بخشی از مقاله

كودكان تيزهوش چه كساني هستند
تيزهوشي به صورت هوش عمومي بالا، استعداد بالا در حوزه تحصيلي خاص و تعامل ميان توانايي هاي بالا و خلاقيت بالا تعريف شده است. برخي ديگر، تيزهوشي را نهايت استعداد مي دانند. شايد مشكل در تعريف تيزهوشي، عدم توافق بر سر اين اثر كه اساساً هوش چيست؟"ثراندايك" هوش را قدرت ابراز عكس العمل هاي خوب از نقطه نظر حقيقت تعريف مي كند. از نظر "پياژه" هوش يك فرآيند فعال است كه متضمن سازگاري پيوسته فرد با محيط از طريق تعامل بين جذب و انطباق است كه نتيجه آن در ساخت شناختي فرد منعكس مي شود و ويژگي اصلي اين ساخت ذهني با افزايش سن تغيير مي كند. "اسپيرمن" هوش را متشكل از دو بخش مي داند؛ بخش اول معرف توانايي كلي است كه زير بناي تمام رفتارهاي هوشمندانه به حساب مي آيد. بخش دوم هم شامل يك توانايي اختصاصي است.كسلر هم معتقد است هوش يك توانايي كلي است كه فرد را قادر مي سازد به طور منطقي بينديشد، فعاليت هدفمند داشته باشد و با محيط خود به طور مؤثر به كنش متقابل بپردازد.

 

با توجه به نقطه نظرهاي متفاوتي كه راجع به هوش بيان شده، تعاريف گوناگوني هم از كودكان تيزهوش وجود دارد. "استرنبرگ وواگنر" معتقدند كودكان تيزهوش كساني هستند كه اطلاعات را به سرعت پردازش كرده و از مهارت هاي بينشي استفاده مي كنند. جوزف ترولي اظهار مي دارد كه رفتار حاكي از تيزهوشي بازتاب تعامل بين سه نوع صفات شخصي است، توانايي هاي بالاتر از متوسط عمومي و اختصاصي، ميزان بالاي پاي بندي به وظايف و ميزان بالاي خلاقيت. به گفته ترولي كودكان تيزهوش و با استعدادكساني هستند كه داراي اين مجموعه صفات اند يا مي توانند اين صفات را پرورش دهند و آنها را در عرصه هاي عملكرد انساني به كار گيرند. تعريف ديگري كه در مورد كودكان تيزهوش ارائه شده از مارلند است كه توسط اداره آموزشي ايالات متحده پذيرفته شده اس----ت؛ به نظر مارلند كودكان تيزهوش و با استعداد كساني هستند كه طبق تشخيص افراد صاحب صلاحيت و اهل فن به دليل استعدادهاي برجسته خود قادر به عملكردهاي عالي هستند. اين كودكان به خدمات و برنامه آموزشي متفاوتي نياز دارند يا به خدمات آموزشي اي فراتر از آنچه كه در مدارس عادي عرضه مي شود نيازمندند تا بتوانند به مسئوليت و نقش خود نسبت به خود و جامعه واقف شوند. كودكان برخوردار از عملكرد بالاشامل كساني هستند كه در هر يك از زمينه هاي زير داراي موفقيتي مشهود يا توانايي بالقوه اي باشند:


1-توانايي ذهني عمومي2-استعداد تحصيلي خاص 3-تفكر سازنده يا خلاق4-توانايي رهبري 5-هنرهاي نمايشي و ديداري 6-توانايي رواني- حركتي


برخي از خصايص كلي كودكان تيزهوش
1-نسبت به يادگيري حريص اند، با سرعت و كارآيي مي آموزند و مفاهيم پيچيده و جزئيات را به سرعت جذب مي كنند.
2-از اعتماد به نفس بالايي برخوردارند و به قدرت و توانايي هاي خود اعتماد دارند.
 3-خوانندگان هميشگي كتاب هستند و از خواندن لذت مي برند و غالباً كتب و اطلاعاتي نظير دايره المعارف ها، فرهنگ ها، اطلس ها و زندگي نامه ها را بر مي گزينند.
4-گنجينه اي غني از لغات دارند و كلمات و اصطلاحات خاصي را كه مي دانند و به كار مي برند فراتر از سن شان است.
 5-از تمركز حواس بالايي برخوردارند و به آساني رشته افكارشان از هم گسسته نمي شود.
6-داراي روحيه تعاون و همكاري بوده و از مسئوليت پذيري بالايي برخوردارند.
7-داراي انضباط فردي هستند و نسبت به ارزش هاي اخلاقي و معنوي پايبندند و قدرت خطر پذيري بالايي دارند. 8-قدرت استدلال و توانايي بالايي براي رويارويي با افكار گوناگون دارند و دستورات آمرانه را بدون بازنگري منتقدانه نمي پذيرند.
9-روابط بين امور ظاهراً نامربوط را درك مي كنند و آموخته هاي خود را با در نظر گرفتن وجوه شباهت و تفاوت آنها به شرايط جديد تعميم مي دهند.
10-كنجكاو و جستجوگرند. پرسش هاي كاوشگرانه بسياري را مطرح مي كنند و علاقه مند به فهميدن ماهيت انسان و جهان آفرينش هستند.
11-از حافظه خارق العاده اي برخوردارند و با سرعت و بدون تمرين زياد امور را به خاطر مي سپارند و جزئيات را به خاطر مي آورند.
12-دامنه علايق وسيعي دارند كه اغلب ماهيت فكري دارد. علايق و سرگرمي هاي آنان فراتر از سن شان است.
13- داراي استعداد زيباشناسي هستند و نسبت به زيبايي ها عكس العمل نشان مي دهند.
14- خلاقيت و قوه تصور بالايي دارند و از اين طريق، راه حلهاي زيادي براي مسائل پيدا نموده، ارتباط بين امور را درك كرده، حوادث و تجربيات را به روش هاي غيرمعمول تفسير مي كنند.
15- سخت كوش هستند و در رسيدن به اهدافشان تلاش و پافشاري مي كنند.
16- در هنرهايي چون درام، موسيقي ونقاشي توانايي خلاقيت و ابتكار دارند. بايد توجه داشت كه هيچ كودكي در تمام اين عوامل، برتر نيست و اينها، خصوصيات نمونه اي است كه مي توان براي شناخت كودكان تيزهوش به كار برد.


نيازهاي خاص كودكان تيزهوش
1-كودكان تيزهوش به آموزش هايي نيازمندند كه با سطح ذهني و استعداد آنان منطبق باشد. كودكان تيزهوش در جذب مفاهيم، بسيار سريع هستند و مفاهيم پيچيده را با كمترين توضيحي درك كرده و مي توانند نتايج و پيامدها را پيش بيني كنند. تاكيد مدارس بر انجام تكاليف مكرر و تفصيل بيش از حد موضوعات باعث خستگي و بي علا قگي آنان به امر يادگيري مي شود.
    
    2 -كودكان تيزهوش نيازمندند كه با كودكاني كه از لحاظ سني و توانايي با آنها مشابه اند، دوست شوند. بزرگترين مساله براي كودكان تيزهوش بخصوص در سال هاي اوليه دبستان ممكن است اين باشد كه آنها نسبت به سن شان بيش از حد مي دانند و همين امر سبب مي شود كه توسط همسالان خود تحت فشار قرار بگيرند كه هوش و كنجكاوي خود را بروز ندهند.
 اگر چنين عملي را برنگزينند هدف استهزاي همكلاسي هاي خود واقع شده و خويش را مطرود گروه هاي اجتماعي كلاس شان مي يابند و اندك اندك منزوي و گوشه گير مي شوند.از سوي ديگر، در مورد كودكان تيزهوشي هم كه جهش كلاسي دارند بايد توجه داشت كه آنان با موقعيت هاي متفاوتي مواجه مي شوند، همكلاسي هاي اين كودكان از آنها بزرگترند و به تناسب سن شان در مرحله متفاوتي از رشد اجتماعي و عاطفي مي باشند.


از اين رو برقراري و ادامه روابط دوستانه و سازگاري با آنها براي كودكان تيزهوش اغلب دشوار و در برخي موارد غيرممكن است.
بنابراين اگر چه جهش، راهي است كه نيازهاي ذهني اين كودكان را برآورده مي كند، اما آثار اين جهش تحصيلي را بايد در زندگي عاطفي و اجتماعي آنان نيز در نظر گرفت.3- كودكان تيزهوش به معلماني باتجربه و متخصص نيازمندند تا كه راههاي پرشتاب رشد ذهني، عاطفي و اجتماعي آنان را بفهمند و بتوانند به نيازهاي هيجاني و غيرمعمول آنها پاسخ مناسبي دهند. معلمان اغلب احساسات خصمانه اي نسبت به دانش آموزان تيزهوش دارند. بنابراين بايد تغييراتي در روابط متقابل دانش آموزان تيزهوش و معلمان به وجود آورد و به طور جداگانه اي اين معلمان را آماده كرده و آموزش هاي لازم را به آنان داد.


اين آماده سازي سبب مي شود معلمان نسبت به نيازهاي خاص كودكان تيزهوش و فراهم آوردن امكانات لازم براي يادگيري آنها دلسوز بوده و تيزهوشان را به نحو گسترده اي در به كارگيري توانايي هاي شان ترغيب و تشويق كنند. مورد ديگري كه بايد به آن توجه كرد اين است كه افراد ورزيده و متخصص را در زمينه هاي كاري گوناگون را داخل و خارج از برنامه تحصيلي سنتي در تماس با دانش آموزان تيزهوش قرار دهيم و از اين راه در پرورش استعدادهاي گوناگون اين كودكان بكوشيم.4- كودكان تيزهوش نيازمند والديني پاسخگو و شكيبا هستند كه براي طرح سؤالات و انديشه هاي غيرمعمول و بديع آنها ارزش قائل شوند. والدين بايد تيزهوشي فرزنداشان را براي خود مسلم سازند و در برابر سؤالات غيرمعمول و افكار جديد آنان واكنش هاي مناسب ارائه دهند و به فرزندانشان كمك كنند تا كه توانايي هاي خود را به عنوان صفاتي مطلوب بپذيرند.


کودکان بیش فعال و کودکان تیزهوش
با آغاز فصل مدرسه، معلمین و اولیا در رفتار کودکانی که تازه به مدرسه رفته و سالهای اول دبستان را میگذرانند، متوجه مسائلی میشوند که گاهی آنها را به حواس پرتی، شیطنت، عدم علاقه به درس و بازیگوشی نسبت میدهند.
درحالی که چنین رفتارهایی ممکن است به سادگی از “تیزهوشی” این کودک سرچشمه گرفته باشد. مطلب زیر را برای جلوگیری از چنین قضاوتهای سریع درباره تواناییها و رفتارهای چنین کودکانی تهیه کرده ایم و امیدواریم مفید واقع شود.


کم توجهی ناشی از بیش فعالی و تیزهوشی
نوشته جیمز تی. وب (James T Webb) و دایان لاتیمر (Diane Latimer)
معامین هوارد (Howard) میگوید که او اصلا در حد توانایی خود کار نمیکند. او تکالیفش را تمام نمیکند یا اینکه بدون نوشتن مراحل کار، تنها به نوشتن پاسخ اکتفا میکند، دستخط و دیکته اش بد است، در جای خود بی قرار است، با دیگران صحبت میکند و معمولا کلاس را با کارهایش مختل میکند.


او مدتی علاقه داشت که با فریاد و بدون نوبت پاسخ سوال معلم را بدهد(که غالبا هم صحیحی بود) اما مدتی است که در عالم رویا به سر برده یا حواسش پرت است. آیا هوارد دچار کم توجهی ناشی از بیش فعالی(ADHD) شده یا تیز هوش یا شاید هر دو اینهاست؟


بارها پیش آمده که کودکان با هوش به خاطر نشان دادن رفتارهای خاصی چون بیقراری، بی توجهی، میزان بالای فعالیت و رویابافی، که معمولا به عنوان نشانه های ADHD مطرح شده اند، سر از مطب روان پزشک یا پزشک اطفال درمی آورند.
بنابر گزارش رسمی مرکز تشخیص و آمارگیری بیماریهای روانی، ۱۴ ویژگی که در کودکان مبتلا به ADHD دیده میشوند به ترتیب زیر فهرست شده اند. کودک در صورت دارا بودن ۸ مورد از این ویژگیها که باید در سنین قبل از ۷ سالگی بروز کرده و حداقل تا ۶ ماه دوام یافته باشند، میتواند دارای ADHD تشخیص داده شود


۱. هنگام نشستن معمولا دستها یا پاهایش بی قرارند یا مدام در جا خود حرکت میکند (این حالت در نوجوانان ممکن است به احساس بیقراری ذهنی محدود شود)
۲. هنگامی که از او خواسته شده بنشیند یا باید در جایی نشسته بماند، انجام این کار برایش بسیار مشکل است.
۳. به سادگی و با کمترین عامل خارجی دچار حواس پرتی میشود.
۴. در بازیها یا موارد مشابه حضور در گروه، منتظر نوبت شدن برایش مشکل است
۵. معمولا قبل از به پایان رسیدن یک پرسش،فورا و بدون فکر پاسخ را بیان میکند.
۶. بدون اینکه قصد لجاجت یا مخالفت داشته و یا اینکه در درک مساله مشکل داشته باشد، انجام کارهایی که از روی یک دستور خاص و به ترتیب مشخص شده باشد، برایش مشکل است.
۷. توجه ممتد به یک کار یا بازی برایش مشکل است.
۸. معمولا از یک کار ناتمام سراغ کار دیگری میرود.
۹. بی سر و صدا بازی کردن برایش مشکل است
۱۰. معمولا زیاد حرف میزند.
۱۱. معمولا میان صحبت دیگران پریده یا به طور ناخوانده وارد جمع، بازی و … میشود.
۱۲. بیشتر اوقات چنین به نظر میرسد هنگامی که با او صحبت میشود به حرفهای گوینده توجهی ندارد.
۱۳. معمولا وسایل مهم و ضروری خود (مانند کتاب، اسباب بازی یا نوشت افزار) را در مدرسه یا خانه گم میکند.
۱۴. غالبا بدون توجه به عواقب آن و بدون اینکه به دنبال هیجان باشد، کارهای خطرناکی انجام میدهد. (برای مثال بدون توجه به وسط خیابان مبپرد)


البته، تقریبا تمام این رفتارها در کودکان تیزهوش، مستعد و خلاق نیز دیده میشود. تا حدود سال ۱۹۹۸، چندان به تشابهات و تفاوتهای میان این دو توجه نشده بود و به همین دلیل مشکل اختلال شخصیت در
میان اعضای این دو گروه بسیار دیده میشد. بسیاری اوقات، افراد متخصص تنها با شنیدن شرح رفتار کودک از والدین و معلم، به بیش فعالی کودک رای میدادند. اگر در میان آزمونهای اندکی از کودک نیز انجام میگرفت، از آنها برای تاکید گفته های والدین استفاده میشد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید