بخشی از مقاله
چکیده
در حال حاضر دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه آبشور جهان با کاهش شدید تراز آب مواجه بوده و رو به خشک شدگی و ایجاد معضلی اساسی می رود. این موضوع به دلیل کاهش آبهاي ورودي به این دریاچه بوده که این عامل خود ناشی از عوامل متعددي نظیر خشکسالی، ساخت سدهاي متعدد، چاههاي غیر مجاز، تبخیر و استفاده بی رویه و غلط از آب سدها در بخشهاي مختلف مسکونی، صنعتی مخصوصاًو کشاورزي است. از میان پیشنهادات ارائه شده در مورد حل بحران دریاچه ارومیهظاهراً بایستی به راهکاري روي آورد که علاوه بر حل مشکل، صرفه اقتصادي و سوددهی براي کل کشور داشته باشد که از بین پیشنهادات، استفاده از ظرفیت تصفیهخانههاي فاضلاب و افزایش تعداد آنها در استانهاي اطراف دریاچه می تواند عملیترین راهکار باشد. هم اکنون حدود 12 متر مکعب بر ثانیه فاضلاب شهري در 5 استان اطراف دریاچه تولید میشود که مقدار قابل ملاحظهاي بوده و میتوان با استفاده از این ظرفیت به همراه افزایش دبی خروجی سدها در مدت معینی دریاچه را احیا نمود.
کلمات کلیدي: دریاچه ارومیه؛ تصفیه خانه؛ تصفیه فاضلاب
مقدمه
دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی ایران و دومین دریاچه آبشور جهان به شمار می رود. آب این دریاچه بسیار شور بوده عمدتاًو از رودخانه هاي زرینهرود، سیمینهرود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچاي، نازلو و زولا تغذیه میشود. حوضهي آبریز دریاچه ارومیه، 51876 کیلومتر مربع است که پیرامون %3 مساحت کل کشور ایران را دربر میگیرد .(1) دریاچه ارومیه بزرگترین آبگیر دایمی آسیاي غربی است که در شمال غرب فلات ایران قرار گرفته است. پارك ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی، از مهمترین زیستگاههاي طبیعی جانوران در ایران به شمار میرود. این حوضه با داشتن دشتهایی مانند دشت تبریز، ارومیه، مراغه، مهاباد، میاندوآب، نقده، سلماس، پیرانشهر، آذرشهر و اشنویه، یکی از کانونهاي ارزشمند فعالیت کشاورزي و دامداري در ایران بهشمار میرود.
دریاچه ارومیه از دیدگاه حفاظت از طبیعت، واجد ارزشهاي فراوانی است و به همین سبب از سوي سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، سراسر دریاچه و جزایر آن در مرداد ماه 1346 بعنوان منطقه حفاظت شده اعلام شده است(.(2 دریاچه ارومیه در سال 1354 در طبقه حفاظتی پارك ملی قرار گرفت، در سال 1975 به عنوان تالابی بین المللی در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسید و در سال 1976 در شمار شبکه ذخیره گاههاي زیستکره جهان قرار گرفت.
کاهش شدید آبهاي ورودي به دریاچه ارومیه عامل اصلی کاهش شدید تراز آب آن است که این عامل خود ناشی از عوامل متعددي نظیر خشکسالی، ساخت سدهاي متعدد، هزاران حلقه چاه غیر مجاز، تبخیر و استفاده بی رویه و غلط از آب سدها در بخشهاي مختلف مسکونی، صنعتی و مخصوصا کشاورزي است.
در زیر تصویر ماهوارهاي از دریاچه ارومیه که در سال 1998 و 2011 گرفته شده است، نمایش داده شده است .(3) دو نیم شدن دریاچه به خاطر پل میان گذر دریاچه در مرکز آن و همچنین کاهش مساحت آن طی این 13 سال مشخص است.
شکل :1 مقایسه مساحت دریاچه ارومیه در پایگاه Earth Observatory ناسا
25 August 1998
13 August 2011
در راستاي احیاي دریاچه ارومیه مطالعات متنوعی در سالهاي اخیر توسط مشاورین داخلی و بین المللی صورت گرفته است. هر کدام از این مطالعات منجر به ارائه طرحهاي علاج بخشی براي کوتاه مدت و دراز مدت شده که موافقین و مخالفینی دارند .(4) هدف از ارائه این مقاله پیشنهاد طرحی جهت تامین کسري آب دریاچه ارومیه با محوریت انتقال فاضلاب تصفیه شده شهري، روستایی و صنعتی شهرهاي مجاور و همچنین رواناب سطحی تصفیه شده به دریاچه به همراه بازگرداندن بخشی از تغذیهي رودخانهاي دریاچه از سدهاي ساخته شده در منطقه جهت احیاي دریاچه ارومیه است.
پیشنهادات ارائه شده
تاکنون پیشنهادهاي زیادي در ارتباط با حل معضل دریاچه ارومیه ارائه گردیده است که در این بخش به بررسی آنها میپردازیم:
1. متوقف شدن پروژههاي مطالعاتی جدید سدسازي در مناطق تاثیرگذار بر دریاچه :(4)
این گزینه بایستیسریعاً در دستور کار قرار گیرد. هم اکنون 36 سد در مسیر ورودي به دریاچه ساخته شده است، تعداد 12 سد در دست ساخت و حدود 40 سد در دست بررسی است (5) که در صورت تصویب، حل این معضل بسیار دشوار خواهد بود.
2. انتقال آب از سایر حوضهها به دریاچه ارومیه جهت حفظ شرایط فعلی آن((4
در بحث انتقال آب از سایر حوضهها بیشتر توجهات به سمت انتقال آب از دریاچه خزر معطوف بوده کهتقریباً می توان گفت که این راهکار هم از نظر اقتصادي و هم از نظر مسائل زیست محیطی غیرقابل اجراست که تشریح آن نیازمند یک مقاله جداگانه میباشد. در
2
واقع این اقدام هزینه بر، در منافات با ایده ي سود آوري اقتصادي ناشی از گسترش کشاورزي در منطقه،با ساخت سدها بر رودخانههاي ورودي به این دریاچه میباشد.
