بخشی از مقاله
آفات و بيماريهاي برنج
كرم ساقه خوار برنج chilo suppressalis walker
كرم ساقه خوار برنج حشره‌اي است كه اولين بار در سال 1863 در دنيا شناخته شده اين پروانه در ايران نيز اولين بار در شهريور ماه 1351 در مزارع تنكابن و رامسر طغيان كرد و در مدت كوتاهي با افزايش جمعيت و طغيان خود و ايجاد خسارت اقتصادي شديد، نظر همگان را جلب نمود.
مناطق انتشار: براي اولين بار در سال 1906 از اين حشره بعنوان يكي از خطرناكترين آفات برنج در دنيا نام برده شد و مدتهاي بسيار زيادي است كه حدود 35 كشور، كشاورزان در مزارع خود خسارت از اين آفت مي‌بينند.
اين آفت در كشورهايي از قبيل: ژاپن، تايوان، استراليا، برمه، بنگلادش، چين، هند، ايتاليا، كره، مالزي، نپال، فيلين، اسپانيا، تايلند، مصر، سري‌لانكا ويتنام، كامبوج، پرتغال و جزاير هاوائي شيوع دارد. به طوري كه شاليكاران بعضي از كشورهاي آسيايي نظير ژاپن و تايوان اين حشره را در رديف مهمترين آفات محصول برنج مناطق خود مي‌دانند.
مرفولوژي (شكل شناسي):
پروانه‌هاي ماده به رنگ زرد روشن و يا متمايل به قهوه‌اي و پروانه‌هاي نر، تقريباً خاكستري هستند. در هر دو جنس رنگ بالهاي عقبي سفيد بوده و روي بالهاي جلويي چند لكه نقره فام وجود دارد. طول بدن از 10 تا 13 ميلي‌متر متغير بوده و عرض پروانه‌هاي نر با بالهاي باز 20 تا 23 ميلي‌متر و پروانه‌هاي ماده تا 30 ميلي‌متر مي‌رسد.
تخمهاي تازه گذارده شده سفيد متمايل به زرد بوده كه به مرور به خاكستري و سپس تيره تغيير رنگ مي‌دهند. تخمها در امتداد رگبرگهاي گذارده مي‌شود.
لارو: بدن لاروها به رنگ قهوه‌اي متمايل به خاكستري بوده و در لاروهاي مسن كپسول سر داراي رنگ قهوه‌اي تيره مي‌باشد و در ساير سنين زرد متمايل به قهوه‌اي است. در پشت لارو پنج نوار طولي قهوه‌اي رنگ وجود دارد. عموماً طول لاروهاي كامل 26 ميلي‌متر و عرض آنها 7/2 ميلي‌متر است.
شفيره: طول شفيره 12 تا 15 ميلي‌متر و قطر آن 5/2 تا 5/3 ميلي‌متر بوده و رنگ آن از قهوه‌اي روشن به قهوه‌اي تيره تبديل مي‌شود.
يك سوم انتهاي شفيره بطرف پشت خميده است و دو زايده قلاب مانند نيز در انتهاي بدن شفيره مشاهده مي‌شود.
زيست شناسي و طرز خسارت:
كرم ساقه‌خوار كه به ساقه برنج حمله مي‌كند، در زمستان بصورت لارو كامل در داخل ساقه‌هاي خشك برنج و يا علفهاي هرز اطراف مزارع به سر مي‌برد در اوايل ارديبهشت هنگاميكه درجه حرارت حداقل 10 درجه سانتيگراد باشد متغيره‌ها در داخل ساقه‌هاي باقي مانده برنج سال قبل و يا علفهاي هرز مزرعه در اطراف سوراخهاي ايجاد شده توسط لاروها تشكيل مي‌گردد مدت شفيرگي بسته به درجه حرارت محيط متفاوت بوده و بين 6 تا 12 روز متغير است.
بطور متوسط حدود 10 روز بعد، يعني حدود بيستم ارديبهشت. اولين پروانه‌ها ظاهر مي‌شوند و در اواسط خرداد به حداكثر مقدار خود مي‌رسند. اين پروانه‌ها شب پرواز بوده و بيشترين ميزان فعاليت آنها در ساعت 9 شب است.
پروانه‌هاي نر و ماده 24 ساعت پس از خروج جفتگيري مي‌نمايند و تخمهاي خود را بصورت دسته‌هاي 3 تا 250 عددي روي ساقه يا قسمت رويي يا زيرين برگهاي فوقاني، برگهاي پائيني و يا زمينهاي اصلي مي‌گذارند.
عمر پروانه‌ها حداكثر يك هفته مي‌باشد و در اين مدت به طور متوسط 230 عدد تخم توسط هر پروانه گذارده مي‌شود تفريخ تخمها درجه حرارت حداقل 10 تا 12 درجه سانتيگراد بمدت 5 تا 11 روز، بسته به درجه حرارت محيط انجام مي‌گيرد.
لاروها پس از تفريخ در ابتدا مختصري از پارانشيم برگ تغذيه نموده و سپس از محل غلاف با ايجاد سوراخ، وارد ساقه مي‌شوند و با تغذيه از درون ساقه باعث خشكيدگي جوانه‌هاي مركزي برنج مي‌گردد و به تدريج كه لاروها رشد مي‌نمايند، ساقه‌هاي اطراف را نيز آلوده مي‌نمايند.
لاروهاي كامل قبل از تبديل شدن به حالت شفيره، براي خروج پروانه از ساقه، سوراخ بزرگي در آن ايجاد مي‌نمايند. لاروها پس از 21 تا 37 روز تبديل به متغيره شده و هفت روز بعد پروانه‌هاي نسل دوم از آن خارج مي‌گردد كه اين موقع حدود اواسط تيرماه است.
كرم ساقه‌خوار در سال 2 تا 3 نسل دارد. موقع ظهور اين نسل به شرح زير است:
نسل اول: از بيستم ارديبهشت ماه تا اواخر خرداد ماه ظاهر مي‌شود (زمان نشاء‌كاري)
نسل دوم: از اواسط تيرماه شروع و در اواخر تير تا اوايل مرداد ماه به حداكثر مي‌رسد (زمان خوشه دادن)
نسل سوم: اين نسل اغلب در هنگام برداشت برنج ظهور مي‌نمايد.
نسل دوم و حتي نسل سوم در ارقام ويروس برنج كه همزمان با خوشه كردن و گل دادن برنج است، پديد مي‌آيد كه در اين صورت باعث عدم تشكيل خوشه شده و در نتيجه خوشه‌ها (پانيكول‌ها) خشك مي‌شوند. در اين صورت پانيكول‌هاي برنج به رنگ سفيد در مي‌آيند كه اين حالت را white heads مي‌گويند.
اگر حمله آفت ديرتر اتفاق افتد، يعني در مرحله شروع تشكيل دانه بوده و منجر به سفيد شدن پانيكول‌ها نگردد، در اين صورت باعث لاغري دانه‌ها گرديده و اين نوع برنج‌ها در هنگام برنجكوبي شكسته شده و از كيفيت محصول بدست آمده كاسته مي‌شود.
نسل‌هاي اول آفت نيز به نشاء‌هاي برنج حمله نموده و باعث خشكيدگي برگهاي مياني نشاء‌ها در مراحل اوليه رشد برنج مي‌گردد.
گاهي اوقات نيز حمله آفات در پايان فصل رويشي اتفاق مي‌افتد كه در اين صورت ساقه‌هاي آلوده در صورت وزيدن باد شكسته شده و نابود مي‌شوند.
