بخشی از مقاله
آلودگي
مقدمه کلي
منظور از آلودگي ورود عناصر و ترکيبات تازه به محيط و يا تغيير نسبت عناصر و ترکيباتي است که در ساختار طبيعي محيط شرکت دارند. مثلا سرب در ترکيب طبيعي اتمسفر وجود ندارد، ورود آن در اتمسفر ، نوعي آلودگي است. CO2 ترکيبي است که با نسبتي مشخص در ترکيب اتمسفر شرکت دارد. افزايش نسبت اين ترکيب در جو ، نوعي آلودگي تلقي مي‌شود. خطرناکترين آلودگيهاي محيط ، ناشي از کاربرد موادي هستند که بشر در طول يک سده گذشته و بويژه در بيست و سي سال اخير به منظور مبارزه با حشرات ، بيماريهاي انگلي گياهان و همچنين حشرات ناقل بيماريهاي حيواني و انساني بکار برده است.
همچنين استفاده اسراف آميز از سوختهاي فسيلي ، کاربرد مواد شيميايي بسيار متنوع در صنعت استخراج و تصفيه فلزات و صنايع ديگر بويژه آزمايشهاي اتمي در جو زمين ، عناصر و ترکيبات جديدي را وارد محيط کرده‌اند که قبلا اکوسيستم طبيعتمامي آلاينده‌هاي هوا را مي‌توان بر اساس منشاء ترکيب شيميايي و حالت فيزيکي‌شان طبقه‌بندي نمود. اين طبقه‌بنديها براي تنظيم بحث و بررسي در زمينه عوامل آلودگي هوا بکار مي‌روند. آلايندهها بسته به منشاءشان به دو گروه اوليه و ثانوي تقسيم مي‌شوند. آلاينده‌هاي اوليه از قبيل دي‌اکسيد سولفورها (SO2 ) ، اکسيدهاي نيتروژن ( NO2 ) و هيدروکربنها (HC) ، آن دسته از آلايندهها هستند که مستقيما وارد اتمسفر شده‌اند و به همان شکل آزاد شده نيز در اتمسفر يافت مي‌شوند. آلاينده‌هاي ثانوي نظير اوزون (O3 ) و پراکسي استيل نيترات (PAN) آن دسته از آلايندهها هستند که در اتمسفر توسط يک واکنش فتوشيميايي در اثر هيدروليز و يا اکسيداسيون تشکيل مي‌شوند.
ترکيب شيميايي آلايندهها
آلايندهها اعم از گروه اوليه و ثانوي مي‌توانند بسته به ترکيب شيميايي‌شان به دو گروه آلي يا معدني تقسيم شوند. ترکيبات آلي حاوي کربن و هيدروژن و بسياري از آنها داراي عناصري مانند اکسيژن ، نيتروژن ، گوگرد و فسفر مي‌باشند. هيدروکربنها ، ترکيبات آلي هستند که تنها داراي کربن و هيدروژن‌اند. آلدئيدها و کتونها داراي اکسيژن ، کربن و هيدروژن هستند. ساير ترکيبات آلي مهم در مورد آلودگي هوا عبارتند از: کربوکسيليک اسيدها ، الکلها ، اترها و استرها و آمين‌ها و ترکيبات آلي گوگردار. مواد معدني يافت‌شونده در هواي غير آلوده عبارتند از کربن ، منوکسيد (CO) ، دي‌اکسيد کربن (CO2)، کربناتها ، اکسيدهاي سولفور ، اکسيدهاي نيتروژن ، اوزون ، هيدروژن فلورايد و هيدروژن کلرايد.
طبقه‌بندي آلايندهها بر حسب حالت ماده
ذرات آلايندهها
عبارتند از جامدات و مايعاتي که شامل غبار ، دودهاي غليظ ، دود ، خاکستر ، غبار مه آلود و اسپري هستند. تحت شرايط مناسب ذرات آلايندهها از اتمسفر جدا و ته‌نشين مي‌شوند.
آلاينده‌هاي گازي
آلاينده‌هاي گازي که سيالهاي بي‌شکل‌اند، کاملا فضاي آزاد شده در آن را اشغال مي‌کنند و بسيار شبيه به هوا عمل نموده ، از اتمسفر جدا نمي‌شوند. در ميان آلاينده‌هاي معروف گازي از اکسيدهاي کربن ، اکسيدهاي سولفور ، اکسيدهاي نيتروژن ، هيدروکربنها و اکسيد کننده‌ها مي‌توان نام برد.
طبقه‌بندي ذرات
1. خواص فيزيکي که عبارتند از اندازه ، شکل ، ته‌نشين شدن و کيفيت نوري
2. خواص شيميايي که عبارتند از ترکيبات آلي و معدني
3. خواص بيولوژيکي به صورت باکتريها ، ويروسها ، هاگها و غيره
نحوه تشکيل ذرات
ذرات را مي‌توان بر حسب نحوه تشکيل به صورت غبار ، دود ، دود غليظ ، دود حاصل از خاکستر ، غبار مه آلود يا اسپري طبقه‌بندي نمود.
غبار
غبار عبارتست از ذرات کوچک جامد بوجود آمده از خرد شدن جرمهاي بزرگتر در حين فرآيندهايي نظير خرد کردن ، آسياب کردن يا انفجار که ممکن است بطور مستقيم و يا غير مستقيم در اثر بکار گيري موادي از قبيل زغال سنگ ، سيمان يا دانه‌ها وارد اتمسفر شوند.
دود
دود از ذرات ريز جامد از احتراق ناقص ذرات آلي نظير زغال سنگ ، چوب يا تنباکو که عمدتا از کربن و ساير مواد قابل احتراق تشکيل يافته‌اند، تشکيل مي‌شود.
دود غليظ
دود غليظ از ذرات جامد ريز از مايع شدن بخارات مواد جامد تشکيل مي‌شود. دود غليظ ممکن است در اثر تصعيد ، تقطير ، تکليس شدن يا فرآيندهاي ذوب فلزات بوجود آيد.
دود ناشي از خاکستر
دود ناشي از خاکستر از ذرات غير قابل احتراق ريزي که در گازهاي حاصل از احتراق زغال سنگ بوجود مي‌آيد تشکيل يافته است.
غبار مه آلود
غبار مه آلود از ذرات مايع يا قطرات تشکيل شده در اثر مايع شدن بخار ، پراکندگي يک مايع يا انجام يک واکنش شيميايي بوجود مي‌آيد.
• ذرات آلي موجود در اتمسفر: فنلها ، اسيدهاي آلي و الکلها
• معروفترين ذرات معدني موجود در اتمسفر: نيتراتها ، سولفاتها و فلزات آهن ، سرب ، منگنز ، روي و واناديم
منابع توليد ذرات
ذرات ممکن است گرد گياهان ، هاگها ، باکتريها ، ويروسها ، تک ياخته‌ايها ، قارچها و بقاياي زنگ زدگي و غبار ناشي از فعاليتهاي آتشفشاني و يا مواد مضر به سلامت انسانها (دود ناشي از خاکستر ، دود ، دوده‌ها ، اکسيدهاي فلزي و نمکها ، فلزات روغني يا قيري ، قطرات اسيدي ، سيليکاتها و ساير غبارهاي معدني و دودهاي غليظ فلزي) باشند.
استانداردها و کنترل ذرات
اگر چه کنترل ذرات در محل توليد آنها يا به کمک رقيق سازي انجام پذير است، اما اين اصل که رقيق کردن راه حل مشکل آلودگي است، داراي کاربرد نيست و نمي‌توان از آن به عنوان يک روش کنترل کننده مفيد نام برد. تنها روش قابل قبول کنترل در محل توليد کننده آلودگي و متکي به اصول ته‌نشين سازي ، سانتريفوژ ، فشرده نمودن ، فيلتراسيون بارهاي الکتريکي مي‌باشند.
مباحث مرتبط با عنوان
مقدمه
اتمسفر مانند نهر يا رودخانه داراي فرآيندهاي طبيعي است که در تميز کردن آن نقش دارند. بدون چنين فرآيندهايي تروپوسفر سريعا به محيطي نامناسب براي زيست بشر تبديل خواهد شد. پراکندگي ، ته‌نشيني گرانشي ، لخته سازي ، جذب (همراه با شستشو و واشويي) ، شستشو توسط باران و جذب سطحي از جمله مهمترين مکانيسمهاي طبيعي آلايندهها در اتمسفر به شمار مي‌روند.
فرآيندهاي پاکسازي اتمسفر
پراکندگي
پراکندگي آلايندهها توسط جريانهاي باد ، غلظت آلايندهها را در هر جايي کاهش مي‌دهد.
ته‌نشيني گرانشي
يکي از مهترين مکانيسمهاي طبيعي در جداسازي ذرات از اتمسفر بويژه ذراتي که بزرگتر از 20µm هستند شمرده مي‌شوند.
لخته سازي
ته‌نشيني گرانشي در چندين فرآيند ديگر پاکسازي طبيعي اتمسفر نيز نقش مهمي دارد به عنوان مثال ذرات کوچکتر از 0.1µm به کمک لخته‌سازي قابل ته‌نشين هستند. در اين پديده ذرات بزرگتر بصورت گيرنده‌هاي ذرات کوچکتر عمل مي‌کنند. دو ذره با يکديگر برخورد و اتصال پيدا کرده تشکيل يک واحد مي‌دهند. اين فرآيند تا تشکيل يک ذره لخته‌اي کوچک ادامه مي‌يابد، تا آنجا که اين لخته براي ته‌نشين شدن به اندازه کافي بزرگ و سنگين شود.
جذب ذرات
در فرآيند طبيعي جذب ذرات يا آلاينده‌هاي گازي در باران يا مه تجمع حاصل کرده همراه رطوبت ته‌نشين مي‌شوند، اين پديده که به نام شستشو ناميده مي‌شود در قسمت پايينتر از سطح ابرها رخ مي‌دهد پتانسيل لازم براي شستشوي ذرات و گازها بستگي به تحقيقات اخير نشان داده‌اند که براي ذرات داراي قطر کوچکتر از 1µm فرآيند شستشو موثر نخواهد بود.
گازها ممکن است بدون تغيير شيميايي حل شوند و يا اتصال دارد در برخي مواقع با آب باران وارد واکنش شيميايي شوند مانند گاز SO2 که به سهولت در باران حل مي‌شود و همراه با قطرات باران پايين مي‌آيد با اين وجود SO2 ممکن است با آب باران واکنش نشان داده ايجاد غبارهاي H2SO3 (اسيد سولفورو) يا H2SO4 (اسيد سولفوريک) نمايد که به نام بارانهاي اسيدي شهرت دارند و بالقوه نسبت به SO2 اوليه داراي اثرات زيانبار بيشتري هستند.
شستشو در اثر بارش
در اين حالت شستشو در سطح پايينتر از ابرها اتفاق مي‌افتد و هنگامي که قطرات سقوط کننده باران آلايندهها را جذب مي‌کنند در داخل ابرها پديده شستشو صورت مي‌گيرد. بدين ترتيب که ذرات کوچکتر از ابعاد ميکرون بصورت هسته‌هاي ميعان که در اطراف آنها قطرات آب تشکيل مي‌شوند، عمل مي‌کنند. اين پديده در نواحي شهري موجب افزايش بارندگي و تشکيل مه مي‌شود.
جذب سطحي
عمدتا در لايه اصطکاکي اتمسفر يعني در نزديکترين لايه به سطح زمين انجام مي‌گيرد. در اين پديده آلاينده‌هاي گازي ، مايع يا جامد جذب يک سطح شده پس از غليظ شدن در همان سطح باقي مي‌مانند. سطوح طبيعي از قبيل خاکها ، صخره‌ها ، برگها و علفها قادر به جذب و نگهداري آلايندهها هستند. ذرات ممکن است با سطوح جذب توسط ته‌نشيني گرانشي يا اثر اينرسي که در طي آن ذرات آلاينده‌هاي گازي در اثر جريانهاي باد به سطوح منتقل مي‌شوند تماس يابند. اثر اينرسي براي ذراتي در دامنه ابعادي بين 10 تا 15µm سطوح کوچک به تعدد مانند علفها و برگهاي درختان نسبت به سطوح بزرگتر به منظور جداسازي ذرات بيشتر است.
