بخشی از مقاله

شهر الکترونیک


زمينه ايجاد شهر الكترونيك را مي توان در پنج مرحله پيدايش، ارتقاء، تعامل، تراكنش و يكپارچگي در نظر گرفت. بخشي از شهرهاي الكترونيك در كشورهاي در حال توسعه در مرحله پيدايش هستند بعضي در اين شهرها اقدامات نخستين براي ايجاد شهر الكترونيك در حال شكل گيري است. اقدامات مزبور با انجام مطالعات راهبردي و تدوين برنامه هاي جامع توسعه شهر الكترونيك و اطلاع رساني عمومي آغاز مي شوند و به مرور بايد زيرساختار فناوري ارتباطات و اطلاعات شهر توسعه يابد.


در مرحله ارتقاء شهرها اقدامات نخستين را پشت سر مي گذرانند و خود را توسعه مي دهند، بهبود وضعيت وب سايتها، ارائه خدمات ابتدايي برروي وب سايتها، توسعه زيرساختار و آموزش كاركنان از اقدامات اساسي اين مرحله مي باشد. تعدادي از شهرها و شهرداري هاي جهان در اين مرحله از توسعه قرار دارند.
در مرحله تعامل وب سايتها امكان برقراري ارتباطات دوطرفه برقرار مي گردد و شهروندان به راحتي مي توانند با ادارات شهري و مسوولين شهر ارتباط برقرار كنند. طي اين مرحله معمولاً برخي از خدمات شهري نيز از طريق اينترنت ارائه مي گردد كه از جمله اين خدمات مي توان از بانك اطلاعات شهري نام برد.


در مرحله تراكنش، انواع پرداختها و انتقالات پولي از طريق اينترنت امكان پذير مي شوند و هيچ محدوديتي در اين مرحله در امر دريافت و پرداخت وجود نخواهد داشت. كارت هاي اعتباري، كارت هاي خريد اينترنتي و ديگر گونه هاي پرداخت الكترونيكي جاي تبادلات فيزيكي پول را مي گيرند. شهرهاي برتر الكترونيك در دنيا همچون برلبني و بوستون در اين مرحله قرار دارند.


در مرحله يكپارچگي، اغلب خدمات شهري مورد نياز مردم توسط وب سايتها قابل ارائه هستند و شهرواندان مي توانند با استفاده از اينترنت به آنها دسترسي داشته باشند. اين حالت زمينه ساز برپايي اداره الكترونيكي شهر مي باشد.


ايجاد سازمانها و ادارات مجازي و سيستم كار از راه دور Teleworking از برنامه هاي آينده شهرهاي الكترونيك است. با دنبال كردن اين برنامه ها مراجعه مردم به ادارات دولتي به حداقل مي رسد و كارمندان نيز مي توانند در هر مكاني وظايف خود را انجام دهند. ارايه متد و روشي براي زندگي الكترونيك در خور جامعه

اطلاعاتي نيز از ديگر برنامه هاي شهرهاي الكترونيك در جهان است. سبك زندگي در جامعه اطلاعاتي تضادها و ناهنجاري هاي خاص را بدنبال خواهد داشت.
بنابراين ارايه يك الگوي مناسب زندگي با توجه به شرايط فرهنگي و اجتماعي جامعه مورد نظر و همراستا با جامعه اطلاعاتي يكي از برنامه هاي شهر الكترونيك جهان است. علاوه بر موارد فوق در سطح بين المللي نيز اقداماتي صورت گرفته است كه از آن جمله مي توان به طرح اتحاديه اروپا براي يكپارچه‌سازي سيستم شهرداري هاي الكترونيك اروپا و ارتباط آنها به يكديگر اشاره نمود كه طي آن يك سيستم يكپارچه براي شهرداريهاي اروپايي جهت تسهيل امورشان تهيه و اجرا مي شود. اتحاديه اروپا براي اين طرح سرمايه گذاري خوبي كرده است.


