بخشی از مقاله
مقدمه
اصطلاح بودجه، اصطلاحي آشنا است و بودجه بندي و کنترل بودجه قرن هاست که در امور پايه کشور به کار ميرود و همه ساله اخبار مربوط به تقديم لايحه بودجه توسط دولت به مجلس و تصويب آن را پس از اصطلاحاتي که در مجلس به عمل مي آيد در روزنامه مي خوانيم در بودجه کل کشور پيش بيني در آمد هاي سال آينده از يک طرف و هزينه ها و ساير پرداخت هاي دستگاههاي دولتي وابسته به دولت از طرف ديگر نشان داده شده و سعي مي شود بين بر آورد جمع د
ر آمد با جمع هزينه ها موازنه بر قرار شود و در غير اين صورت منابع تامي کسر بودجه (معمولا از محل داخلي يا خارجي) پيش بيني شود. بعد از جنگ جهاني اول بودجه و کنترل بودجه اي به عنوان ابزار مفيدي در دست مديريت براي طرح سياست هاي مالي و نظارت اعتبار بر اجراي آن ها مورد توجه قرار گرفت و استفاده از آن بخصوص در سال هاي بعد از جنگ جهاني دوم به تدريج توسعه يافت، بطوري که در حال حاضر کمتر مؤسسات بزرگي در کشورهاي پيشرفته مي توان يافت که آن را به کار نبرند. در ايران نيز در نتيجه پيشرفت صنعت و تجارت و آشنايي با روش هاي جديد مديريت در دو دهه اخير، بودجه بندي و کنترل بودجه اي براي تنظيم کليه فعاليت ها به صورت برنامه اي هماهنگ، چه در دولت و چه در اکثر شرکت هاي بزرگ صنعتي مورد استفاده قرار گرفته است، در حالي که در مؤسسات متوسط و کوچک نوعي کنترل بودجه اي به صورت محدود براي تنظيم بعضي از جنبه هاي عمليات، مانند بودجه فروش، به کار مي رود.
بودجه يک کشور نشان دهنده جايگاه دولت در اقتصاد و به عبارتي حدود و شغور دخالت دولت در جامعه است و اداره صحيح امور مالي دولت، نقش بسزايي در بهسازي نظام اقتصادي و نظام اداري يا مديريت بخش دولتي دارد، به جرأت مي توان گفت آنچه يک دولت يا يک حزب به عنوان سياست هاي خود اعلام مي کند و يا برنامه هايي که يک نامزد انتخابات رياست جمهوري در نطق انتخاباتي خود اظهار مي کند،در بودجه تجلي پيدا مي کند، يعني اين ارقام بودجه است که نشان مي دهد يک دولت يا يک رئيس جمهور به آموزش و پرورش اولويت بيش تري قائل است يا به امر زير بنائي.
تعريف بودجه:
بودجه عبارت است از تعبير مالي و يا مقداري، سياست از پيش طرح ريزي شده يک مؤسسه، براي رسيدن به هدفي مشخص در يک دوره زمان معين که قبل از آغاز دوره و تصويب شده باشد.
موارد استفاده از بودجه:
بودجه موارد استفاده متعدد و گوناگوني دارد، بودجه مي تواند به عنوان ابزار برنامه ريزي عامل کنترل و يا به عنوان وسيله اي جهت برقراري ارتباط بين دستگاه هاي دولتي مورد استفاده قرار گيرد. به طور کلي سياست هاي کوتاه مدت و بلند مدت دولت در سند بودجه اعلام ميشود. براي تامين نيازهاي اطلاعاتي هر يک از موارد استفاده فوق به اطلاعات مربوط به پيش بيني در آمد و هزينه به و اشکال مختلف در لايحه بودجه طبقه بندي ميشود. طبقه بندي هزينه ها و در آمدها زمينه لازم را براي تجزيه و تحليل و تصميم گيري فراهم مي کند و به طور کلي طبقه بندي بودجه سبک و ترتيب ارائه اطلاعات را در سند بودجه مشخص مي کند.
Public Administtration Servece (1964:43)
انواع طبقه بندي بودجه
به طور کلي طبقه بندي هاي بودجه اي را مي توان به شرح زير تقسيم بندي کرد.
1. طبقه بندي در آمدها و ساير منابع تامين اعتبار
2. طبقه بندي هزينه ها
3. طبقه بندي عملياتي
4. طبقه بندي سازماني
5. طبقه بندي اقتصادي
بودجه از چهار مرحله تشکيل مي شود که در مجموع اين چهار مرحله را دور بودجه يا سيکل بودجه ناميده اند.
1. تنظيم و پيشنهاد بودجه
2. تصويب بودجه
3. اجراي بودجه
4. نظارت و کنترل بودجه
- مرحله و تنظيم بودجه که فني ترين قسمت از فرايند بودجه را تشکيل مي دهد شامل کليه عمليات مربوط به ، ارزيابي، و طبقه بندي اطلاعات بودجه اي و پيشنهاد آن را با رعايت قوانين و مقررات مربوط مي باشد.
امروزه اصول مديريت جديد ايجاب مي کند که هيات مديره عمليات خود را با دقت کافي برنامه ريزي کند و رويدادها و شرايطي را که ممکن است در آينده در صنعت و تجارت آنها موثر باشد مورد توجه قرار دهد. علاوه بر برنامه ريزي بر اساس پيش بيني آينده بايد روش هايي برگزيده شود که بر اساس آن نتايج واقعي با نتايج مورد انتظار براي مديريت مقاير پذير باشد به طوري که بتوان به هر نوع مغايرت بدون تاخير رسيدگي کرد و اقدام لازم به عمل آورد به اين ترتيب بودجه بندي و کنترل بودجه اي اصلاً با برنامه ريزي سرو کار دارد و از اين حيث در خورد مقايسه با يک سفر دريايي است. قبل از شروع مسافرت، ناخدا مسير خود را با توجه
به عوامل موثري از قبيل خطرات کشتيراني جذرو مد درياها و پيش بيني اوضاع نامساعد جوي که ممکن است در جريان مسافرت پيش آيد طرح ريزي مي کند. در جريان مسافرت ناخدا، طرح پيش بيني شده خود را به آنچه در عمل در پيرامونش مي گذرد مقايسه مي کند و هر گونه رويدادهاي غير عادي را در کارنامه روزانه مسافرتي خود ثبت مي نمايد. حتي ممکن است چنانچه شرايط موجود اقتضا کند از مسير پيش بيني شده منحرف شود. ناخدا در پايان مسافرت شرايط واقعي را که با آن مواجه شده است با برنامه از پيش تنظيم شده مقايسه مي کند و از تجربه هاي به دست آمده براي برنامه ريزي مسافرت هاي مشابه بعدي استفاده مي کند.
مقايسه فرق شباهت اقداماتي را که براي تنظيم بودجه لازم است به شرح زير مشخص مي سازد:
الف). تنظيم طرحي براي نيل به هدف معيني که با توجه به کليه عوامل زير بود وصول به آن امکان پذير باشد.
ب). مقايسه مستمر نتايج واقعي با ارقام بودجه و تعيين مغايرت يا انحرافات بين نتايج واقعي و استاندارد در تجزيه بر حسب علل انحراف.
د). اقدام به موقع براي رسيدگي به انحرافات به منظور اصلاح وضع و يا تجديد نظر در سياست موسسه و در پي آن اصلاح ارقام بودجه.
- تصويب بودجه
بودجه پيشنهاد
