بخشی از مقاله
مقدمه
دوران کوتاه حکومت امیرالمؤمنین (ع)، مصداقی جامع و الگویی ماندگار را از نظام سیاسی اسلام و حکومت حق و عدل پس از حکومت پیامبر اکرم (ص) بر جای گذاشت. و حکومت علوی با خاستگاه الهی خود و در پی خواست مردم. حکومتی در خدمت دین و مردم بود. حکومتی که آن همه دشواری های داخلی و مانع تراشی های مخالفان و دشمنان نتوانست آن را از مسیر عدالت و اهداف اسلامی و رسالت الهی اش خارج کند. و حکومت علو. آینه تمام نمای اصول و ارزشهای حاکم و جاری در حکومت اسلامی است.
امام خمینی رحمه الله علیه:
فارغ از هردو جهانم به گل روی علی از خم دوست جوانم به خم موی علی
طی کنم عرصه ملک م ملکوت از پی دوست یاد آرم به خرابات چه ابروی علی
نگاهی کوتاه به زندگی حضرت علی(ع):
نام: علی/ لقب: مرتضی/ کنیه: ابوالحسن/ نام پدر: ابوطالب(ع)/ نام مادر: فاطمه بنت اسد/ تاریخ و محل تولد: سیزدهم رجب دخل کعبه معظمه/ دوران امامت: 30 سال/ مدت عمر: 63 سال / تاریخ و محل شهادت: 21 رمضان سال 40 هجری در مسجد کوفه/ مرقد شریفش: در نجف اشرف
مفهوم دولت و حکومت از دیدگاه حضرت علی(ع)
حکومت از نظر علی(ع) وسیله است نه هدف:
وسیله اقامه عدل و اجرای حق، وسیله کوبیدن ظلم و بیدادگری. حکومت و عدالت حضرت علی به ضعیف ترین افراد قوی ترین روح امید و اطمینان می بخشید.
در سخنان سیاسی و حکومتی امیرمؤمنان علی(ع) می توان دریافت که دولت در اندیشه سیاسی آن حضرت به مفهوم نهاد دارنده قدرت است اما به هیچ وجه قدرت، مفهوم سلطه و برتری جویی ندارد.
اهداف دولت اسلامی:
1- اقامه حق و دفع باطل 2- ایجاد عدالت
اصل عدالت:
از مهمترین اصول اداره امور در اندیشه و سیره سیاسی امیر مؤمنان اصل عدالت است که معیار همه چیز است. از نظر امام علی (ع) معنای اصل عدالت در اداره امور این نیست که افراد هیچگونه تفاوتی با یکدیگر نداشته باشند و با همه در همه چیز یکسان رفتار شود که این امر در پاره ای موارد عین ستم است. بلکه معنای اصل عدالت در یک حکومت و اداره امور این است که تفاوت ها و امتیازات بر مبنای صلاحیت و استحقاق هر کس و هر چیز در جای مناسب خود قرار گیرد
عدالت امام علی(ع):
علی ابن ابیطالب علیه السلام فرزند فطرت بود. عدالت او از عدالت محمدی سرچشمه می گیرد، دربیان تمامیت عدل و یگانگی شاخه های آن یگانگی در اندیشه، در عمل، و در روابط فردی و اجتماعی، یک الگوی جاودانه انسانی است.
ویژگی های حکومت عدالت محور از دیدگاه امام علی(ع)
1- دقت و شدت حضرت علی(ع) در امر( حسابخواهی و حسابرسی) در اداره امور:
پیشوای عدالتخواهان براساس موازین حق و عدل بدون هیچ ملاحظه ای به کارگزاران خود برخورد می کرد. در این امر بسیار دقیق و شدید بود. و اجازه نمی داد که کسی از جایگاه و موقعیت خود به سود خویش و زیان مردمان توشه برگیرد.
2- اصل مساوات در اداره امور از دیدگاه حضرت علی(ع):
از اصول مورد تأکید امیرمؤمنان علی (ع) در زمامداری و مدیریت اصل مساوات است که آن حضرت خود سخت پایبند آن بود و در ادارة حکومت خود اجازه هیچگونه امتیازخواهی به کسی حتی به نزدیکان و خاندان خود نمی داد. پرهیز از هرگونه تبعیض و بی عدالتی در اندیشه و سیره امیر مؤمنان چنان اهمیت داشت که اندکی دورشدن از آن امکان نداشت. امیرمؤمنان می فرمایند: من حکومت را نمی خواهم مگر اینکه احقاق حقی کنم یا دفع باطلی.
3- اصل میانه روی در اداره امور:
میانه روی و پرهیز از افراط و تفریط از مسائل مهم و اساسی در هدایت مردمان و اداره امور است. تا جایی که در اندیشة سیاسی امیرمؤمنان علی(ع)جاده حق و مسیر هدایت بر آن استوار است. دورشدن از اعتدال عین سقر و بیداد است و زمامدارانی که خواهان برپایی عدالت و هدایت مردمانند باید بدانند همه برنامه های خود را بر اعتدال استوار سازند. علی(ع) در این باره توصیه می فرمایند:
بر تو باد به میانه روی در کارها، زیرا هر که از میانه روی، روی برتابد سقر کند، و هر که به آن پایبند گردد به عدالت رفتار کند.
4- جایگاه و اهمیت انصاف در اداره امور از دیدگاه حضرت علی(ع):
«انصاف» در روابط و مناسبات اجتماعی و امور سیاسی و اداری به مفهوم نصف کردن سود و زیان میان خود و دیگران می باشد. در اندیشه توحیدی و حکومتی حضرت علی بالاترین مرتبه ایمان به خدا انصاف ورزیدن و پاسداری از آن است و زمامداران در اداره امور باید اصل انصاف را رعایت کنند.
5- عدالت در استفاده از بیت المال:
سیره و روش امام علی علیه السلام حساسیت و نگرانی نسبت به بیت المال است از جمله مطالبی که از فرمایشات علی(ع) درباره بیت المال به چشم می خورد و بر آن تأکید شده، استانداران را امانتداران مال می دانست که باید از آن نگهداری می کردند و اگر یکی از آنان در سیاست اقتصادی، کار نامشروع و غیرقانونی انجام
می دادند این کار او عامل خشم پرودگار و خیانت در امانت محسوب می شود.
« مهمترین عرصه های عدالت در مدیریت اداره و حکومت از دیدگاه حضرت علی»
1- متصف بودن زمامداران و مدیران به صفت عدالت
2- قراردادن هر کسی در جایگاه مناسب خودش براساس شایستگی هایش
3- عدالت محور سیاست گذاریها
4- حفظ ارزش ها با تحقق عدالت ها
5- اصلاح امور با تحقیق عدالت اقتصادی
6- تضمین سلامت امور با عدالت حقوقی و قضایی
7- عدالت در نظارت و ارزشیابی در مدیریت
فرمایش امام حسین(ع) در مورد عدالت
به جان خودم سوگند که امام نیست مگر عمل کنندة به کتاب( خدا) و برپادارندة قسط و عدالت و متدین به دین حق و وقف کننده خود برای( رضای) ذات الهی.
ویژ گی های زمامدار و حاکم عادل
یکی از ویژگیها و شرایطی که یک حکومت عدالت محور از دیدگاه امام علی(ع) باید دارا باشد وجود حاکم عادل است. امام علی(ع) در خطرهای حکومت و مسئولیت های بزرگ آنرا بخوبی در ک کرده بود و به همین دلیل در تعیین ویژگیهای زمامدار عادل خت تأکید داشت. ویژگیها هم تئوری و هم عملی. و پیشوا مردم بیش از آموزش دیگران به آموزش خود بپردازد. و نباید آنچه را که حق مشترک مردم است به خود اختصاص دهد