اما زمانيكه مشكل بشر در زمينه توليد و دسترسي به دانش حل شود و اطلاعات به شكل گسترده اي در اختيار تمامي مردم قرار گيرد، آيا بشر باز با موج جديدتري روبرو خواهد بود؟ آيا باز تحولي جديد در انتظار او است؟ به نظر بنده پاسخ اين سؤال مثبت و موج چهارمي در راه خواهد بود كه عصر مجازي ناميده مي شود. در دنياي آينده بيشتر كارهاي روزمره ارفاد به صورت غيرفيزيكي انجام خواهد شد. در آينده بيشتر كارهاي روزمره افراد به صورت غيرفيزيكي انجام خواهد شد. مثلاً براي خريد از فروشگاهي در كشور دوردست نياز به حضور فيزيكي نخواهد بود. دانشجويان براي گذراندن دوره تحصيلي خاص الزامي ندارد به صورت فيزيكي در مدارس و دانشگاه ها حضور يابند بلكه مي توانند در منزل يا هر نقطه دلخواه در هر گوشه از جهان به تحصيل بپردازند. آموزش در اين حالت در فضاي
شهر الكترونيك و عصر مجازي


شهر الكترونيك ثمره توسعه دنياي اطلاعات و موج سوم است. اولين بار آلوين تافر نظريه موج سوم را مطرح نمود. او معتقد بود كه بعد از عصر صنعتي در جهان عصر اطلاعاتي پديد خواهد آمد. در اين عصر فعاليتهاي روزانه انسان متحول خواهد شد و دولت الكترونيك، آموزش الكترونيك و تجارت الكترونيك چهره زندگي افراد را متحول خواهند ساخت. تقريباً از دو دهه قبل موجي كه تافلر از آن سخن مي گفت عموميت يافت و زندگي بشر را دستخوش تغيير نمود.


اينترنت به سرعت در جهان گسترش يافت و دولت الكترونيك در كشورها پديد آمد و شهرها نيز به سمت الكترونيكي شدن پيش رفتند اگرچه بيش از چند سال از آغاز اين موج نمي گذرد ولي بدون شك جامعه اطلاعاتي و موج سوم طي چند سال آينده جهان را تسخير خواهد نمود.


صورت مي گيرد اما به واسطه فناوري خاص، محيط مجازي فوق، شرايط و حالت يك محيط طبيعي را خواهد داشت. به گونه اي كه حواس پنج گانه انسان همگي در محيط مجازي دقيقاً شبيه دنياي واقعي عمل خواهند كرد. تجارت مجازي، دولت مجازي و آموزش مجازي در فضاي سه بعدي مانند حالت طبيعي موجود شكل خواهند گرفت.


زمانيكه تمامي امور زندگي افراد تحت تأثير عصر مجازي قرار گيرد، چهره شهرها نيز تغيير خواهد كرد و شهرهاي مجازي، پايتخت مجازي و حتي كشورهاي مجازي به جاي شهرها و كشورهاي الكترونيكي ايجاد خواهند شد كه در آنها شكل زندگي كاملاً با آنچه امروز دارم متفاوت خواهد بود.
جمع بندي


شهر الكترونيك واقعيت آينده شهرهاي سنتي ما با استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات است. با مباحث جديدي كه تحت عنوان جامعه اطلاعاتي در جهان مطرح شده است و در اجلاس جهاني ژنو در سال 2003 ميلادي اعلاميه اصول و طرح اجرايي آن تصويب شده است. بحث شهرهاي الكترونيكي جدي تر خواهد شد. تجربيات محدود كشورمان در اين زمينه نشان مي دهد كه هنوز عزم و اراده لازم در بين مسوولين كشورمان براي ايجاد شهرهاي الكترونيكي وجود ندارد. لذا بايد با طرح مباحث فرهنگي و ايجاد شهرهاي كوچك نمونه در اين زمينه تلاش نمائيم تا هرچه زودتر در جامعه اطلاعاتي مورد نظر جهان ما هم جايگاه ويژه اي داشته باشيم و طبق روال سابق جزء آخرين مسافران قطار توسعه ICT نباشيم.


شهر الكترونيكي در ايران
موضوع شهر الكترونيك در ايران به پيشنهاد دكتر علي اكبر جلالي و پذيرش آن توسط سازمان منطقه آزاد كيش برمي گردد.
طبق تفاهم نامه اي بين دانشگاه علم و صنعت ايران و سازمان منطقه آزاد قرار بود جزيره كيش به اولين شهر الكترونيكي و اينترنتي ايران تبديل شود. پس از طرح موضوع، همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي در جزيره كيش برگزار شد تا ابعاد مختلف موضوع شهر الكترونيك كيش مورد نقد و بررسي قرار گيرد..


