بخشی از مقاله

تنظیم خانواده
روشهای جلوگیری از بارداری
1. قرصهای خوراکی جلوگیری از حاملگی نوع ترکیبی
2. قرصهاي دوران شيردهي يا قرصهاي خوراکي که فقط پروژستين دارند
3. روشهاي تزريقي جلوگيري از حاملگي
4. کپسولهاي کاشتني جلوگيري از حاملگي
5. ابزار داخل رحمي (آي يو دي)
6. کاندوم
7. بستن لوله ها در زن (توبکتومي)
8. بستن لوله ها در مرد (وازکتومي)
9. روشهاي متفرقه براي پيشگيري از بارداري
تنظیم خانواده
تعریف سازمان جهانی ازتنظیم خانواده چنین است : تنظیم خانواده مشتمل بر اقدامهایی است که افراد و زوجها را یاری می دهد تا از داشتن فرزند نا خواسته جلوگیری کنند فاصله بین فرزندان خود را تنظیم کنند زمان تولد فرزندان را با سن و شرایط دیگر خود تطبیق دهند و آگاهانه درباره تعداد فرزندان خود تصمیم بگیرند. خدماتی که این نیات را میسر می سازد مشتمل بر : آموزش و مشاوره درباره تنظیم خانواده ، تامین وسایل جلوگیری از حاملگی ، کمک به کسانی که دچار ناباروری هستند و آموزش پدران درباره خانواده و فرزندان. شناخت روشهای جلوگیری از حاملگی و آگاهی نسبت به مزایا و معایب هر روش می تواند زوجها را برای انتخاب مناسب ترین روش در پیشگیری از تولدی ناخواسته راهنمایی کند.


روشهای جلوگیری از بارداری
حاملگی حاصل پيوند ( لقاح) تخمک زن و اسپرم مرد است . برای جلوگیری از حاملگی باید مانع این پیوند شد. این کار از چند راه ميسر است:
الف: مما نعت از آزاد شدن تخمک زن
روشهای هورمونی از این راه سبب جلوگیری از حاملگی می شوند. مثل قرصهای خوراکی دارای دو نوع هورمون قرصهایی که فقط یک نوع هورمون دارند هورمونهای تزریقی و کپسولهای کاشتنی.


ب: روشهای مکانیکی:
در این روشها بر سر راه حرکت اسپرم به درون رحم و ملاقات با تخمک یا لانه گزینی تخم حاصل از لقاح مانع ایجاد شود. مثل ابزارهای داخل رحمی ( انواع آی يو دي) انواع غلافهایی که مردان یا زنان از آنها استفاده می کنند و انواع داروها و موادی که سبب کشته شدن اسپرم می شود.
ج: روشهای جراحي:


می توان با عمل جراحی لوله هایی را که در زن سبب انتقال تخمک و در مرد مسير حرکت اسپرم می باشد، بست. دسترسی به لوله های مرد بسيار آسانتر است و در شيوه های امروزين ، بستن اين لوله ها حتي بدون استفاده از تيغ جراحي ميسر مي گردد.


د: روشهاي طبيعي:
تخمک و اسپرم ، عمر محدود دارند. اگر در روزهایی که تخمک آزاد شده از تخمدان حيات دارد نزديکي صورت نگيرد بديهي است که لقاحی در کار نخواهد بود و از حاملگی جلوگيري مي شود. اساس روشهاي طبيعي همين نکته است.پيشرفتهاي تکنولوژيک امروز ، خوشبختانه دسترسي به وسایل و روشهاي متنوع تر و موثر تر براي جلوگيري از حاملگي را ميسر ساخته است.


قرصهای خوراکی جلوگیری از حاملگی نوع ترکیبی
قرصها دارای هورمونهای ساختگی زنانه شبیه استروژن و پروژسترون طبیعی است. قرص اگر به قاعده خورده شود در جلاین وگیری از حاملگی تاثير فراوان خواهد داشت. و 99/9 درصد از زوجهایی که این شیوه را برای جلوگیری از حاملگی انتخاب کرده اند و از آن به طور منظم و درست استفاده می کنند. در طول یک سال از حاملگی نا خواسته مصون بوده اند.بهترین و مطمئن ترین روش پیشکیری از حاملگی در ابتدای ازدواج استفاده از قرصهای خوراکی جلوگیری از حاملگی است.
مزايا


قرص کاملا موثر و بی خطر و بازگشت پذير است.
قرص علاوه بر خاصيت جلوگيري از حاملگي چند اثر بهداشتي عمده دارد.
1- کاهش احتمال ابتلا به سرطان جسم رحم
2- کاهش احتمال ابتلا به سرطان تخمدان
3- محافظت در برابر بيماريهايي چون بيماري التهابي لگن خاصره و بيماريهاي خوش خيم پستان
4- محافظت در مقابل کم خوني به علت کم شدن حجم خون عادت ماهانه زن
5- کاهش ميزان بروز حاملگيهاي خارج از رحم
6- منظم تر شدن عادت ماهانه و کاهش دردهاي اين دوران
7- کمک به درمان جوشهاي صورت


عوارض جانبي
قرص اثربعضي از داروها مانند داروي ضد افسردگي و آرام بخشها را زيادتر ميکند.از جمله عوارض قرصها عبارتست از:
لکه بيني و بي نظمي عادت ماهانه ، تهوع ، سر دردهاي خفيف، دردناک شدن پستانها ، مختصري کاهش يا افزايش وزن ، و تغيير خلق و خو . علائمي مانند تهوع و استفراغ و سردرد دو سه ماه پس از خوردن قرص به تدریج کم می شود. قرصهاي ترکيبي حجم شير مادر را کم مي کند. بنابراين زنان شيرده در 6 ماهه اول بعد از زايمان نبايد از این قرصها استفاده کنند.


روش استفاده از قرص
قرص را باید هر روز و معمولا در ساعتی معين خورد بهتر است قرص پس از شام و قبل از خواب خورده شود. درخوردن قرص اولين روز قاعدگي روز اول محسوب ميگردد و بر اين اساس در روز پنجم قاعدگي خواه خونريزي تمام شده يا ادامه داشته باشد اولين قرص خورده مي شود. پس از 21 روز قرص ها به پايان مي رسد .7 روز کامل خورده نمي شوداز روز هشتم به بعد خوردن قرص آغاز ميشود. در هفته اول براي اطمينان بيشتر علاوه بر قرص بايد از روش ديگري نيز مثل کاندوم استفاده کرد.در صورت فراموشي احتمال حامله شدن در ميان است.اگر زني يک شب خوردن قرص را فراموش کند به محض اينکه متوجه اين نکته شد بايد قرص را بخورد. اگر تا شب بعد به يادش نيامد شب بعد دو قرص بخورد. اگر دو شب پشت سر هم فراموش کرده باشد در دو شب بعد هر بار دو قرص بخورد درمجموع 4 قرص و براي اطمينان تا تمام شدن قرص هاي آن بسته از روش ديگري استفاده کند.اگر سه شب پشت سز هم يا بيشتر خوردن قرص فراموش شده باشد بايد از خوردن بقيه قرص ها خودداري گردد و از روش ديگري براي جلوگيري از حاملگي استفاده شود تا قاعدگي آغاز گردد سپس از روز پنجم قاعدگي خوردن قرص هاي بسته جديد آغاز شود. در خانمهایی که به طور مرتب قرص مي خورند معاينات باليني مثل اندازه گيري وزن و فشار خون ، معاينه پستان ، معاينه لگن و لمس کبد ابتدا سه ماه پس از شروع قرص و پس از آن هر سال يک بار ضرورت دارد.


قرصهاي دوران شيردهي يا قرصهاي خوراکي که فقط پروژستين دارند.
اين قرصها به جاي هر دو هورمون پروژسترون و استروژن فقط حاوي هورمون شبه پروژسترون هستند. ميزان اثر قرصهايي که فقط پروژسترون دارند اندکي کمتر از قرصهاي خوراکي ترکيبي است.اين نوع قرص ، اگر به درستي و به طور مستمر مصرف شود 99/5 درصد و اگر به طور معمول خورده شود تا 95 درصد از حاملگي جلوگيري مي کند. اين قرصها بر کميت و کيفيت شير مادر اثر ندارد.استفاده از قرصهاي ميني پيل در طول مدت شير دادن احتمال حامله شدن مادر را از ميان مي برد. بسته هاي اين قرصها 28 تايي است. هر روز در ساعت معين يک قرص خورده ميشود. با تمام شدن هر بسته از شب بعد بدون فاصله خوردن قرصهاي بسته بعد آغاز مي شود.


در صورت فراموش كردن مصرف قرص
چنانچه بعد از ‍۱۲ساعت به ياد آورديد كه يك قرص يا بيشتر را فراموش كرده ايد ، مصرف بقيه قرص ها را ادامه داده و قرص هاي فراموش شده رامصرف نكنيد . در عوض به منظور پيشگري از بارداري نا خواسته حتماً به طور همزمان با مصرف بقيه قرص ها از روش ديگري ، مثل كاندوم ، استفاده كنيد .
2/ روشهاي تزريقي جلوگيري از حاملگي


تزريق هورمون پروژسترون ( و در بعضي موارد همراه با استروژن ) به صورت ماهانه در چين و آمريکاي لاتين طرفدار دارد و ۵/۱ ميليون زن از اين وسيله استفاده مي کنند و يکي از روشهاي قابل برگشت پيشگيري از حاملگي است.آمپولهاي ضدحاملگي تزريقي اگر به طور صحيح استفاده شوند ، در زمره مؤثرترين روشها به شمار مي روند و دراغلب فرهنگها مورد قبول هستند . اين آمپولها حاوي نوعي هورمون پروژسترون هستند و نوعي از آنها به مدت ۳ ماه اثر دارد .

اصولاً روشهاي ضدبارداري تزريقي براي زوجهاي زير مناسب است :
• زوجهايي که خانواده خود را کامل کرده اما تمايلي براي بستن لوله ها ندارند .
• خانمهايي که به بچه خود شير مي دهند و مايل هستند از يک روش پيشگيري از بارداري استفاده کنند . لذا ۶ هفته پس از زايمان مي توانند اين روش را بکار ببرند .


• خانمهايي که شوهرانشان وازکتومي شده اند و تا منفي شدن آزمايش اسپرم آنها ، بايد از روش ديگري استفاده کنند .
• افرادي که در مکان ثابتي زندگي نمي کنند و هميشه جابجايي و تغيير مکان دارند مانند عشاير .
• خانم هايي که واکسن سرخجه زده اند و چند ماهي نبايد حامله شوند .
• کساني که در استفاده از روشهاي ديگر مثل قرصهاي خوراکي که نياز به يادآوري روزانه دارد ، موفق نبوده اند .


موارد منع مصرف :
حاملگي ، سرطان پستان يا دستگاه تناسلي زنان ، خونريزي رحمي با دليل ناشناخته ، بيماري عروقي قلبي و لخته شدن خون ، سرطان و يا مشکوک به وجود سرطان ، توده پستاني يا ترشح غيرطبيعي از پستان ، بيماري وخيم کبدي و زردي و بيماري قند .

عوارض :
تغييرات قاعدگي بصورت قطع ، لکه بيني و نامنظمي قاعدگي ،احساس درد در پستانها ،سردرد ،افزايش وزن ،کاهش ميل جنسي . برگشت باروري با تأخير همراه است و بطور متوسط چند ماه بعد از آخرين تزريق ،

قدرت باروري باز مي شود بيش از ۹۰٪ زنان مصرف کننده در طي ۲ سال بعد از قطع حامله شده اند .
زمان اولين تزريق :
• در ۵ روز اول قاعدگي تزريق مي شود . در صورت تمايل به ادامه پيشگيري از بارداري ، تزريق بعدي سه ماه بعد خواهد بود .
• بلافاصله بعد از سقط .
• خانمهايي که تازه زايمان کرده و به نوزاد خويش شير نمي دهند ، مي توانند بلافاصله از آمپول ها استفاده کنند .
• درخانمهاي شيرده بهتر است ۶ هفته پس از از زايمان تزريق انجام شود .


* توجه :
چنانچه خونريزي قاعدگي شديد و به صورت دفع لخته باشد و يا بيشتر از ده روز طول بکشد و يا چنانچه بين دو قاعدگي لکه بيني طولاني وجود داشته باشد بايستي به پزشک مراجعه کرد .
واقعيتهايي در برابر باورهاي غلط موجود
• آمپولهاي تزريقي در زنان ايجاد نازايي نمي کند و پس از گذشت يکسال از آخرين تزريق قدرت باروري مشابه افراد ديگر خواهد بود
• آمپولهاي تزريقي باعث سرطان نمي شود


فوايد آمپولهاي تزريقي
• قابل برگشت است
• احتمال سرطان رحم و تخمدان کاهش مي يابد
• مصرف آن آسان است
• عوارض استروژن را ندارد
• حجم شير را در زنان افزايش مي دهد
• اثري بر روابط جنسي ندارد
3/ کپسولهاي کاشتني جلوگيري از حاملگي


نورپلانت متشکل از ۶ کپسول است که در زير پوست بازو در قسمت داخلي تحتاني يا فوقاني کاشته مي شوند ، ۶ کپسول است که به تدريج هورمون آزاد مي کنند و بمدت ۵ سال مؤثر است . نوع ديگر آن دو کپسول است که در فنلاند تائيد شده است و حداقل سه سال از حاملگي پيشگيري مي کند . اين روش در بسياري از کشورهاي دنيا از جمله ايران مورد استفاده است . نورپلانت حداقل بمدت ۵ سال مؤثر است . نورپلانت يک روش قابل برگشت است و ۲۴ ساعت بعد از برداشتن آن تخمک گذاري به صورت قبل ( طبيعي ) برمي گردد و ۷۶ درصد زناني که از اين روش استفاده کرده اند در انتهاي سال بعد از برداشتن حامله شده اند . در بسياري از کشورها به عنوان روش پيشگيري از حاملگي تأييد شده است . اين کپسولها غير قابل جذب هستند و بتدريج زيرپوست هورمون آزاد مي کنند .


مزایا
1. استفاده از آن راحت است .
2. تا ۵ سال از بارداري پيشگيري مي کند .
3. اختلالي در فعاليتهاي عادي فرد ، تمايلات جنسي يا تماس جنسي بوجود نمي آورد .
4. هيچگونه محدوديت سني در استفاده از آن وجود ندارد .
5. زناني که در نزديک سن يائسگي هستند ، مي توانند از اين روش استفاده کنند .
6. تأثيري بر شيردهي ندارد . خانمهايي که در حال شيردادن هستند مي توانند از اين روش ۶ هفته پس از زايمان استفاده کنند .
7. روشي است که ارتباطي به مقاربت ندارد نياز به هيچگونه اقدامي قبل از تماس جنسي ندارد .
عوارض جانبي نورپلانت :


اکثر عوارض جانبي شناخته شده جدي نيستند و نمي توان بروز اين عوارض را صرفاً به دليل استفاده از نورپلانت دانست . شايعترين اين عوارض تغيير در الگوي خونريزي قاعدگي است . اين تغييرات شامل تغيير در فاصله بين خونريزيها ، افزايش مدت و مقدار خونريزي عادت ماهانه و لکه بيني است . اين بي نظمي ها و به طور کلي اکثر عوارض نورپلانت ،‌ به تدريج و به مرور زمان ( در فاصله ۶ تا ۱۲ ماهگي ) کاهش يافته و پس از سال دوم بسيار کمتر اتفاق مي افتند ، اما مي توانند در هر زمان ايجاد شوند . غير از اختلالات قاعدگي از ديگر عوارض نورپلانت به ترتيب شيوع مي توان به موارد زير اشاره نمود :
سرگيجه و حالت تهوع ، سردرد ، تغييرات خلق ، تغيير اشتها ، تغيير وزن ، جوش صورت ، تاري ديد ، درد در قسمت سينه ، کاهش ميل جنسي ، کم خوني ،‌حساسيت در پستان ، پرمويي ، التهاب پوست .


زمان کاشتن :‌
o در هفت روز اول قاعدگي
o بلافاصله پس از سقط يا در هفت روز اول پس از سقط .
o اگر شيردهي وجود دارد ، نورپلانت را مي توان ۶ هفته پس از زايمان کاشت .
o اگر شيردهي وجود ندارد ، نورپلانت را تا حداکثر ۴ هفته پس از زايمان بايد کاشت .
نحوه کاشتن و برداشتن :


کاشتن نورپلانت با بي حسي موضعي و ايجاد شکاف کوچکي در زير پوست بازو و تحت شرايط استيريل انجام مي شود و اين عمل جراحي کوچک حدود ۱۰ دقيقه طول مي کشد و نياز به بخيه ندارد . برداشتن آن هم ۱۰ تا ۱۵ دقيقه طول مي کشد . در محل بي حسي براي يک يا دو روز ممکن است قدري التهاب يا گرمي ايجاد شود . بانداژي که پس از کاشتن کپسول انجام شده است ، پس از سه روز برداشته شده و برداشتن گاز و چسب محل کاشت پس از ۵ روز بايد انجام شود .محل کاشتن تا سه روز خشک نگه داشته شود . اختلالات قاعدگي ممکن است ايجاد شود ولي دليل بر عدم پيشگيري از حاملگي نيست . اولين ويزيت يک هفته پس از کاشتن کپسول و ويزيت هاي بعدي به ترتيب سه ماه و شش ماه بعد است وسپس سالي يکبار بايد ويزيت گردد . خارج کردن کپسولها پس از ۵ سال ضروري است . قبل از اين مدت نيز هر موقع که فرد بخواهد بايد کپسولها را خارج کرد .احتمال بارداري پس از ۳ ماه از برداشتن نورپلانت ۴۰٪ و پس از ۲۴ ماه ۹۰٪ مي باشد .

 

در صورت مشاهده موارد زير بايد به پزشک مراجعه کرد :
خارج شدن يکي از کپسولها . درد شديد غيرقابل تحمل بازو .باقي ماندن علائم گرما ، قرمزي يا درد در محل کاشتن کپسول . دردهاي شديد قسمت تحتاني شکم .


علائم هشدار دهنده :
در صورت مشاهده هر يک از موارد زير بايد براي خارج کردن کپسولها مراجعه شود :
o سردرد شديد و تکرارشونده به فرم ميگرن براي اولين بار .
o اختلال ناگهاني در بينايي .
o ايجاد درد ناگهاني و تورم در ساق پا و يا تنگي نفس شديد و ناگهاني همراه با سرفه و خلط خوني .
o بروز حاملگي .


واقعيتهايي در برابر باورهاي غلط موجود
o نورپلانت باعث سرطان نمي شود .
o نورپلانت از محل کاشت خود حرکت نمي کند و کپسولها پس از کاشته شدن از زيرپوست بازو تغيير محل نمي دهد .
o


نورپلانت هيچگونه تأثيري بر روي حاملگي ندارد .
4/ابزار داخل رحمي (آي يو دي)
آي . يو .دي وسيله كوچكي از جنس پلاستيك است كه گاه در بدنه آن مس يا هورمون نيز تعبيه شده است. كاربرد اين وسيله روشي مطمئن ، مؤثر و طولاني مدت براي پيشگيري از بارداري مي باشد .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید