري است كه واحد تجاري از طريق آن حقخريد يا استفاده از داراييها را بهدست ميآورد. در قراردادهاي اجاره به شرط تمليك، اجارهدهنده موظف است در صورت عمل به شرايط قرارداد توسط اجارهكننده، مالكيت قانوني دارايي مورد اجاره را در پايان مدت اجاره به وي انتقال دهد. بنابراين الزامات اين استاندارد در مورد حسابداري قراردادهاي اجاره به شرط تمليك نيز كاربرد دارد.
دامنه كاربرد
3 . الزامات اين استاندارد بايد براي حسابداري كليه اجارهها به استثناي موارد زير بكار گرفته شود :
الف. قراردادهاي اجاره براي اكتشاف يا بهرهبرداري از منابع طبيعي مانند نفت، گاز، جنگل، فلزات و ساير حقوق مربوط به معادن، و
ب . قراردادهاي اعطاي مجوز درخصوص استفاده از مواردي نظير فيلمهاي سينمايي و ويديويي، نمايشنامه، حق اختراع، حق تأليف و نرمافزارهاي رايانهاي.
4 . اين استاندارد، براي قراردادهايي كاربرد دارد كه حق استفاده از دارايي را انتقال ميدهد، حتي اگر بخش عمدهاي از خدمات تعمير و نگهداري دارايي توسط اجارهدهنده ارائه شود. ازسوي ديگر، اين استاندارد براي قراردادهاي خدماتي كه حق استفاده از دارايي را از يك طرف قرارداد به طرف ديگر منتقل نميكند، كاربرد ندارد.
تعاريف
5 . اصطلاحات ذيل در اين استاندارد با معاني مشخص زير بكار رفته است:
* اجاره : موافقتنامهاي است كه به موجب آن، اجارهدهنده در قبال دريافت مبلغ يا مبالغ مشخصي حق استفاده از دارايي را براي مدت مورد توافق به اجارهكننده واگذار ميكند.
* اجاره سرمايهاي : عبارت است از اجارهاي كه به موجب آن تقريباً تمام مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت دارايي به اجارهكننده منتقل ميشود. مالكيت دارايي ممكن است نهايتاً انتقال يابد يا انتقال نيابد.
* اجاره عملياتي : به اجارهاي غير از اجاره سرمايهاي اطلاق ميشود.
* اجاره غير قابل فسخ : نوعي اجاره است كه تنها در موارد زير قابل فسخ است:
الف . وقوع برخي پيشامدهاي احتمالي بعيد،
ب . با مجوز اجارهدهنده،
ج . انعقاد قرارداد جديد اجاره براي همان دارايي يا دارايي مشابه، بين همان اجارهكننده و اجارهدهنده، يا
د . پرداخت مبلغ اضافي توسط اجارهكننده، به گونهاي كه در آغاز اجاره در رابطه با استمرار اجاره اطميناني معقول وجود داشته باشد.
* آغاز اجاره : عبارت است از تاريخ در اختيار گرفتن دارايي يا آغاز تعلق گرفتن اجارهبها، هر كدام مقدم است.
* دوره اجاره : عبارت از دوره غيرقابل فسخي است كه اجارهكننده، دارايي مورد نظر را براي آن دوره اجاره كرده است به اضافه هر مدت زمان ديگري كه اجارهكننده اختيار دارد اجاره آن دارايي را با پرداخت يا بـدون پرداخت مبلغ اضافـي ادامه دهد و در آغاز اجاره اطمينان معقولي وجود داشته باشد كه اجارهكننده از اين اختيار استفاده خواهد كرد.
* حداقل مبالغ اجاره : عبارت است از مبالغي كه اجارهكننده بايد در طول دوره اجاره بپردازد يا از وي انتظار ميرود كه پرداخت كند (به استثناي مخارج ماليات، نگهداري دارايي و خدمات كه به عهده اجارهدهنده است) به اضافه:
الف . در ارتباط با اجارهكننده، هر مبلغي كه توسط وي يا هر شخص وابسته به وي تضمين شده است، يا
ب . در ارتباط با اجارهدهنده، هر گونه ارزش باقيمانده كه پرداخت آن توسط اجارهكننده يا شخص ثالثي به اجارهدهنده تضمين شده باشد.
با اين حال، چنانچه اجارهكننده اختيار داشته باشد دارايي مورد اجاره را به قيمتي خريداري كند كه انتظار رود به مراتب كمتر از ارزش منصفانه آن در زمان قابل استفاده بودن اختيار خريد باشد و در آغاز قرارداد نيز اطمينان معقولي درباره استفاده از اين اختيار وجود داشته باشد، حداقل مبلغ اجاره عبارت از حداقل اجاره بهاي قابل پرداخت در طول دوره اجاره به اضافه مبلغ مورد نياز براي استفاده از اختيار خريد مزبور است.
* ارزش منصفانه : مبلغي است كه خريداري مطلع و مايل و فروشندهاي مطلع و مايل ميتوانند در معاملهاي حقيقي و در شرايط عادي، يك دارايي را در ازاي مبلغ مزبور با يكديگر مبادله كنند.
* عمر اقتصادي : عبارت است از :
الف. مدت زماني كه انتظار ميرود يك دارايي از لحاظ اقتصادي توسط يك يا چند كاربر قابل استفاده باشد، يا
ب . تعداد توليد يا واحدهاي مشابهي كه انتظار ميرود در فرايند استفاده از دارايي توسط يك يا چند استفادهكننده كسب شود.
* عمر مفيد : عبارت است از مدت زماني كه انتظار ميرود منافع اقتصادي دارايي مورد اجاره توسط واحد تجاري مصرف شود. اين دوره از ابتداي دوره اجاره شروع ميشود و متأثر از محدوديتهاي زماني مندرج در قرارداد اجاره نيست.
* ارزش باقيمانده تضمين شده : عبارت است از:
الف. در مورد اجارهكننده، آن بخش از ارزش باقيمانده دارايي كه توسط اجارهكننده يا شخص وابسته به وي تضمين گرديده است (مبلغ تضمين شده حداكثر مبلغي است كه ميتواند تحت هر شرايطي قابل پرداخت باشد)، و
ب . در مورد اجارهدهنده، آن بخش از ارزش باقيمانده دارايي كه توسط اجارهكننده يا شخص ثالثي تضمين شده است.
* ارزش باقيمانده تضمين نشده : عبارت است از آن بخش از ارزش باقيمانده دارايي كه اجارهدهنده نسبت به تحقق آن اطمينان كافي ندارد يا تنها توسط شخص وابسته به اجارهدهنده تضمين شده است.
* سرمايهگذاري ناخالص در اجاره : عبارت است از مجموع حداقل مبالغ اجاره مربوط به اجاره سرمايهاي از ديد اجارهدهنده و هر گونه ارزش باقيمانده تضمين نشدهاي كه به وي تعلق ميگيرد.
* درآمد مالي كسب نشده : عبارت است از تفاوت بين:
الف. مجموع حداقل مبالغ اجاره مربوط به قرارداد اجاره سرمايهاي از ديد اجارهدهنده و هر گونه ارزش باقيمانده تضمين نشدهاي كه به وي تعلق ميگيرد، و
ب . ارزش فعلي مبلغ ياد شده در بند “ الف“ با نرخ ضمني سود تضمينشده اجاره.
* سرمايهگذاري خالص در اجاره : عبارت است از سرمايهگذاري ناخالص در اجاره پس از كسر درآمد مالي كسب نشده.
* نرخ ضمني سود تضمينشده اجاره : عبارت است از نرخ تنزيلي كه در آغاز اجاره، سبب شود مجموع ارزش فعلي حداقل مبالغ اجاره و ارزش باقيمانده تضمين نشده دارايي با ارزش منصفانه دارايي مورد اجاره برابر شود.
* نرخ فرضي استقراض براي اجارهكننده : نرخ سود تضمين شدهاي است كه اجارهكننده نا گزير ميبود براي يك اجاره مشابه پرداخت كند يا در صورت عدم امكان تعيين آن، نرخي كه اجارهكننده نا گزير ميبود در آغاز اجاره براي دريافت وامي با شرايط بازپرداخت و تضمين مشابه جهت استقراض مورد نياز براي خريد دارايي مورد نظر متحمل شود.
طبقهبندي اجارهها
6 . در اين استاندارد طبقهبندي اجارهها مبتني بر ميزان مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت دارايي است كه به اجارهدهنده يا اجارهكننده تعلق ميگيرد. مخاطرات شامل امكان وقوع زيان ناشي از ظرفيت بلااستفاده يا منسوخ شدن فناوري و كاهش در بازده دارايي به دليل تغيير شرايط اقتصادي است. همچنين مواردي از قبيل انتظار عمليات سودآور در طول عمر اقتصادي دارايي و هر گونه سود حاصل از افزايش ارزش دارايي يا تحقق ارزش باقيمانده ميتواند معرف مزايا باشد.
7 . اجارهاي به عنوان اجاره سرمايهاي طبقهبندي ميشود كه به موجب آن تقريباً تمامي مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت دارايي منتقل شود. اجارهاي كه تقريباً تمام مخاطرات و مزاياي ناشي از مالكيت دارايي را منتقل نكند به عنوان اجاره عملياتي طبقهبندي ميشود.
8 . نوع اجاره (يعني سرمايهاي يا عملياتي) به محتواي معامله و نه شكل قرارداد بستگي دارد. نمونههايي از شرايطي كه در آن، يك اجاره معمولاً به عنوان اجاره سرمايهاي طبقهبندي ميشود، به شرح زير است:
الف. طبق قرارداد اجاره، مالكيت دارايي در پايان دوره اجاره به اجارهكننده منتقل شود (اجاره به شرط تمليك)،
ب . اجارهكننده اختيار داشته باشد كه دارايي مورد اجاره را در تاريخ اعمال اختيار خريد به قيمتي كه انتظار ميرود به مراتب كمتر از ارزش منصفانه دارايي در آن تاريخ باشد خريداري كند و در آغاز اجاره، انتظار معقولي وجود داشته باشد كه اجارهكننده از اين اختيار استفاده خواهد كرد.