در اين همايش پيشنهاد ايجاد شهر الكترونيك در جزيره كيش مورد استقبال متخصصان داخلي و خارجي قرار گرفت. از آن زمان فعاليتهاي پراكنده اي جهت اجرايي شدن اين طرح صورت گرفت و در آخرين تصميمات مسئولين قرار شد جزيره كيش به مركز فناوري و اطلاعات كشور تبديل شود. همچنين در سال 1381 موضوع شهر الكترونيك مشهد با محوريت شهرداري مشهد مطرح شد. پروژه سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد به عهده دانشگاه علم و صنعت ايران قرار گرفت و پژوهشكده الكترونيك مجري اين سند بوده است. اين سند در مهلت مقرر تهيه و تحويل شهرداري مشهد شد و فضاي فرهنگي لازم براي اجراي شهر الكترونيكي مشهد آماده شده است. علاوه بر موارد فوق اقدامات پراكنده ديگري مانند شهر الكترونيك اكباتان، شهر الكترونيك كرج و شهر الكترونيك شيراز هم تا كنون در رسانه ها مطرح شده است. اما به دلايل مختلف كه عملاً بي اطلاعي از موضوع و عدم شناخت مسوولين در حمايت از اينگونه طرحها است. تاكنون هيچكدام از طرح هاي فوق به مراحل اجرائي نرسيده اند.


شهر الكترونيكي كيش
در ارديبهشت ماه سال 1379 پيشنهاد ايجاد اولين شهر الكترونيكي و اينترنتي ايران در جزيره كيش مطرح شد. شهر كيش با جاذبه ها و پتانسيل هاي مطلوبي كه دارد محل مناسبي براي ايجاد يك منطقه الكترونيكي است. جزيره كيش پس از بررسي هاي مفصل و كاملي انتخاب شده بود زيرا به عقيده برخي از محققين كشور، اين جزيره به يك كشور كوچك مي ماند كه همه امكانات را در خود دارا است. تفاوت شهر اينترنتي كيش با ديگر شهرهاي مشابه در اين است كه در شبكه اينترنتي اين جزيره بعلت نو بودن و امكان تغييرات اهداف مختلفي مي تواند در فضاي محدود و كم هزينه دنبال شده و پايلوت ملي كشور گردد. اما ساير شهرها اين موقعيت را نداشتند و نمي توانستند پايلوت مناسب براي يك شهر الكترونيكي نمونه باشند.


يكي از نخستين اقدامات فراگير براي ايجاد شهر الكترونيك كيش برپايي «همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي» بوده است كه ارديبهشت 1380 در كيش برگزار شد.


در اين همايش بيش از 1500 نفر از كارشناسان و متخصصان داخلي و خارجي در مورد شهر اينترنتي كيش و مقوله هاي جديد فناوري اطاعات به تبادل نظر پرداختند.


اين همايش نخستين گردهمايي ملي براي بحث در مورد فناوري اطلاعات در كشور بود و بسياري از مباحث نوين همچون دولت الكترونيك، تجارت الكترونيك، بانكداري الكترونيك و آموزش الكترونيك براي اولين بار در آن مطرح شد.


در همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي كيش، برخي از مسوولين عالي رتبه كشور شركت فعال داشتند و ضمن تاييد اجراي پروژه شهر الكترونيكي كيش، قول مساعدي براي همكاري در اجرايي نمودن پروژه دادند.


ويژگي شهر الكترونيك كيش نسبت به ساير شهرهاي الكترونيكي جهان بر آن بود كه در آن، انجام كليه امور شهري شهروندان به وسيله رايانه و اينترنت از طريق شبكه هاي اطلاع رساني جهاني پيش بيني گرديده بود كه در صورت موفقيت اجراي اين پروژه كليه امور اقتصادي، اداري، آموزشي، فرهنگي و بهداشتي شكل جديدي به خود مي گرفت و تجربيات مفيد آن بر اساس الگوي ارائه شده جهت توسعه شهرهاي الكترونيكي در ايران به ساير نقاط كشور تعميم مي يافت. اما اين امر به دلايل مختلف هيچگاه به وقوع نپيوست. شايد بزرگترين اثر طرح موضوع شهر الكترونيك كيش در كشو.ر را بتوان ايجاد فضاي فرهنگي توسعه ICT در

كشور دانست. تأثير اين فضاي فرهنگي در خود جزيره كيش بيشتر مشهود است. جزيره كيش با نصب دو حلقه فيبر نوري و توسعه ارتباطات، اجراي چندين پروژه كافي نت، توسعه كارت ثمين و كارت هاي اعتباري ديگر، اجرايي كردن دانشگاه اينترنتي كيش و ايجاد وب سايتهاي متنوع در بخش بازرگاني و توريسم شايد يكي از شهرهاي توسعه يافته در استفاده از ICT باشد. به نظر دكتر جلالي هنوز براي اجرايي شدن شهر الكترونيك كيش دير نيست و بايد اين پروژه ملي نهايتاً اجرا شود تا از مزاياي تجربي آن ساير نقاط كشور بهره مند شوند.


سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد
ايده ايجاد شهر الكترونيكي مشهد در اوايل سال 1380، با برگزاري دو سمينار توسط دكتر جلالي در مشهد، مورد توجه مسوولين اين شهر و شهرداري مشهد قرار گرفت. پس از انجام اين سمينارها، شهرداري مشهد اقدامات مطالعاتي اوليه را توسط سازمان آمار، اطلاعات و خدمات كامپيوتري شروع نمود. با درخواست شهردار وقت مشهد، مطالعات اوليه در خارج و داخل كشور از طريق متخصصين ايراني فناوري اطلاعات انجام شد. پس از انجام مطالعات اوليه مشخص گرديد كه اولين قدم در ايجاد شهر الكترونيك مشهود، تهيه سند راهبردي آن است تا صورت مسئله كاملاً مشخص شود و طي آن، موقعيت فعلي، چالش ها و نيازهاي شهر مشهد مورد ارزيابي و مطالعه قرار گيرد. پس از اين مرحله لازم بود كه محورهاي كليدي شهر الكترونيك مشهد تبيين شده و روش هاي اجرايي آن بر اساس فرضيات اوليه مشخص گردد. بنابراين در اواخر سال 1381، زمينه تدوين اين سد با پروژه‌اي تحت عنوان «سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد» با محوريت شهرداري مشهد، از طريق پژوهشكدة الكترونيك دانشگاه علم و صنعت ايران رفاهم آمد.


انتخاب شهر مشهد به عنوان شهر الكترونيكي با محوريت شهرداري كه بيشترين ارتباط را با مردم را دارد، دلايل متعددي را به همراه داشته است. ازجمله اين دلايل مي توان به حضور و مسافرت 13 ميليون زائر سراسر كشور به مشهد اشاره نمود كه بهترين عامل در اشاعه فرهنگ استفاده از فناوري اطلاعات و آشنا نمودن بخشي از مردم با خدمات مناسب آن خواهد بود و زمينه فرهنگي لازم را براي توسعه اين فناوري به ساير نقاط كشور فراهم خواهد نمود. همچنين

اهميت شهر مشهد به عنوان دومين شهر بزرگ كشور و يكي از چهار نقطه اصلي توسعه وسيع فناوري اطلاعات در برنامه‌هاي دولت با پتانسيل هاي فراوان ازجمله وجود فرصت ها اقتصادي و سرمايه گذاري مناسب وجود فرودگاه بين المللي گمرك،علاقمندي مسوولين دولتي و بخش خصوصي شهر مشهد، همجواري با افغانستان و استقرار در دروازه هاي آسياي ميانه، سابقه اجراي طرح هاي مختلف به صورت پراكنده در اين زمينه و وجود دانشگاه ها معتبر از جمله ده ها دليل ديگر براي انتخاب اين شهر بعنوان يك شهر الكترونيكي بوده است.


مجموعه اي تحت عنوان «سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد» نامگذاري شد، نتيجه مطالعات و تحقيقاتي است كه به عنوان اولين مرحله در اجراي شهر الكترونيك مشهد با محوريت شهرداري مورد نياز بود. كميت و كيفيت برپايي يك شهر الكترونيكي داراي آنچنان اهميتي است كه فقط در سايه يك سند راهبردي صحيح، دقيق و منطقي مي توان به نتيجه مطلوب و مورد انتظار دست يافت. در واقع اين سند چشم انداز، راهبردها، سياست ها و طرح هاي كلان يك شهر الكترونيكي را بگونه اي تنظيم نموده است كه توقع شهروندان و اصناف و سازمانهاي مختلف شهر مشهد در تشخيص ضرورت استقرار يك شهر الكترونيك برآورده شده و مسير اجراي آن مشخص باشد. در زمان تهيه اين مطالب سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد به محوريت شهرداري توسط پژوهشكده الكترونيك دانشگاه علم و صنعت ايران تهيه و تحويل شهرداري شده است و مردم در انتظار اجرايي شدن شهر الكترونيك مشهد هستند.
سايت www.e_mashhad.ir سايت رسمي شهر الكترونيك مشهد است.

 

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید