بخشی از مقاله
شاربن بيماری زئونوز
بيماريهای مشترک انسان و دام
بيماريهاي مشترك يا زئونوزها، بيماريها و عفونتهايي هستند كه بين انسان و ساير حيوانات مهره‌دار پست‌تر قابل انتقال است. مخزن اين بيماريها عمدتا حيوانات و فرآورده‌هاي آنها است .
بيماريهاي مشترك از دو بعد اقتصادي و بهداشتي داراي اهميت است . پيشگيري ،كنترل و ريشه كني بيماريهاي مشترك انسان ودام و كنترل بهداشتي فرآورده هاي دامي از مرجله توليد تا مصرف از جمله اقداماتي است كه تحقق شعار غذاي سالم ، شهروند سالم ، شهر سالم را ميسر مي سازد .
این بیماری در انسان به سه شكل اصلي مشاهده‌مي‌گردد
۱ - شاربن جلدي (سياه زخم):
حدود ۹۵ تا ۹۸ درصد از مواردبيماري انسان را شامل ميگردد.باكتري از طريق بريدگي يا خراش درپوست وارد ميشود (در پوست سالم‌قابل نفوذ نيست). در طول دوره كمون۱ تا ۷ روز (غالبا ۲ تا ۵ روز) عامل‌بيماري رشد و تكثير نموده و توكسين(سم) توليد مينمايد كه باعث ايجادجوش كوچك رو به پيشرفت ميگردد.معمولا اين جراحت قرمز رنگ بوده، به‌جوش كورك مانند يا گزش حشره‌شباهت دارد و ممكن است خارش نيزداشته باشد.
با پيشرفت بيماري جراحت اوليه‌تبديل به تاول مملو از مايع ميگردد.تاولهاي ديگري نيز ممكن است درنزديك جراحت اوليه ظاهر شود. مايع‌تاولي كه در ابتدا روشن بوده به رنگ‌تيره و سياه متمايل به آبي در مي‌آيد.هنگامي كه تاول پاره شود، نكروز درمركز جراحت شروع شده و به اسكار*سياه تبديل ميگردد. جراحت معمولابدون درد ميباشد مگر اينكه تحت‌فشار قرار گيرد.
همزمان با تشكيل اسكار ممكن‌است علايم عمومي خفيفي شامل‌بي‌قراري و بالارفتن درجه حرارت بدن‌بروز نمايد.
شايعترين محل عفونت شاربن‌جلدي، سر و ساعد است.
۱ - شاربن مننژي: ممكن است به‌دنبال اشكال ديگر بيماري بويژه شكل‌جلدي اوليه عفونت اتفاق افتد. اين‌شكل عفونت تقريبا در ۵ درصدمبتلايان به شاربن جلدي گزارش شده‌است. در اين شكل از بيماري بدون‌توجه به درمان ميزان مرگ و مير ۱۰۰درصد است.
۲ - شاربن تنفسي: استنشاق اسپورهاي* زنده وجايگزيني آنها در آلوئل*هاي(بافت‌هاي) ريوي منجر به ايجادشاربن تنفسي ميگردد. اسپورها بعد ازانتقال به غدد لنفاوي رشد كرده، تكثيرپيدا مي‌كنند و توكسين توليد مينمايند.
توكسين و باكتري از طريق مجاري‌لنفاوي وارد جريان خون شده توكسمي‌و باكتريمي سريعا كشنده را باعث‌مي‌شوند.
۳ - شاربن گوارشي : شاربن گوارشي در نتيجه مصرف‌بافت آلوده حيوانات تلف شده ازشاربن به وجود مي‌آيد.
علايم بيماري شاربن گوارشي به‌فاصله ۲ تا ۵ روز پس از مصرف‌گوشت آلوده تظاهر مي‌يابد. علايم اوليه‌تهوع، استفراغ، بي اشتهايي، تب، دردشكم و گاهي اوقات اسهال خوني‌مي‌باشد.
زئونوزها
تب کريمه کنگو چه بيماري اي است و از چه طريقي منتقل مي شود؟ تب خونريزي دهنده کريمه کنگو يک بيماري خونريزي دهنده حاد تب دار است که عمدتا به وسيله کنه منتقل مي شود. عامل بيمار ويروسي از خانواده بونياويريده ، جنس نايروويروس است. از طرفي اين ويروس متعلق به گروه بزرگ آربوويروس ها يعني ويروس هاي منتقله از سوي بند پايان است. اين گروه از ويروس ها (آربوويروسها) به وسيله بند پايان خونخوار (مثل کنه) از يک مهره دار به مهره دار ديگر منتقل مي شوند و دربافت هاي بدن بندپايان تکثير مي يابند ، بدون اين که ضايعه اي در آنها ايجاد کنند. اغلب آربوويروس هايي که انسان را آلوده مي کنند ، از حيوانات به انسان منتقل مي شوند. (زئونوتيک). بيماري تب کريمه کنگو يکي از بيماري هاي مهم
آربوويروسي و همچنين زئونوتيک است. اين بيماري اولين بار در سالهاي 1942 و 1945 در شبه جزيره کريمه در کشور اوکراين ديده شده و سپس سال 1956 در کشور کنگو مشاهده شد. کنه ها مي توانند نقش بسيار موثري در انتقال عامل بيماري داشته باشند و به عنوان منتقل کننده و مخزن عامل بيماري نقش مهمي را ايفا مي کنند. کنه هايي که به طور عمده مي توانند اين بيماري را منتقل کنند ، کنه هيالوما مارژيناتوم و هيالوما آناتوليکوم هستند. مهمترين راه آلودگي کنه از طريق خونخواري کنه نابالغ از مهره داران کوچک است. يکبار آلودگي موجب مي شود کنه در تمام طول مراحل تکامل آلوده باقي بماند و از طريق تخم به نسل هاي آينده نيز عامل بيماري را انتقال مي دهند و کنه بالغ مي تواند از طريق گزش ، آلودگي را به مهره داران بزرگ مثل دام هاي اهلي منتقل کرد. ويرمي (پيدايش ويروس در خون) در حيوانات نشخوار کننده اهلي مثل گاو ، گوسفند و بز به مدت يک هفته پس از آلودگي است
بيماري در حيوانات اهلي بدون علايم کلينيکي واضح است يا تب بسيار ملايمي را بروز مي دهد. آلودگي در انسان به يکي از طرق زير امکانپذير است: گزش کنه آلوده ، له کردن کنه آلوده و انتقال از طريق پوست آسيب ديده ، تماس با خون و ترشحات دام آلوده يا بيمار آلوده از طريق پوست آسيب ديده. شروع علايم بيماري ناگهاني است و با علايمي نظير آنفلوآنزا ظهور مي کند. بيمار دچار سردرد شديد ، تب ، لرز ، درد عضلاني ، درد و سفتي گردن ، درد چشم و ترس از نور مي شود که ممکن است با تهوع ، استفراغ و درد شکم ادامه يابد.
لکوپني و کاهش پلاکت شديد در اين مرحله معمولا مشاهده مي شود. در روز سوم تا پنجم بيماري خونريزي آغاز مي شود که مي تواند چند روز به طول انجامد. خونريزي در مخاطها در پوست بخصوص در قسمت بالاي بدن ديده مي شود. به دنبال آن ممکن است هماتوم و ساير پديده هاي خونريزي دهنده مثل ملنا و پيدايش خون در ادرار و خونريزي از بيني ، لثه و رحم ايجاد شود. برخي موارد خونريزي از بيني و رحم و استفراغ خوني آنقدر شديد است که بيمار نياز به تزريق خون دارد. در صورت عدم معالجه موثر مرگ معمولا بين روزهاي 5-14 بيماري رخ مي دهد و در صورت بهبود بيماري در روزهاي نهم تا دهم بيمار مراحل بهبود نزديک تر مي شود. همان گونه که راههاي انتقال بيماري اشاره شد اين بيماري بيشتر در افراد و مشاغلي
ديده مي شود که به نحوي با خون يا ترشحات آلوده ، دامهاي آلوده يا بيماران و يا در معرض گزش کنه آلوده قرار مي گيرند. قصاب ها، کارگران کشتارگاه ها، دامداران ، دامپزشکان و ساير سطوح پزشکي از افراد در معرض خطر هستند. ويروس تب کريمه کنگو از نظر جغرافيايي در بسياري از کشورها و مناطقي نظير ترکمنستان ، ازبکستان ، تاجيکستان ، قرقيزستان ، قزاقستان ، روسيه ، اکراين ، يوگسلاوي ، بلغارستان ، يونان ، فرانسه ، عراق ، ترکيه ، ايران ، افغانستان ، پاکستان ، غرب چين ، هندوستان و اغلب نواحي تحت صحرايي آفريقا ديده شده است
مشمشه،بیماری مشترک انسان و دام
مشمشه يكي از بيماريهاي باكتريائي مسري خطرناك است كه اغلب سبب ابتلاء تك سميها ميگردد؛ بيماري بشدت كشنده بوده و از اهميت بالائي در جمعيتهاي اسب برخوردار است .اين بيماري از جمله بيماريهاي مهم مشترك بين انسان و دام ميباشد.
عامل بيماري :
عا مل بيماري باكتري گرم منفي غير متحرك فاقد كپسول و غير هاگزا بنام پزودومناس مالئي ( Pseudomonas mallei ) است كه بعضاً در مراجع جديد به نام بورخولدريا مالئي ( Burkholderia mallei ) نيز ناميده شده است .
اپيدميولوژي :
پزودومناس مالئي يك انگل اجباري بوده كه بسهولت توسط نور ؛ حرارت و ضد عفوني كننده هاي معمولي از بين ميرود و بنظر نميرسد در يك محيط آلوده بيش از شش هفته باقي بماند . اسبها ؛ قاطرها و الاغها از گونه هاي معمول در گير ميباشند . بيماري در اسب بيشتر بسمت شكل مزمن پيشرفت مينمايد در صورتيكه قاطرها و الاغها بيشتر بشكل حاد بيماري مبتلا ميشوند . حيواناتي كه از تغذيه بدي برخوردارند ويا در محيط نامطلوب نگهداري مي شوند از حساسيت بيشتري برخوردارند . انسان نيز در زمره جانداران حساس به اين عامل عفوني
است كه معمولاً بيماري منجر به مرگ مي شود . حيوانات آلوده و يا حامليني كه در ظاهر سالم بوده واز بيماري جان سالم بدر برده اند عمده ترين منابع عفونت بشمار مي آيند . نحوه انتشار آلودگي بدان صورت است كه آسيبها وضايعات ريوي (آبسه مانند ) پاره شده و عامل بيماري بدرون برونشيولها راه يافته وباعث عفوني شدن مجاري تنفسي فوقاني ميگردد كه در نتيجه سبب دفع ارگانيسم از بيني ودهان خواهد شد . انتشار بيماري اغلب از طريق بلع مواد غذائي آلوده با منشا ذكر شده اتفاق مي افتد كه در اين زمينه آبشخورهاي مشترك ( آلوده ) نقش بسزائي خواهند داشت . تماس مستقيم پوست با پوست آلوده و وسايل تيمار ( مانند غشو ) اگر چه مي تواند خطر آفرين باشد ليكن بندرت ايجاد بيماري پيشرونده مينمايد . همچنين انتشار بيماري از طريق استنشاقي نيز ميتواند اتفاق بيافتد اما اين شكل آلودگي احتمالاً تحت شرايط طبيعي نادر مي باشد .
مشمشه هم اكنون از كشورهائي همانند آمريكاي شمالي ريشه كن شده است اما مناطقي از جهان منجمله آسياي صغير ؛ آسيا و آفريقا همچنان آلوده مي باشند .
از آنجا كه اخيراً پرورش و نگهداري اسب بويژه بصورت متراكم در حال رشد مي باشد و جابجائي دامها در اين شرايط بيش از گذشته و به مقاصد مختلف صورت مي پذيرد ؛ بروز و شيوع بيماري مشمشه در اين جمعيتها دور از انتظار نمي باشد . در تحت چنين شرايطي ميزان مرگ ومير بسيار بالا خواهد رفت و در تعداد كمي از حيوانات كه بظاهر بهبود مي يابند ( حاملين ) بيماري ابقاء مي يابد . بندرت ممكن است حيوانات بطور كامل بهبود يابند . گوشتخواراني همانند شير ممكن است با خوردن گوشت آلوده به بيماري مبتلا شوند . همچنين آلودگي در گوسفند و بز نيز ديده شده است .
با وجوديكه انسانها به بيماري خيلي حساس نيستند اما از طريق جراحات پوستي ممكن است به بيماري ؛ بشكل گرانولوماتوز و پيمي مبتلا شوند . مرگ ومير موردي از ميزان بالائي برخوردار است .
بطور كلي اسبدارها كه در ارتباط مستقيم و تنگاتنگ با اسبها مي باشند و بويژه دامپزشكاني كه بدون دقت عمل لازمه اقدام به كالبد گشائي حيوانات آلوده مينمايند در معرض خطر قرار دارند .
پاتوژنز :
هجوم و حمله جرم اغلب از طريق ديواره روده اتفاق افتاده و در نتيجه آن يا بصورت سپتي سمي ( شكل حاد بيماري ) و يا بصورت باكتريمي ( شكل مزمن بيماري ) اتفاق مي افتد . عامل بيماري همواره در ريه موضعي شده اما پوست ومخاط بيني نيز در زمره مواضع معمول قرار دارند . ساير احشاء نيز ممكن است محل تشكيل ندولهاي تيپيك گردند . علائمي كه در مرحله پاياني بيماري ديده ميشود ؛ عمدتاً مربوط به برونكو پنومونيا بوده ومرگ در موارد تيپيك بيماري بسبب آنوكسي آنوكسيا پيش مي آيد .