دستيابي به کنترل آلايندهها
براي دستيابي به کنترل آلاينده‌هاي گازي و ذرات دامنه‌اي گسترده ، دو راه وجود دارد:
1. کاهش غلظت آلاينده در اتمسفر
2. کنترل آلايندهها در منبع توليد آنها
رقيق سازي
رقيق ساختن در اتمسفر با استفاده از دودکشهاي بلند امکانپذير است. دودکشهاي بلند مي‌توانند در لايه وارونگي نفوذ کرده ، آلايندهها را به گونه‌اي پراکنده سازند که غلظت آلايندهها در سطح زمين تا مقدار زيادي کاهش يابد. رقيق سازي در بهترين حالت خود عبارتست از يک وسيله کوتاه مدت به منظور کنترل آلودگي و در بدترين حالت خود وسيله‌اي است براي انتقال آثار ناخواسته آلايندهها به مناطق دور دست.
کنترل در منبع مولد آلايندهها
به منظور کنترل آلودگي هوا در دامنه‌هاي بسيار وسيع تا نقاط دوردست ، کنترل اين مواد در منبع توليدشان مطلوبتر و موثرتر از رقيق سازي است. در وهله اول چنين به نظر مي‌رسد که اولين و موثرترين روش جلوگيري از توليد آلايندهها باشد در مورد آلاينده‌هاي توليد شده در اثر فرآيندهاي احتراقي ، جايگزين کردن يک منبع انرژي ميتواند از توليد آلايندهها جلوگيري کند. روشهاي باقيمانده براي کنترل آلايندهها در منبع ميتواند موجب کاهش انتشار آلايندهها شود، اما نمي‌تواند سبب حذف کامل موجود به عنوان مثال اتومبيلي که داراي يک فيلتر کثيف هوا ، به يک سيستم نامناسب براي تهويه موتور ، عملکرد نادرست تنظيم دور موتور و ... نسبت به اتومبيلي که با بهترين بازده کار مي‌کند، آلاينده‌هاي بيشتري را از خود منتشر مي‌سازد.
تغيير فرآيند مورد استفاده همچنان روش ديگر براي کنترل انتشار آلايندهها در منبع توليدشان بکار مي‌رود. به عنوان مثال جايگزين کردن کوره‌هاي باز با کوره‌هاي اکسيژني کنترل شده يا کوره‌هاي الکتريکي و يکي ديگر از روشهايي که در کنترل آلاينده‌هاي هوا در منبع توليد آنها داراي وسيعترين کاربرد است، عبارت است از نصب تجهيزات کنترلي طراحي شده بر طبق برخي از اصول اساسي که توسط آنها مکانيسمهاي طبيعي حذف آلايندهها عمل مي‌کنند.
ره زمين با آ
مقدمه
منابع مختلف آلودگي هوا به سه شاخه تقسيم مي‌شود. اول منابع شهري و صنعتي، دوم منابع کشاورزي و روستايي و سوم انتشارات طبيعي. هر کدام از اينها خود به زير شاخه‌هايي تقسيم مي‌شوند. اين تقسيم بندي استاندارد با منحصر بفرد نيست و در اينجا براي روشن شدن مطالب آمده است.
منابع شهري و صنعتي
توليد برق
نيروگاههاي برق وابسته به سوختهاي فسيلي ، منبع بزرگي براي آلودگي هوا محسوب مي‌شوند. مقادير وسيعي از ذرات معلق شامل خاکستر پرنده (SiO2) ، اکسيدهاي آهن و آلومينيوم حاصل از زغال سنگ ، فلزات سنگين حاصل از نفت ، از دودکش نيروگاههاي برق به جو منتشر مي‌شوند. بسياري از آلاينده‌هاي گازي انتشار پيدا کرده عبارتند از CO ، دي اکسيدکربن (CO2) ، دي اکسيد گوگرد (SO2) ، اکسيدهاي نيتروژن (NOx) ، هيدروکربنهاي معين و ترکيبات آلي فرار. نيروگاههاي هسته‌اي تميزتر و داراي آلودگي کمتري هستند، ولي پلومهاي حاصل از برجهاي سرمايشي آنها گاها ممکن است سبب ايجاد مسائلي شوند مانند تشکيل مه و کم شدن ديد. اما آزاد شدن ناگهاني مواد راديواکتيو توجه عمومي را به خود جلب مي‌کند، حتي اگر احتمال آزاد شدن اين مواد کم باشد.
فعاليت صنعتي
شامل صنايع معدن ، پالايش ، تصفيه سازي ، خمير کاغذ ، صنايع شيميايي ، استخراج و ذوب فلز ، داروسازي و ديگر صنايعي که حجم وسيعي از ذرات معلق را وارد جو مي‌سازند. مقدار زيادي از آلاينده‌هاي هوا ، ناشي از ساخت محصولات از مواد خام هستند، مانند آهن از سنگ آهن ، بنزين از نفت خام ، سنگ از معدن و سنگ الوار از درختان. آلاينده‌هاي قابل ملاحظه‌اي هم توسط صنايعي که مواد بالا را به محصولات مصرفي تبديل مي‌کنند، انتشار مي‌يابند مانند اتومبيلها ، خانه ، اسباب و لوازم منزل و ديگر کاربردها. مقداري از انتشارات صنعتي هم از دودکشها خارج مي‌شوند.
حمل و نقل
اين مقوله شامل اتومبيلها ، کاميونها ، هواپيماها ، کشتي‌ها و غيره است که منابع متحرک ناميده مي‌شوند. دنبال کردن اين منابع در حال حرکت عملي نخواهد بود. ولي انتشار آنها بر واحد سطح با ملاحظه چگالي ترافيک ، سرعت و انتشار بر وسيله نقليه و ديگر متغيرها تخمين زده مي‌شود. آلاينده‌هاي حاصل از منابع حمل نقل عبارتند از SO2 ، NOxCO2 ، CO هيدروکربنها ، VOCs.
انتشارات فرآيندي
شامل اجاقها ، کوره‌ها و ساير فرآيندهاي گرمايش منازل ، ادارات و ساختمانهاي تجاري اجاقهاي پشت حياط (در آمريکا) و ساختن برگها و فضولات در فضاي باز. اين انتشارات بر واحد سطح در نظر گرفته مي‌شود. آلاينده‌هاي اصلي منتشر شده به داخل جو عبارتند از SO2 ، NOx ، CO2 ، CO هيدروکربنها VOCs و ذرات معلق.
نابودي زباله‌ها
زباله‌هاي خانگي ، تجاري و صنعتي که در فضاي باز از بين مي‌روند، روشهاي سوختن و به خاکستر تبديل شدن ، واحدهخاي تصفيه فاضلاب ، گودالهاي کوئد پشت حياط و فضولات همه اينها مسئول بوجود آوردن منابع گازي NH3 ، H2S ، CH4 ، CO2 ، CO و ذرات معلق هستند.
فعاليتهاي ساخت و ساز
شامل تميز کردن و پاک کردن زمين ، تخريب ، حفاري ، خرد کردن و کوبيدن ، آسفالت کردن يا سنگفرش کردن و ديگر فعاليتهاي وابسته به اين ساخت و سازها. آلاينده‌هاي منتشره عبارتند از غبار ، ذرات معلق ، هيدروکربنها ، NOx ، CO2 ، CO ، VoCs.
منابع کشاورزي و روستايي
منابع مختلف در محيطهاي روستايي حاصل فعاليتهاي کشاورزي هستند و به شکل زير طبقه بندي مي‌شوند:
وزش غبار
فعاليتهاي کشاورزي مانند شخم زدن ، کاشتن و درو کردن ، منجر به ايجاد قابل ملاحظه‌اي از غبار مي‌شوند. انتشار تراکتورها ، درو کننده‌ها و ساير ماشين آلات کشاورزي خيلي مهم نيستند.
سوختن بقاياي کشاورزي
پاک کردن زمينها توسط سوزاندن جنگلها ، گياه و علفهاي وحشي و مواد زائد کشاورزي منبع بزرگي براي دود ، گرد و غبار در حومه شهر محسوب مي‌شوند.
انتشارات خاک
زمينهاي کشاورزي حاصلخيز شده با کودها داراي نيترات و فسفات مي‌باشند. خاک کود داده شده اکسيدهاي نيتروژن حاصل از فعاليت ميکرو زيستي را در بالاترين لايه خود منتشر مي‌سازند.
آفت کشها
بکار بردن آفت کشها در زمينهاي کشاورزي به شکل پاشيدن با هواپيما ممکن است اين مواد را به مناطق مسکوني انتقال دهد.
نابودي زباله‌ها و مواد زائد
زباله‌هاي کشاورزي و حيواني نابود شده آمونياک ، متان و بخارات زيان آور را در جو آزاد مي‌کند. احشام و گله‌هاي گاو و خوکها مقدار زيادي از آلودگي هوا را در حومه شهر آزاد مي‌کنند.
منابع طبيعي
علاوه بر منابع انساني آلاينده‌هاي جوي که قبلا عنوان شد منابع طبيعي زيادي وجود دارد که به شکل ذيل طبقه بندي مي‌شوند:
فرسايش در اثر باد
فرسايش بادي خاکهاي خشک و سرزمينهاي بياباني توسط بادهاي قوي ميتواند طوفانهاي بزرگي از غبار را بوجود آورد. ذرات غبار عمدتا شامل SiO2 هستند اما ممکن است شامل مقدار کمي از فلزات سنگين هم باشند.
آتش سوزي جنگلها
بسياري از آتش سوزي جنگلها که بوسيله برق آسماني توليد مي‌شوند، مقدار زيادي دود ، NOx ، CO2 ، CO و هيدروکربنها را آزاد مي‌کنند.
فوران آتشفشاني
آتشفشانهاي بزرگ مقدار عظيمي از ذرات معلق ، SO2 ، CO2 و ساير گازها را به درون جو آزاد مي‌کنند. بعضي از اين ذرات بقدر کافي به سطوح بالا منتقل شده و در آنجا براي ماهها و سالها باقي مي‌مانند و بر اقليم جهاني تأثير مي‌گذارند.
انتشارات بيوژنيک
اين انتشارات در جنگلها و باتلاقها اتفاق مي‌افتند. آلاينده‌هاي منتشره به جو شامل هيدروکربنهايي نظير ترپن و ايزوپرن و مواد ديگري مانند متان ، آمونياک ، گرده‌ها و هاگها هستند.
پاشيدن توسط دريا و تبخير
وقتي که بادهاي قوي وزيده مي‌شوند، امواج شکسته شده و دريا مقدار زيادي از آب را مي‌پاشد، به اين ترتيب نمک زيادي به داخل جو وارد مي‌شود. عموما فرآيند تبخير نه فقط آب بلکه بسياري گازهاي نادر را به داخل جو منتشر مي‌سازند.
فرآيند ميکرو زيستي خاک
تعرق هوازي و غير هوازي خاکهاي طبيعي و گياهان ، اکسيد نيتروژن (NO) ، متان (NH4) ، سولفيد هيدروژن (H2S) ، آمونياک (NH3) را به داخل جو منتشر مي‌کند.
نابودي طبيعي مواد آلي
شامل نابودي گياهان و ديگر مواد آلي که عمدتا متان ، سولفيد هيدروژن و آمونياک را به جو وارد مي‌کنند.
برق آسماني
اين پديده مقدار زيادي NO را بوجود مي‌آورد که ممکن است در واکنشهاي فتوشيميايي توليد کننده ازن شرکت کنند
نها روبرو نبو
آلودگي هوا عبارت است از حضور يک و يا بيش از يک آلاينده در هواي آزاد مانند گرد و خاک ، دود غليظ ، گاز مه آلود ، بوي نامطبوع به مقدار کافي ، با خواص مشخص و مداوم که ميتواند زندگي انسان ، گياه و جانوران و اصول انساني را به مخاطره اندازد.
مقدمه
اولين آلاينده‌هاي هوا احتمالا داراي منشأ طبيعي بوده‌اند. دود ، بخار بدبو ، خاکستر و گازهاي متصاعد شده از آتشفشانها و آتش‌سوزي جنگلها ، گرد و غبار ناشي از توفانها در نواحي خشک ، در نواحي کم‌ارتفاع مرطوب و مه‌هاي رقيق شامل ذرات حاصل از درختهاي کاج و صنوبر در نواحي کوهستاني ، پيش از آنکه مشکلات مربوط به سلامت انسانها و مشکلات ناشي از فعاليتهاي انساني محسوس باشند، کلا جزئي از محيط زيست ما به شمار مي‌رفتند، به استثناي موارد حاد ، نظير فوران آتشفشان.
آلودگيهاي ناشي از منابع طبيعي معمولا ايجاد چنان مشکلات جدي براي حيات جانوران و يا اموال انسانها نمي‌کنند. اين در حالي است که فعاليتهاي انساني ، ايجاد چنان مشکلاتي از نظر آلودگي مي‌نمايند که بيم آن مي‌رود بخشهايي از اتمسفر زمين تبديل به محيطي مضر براي سلامت انسانها گردد.
تاريخچه آلودگي
دود يکي از قديمي‌ترين آلاينده‌هاي هوا است که براي سلامت بشر مضر است. زماني که دود ناشي از آتش حاصله از سوختن چوب توسط ساکنين اوليه غارها جاي خود را به دود ناشي از کوره‌هاي زغال سوز در شهرهاي پر جمعيت داد، آلودگي هوا ، بقدري افزايش يافت که زنگ خظر براي برخي از ساکنان آن شهرها به صدا در آمد. در سال 61 بعد از ميلاد ، "سنکا" (Seneca) فيلسوف رومي از هواي روم بعنوان هواي سنگين و از دودکشهاي هود با عنوان توليد کننده بوي بد نام برد.
در سال 1273 ميلادي ، "ادوارد اول" پادشاه انگلستان عنوان کرد که هواي لندن به حدي با دود و مه آلوده شده است و آزار دهنده است که از سوختن زغال سنگ دريايي جلوگيري خواهد کرد. علي‌رغم هشدار پادشاه مذکور ، نابودي گسترده جنگلها ، چوب را تبديل به يک کالاي کمياب نمود و ساکنان لندن را وادار ساخت تا بجاي کم کردن مصرف زغال سنگ به ميزان بيشتري از آن استفاده کنند.
تا سال 1661 ميلادي يعني بيش از يک قرن بعد ، تغيير قابل ملاحظه‌اي در آلودگي هوا بوجود نيامد. چاره جويي و پيشنهادات عبارت بودند از برچيدن تمامي کارخانه‌هاي اطراف شهر لندن و بوجود آمدن کمربند سبز در اطراف شهر. بالاخره اين چاره جويي‌ها کارساز شد.
مشکلات آلودگي هوا
شواهدي دال بر علاقمندي جوامع انساني در غلبه بر مشکل آلودگي هوا وجود دارند که از جمله آنها مي‌توان از تصويب و اجراي قوانين کنترل دود در شيکاگو سينسنياتي به سال 1881 نام برد. ولي اجراي اين قوانين و قوانيني مشابه آنها با دشواريهايي مواجه گرديد و براي تميز نمودن هوا يا جلوگيري از آلودگي بيشتر آن ، تقريبا کاري انجام نشد. در سال 1930 در دره بسيار صنعتي ميوز در کشور بلژيک در اثر پديده وارونگي ، مه دود در يک فضاي معين محبوس گرديد. در نتيجه 63 تن جان خود را از دست داده ، چندين هزار تن ديگر بيمار شوند.
حدود 18 سال بعد در شرايط مشابهي در ايلات متحده آمريکا ، يکي از اولين و بزرگترين فاجعه‌هاي زائيده آلودگيها رخ داد، يعني 17 نفر جان خود را باختند و 43 درصد جمعيت نورا در پنسيلوانيا بيمار شدند. درست سه سال بعد از فاجعه مه دود لندن در سال 1952 ، ناديده گرفتن عواقب جدي آلودگي هوا غير ممکن گرديد.
در روز سه شنبه 4 دسامبر سال 1952 حجم عظيمي از هواي گرم به طرف قسمت جنوبي انگلستان حرکت کرده ، با ايجاد يک وارونگي دمايي سبب نشست يک مه سفيد در لندن شد. اين مه دود به دستگاه تنفسي انسان سخت آسيب مي‌رساند. درنتيجه بيشتر مردم بزودي با مشکلاتي از قبيل قرمز شدن چشمها ، سوزش گلو و سرفه‌هاي زياد مواجه شدند و پيش از آنکه در 9 دسامبر از سطح شهر دور شوند، 400 مورد مرگ مربوط به آلودگي هوا گزارش کردند. اين تعداد تلفات براي متوجه ساختن افکار بريتانيايي‌ها جهت تصويب قانون هواي تميز در سال 1956 کافي بود.
قانون کنترل آلودگي هوا
اين قانون در ايالات متحده امريکا به نام قانون کنترل آلودگي هوا (قانون عمومي 159_84) به تصويب رسيد. اما اين مصوبه تنها موجب به تصويب رسيدن يک قانون مؤثرتر گرديد. اين قانون يکبار در سال 1960 و بار ديگر در سال 1962 بازنگري شد و به قانون هواي تميز سال 1963 (قانون عمومي 206_88) که برنامه‌هاي ناحيه‌اي محلي و ايالتي را براي کنترل هوا تشويق مي‌کرد و در عين حال حق مداخله را براي دولت فدرال در صورت به خطر افتادن سلامت و رفاه اهالي ايالت در اثر آلودگي ناشي از ايالات ديگر محفوظ نگه مي‌داشت، الحاق گرديد.
اين قانون معيارهايي براي کيفيت هوا وضع کرد که بر اساس آنها ، استانداردهاي کيفيت هوا و گازهاي متصاعد شده در دهه 1960 ميلادي پي‌ريزي شد.
اجراي قانون هواي تميز
اجراي قانون هواي تميز در سال 1970 به آژانس نو بنياد حفاظت محيط زيست (EPA) محول گريديد. قانون به وضع استانداردهاي درجه اول و دوم کيفيت هواي محيط زيست پرداخت. استانداردهاي اوليه متکي بر معيارهاي کيفيت هوا ، براي حفظ سلامت عموم مردم ، دامنه وسيعي از ايمني را در نظر مي‌گيرد. در حالي که استانداردهاي ثانوي که آنها نيز متکي بر معيارهاي کيفيت هوا باشند، براي حفظ رفاه عموم انسانها ، به علاوه گياهان ، جانوران ، اموال و دارائي هستند.
اصلاحات قانون هواي تميز به سال 1977 به تقويت باز هم بيشتر قوانين موجود پرداخته است. اگر چه اين امکان وجود دارد که تغييرات بيشتري نيز انجام شود، کاملا محتمل است که کنترل آلودگي هوا براي ايجاد شرايطي که تحت آن هوا براي نسلهاي آينده تميزتر و سالم‌تر نگاهداشته شود، از حمايت بيشتر عامه مردم برخوردار شود. ده است.
از آلودگي هوا چه ميدانيم ؟
مرکز تحقيقات محيط زيست دانشگاه
ساليانه 3 ميليون نفر در اثر آلودگي هوا جان خود را از دست مي دهند كه 90 درصد آنان در كشورهاي توسعه يافته هستند . دربعضي كشورها تعداد افرادي كه در اثر همين عامل جان خود را از دست مي دهند بيشتر از قربانيان سوانح رانندگي است. اين مرگ و مير بطور خاص مربوط به آسم، برونشيت - تنگي نفس و حملات قلبي و آلرژي هاي مختلف تنفسي است .
تعريف آلودگي هوا
آلودگي هوا به وجود هر ماده اي در هوا كه ميتواند براي انسان يا محيط او مضر باشد اطلاق مي گردد. آلاينده ها ممكن است طبيعي و يا ساخته دست بشر باشند و ممكن است به اشكال مختلف ذرات جامد يا قطرات مايع يا گاز باشند كه بالغ بر 180 آلاينده مي باشند .
منابع انتشار آلاينده هاي هوا:
منابع آلوده كننده هوا به دو قسمت طبيعي و مصنوعي تقسيم بندي مي شود.
1- منابع طبيعي
- فعاليت هاي آتشفشانها و آتش سوزي جنگل ها
- گرد و غبار طبيعي
- دود و مونواكسيد كربن ناشي از آتش سوزي ها
- گاز رادون ناشي از كاني هاي زمين
- درختان كاج كه تركيبات آلي را از خود متصاعد مي كنند.
