بخشی از مقاله
درزهاي ساختماني
بطور كلي درزهاي ساختماني به دودسته تقسيم مي‌شوند.
الف) درزهاي ساخت (درزهاي اجرايي)
اين درزهاعموماً به منظور تسهيل عمليات بتن ريزي با توجه به محدوديت حجم بتن ريزي در نظر گرفته مي‌شوند در درزهاي ساختماني طراح انتظار عكس العمل در قبال حركت هاي مختلف سازه بتني را نداشته بلكه فقط سعي دارد تابراساس ظرفيت‌هاي كارگاهي فاصله درزها را تعيين كند. در اين گزينه درزها بايد پيوستگي بين بتن وارماتور در دو قسمت مجاور درز بصورت كامل حفظ شود.
ب) درزهاي حركتي
درزهاي حركتي درزهايي هستند كه براي همساز كردن حركت‌هاي نسبي قسمتهاي مختلف يك سازه بصورت عمده تعبيه مي‌شوند ،اين حركت‌ها مي‌توانند در اثر تغييرات درجه حرارت ،افت بتن ويا نشست‌هاي نا مساوي بوجود ايند.
كاربرد
كاربرد درزهاي ساخت (درزهاي اجرايي)
در هر توقف عمليات بتن ريزي كه موجب سخت شدن بتن مي‌گردد درز ساخت (درز اجرايي) بوجود مي‌ايد. بطور كلي هر گاه زمان قطع بتن ريزي از30 دقيقه تجاوز كند بايد ان نقطه را يك درز اجرايي بحساب اورد. مگر انكه حالت خميري بتن با تدابيري به ان بازگردانده شود. درز ساخت ممكن است داراي وضعيت‌هاي مختلفي باشد ولي معمولاًقائم يا افقي است. معمولاًسعي مي‌شود محل يكي ديگر از انواع درزها منطبق گردد. در تيرها و شاه تيرها درزهاي ساخت بايد تقريباًعمود بر محور اين اعضا بوده وهيچگاه با محور عضو موازي نباشد. درز ساخت مي‌تواند در اعضا وقطعات بتن ارمه در محل لنگر خمشي ماكزيمم قرار گيرد زيرا در اين اعضا تنش‌هاي كششي توسط فولادهاي كششي تحمل مي‌شوند. درزهاي اجرايي نبايد در محلي كه قرار است بتن تحمل برش نمايد قرار گيرند. بنابراين در ساخت اعضاي خمشي اگر قرار است بتن ريزي در بيش از يك مرحله صورت گيرد بايد ترتيبي اتخاذ شود كه قطع بتن ريزي در مجاورت تكيه گاه نبوده بلكه در نزديكي وسط دهانه باشد.
تيرها ،شاه تيرها ،دالها، سرستونهاومانند آنهاهمگي قسمت هايي از يك كف بحساب مي‌ايند كه بايد در يك مرحله بتن ريزي شوند. بتن ريزي ستونها اجباراًدر تراز هر طبقه در محل سرستون يا تير متوقف مي‌شود. درزهاي ساخت عموماًدر ساختمانهاي بتوني كاربرددارند. درزهاي ساخت بايد در محل هاي مناسب وزير نظر دستگاه نظارت تعبيه شوند.
كاربرددرزهاي حركتي
درزهاي انقباضي
اين درزها معمولاً به منظور جلوگيري از بروز ترك‌هاي ناشي از جمع شدن بتن تعبيه مي‌شوند. اگردر فواصل معين درز انقباض در نظر گرفته نشود روي سطوح پياده روها يا ديوارهاي بتني ترك‌هايي پديد خواهد امد. ارماتورها درزهاي انقباضي كه محلشان بطور صحيح انتخاب شده باشد مي‌توانند مانع بروز ترك شوند. عملكرد اين درزها بصورتي است كه انقباض طرفين درز در محل درز متمركز مي گردد. در حقيقت اين درزها داراي نوعي عدم پيوستگي عمومي هستند ليكن شكاف اوليه‌اي بين بتن دو طرف درز وجود ندارد. در روسازيها جائي كه داراي عرض بيش از 75/3 متر نباشد درزهاي ساختماني بين نوارهاي مجاور جوابگوي نياز براي جمع شدگي طولي خواهد بود. براي سنگدانه‌هاي گرانيتي واهكي فاصله درزهاي روسازي معمولاًبين 6 تا 9 متر است. براي مصالح سنگي سيليسي وروباره‌ها اين فاصله 8/4 تا 6 متر است. در صورت ترديد بايد فاصله درزها كمتر اختيار شود. در فاصله حدود 30 متر از انتهاي ازاد روسازي و18 متر از هر درز انبساط، درمحل هايي كه قفل وبست دانه‌ها كم باشد،درزهاي انقباض پديد خواهند امد، در اين نقاط بايد زبانه هايي (كه يك طرف آنهابه بتن پيوستگي كامل دارد وطرف ديگر در غلافي بدون اصطكاك حركت ميكند،يا هر وسيله ديگري كه قابليت انتقال بار در جهت عمود بر زبانه را داشته باشد)تعبيه شود.
درزهاي انقباضي در پياده روها ودال هاي كف كه بصورت موزائيكي ساخته مي‌شوند بطور معمول در فواصل 2/1 تا 8/1 متر ودر جان پناه هاونرده‌ها در فواصل 3تا 6 متر در نظر گرفته مي‌شوند.
اگر اعضا وقطعات پيش ساخته ويا بصورت واحدهاي مجزا ومستقل كار گذارده شوند وبدين لحاظ در آنهادرز انبساط تعبيه نشده باشد بايد شرايط نصب چنان باشد كه اعضا وقطعات مجاور هنگام انبساط مزاحمتي براي يكديگر ايجاد ننمايد.
درزهاي انبساط
اين درزها براي جلوگيري از خراب شدن روسازيها در اثر فشار بيش از حد فراهم ساختن امكان تعمير قسمتي از جدول‌هاي بتني پياده روهاو نظائر ان تعبيه مي‌شوند. بطور كلي اين درزها براي تامين امكان انقباض وانبساط ناشي از تغييرات درجه حرارت بطوري مه در نقاط مختلف ساختمان ترك خوردگي ودر مقاطع سازه تلاشهاي ثانوي زياد، ايجاد نشوند، تعبيه مي‌گردند.
عملكرد اين درزهابايد بگونه‌اي باشد كه انبساط وانقباض طرفين درز كاملاًهمساز شوند،لازمه چنين درزهايي اين است كه هيچگونه پيوستگي در طرفين درز برقرار نباشد، چنين درزهايي بايد باكمترين مقاومت در مقابل اتقباض وانبساط قادر به باز يا بسته شدن باشند. عموماًاين درزهادرتمام قسمتهاي سازه بطور پيوسته قرار گرفته واز كف تا سقف ادامه مي‌يابند، براي حصول اطمينان از جدايي كامل دو قسمت مجاور رعايت اين مسئله ضروريست.
درزهاي كنترل
انسباط وانقباض بتن دراثر تغييرات رطوبت وحرارت دران تنش هايي رابوجود مي‌اورند كه گاه از مقاومت بتن بيشتر بوده وبه ترك خورده گي منجر مي‌شود. براي حل اين مشكل از درزهاي كنترل كه حركت نسبي دال يا ديوار در صفحه خود را امكان‌پذير مي‌سازد،استفاده مي‌شود.
براي جداكردن واحدهاي عظيم مولد برِ از قسمتهاي مجاوره به منظور جلوگيري از انتقال ارتعاش، منطقه‌اي كردن ومحدود ساختن احتمال خرابي در قسمت هايي از ساختمان ،جلوگيري از بروز ترك بعلت تمركز تنش در محل هايي كه تغيير مقطع قابل توجهي حادث شده است (نظير باز شو ديوارها) جداسازي قسمتهاي مختلف يك شالوده بعلت تفاوت باربري آنهاجداساختن بازوهاي مختلف سازه هايي كه شغل پلان آنها uhtl مي‌باشد از دور كنترل استفاده مي‌شود. محل درزهاي كنترل به ملاحظات معماري ومهندسي بستگي دارد. با تكيه برتجربيات بدست امده بهتر است ساختمانهاي بتني بزرگ ،مستقل وبدون درز با طول بيش از 18 متر ساخته نشوند.
درزهاي نشست
اين درزها براي جلوگيري از نشست‌هاي نا مساوي دو ساختمان مجاور كه داراي دو نوع مصالح ،دو نوع پي يا دو ارتفاع متفاوت هستند مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
درزهاي لغزشي
درزهايي هستند كه امكان لغزش دو قسمت مجاور درز بدون انتقال نيروي برشي را فراهم مي‌كنند،اين درزها غالباًدر مخازن بويژه در مواردي كه تغييرات درجه حرارت محيط زياد است مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
ساير درزها
مشخصات درزهاي جدا كننده، مفصلي و.....كه كاربردهاي ويژه دارند طبق مندرجات مشخصات فني خصوصي خواهد بود.
مصالح مصرفي دردرزهاي ساختماني
براي اجراي درزهاي ساختماني معمولاًمصالح زير مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
مصالح پر كننده درز (فيلر)
اين مواد ممكن است در بردارنده الياف گياهي،لاستيك،تركيبات اسفالتي،چوب پنبه ومانند آنهاباشند. مواد بكار رفته به عنوان پر كننده بايد داراي ويژگي‌هاي زير بوده ودر هر صورت از مشخصات مندرج در فصل مصالح تبعيت نمايد. اهم ويژگي‌هاي مصالح پر كننده عبارتند از.
الف) برخورداري از دوام زياد
ب) جاگيري وشكل‌گيري در درزها
ج)قابليت ارتجاع وعدم ايجاد اتصال محكم با درز
مصالح اب بندي
مصالح اب بندي بمنظور نفوذ نا پذيري در مقابل باد وباران ورطوبت بكار مي‌روند.
مصالح اب بندي بايد طبق نقشه‌ها ومشخصات خصوصي وتأكيد دستگاه نظارت بكار گرفته مي‌شود ،مصالح اب بندي بايد از نوعي باشد كه به درز اسيب وارد نياورده وسبب كم وزياد شدن ابعاد ان نشود،براي اب بندي انواع مختلف مصالح فلزي ،لاستيكي وياپلاستيكي بكار مي‌رود.
مصالح پوشش
مصالح مورد استفاده در پوشش غالباًاز نوع مسي ،برنزي،الومينيومي،چوبي، لاستيكي ومانند اينهاست. مشخصات مصالح بايد مطابق مندرجات فصل مصالح ومشخصات فني خصوصي باشد. اين پوشش‌ها بايد طوري نصب شوند كه بتوانند جدا از اسكلت فلزي يا بتني ،مصالح ديگر منبسط ومنقبض گردند.
اجراي درزهاي ساختماني
درزها در تمام سطوح بايد مطابق نقشه‌ها ومشخصات وبا عرض مناسب ايجاد شوند-بايد دقت شود كه درزها درعين اجرا بامصالح بنايي، ملات ومانند اينها پر نشده واجزاي ساختمانهاي مجاور به هيچ عنوان در هيچ نقطه‌اي به يكديگر مربوط نشوند وكاملاً از يكديگر جدا باشند.
اجراي درزهاي ساخت
اين درزها درساختمان‌هاي بتني كاربرد دارند وان هنگامي است كه بتن ريزي دو قسمت مجاور وچسبيده بهم در دو زمان مختلف صورت گيرد ،به سطح تماس بتن خميري جديد وبتن سفت قديمي سطح واريز با درز اجرايي گفته مي‌شود. موقعيت وشكل بايد از قبل پيش بيني شده باشد تعيين محل درز نبايد به تصادف وپيشرفت كار بتن ريزي واگذار مي‌شود بلكه بايد قبل از شروع كار ودر هنگام تهيه برنامه زمان بندي بتن ريزي ،تغيير لازم در مورد درز اجرايي اتخاذ شده باشد.
دستيابي به پيوستگي كامل بين دو سطح بتني در يك درز ساختماني ضروري است. از اين روع در درزهاي ساختماني معمولاًسعي مي‌شود در حالي كه بتن ريخته شده يك طرف درز نارس است يك لايه سطحي از ان برداشته شود بصورتي كه دانه‌ها نمايان شده وسطحي ناصاف وزير منظم حاصل گردد. اين وضع را مي‌توان با پاشيدن اب يا مخلوط اب وهوا،با فشار لازم واستفاده از برس سيمي ايجاد نمود تا زماني كه قرار است بتن طرف ديگر درز اجرا شود بايد سطح بتن اوليه مرطوب نگه داشته شود. بجز سطح خود درز كه بايد چند ساعت قبل از عمليات مراقبت از ان قطع گردد بصورتي كه نوعي خشكي سطحي وكم عمق در سطح درز پديد ايد. در بتن ريزي‌هاي حجيم بايد از سطوح واريز خيلي بزرگ اجتناب شود. اين سطوح بايد بصورت پلكاني يا شكسته احداث شوند، ايجاد سطوح واريز قائم بايد بوسيله قالب موقت صورت پذيرد. بدين منظور مي‌توان از توري با چشمه ريز كه بوسيله يك شبكه محكم نگهداري مي‌شود استفاده نمود. توري در توده بتن باقي مانده ويا به موقع كنده مي‌شود ،به اين ترتيب سطح خشني بدست مي‌ايد .براي بتن ريزي وجه دوم درز بايد سطح واريز كاملاً اماده شود. سطح واريز بايد عاري از الودگي ،روغن ،گريس،رنگ ونظاير ان باشد. تميز كردن سطح بتن تا انجا ضرورت دارد كه دانه‌هاي ماسه مشخص گردد. بهترين روش براي تميز كردن سطح ماسه پاشي مرتباًاستفاده از ابفشان است. البته روشهاي ديگري نظير اسيد شويي استفاده از ابفشان يا استفاده از ابزار دستي ،هر كدام بسته به موقعيت درز كاربرد دارند. براي تأمين
پيوستگي بتن جديد وقديم پس از زخمي كردن سطح واريز بايد انرا به مدت طولاني خيس نگاهداشته وقبل از شروع بتن ريزي مجدد به كمك هواي فشرده اب سطحي را از روي بتن اندود براي تأمين پيوستگي بيشتر مي‌توان با نظير دستگاه نظارت بر مقدار كارايي بتن افزود اين كار از طريق افزايش اسلامپ ،افزايش ماسه ويا كاهش تعدادي از درشت دانه‌ها صورت مي‌گيرد براي حصول كامل پيوستگي بهتر است قسمتهاي اوليه بتن جديد بخوبي وبا دقت كامل مرتعش گردد.
اجراي درزهاي حركتي
درزهاي حركتي در تمام سطوح بايد برابر نقشه‌ها ومشخصات وبا عرض نشست ايجاد گردند. بايد دقت شود كه درزها در حين اجرا با مصالح بنايي وملات پر نشده واجراي ساختمانهاي مجاور در حين اجرا به هم مربوط نشوند وكاملاًاز يكديگر جداباشند.
درزهاي حركتي در ساختمانهاي بتن ارمه يكپارچه
در اين حالت درزها بايد با بريدن سقف ،ديوارها وكف طبقات بطور كامل انجام شود. فاصله درزهاي حركتي در ساختمانهاي بتن ارمه به كمك محاسبه تعيين مي‌شود. اين فاصله معمولاًبين 30تا60متراست با بكار بردن ارماتورهاي طولي مي‌توان فاصله درزها را تا 90 متر افزايش داد. عرض درزها معمولاً بين 13 تا 37 ميليمتر است كه از طريق محاسبه تعيين مي‌شود.
درزهاي حركتي در ساختمانهاي فولادي
در ساختمانهاي فولادي بايد درز انبساط، ساختمان را كاملاً به دو قسمت تقسيم نمايد. اجراي درزها در ساختمانهاي فلزي بسته به اينكه سقف بتني يا فلزي باشد طبقه نقشه‌ها و مشخصات خواهد بود. فاصله درزها از يكديگر بيش از 60 متر نخواهد بود كه در هر حال طبق نقشه‌ها ومشخصات ودر محل‌هاي تعيين شده اجراخواهند شد.
درزهاي حركتي در ساختمانهاي ساخته شده از مصالح بنايي -در ساختمانهاي ساخته شده از مصالح بنايي بايد درزها در نقاط زير تعبيه شوند .
الف) در خط باريك شدن عرض ساختمان
ب)در تقاطع دو ديوار در ساختمانهايي كه به شكل HUTL يا تركيبي از اين شكل‌ها باشند.
پ)در ديوارهاي طويل بسته به موقعيت ديوار ودرجه حرارت محيط.
ت)در مواردي كه ديوارهاي ساختمانهاي جديد به ساختمانهاي موجود متصل مي‌گردند.
ث)در تقاطع چند ساختمان كه بهم ارتباط دارند.
همچنين براي جلوگيري وكاهش خسارت وخرابي ناشي از ضربه ساختمانهاي مجاور به يكديگر بايد ساختمان هايي كه داراي ارتفاع بيش از 12 متر ويا داراي بيش از 4 طبقه هستند به وسيله درز انقطاع از ساختمانهاي مجاور جدا شوند. حداقل عرض درز انقطاع در تراز هر طبقه 1 ارتفاع ان تراز از روي شالوده مي‌باشد. اين فاصله را مي‌توان با مصالح كم مقاومت كه در هنگام زلزله به اساني خرد مي‌شوند پر كرد.
اجراي درزهاي حركتي در ساختمانهاي خاص نياز به مشخصات فني خصوصي خواهد داشت. بطوريكه عرض وفاصله درزها متناسب با مقدار انبساط وانقباض باشند.
چاه‌ها
در شهرها واماكني كه سيستم جمع اوري اب‌هاي سطحي ،اب باران وفاضلاب بوسيله لوله وتصفيه وهدايت پساب آنهابه رودخانه ،مزارع ومانند اينها پيش بيني واجراع نشده ناگزير از چاه‌هاي جذبي استفاده مي‌شود.
بهره برداري از چاه‌هاي جذبي در مناطقي امكان‌پذير است كه سطح اب‌هاي زير زميني حداقل 5متر از زمين طبيعي ،پايين‌تر باشد. در محلهايي كه چاه‌هاي جذبي حفر مي‌گردد بدليل فضولات انساني ومانند ان نبايد در پيرامون ان چاهي براي مصارف اشاميدني حفر شود. در مناطقي كه سفره اب زير زميني بالا است استفاده از چاه جذبي مناسب نبوده وبايد به روشهاي ديگر نظير احداث سپتيك تانك ويا لوله كشي وايجاد تصفيه خانه عمل نمود. از داخل كردن روغن ومواد حل نشدني به داخل چاه‌ها بايد خوداري نمود زيرا اين قبيل مواد چشمه‌هاي چاه راپر كرده وپس از مدتي عدم نفوذ فاضلاب موجب پر شدن انبارها ،ريزش سقف انبارها و فروكش كردن چاه خواهد شد.
موقعيت ومشخصات
چاه نبايد در زير ونزديك ستونها ويا ديوارهاي بار بر قرار گيرد (مگر با بكارگيري تدابير لازم) چاه بايد در محل مناسب حفر گردد. بطوريكه بعد از بازرسي وباز نگري احتمالي چاه به سهولت امكان‌پذير باشد. حفر انبارهاي چاه نيز بايد به نحوي صورت گيرد كه حتي المقدور در زير ديوارها وستون‌ها قرار نگرفته وبه حريم اراضي مجاور وغير نيز تجاوز نشود. چاه‌هاي اب و فاضلاب بايد حتي المقدور در محوطه‌هاي باز حفر شوند.
تقويت ستوح ريزشي
چنانچه ميله چاه ريزشي باشد بايد توجه كرد كه يك رگه با ضخامت معين ريزش ميكند ويا ميله در تمام عمق ريزشي است، در هر حال بايد با تهيه ونصب كول بتوني، سفالي ويا اجر چيني ريزش را مهار نمود.
تهيه در حين بهره برداري
براي جلوگيري از تجمع گازهاي مختلف در داخل چاه بايد از روي گلدان و طوقه چيني ،بوسيله لوله‌اي چاه را تهويه نمود. در محل هايي كه لوله‌هاي اب باران به چاه وارد مي‌شود عمل تهويه توسط اين لوله‌ها انجام مي‌شود. در ساير موارد بايد بوسيله لوله جداگانه‌اي كه تا مرتفع‌ترين قسمت ساختمان ادامه مي‌يابد نسبت به تهويه چاه اقدام شود. بايد با نسب زانويي در بالاي لوله‌هاي تهويه از ورود اجسام به داخل لوله جلوگيري شود.
اجراع
ميله زني
قطر ميله معمولاً80 تا 100 سانتيمتر انتخاب مي‌شود. هنگام حفر ميله بايد جاي پا در جداره چاه پيش بيني شود تا بتوان وارد چاه شد ويا از ان خارج شد. در صورت امكان بهتر است عمق ميله چاه 10 تا 20 اختيار شود تا چاه هنگام ايجاد انبار در تحمل نيروهاي وارده، مقاوم‌تر بوده ودر صورت ريزش احتمالي موضعي خطر كمتري را ايجاد نمايد. ميله بايد كاملاًقائم وشاقولي‌بوده وانحراف نداشته باشد. چنانچه چاه مرطوب بوده ودم ويا گاز نداشته باشد بايد بوسيله دستگاه‌هاي هوادهي ولوله كشي در حين كار ،هواي لازم را به درون چاه دميد تا مقني بتواند به سهولت بكار خود ادامه دهد.
