بخشی از مقاله
چکیده
توسعه پایدار شهری محصول نگاه های جدید به عدالت اجتماعی، فضایی و محیطی نسبت به شهر است.در سالهای آتی رشد شهر نشینی، تراکم زیاد جمعیت و نیاز عمومی به جذب منابع اساسی منجر به بسیاری از اثرات سوء برجامعه خواهد شد. توسعه پایدار شهری بعنوان جزئی از توسعه پایدار برپایه استفاده معقول از منابع طبیعی استوار شده است و باتوجه به مساله اصلی تحقیق دراین نوع توسعه، مﻻحظات سه گانه محیطی، اقتصادی و اجتماعی درکنار هم لحاظ خواهد شد.
این پژوهش با روش اسنادی به تعریف جامعی از فرهنگ و روابط اجتماعی در معماری می رسد ودر آخر به نقش معماری، فرهنگ و رفتارهای اجتماعی بر پایداری شهری با روش توصیفی تحلیلی می پردازد.
هدف پژوهش، بررسی نقش معماری و اهمیت فرهنگ و رفتارهای اجتماعی به عنوان فاکتورهای مهم در پذیرش هر اقدام مربوط به جامعه، برای رسیدن به توسعه پایدار شهری که از نیازهای ملزم پیش روی جامعه خواهد بود، می باشد.
نتایج تحقیق نشان میدهد اگرجامعه دارای ابعاد فضایی ماهوی خود باشد، می تواند روابط قانونمندی با فضا داشته باشد،و فضا نیز در صورت دارا بودن ابعاد اجتماعی به طور منطقی می تواند با جامعه مرتبط گردد و هنگامی که این روابط مهیاگردند بسترسازی شهر پایدار محقق میگردد.
واژگان کلیدی: توسعه پایدار، فرهنگ، معماری، رفتار اجتماعی
-1 مقدمه
بشر امروزی در اثر بر هم زدن توازن زندگی، فاصله گرفتن از طبیعت و ارزش های انسانی، عدم توجه به فاکتورهای محیطی و بومی، رفتار سلطه جویانه و استفاده ابزاری از طبیعت به بحرانی عظیم گرفتار شده است و خودرا در مواجهه با آینده ای مبهم و خطرزا می بیند. این امر سبب شکل گیری تدریجی رویکردی به نام توسعه پایدار شده است.
اصطﻻح توسعه پایدار یا پایا در اوایل سالهای دهه 1970 درباره محیط و توسعه بکار رفت. سه حوزه مهمی که توسعه پایدارروی آن تاکید دارد، مسایل محیطی است از آن زمان سازمان های بینالمللی که خواهان دستیابی به محیطی مناسب و
– 1 مهندسی معماری, گروه معماری، پردیس علوم و تحقیقات کردستان، دانشگاه آزاد اسﻻمی، سنندج، ایران -2 دکترای معماری، هیات علمی دانشگاه کردستان، سنندج، ایران
1
مساعد برای توسعه سودمند بودند نام خاص و ویژگی آنها در راهبرد توسعه پایدار نمود یافت. بکار بردن واژه توسعه پایدار بعد از کنفرانس ریودوژانیرو در سال 1992 در محافل علمی فراگیر شد (ضرابی و اذانی، (13 :1380 توسعه پایدار از جمله مفاهیمی است که در دهه اخیر موضوع بسیاری از مطالعات در حوزه های گوناگون قرار گرفته است.لزوم
بکارگیری اهرم های اساسی توسعه پایدار در طراحی و تبیین خطی مشی راهبردی نهادهای تصمیم گیری در سطوح مختلف ،تجدید نظر ساختار شکنانه ای را در تعاریف معمول باعث گردیده است که این خود تبعات گوناگونی را به همراه داشته است.این امر باﻻخص در تعاریف تسعه شهری نمود ویژه ای یافته است .به گونه ای که سرعت تغییرات در این حوزه به واسطه برخورداری از شاخصه های منحصر بفرد از شتاب باﻻیی بهره مند بوده است.شدت تاثیرات رویکرد فوق الذکر بحدی است که توفیق یا عدم توفیق در پیاده سازی مفاهیم توسعه پایدار در روند توسعه شهری به معیار غیر قابل انکاری در سنجش کیفیت یا قابلیت سکونت شهرها بدل گشته است.از این رهگذر شناخت دﻻیل توفیق تجارب موفق در کنار بررسی موانع پیش روبا رویکردی آسیب شناسانه از اهمیتی واﻻ برخوردار می باشد.
-2 فرضیه تحقیق:
بنظر میرسد مولفه های فرهنگی - اجتماعی و رعایت آن در معماری شهری، نقش بسزایی را در توسعه پایدار میتوانند داشته باشند.
-3 ضرورت تحقیق:
جامعه شهری امروزه با رشد کالبدی و جمعیتی در تمامی سطوح در معرض بحران های مختلفی قرار دارد برای رسیدن به پایداری در سطح شهر رویکردهایی از جمله توسعه پایدار اندیشیده شده اند؛ در رویکرد توسعه پایدار سعی می شود از بروز مسائل و مشکﻻت در زندگی انسان ها جلوگیری شود و جامعه به سوی زندگی بهتر و آسایش سوق یابد؛ محقق سازی این توسعه از اصول اساسی پیش روی جامعه به شمار خواهد رفت.
-4 اهداف تحقیق:
تشریح مفاهیم توسعه پایدار، رفتار اجتماعی، فرهنگ و مسایل مرتبط با آنها
بررسی و سنجش ارتباط مفاهیم مرتبط با توسعه و پرداختن به چند مدل معروف فرهنگی اجتماعی
دستیابی به شهری پایدار و منسجم با توجه به نقش فرهنگ و رفتارهای اجتماعی
-5 چارچوب نظری:
-1-5 مفهوم فرهنگ1
برای فرهنگ تعاریف و دیدگاه های متعددی ذکر شده است :
- فرهنگ تجلی سبک و شیوه زندگی یک گروه اجتماعی است و شامل تمامی مناسبات اجتماعی و معلوماتی می شود که از یک نسل به نسل دیگر منتقل می گردد. فرهنگ مجموعه ای ازچیزها مانند اشیاء نوشته ها، تصویرسازی ها، برنامه های
1 culture
تلویزیونی و کمیک نیست، بلکه مجموعه ای از اعمال است. فرهنگ بیشتر با تولید و تبادل معنا و دادن و گرفتن آن در ارتباط است. تولید و تبادلی میان اعضای یک گروه یا جامعه. (پاکزاد، 1380، (8
" فـرهنـگ عبـارت اســت از ارتبـاط متقـابل سـه عــامـل: ارزشـها، روابـط و سـاختـار اجتـماعـی ". (حق شناس 1373 ، (98
دو انسان شناس آمریکایی به نامهای کروبر و کﻻکن موفق به گرد آوری یکصدو شصت و چهار تعریف از فرهنگ شده اند که تعریف پیش رو بیشتر از سایر تعاریف فرهنگ مورد پسند نام بردگان قرار گرفته است: " فرهنگ یک مفهوم تجریدی است از مشاهده رفتار. (حق شناس 1373 ، (98 فرهنگ، نرمافزاری است که به سختافزار قدرت عمل میدهد. هنگامی که این ارتباط با فرد، گروه، سازمان، ملت و کشوری
است که با آن علقههای فرهنگی داریم، این ارتباط درون فرهنگی1 است. هنگامی که با فرد، گروه، سازمان، ملت یا کشوری ارتباط برقرار میشود که هیچ علقه فرهنگی میـان آنها وجـود ندارد یا پیوندهای فرهـنگی ضعیف است، این ارتـباط را میـان فرهنگی2 نامیـده میشـود. (یوسفیان 1368، (2 هرچقدر برپیچیدگی حیات اجتماعی افزوده شود، ارتباطات انسانی نیز پیچیدهتر میشوند. این پیچیدگی با توجه به گستردگی و تنوع چند برابر میشود. در ارتباط میان فرهنگی، هر منطقهای در موضع صادرکننده و وارد کننده قرار میگیرد و داد و ستد و تعامل فرهنگی 3 روی میدهد.
-2-5 مفهوم تعامل اجتماعی4
ادوین مری مفهوم ارتباط در معنای عام را چنین تعریف میکند: ارتباط عبارت است از فن انتقال اطﻻعات، افکار و رفتارهای انسانی از یک شخص به شخص دیگر، به طور کامل هر فرد برای ایجاد ارتباط با دیگران و انتقال پیامهای خود به ایشان از وسایل مختلف استفاده میکند. کارهای عادی روزانه که ما را در کنش متقابل چهره به چهره و کم و بیش دائمی با دیگران درگیر میکنند. قسمت اعظم فعالیتهای اجتماعی ما را تشکیل میدهند.
تعامل اجتماعی به معنای ایجاد رابطه بین دو نفر یا بیشتر است که منجر به واکنشی میان آنها شود و این نوع واکنش برای هر دو طرف شناخته شده است. بنابراین روابط بدون معنا در زمره این تعریف قرار نمی گیرد.(دانشپور و چرخچیان 1386، (22 تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط، می تواند یک موضوع فیزیکی، یک نگاه، یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیت های متناسب و در نتیجه نقش پذیری مردم در فضا و عضویت آنها در گروه ها و شبکه های اجتماعی است.( بهزادفر و طهماسبی 1392، (25
-3-5 پایداری:
واژه پایداری امروزه به طور گسترده ایبه منظور توصیف جهانی که در آن نظامهای انسانی و طبیعی، تواماً بتوانند تا آیندههای دور ادامه حیات دهند به کار گرفته می شوند (بحرینی (55: 1380 پایداری وضعیتی است که در آن مطلوبیت و امکانات موجود در طول زمان کاهش نمییابد و به توانائی اکوسیستمها برای تداوم کارکرد در آینده نامحدود مربوط میشود بدون آنکه به تحلیل منابع و یا بار بیش از حد منابع منجر شود. »پایداری، شرایطی است که در آن سیستمهای اجتماعی و طبیعی به هم و به شکل نامحسوس کار میکنند.
1 Territorial cultural Communication 2 Intercultural Communication 3 Cultural Interactive 4 Social Interaction
3
-4-5 توسعه پایدار
توسعه پایدار یک ایده و اصطﻻح بســیار گســترده اســت کــه معانــی متفاوت و بســیاری دارد و در نتیجــه فراوانی این معانــی، واکنش هــای مختلف صاحب نظران را بــر می انگیزاند. مفهــوم توســعه پایــدار، یک نوع تــﻻش برای ترکیــب مفاهیم در حال رشــد حوزه ای از موضوعــات محیطی با موضوعات اجتماعی- اقتصادی می باشــد. مفهوم توســعه پایدار یک تغییر مهم در فهم رابطه انســان و طبیعت و انســان ها با یکدیگر می باشــد. توسعه پایدار عنوانی است که هنوز تعریف جامعی از آن ارائه نشده است. تعریفی که بیش از همه مورد استفاده قرار گرفته است، تعریف کمیسیون برانتلند است: "آن نوع توسعه ای که نیازهای کنونی را بدون مصالحه و صرف نظر از توانایی های نسل های آینده در برآوردن نیازهایشان، تأمین کند". (گلکار، ( 45: 1379 توسعه پایدار زمینههای مختلفی را مورد توجه قرار میدهد: تاثیر گازهای گلخانهای، تغییرات آب و هوائی، تخریب ﻻیه ازن، تخریب زمین، کاهش منابع غیر تجدید پذیر و آلودگی هوای شهرها.( (Rao 2000:81
