بخشی از مقاله


فصل اول
اهميت ماشين در کشاورزی
در ابتدا، تمام محصولات کشاورزی به منظور تأمين معاش انسان به وسيله قدرت يا توان (1)بدنی انسان توليد و آماده می¬شد. قرنها سپری گشت تا اين که از قدرت بدنی حيوانات در کمک به توان بدنی انسان استفاده شد. با کشف آهن، ابزاری ساخته شد که باعث کاهش بيشتر کار بدنی انسان گرديد. تبديل کشاورزی با دست به کشاورزی ماشينی امروزی در ابتدا بسيار کند بود، اما با به وجود آمدن گاو آهن فلزی، موتور احتراق داخلی، تراکتور مزرعه و ساير ماشينهای

کشاورزی، اين حرکت با سرعتی دور از تصور پيشينيان ما انجام گرفت. تغييراتی که در چند دهه گذشته به وقوع پيوسته است، چنان بر ارزشهای بشری تأثير گذارده که انسان از چگونگی تأثير ماشينهای کشاورزی در آينده بشر متحير ميشود. در حقيقت پيشرفت کشاورزی طی يکصد سال گذشته بيش از پيشرفت بشر در اين زمينه در طول تاريخ جهان بوده است.


امروزه ماهواره¬ها از مزارع عکس¬برداری می¬کنند و متخصصين و دانشمندان را قادر می¬سازند تا مناطق آفت زده را مشخص کرده و رطوبت خاک، حرارت خاک و بسياری از عوامل ديگر را اندازه¬گيری نمايند. ماهواره¬ای بدين منظور در 21 ژانويه 1975 ميلادی توسط کشور ايالات متحده آمريکا به فضا پرتاب گرديد.


اختراع تراکتورهای کنترل از راه دور که به¬طور خودکار و براساس برنامه¬های کامپيوتری کارهای زراعی را انجام می¬دهند، يکی ديگر از ابداعات بسيار جديد است. توليد اين تراکتورها از سال 1994 ميلادی در کشور فنلاند شروع شده است. در شکل 1-1 يکی از تراکتورهای خودکار کنترل از راه دور نشان داده شده است.

عکس
شکل 1-1 يک تراکتور کنترل از راه دور خودکار با نام موديولر ، ساخت کشور فنلاند.
فشار سطحی اين تراکتور 906 کيلوگرمی يک – چهارم فشار تراکتورهای متداول با توان يکسان است.

کشاورزی امروزه، با توجه به توسعه روز افزون صنعت، بدون استفاده از توان موتور و ماشين نمی¬تواند جای خود را ثابت و استوار نگهدارد. به¬طوری که آمار کشورهای پيشرفته جهان نشان می¬دهد مزارعی که مجهز به توان موتوری و ماشينهای کشاورزی هستند، گذشته از کيفيت و کميت انجام کار و صرفه¬جويی در مدت انجام مراحل مختلف عمليات آماده¬سازی بستر بذر، کاشت، وجين و سله¬شکنی، سم¬پاشی، کودپاشی، برداشت، بسته¬بندی و ذخيره محصولات کشاورزی نياز کمتری به توان بدنی کارگر جهت انجام اين عمليات دارند (جدول 1-1)


همچنين استفاده از ماشين در کشاورزی و مکانيزه کردن مزارع، درتعداد کارگر – ساعات مورد نياز جهت توليد محصولات مختلف کشاورزی اثر بسيار زيادی داشته است. به¬طور مثال، در سال 1840 ميلادی در کشور ايالات متحده آمريکا برای توليد يک تن گندم حدود 85 کارگر – ساعت مورد نياز بود. در سال 1900 ميلادی، با استفاده از دروکن – دسته کنها و خرمن کوبها اين تعداد به 39 کارگر – ساعت برای توليد يک تن گندم رسيد. امروزه با پيشرفت در ساخت و توليد ماشينهای کشاورزی، به خصوص در ساخت کمباينهای جديد، اين نيروی کارگری مورد نياز تا حدود 5/2 کارگر در – ساعت برای توليد يک تن گندم کاهش يافته است.

 

جدول 1-1: مقايسه کيفيت و زمان مورد نياز برای انجام شخم در يک هکتار زمين به وسيله يک تراکتور و يک جفت گاو کار.
مشخصات کار انجام شده تراکتور 60 قوه يک جفت گاو کار
اسب با گاو آهن با گاو آهن بومی
برگردان¬دار
سه خيش
ساعات کار برای انجام شخم 5/2 تا 3 32 تا 53
عمق شخم برحسب سانتيمتر 25 تا 30 8 تا 14
کيفيت برگردان شدن خاک به وسيله گاوآهن کامل و خوب ناقص و بد

پنبه هميشه جز و محصولاتی محسوب می¬شده که نيروی کارگری زيادی برای توليد آن مورد نياز بوده است. اما با مکانيزه کردن توليد اين محصول، شامل اصلاح روشهای خاک و رزی و کاشت و همچنين برداشت مکانيکی آن، پيشرفتهای مهمی برای پايين آوردن اين نيروی کارگری مورد نياز به¬وجود آمده است. در سال 1840 ميلادی در کشور ايالات متحده آمريکا، برای توليد يک عدل وش پنبه، به وزن 226 کيلوگرم، 439 کارگر – ساعت مورد نياز بود. در سال 1900 ميلادی، با استفاده از روشهای بهتر توليد و وسايل کششی دامی، نيروی کارگری مورد نياز برای توليد يک عدل 226

کيلوگرمی پنبه، به 283 نفر کارگر – ساعت رسيد در سال 1970 ميلادی، با استفاده از تراکتورهای رديف کار، ماشينهای برداشت پنبه و ساير ادوات جديد، نيروی کارگری مورد نياز برای توليد هر عدل 226 کيلوگرمی پنبه، به 32 کارگر – ساعت کاهش يافت.
امروزه، پيشرفت در امر صنعتی شدن جهان و استفاده هرچه بيشتر ماشين در کشاورزی، بخصوص در کشورهای صنعتی، از تعداد افرادی که در مزارع زندگی می¬کنند کاسته شده است. به¬طور مثال، در سال 1820 ميلادی حدود 80% از جمعيت کل کشور آلمان را روستاييان تشکيل می¬دادند. در سال 1880 ميلادی، اين جمعيت به حدود نصف، يعنی 40% رسيد و در سال 1925 ميلادی تعداد روستاييان اين کشور به 25% کاهش يافت. جمعيت روستانشين آلمان¬غربی در سال 1955 ميلادی به 14% رسيد و تا قبل از پيوستن آلمان¬غربی و آلمان شرقی به يکديگر، جمعيت روستايی آن کشور به 7% کاهش يافت. در سال 1855 ميلادی، حدود 80% از کل جمعيت کشور ايالات متحده آمريکا در مزارع زندگی می¬کردند، در حالی که در سالهای اخير، بيش از 90% از کل جمعيت آن کشور در شهرهای کوچک و بزرگ سکونت دارند و تنها حدود 2% از جمعيت به کار زراعت اشتغال داشته و در مزارع زندگی می¬کنند.

در کشور ما نيز استفاده از ماشين در کشاورزی در چند دهه گذشته يکی از عوامل مهم کاهش تعداد روستانشينان بوده است. طبق آمارهای موجود (جدول 2-1)، در سال 1300 هجری شمسی، 72% از جمعيت کل کشور ما را روستاييان و چادرنشينان تشکيل می¬دادند. در سال 1355 حدود 53% از جمعيت کل کشور در روستاها زندگی می¬کردند و در سال 1375 جمعيت کل روستانشينان کشور به 34/38% رسيد.


جدول 2-1: جمعيت کل، جمعيت شهری و جمعيت روستايی کشور از سال 1300 تا سال 1375 (هزار نفر).

درصد تعداد درصد تعداد کل جمعيت سال
جمعيت روستايی جمعيت روستايی جمعيت شهری جمعيت شهری
72 6989 28 2718 9707 1300
3/71 7975 7/28 3210 11185 1310
6/70 9060 4/29 3773 12833 1320
6/69 11301 4/30 4936 16237 1330
5/65 14654 5/34 7718 22372 1340
7/58 17622 3/41 12398 30020 1350
2/48 18699 8/51 20085 38784 1360
43 23794 57 31806 55800 1370
34/38 23036 66/61 37029 60055 1375

مأخذ – مرکز آمار ايران و وزارت کشاورزی، مرکز مطالعات برنامه¬ريزی و اقتصاد کشاورزی.


فصل دوم
مکانيزاسيون کشاورزی در ايران

مکانيزاسيون کشاورزی چيست؟
مکانيزاسيونکشاورزان در ايران موضوعی است که طی سالهای گذشته يا بهتر بگوييم از سال 1345، يعنی سالی که قرارداد بين ايران و جمهوری رومانی به منظور خريد تراکتور و بعضی ادوات کشاورزی منعقد شد و تعداد تراکتور از آن سال در کشور رو به فزونی گذارد مورد بحث متخصصين فن بوده است.
وقتی از مکانيزاسيون کشاورزی صحبت به ميان می¬آيد، اکثراً به فکر کاربرد و استفاده از موتورهای احتراق داخلی و ماشينهای مختلف کشاورزی در مزارع می¬افتند، در حالی که مکانيزاسيون به معنی اعم، اين نيست که حتماً از موتور احتراق داخلی و يا از آخرين مدلهای ماشينهای کشاورزی استفاده شود.


قبل از اين که مکانيزاسيون کشاورزی را تعريف کنيم، ابتدا لازم است دو وسيله ماشين و موتور را تعريف کرده، آنها را از يکديگر تشخيص داده و جدا نماييم. "ماشين" وسيله¬ای است که اگر به آن توان دهيم، برايمان کار انجام می¬دهد ولی خود به تنهايی قادر به انجام کار نيست. "موتور" وسيله¬ای است که توليد توان می¬کند ولی به تنهايی نمی¬تواند کاری انجام دهد مگر اين که اين توان را به ماشينی بدهد تا آن ماشين بتواند کار توليد کند. به¬طور مثال يک گاو آهن را

می¬توان به وسيله يک يا چند حيوان کار (گاو، اسب، قاطر، شتر و غيره) به حرکت در آورده و زمينی را شخم زد. گاو آهن، در اينجا "ماشين" را تشکيل می¬دهد و حيوان يا حيواناتی که آن را می¬کشند تا زمين شخم زده شود، در حکم "موتور" می¬باشند. در اين مثال گاو آهن (ماشين) به تنهايی نمی¬تواند بدون حيوان (موتور) کار انجام دهد، و حيوان (موتور) نيز نمی¬تواند بدون گاو آهن (ماشين)، زمين را شخم بزند.


گاو آهن ذکر شده در مثال بالا را ممکن است به وسيله يک تراکتور کشيد. بنابراين قوه محرکه تراکتور در اينجا يک موتور است و گاو آهن يک ماشين می¬باشد.
يک موتور ممکن است در يک زمان، دو ماشين را به حرکت در آورد و گاهی حرکت هر دو ماشين، برای انجام کار، ضروری است. مثلاً گاو آهنی که به وسيله تراکتور کشيده ميشود، در صورتی می¬تواند زمين را شخم بزند که خود تراکتور در حالت حرکت باشد بنابراين موتور تراکتور، دو ماشين را به حرکت در می¬آورد که يکی از آنها گاو آهن و ديگری چرخهای تراکتور می¬باشند.

اکنون با روشن شدن فرق بين ماشين و موتور می¬توان مکانيزاسيون کشاورزی را تعريف نمود. کلمه مکانيزاسيون در کشاورزی مترداف با کلمه اتوماسيون در صنعت است که خود به معنی اتوماتيک کردن می¬باشد و اتوماتيک کردن يعنی کم کردن کار کارگری است. بدين ترتيب معنی اخص مکانيزاسيون کشاورزی استفاده از ماشين و موتور در کشاورزی جهت کاهش نياز به نيروی کارگری می¬باشد. البته اين نياز هنگامی به-وجود می¬آيد که درآمد حاصل از کار کارگری کمتر از درآمد به¬دست آمده از جايگزين نمودن ماشين و موتور باشد که خود به عوامل متعددی از جمله عوامل زير بستگی دارد:


1- دستمزد کارگر بالا باشد.
2- مشکلات کارگری موجب وقفه در کار در زمان معين شود.
3- زيانهای حاصل از طولانی بودن کار کارگری بيش از هزينه¬های استفاده از ماشين و موتور شود.
4- کيفيت کار ماشين آنقدر بالا باشد که هزينه¬های آن را مستهلک نمايد.
معنی اعم مکانيزاسيون کشاورزی اتخاذ هر روشی است که موجب از دياد درآمد شود. با اين تعريف جايگزين کردن کارگر با ماشين و موتور يکی از زوشها محسوب ميشود و استفاده از بذر اصلاح شده برای به دست آوردن عملکرد محصول بيشتر روشی ديگر، که هر دو بخشی از موضوع مکانيزاسيون هستند.

آشنايی با وضعيت کشاورزی سنتی ايران
ايران از قديم الايام مهد تمدنهای باستانی و يکی از مراکز توليد مواد کشاورزی دنيای باستان بوده است. به¬طوری که بسياری از پيشرفتهای کشاورزی و دامپروری مانند پرورش اسب و ترويج نباتات سودمند را بايد مرهون زحمات و ابتکارات اهالی اين مرز و بوم دانست.


حفاريهايي که در تپه سيالک کاشان انجام يافته، نشان می¬دهد که حدود شش هزار سال پيش، کشاورزی در ميان مردم آن منطقه معمول بوده و ايرانيان متمدن قرنها پيش از اين در اين راه کار کرده¬اند. از نقش روی استوانه¬ای که در شهر شوش کشف شده، معلوم گرديده که در سه هزار سال قبل از ميلاد مسيح مردم ايران گندم را در مخزن¬هايی که امروزه هم در بعضی از نواحی ديده ميشود ريخته و انبار می¬کرده¬اند.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید