دانلود مقاله راهبردهای روان شناختی در مدیریّت آموزشی

بخشی از مقاله

راهبردهاي روان شناختي در مديريّت آموزشي

بسم الله الرحمن الرحيم
فهرست
عنوان
ـ مقدمه
ـ سلامت روان و مهارتهاي زندگي

ـ آسمان آبي و انديشه هاي مطهري با عكس و نوشتة از او
ـ مهارت انساني مديران مدارس و اندازه گيري ميزان آن
ـ خلاصه و طنز مديريّتي

مقدّمه :
مديري را مي شناسم كه خوب كار مي كند . هر روز اولين نفري است كه سركار خود حاضر مي شود و آخرين نفري است كه محل كارش را ترك مي كند . پيوسته مشغول به نظر مي رسد و هميشه در راه است . ناهارش را در كم تر از هفت دقيقه مي خورد . نمازش با سرعت اقامه مي شود . سريع حرف مي زند وواكنش سريع دارد . وقتي ازاو درباره ي كارش مي پرسي ، به جاي پاسخ مشخص ، به حاشيه ها مي پردازد . مقدمه و مؤخره ي صحبت هايش همه را خسته مي كند . با كوچك ترين اعتماد ديگران ، درد دل هايش شروع مي شود .

اعتقاد دارد به رغم تلاش زيادي كه مي كند ، كارش نتيجه اي ندارد . علت ناموفق بودن خود را به ديگران ، به ويژه فرادستان ، نسبت مي دهد . وقتي از برنامه و برنامه ريزي صحبت مي شود ، همه ي اطلاعات لازم را در حافظه اش دارد . خلاصه اين كه خوب مي دود ، تند و تيز هم مي دود ، ليكن وقتي از او مي پرسي ، به كدام نشاني مي روي ؟ چه برنامه اي داري ؟ مسأله ي تو چيست ؟ چه هدفي را دنبال مي كني ؟ كم تر مي تواند پاسخ روشني بدهد . شايد نمي داند بر كدامين خط مي دود . درحالي كه تنها دويدن كافي نيست ، بلكه درست دويدن و در مسير درست قرار داشتن نيز لازم است . اگر نداني كجا هستي و در كجا راه مي روي ، چگونه مي خواهي به آنجا برسي ؟

بيش تر فكر كنيد و كم تر عمل كنيد . عمل شما بايد حتماً برخاسته از تفكري عميق باشد . زياد كار انجام دادن ، صبح تا شب مشغول به نظر رسيدن ، سريع حرف زدن ، سريع قضاوت كردن و سريع تصميم گرفتن شما را به جايي مطمئن نمي ساند . رسيدن به نقطه اي مطمئن ، نيازمند آن است كه در فرآيند مديريت با اطمينان حركت كنيد .

پيدا كردن سوزن روي فرش رنگارنگ ، نيازمند نگاه آرام ، آهسته و دقيق است . چيزهاي كوچك و ريز و ظريف را با نگاهي آرام ، آهسته و دقيق خواهي يافت . مَثَل فضاي مدرسه و نگاه مدير آن ، مَثَل فرش رنگارنگ و نگاه عميق فرشباف است .
اگر دقيق نباشي ، ظرافت ها را نخواهي يافت . مديريت مدرسه هم مديريت ظرافت هاست .

نقش هاي بزرگ را همه مي بينند . اما نقش هايي ريز و كوچك هم هستند كه نياز به نگاه دقيق باليني تو دارند . بدان كه تماشا كردن و ديدن ، مانند گوش كردن و شنيدن با هم فرق دارند . وجه تمايز آن ها دقت و آرامش است .
مديرنشده اي كه زياد كار مي كني ، مدير شده اي كه درست كار مي كني و كارهاي درست را درست انجام دهي .

بنابراين سعي كن خوب بدوي ، اما روي خط درست .
Running Well , Running Well ontheriyht Way
سلامت روان و مهارتهاي زندگي
فردي كه روان سالم دارد ،بي دليل نگران نمي شود ، و مشكلات و دردسرهاي روزمره اي را كه گه گاه براي همه پيش مي آيند و اضطراب ، ترس ، افسردگي و احساس ناامني موقت ايجاد مي كنند ، به راحتي حل مي كند ، اما فرد بيمار ، پريشان حال است . اغلب بدون دليل نگران مي شود و احساسات و افكاري مانند اضطراب ، ترس ، خشم ، احساس ناامني و افسردگي را بيش از حد معمول در خود بزرگ مي كند . با اين كه مرز مشخصي بين روان سالم و روان بيمار وجود ندارد ، روان سالم را مي توان از طريق عادت ها و محيط و روابط مناسب به دست آورد . براي احساس رضايت كردن ، بايد جسم و روح سالمي داشته باشيم .

عوامل ايجاد كننده ي بيماري
ـ روابط نامناسب با مردم ، خانواده ، مدرسه و محيط كار .
بايد احساس كنيم انساني باارزش هستيم و مي توانيم از عهده ي مسؤوليت هاي خود برآييم .
ـ وضعيت جسماني . بسياري از بيماري هاي جسمي منجر به اختلالات رواني و رفتاري مي شوند .
ـ وراثت . ميزان تأثير هر يك از عوامل محطي و ارثي در ايجاد بيماري هاي رواني هنوز كاملاً روشن نشده است .

برخي از علائم هشدار دهنده
ـ شخص بدون هيچ دليل روشني ، هميشه فكر مي كند اتفاق بدي براي او پيش مي آيد و دائماً احساس خطر مي كند .
ـ احساس غمگيني شديد و مداومي دارد كه به گوشه گيري ، خستگي و بي تفاوتي منجر مي شود .

ـ تنش ، عصبانيت ، سردرد ، بي خوابي و دردهاي پراكنده جسمي بدون علت عضوي در شخص بروز مي كند .
ـ در صورت تداوم و تشديد هر يك از علائم ياد شده بايد به روان پزشك يا روان شناس مراجعه كرد .
هر انساني تنش هايي دارد . به «احساس تحت فشار بودن » در مقابل تهديدات ، تنش مي گويند . اين احساس ، در اثر خطرات جسمي ، ناامني اقتصادي و تهديدهاي روحي و رواني به وجود مي آيد . تنش ها پي در پي ما را نگران مي كنند . نمودار پايين صفحه ، تنش و بخش هاي ديگر نشانه هاي نبود روان سالم را نشان مي دهد .

امروزه بخش بزرگي از زندگي ما را تنش ها اشغال مي كنند ، بنابراين بايد آن ها را بشناسيم و راه هاي مقابله با آن ها را بياموزيم . روش هاي مقابله با تنش و اضطراب را مي توان به شرح زير برشمرد :
ـ بايد با بيان مشكلات خود آن ها را بهتر بشناسيم تا از اين راه ، احساس سبك شدن كنيم .
ـ نبايد خود را در ميان انبوهي از توقعات گير بيندازيم .

ـ بابرداشتن يك گام ، حلقه ي معيوبي را كه در آن قرار گرفته ايم ، بشكنيم تا مشكلات ما به تدريج حل شوند .
ـ چون نمي توان بر همه ي مشكلات غلبه كرد ، پس هدف هايي را كه در حد توان ما باشند و بتوانند آسايش ما را فراهم كنند ، انتخاب كنيم تا هم اعتماد به نفس بيشتري بيابيم و هم حلقه ي معيوب غم و اندوه و سستي در ما شكسته شود .

سلامت روان
سلامت روان فرد عبارت از قابليت او در ايجاد ارتباط موزون و هماهنگ با ديگران و توانايي تغيير و اصلاح محيط اجتماعي خويش و حل مناسب و منطقي تعارض هاي هيجاني و تمايلات شخصي خود است .
وجود اضطراب دائم ، داشتن ترس موهوم و جود اختلال در روابط اجتماعي ، نشانه هاي عدم سلامت رواني هستند . فردي كه دائماً يا به مدت طولاني ناراحت و غمگين است ، احتمالاً از بيماري رواني رنج مي برد.در ناراحتي خفيف رواني ، بيمار مي تواند مدت طولاني غصه دار ، نوميد و افسرده باشد .

بهداشت ، به ظاهر به معني سلامت است ، اما سلامتي فقط نداشتن بيماري نيست ، فرد سالم علاوه بر اين كه بدني سالم دارد ، بايد خوشحال و راضي هم باشد . او تاحدي توانايي برخورد با مشكلات ، محروميت ها و شكست ها را دارد و با ديگران سازگاري نسبي نشان مي دهد . نه نتها از زندگي لذت مي برد ، بلكه مي تواند با اين كار ديگران راهم به لذت بردن از زندگي علاقه مند كند . او ديگران را آزار نمي دهد و به زحمت نمي اندازد . چنين فردي را كه از نظر جسمي و رواني و اجتماعي طبيعي است و روحيه ي خوبي نيز دارد ، سالم مي خوانيم .

آسمان آبي و انديشه هاي مطهّر
مدير پيشرو
هر مصلحتي اول بايد صالح باشد تا بتواند مصلح باشد . او بايد برود پيش و به ديگران بگويد پشت سر من بياييد . خيلي فرق است ميان كسي كه ايستاده و بر سربازش فرمان مي دهد : «برو به پيش ، من اين جا ايستادم» و كسي كه خودش جلو مي رود و مي گويد : «من رفتم ، تو هم پشت سر من بيا» در مكتب انبيا و اوليا اين را مي بينيم . هميشه مي گويند : «ما رفتيم .»

حماسه ي حسيني ، ج 2 ، ص 108
در هدايت ورهبري
مسائل رهبري با روان بشر سروكار دارد . جلب همكاري روان ها و به حركت در آوردن آن ها به سوي هدفي مقدس و عالي مهارت و ظرافت فوق العاده مي خواهد . كار هر كس نيست . امروز پس از پيشرفت هاي حيرت انگيز روان شناختي و جامعه شناسي و بالاخره انسان شناسي ، هنگامي كه سيره رهبري اولياي خدا را مطالعه مي كنيم ، مي بينيم بر دقيق ترين ملاحضات رواني و بر اصول دقيق علمي رهبري منطبق است .

مهارت انساني مديران مدارس و اندازه گيري ميزان آن
مدرسه از جمله نهادهايي است كه به سبب ماهيت كار ، مهارت انساني و برقراري عاطفي و دوستانه در آن از ضروريات اجتناب ناپذير است و همان طور كه شرط اول رانندگي احتياط است ، شرط اول تعليم و تربيت نيز برقراري روابط انساني در شأن فراگيرندگان و معلمان است . برقراري و غني كردن روابط انساني در مدرسه از مدير مدرسه شروع مي شود و اين هب دليل آن است كه معلمان تا حد زيادي از صفحات و خصايص اخلاقي مدير الگو مي گيرند.بنابراين اگرمديران مدارس به مهارت در روابط انساني به معناي عملي آن مجهز شوند ، بسياري از تضادها، نارسايي ها و درگيري هايي كه بخشي از انرژيمدير و معلمان را بر خود اختصاص مي دهد ، از بين مي رود . مديران مدارس مي توانند از طريق بازنگري رفتار خود ، نحوه برقراري ارتباط با مجموعة مدرسه را بهبود بخشند و مدرسه اي پويا با آموزشي پويا را براي كمك به تحقق اهداف كلان توسعه به ارمغان آورند .

بنابراين ، با توجه به نقش مهم مهارت انساني مديران مدارس در كيفي كردن و ارتقاي بهره وري آموزشي مدرسه، در اين مقاله برآنيم كه مفهوم و فرآيند شكل گيري مهارت انساني ويژگي هاي مديران مدارسي را كه مهارت انساني قوي دارند تبيين كنيم و كارهايي ارائه دهيم كه اين مهارتها را تقويت كند .

مفهوم و فرآيند شكل گيري مهارت انساني
توانايي مدير به منزلة عضوي از گروه كه در كار كردن مؤثر است ايجاد كوشش هاي دسته جمعي در درون گروهي كه او آن را رهبري يا اداره مي كند،مهارت انساني ناميده مي شود 1. در مهارت انساني برقراري روابط انساني جايگاه خاصي دارد و بنا بر باور «فالت» عبارت است از توان برقراري ارتباط انساني با معلمان و دانش آموزان از طريق پذيرفتن وجود ، شخصيت ، ويژگي هاي فردي و همه تفاوت هايي كه آنان با شخص مدير دارند2 . آنچه كه در مهارت انساني قابل تعمق است و در تعريف «فالت» تغيير تأكيد زيادي برآن شده ، پذيرش افراد با تمام وجود است3 .

به طور كلي و با توجه به اينكه در خصوص روابط انساني و اهميت آن در مديريت مدرسه در كتاب ها و مقالات گوناگون زياد بحث شده است ، از توضيح اضافي خودداري مي گردد . آنچه در مهارت روابط انساني حائز اهميت است ، نحوه شكل گيري اين مهارت مهم و زير بنايي است كه در نمودار زير ، در مورد مديران مدارس نشان داده شده است .

همان طور كه در شكل نشان داده شده است ، پايه هاي اساسي مهارت روابط انساني متشكل از دو مقوله انسان و ارتباط است . مديران مدارس بايد انسان را خوب بشناسند . اما شناخت انسان مشكلي را حل نمي كند . زيرا به دنبال شناخت ، بايد تجويز و درمان باشد ، يعني مهارت هاي ارتباطي نيز بايد شناخته شود.پس از شناخت ويژگي هاي جسماني ، رواني ،اجتماعي و انسان ها شناخت مناسبي ، الگوها و عناصر ارتباط و .... آنچه كه روابط انساني را غني و معني دار مي كند ، هماهنگ سازي در شناخت لازم است يعني بدين معني كه مديران مدارس توانايي و استفاده از مهارتهاي ارتباطي شناخته شده را در برخورد با انسان هايي با زمينه هاي متفاوت پيدا كنند و و قتي اين توانمندي و مهارت ايجاد شد ، حاصل آن شكل گيري ، تقيوت و كاربردي شدن روابط انساني در خور مدرسه و نظام آموزشي است .

ويژگي هاي مديران مدارس داراي مهارت انساني قوي
1 ـ تا حد زيادي انعطاف پذيرند : انعطاف پذيري يعني پذيرش منطقي نظريات و آراي ديگران ، دوري از مقاومت نابه جا و ناروا زمينة نظريات . تغيير در نگرش ها و عادات گذشته كه نادرست به نظر مي رسند و جهان علم و دانش آن ها را تأييد نمي كند ، از ويژگي هاي يك مدير مستعد است . [مدير آموزشي فردي انسان ساز و اخلاق پرور است كه مانند الگويي در معرض ديد و توجه معلمان و دانش آموزان قرار دارد و داشتن روح و رواني سالم و بزرگ كه از خودكامگي و خودبيني بگذرد ، از ويژگي هاي آموزش است .] به طور كلي ، مي توان مشخصه هاي اصلي انعطاف پذيري داراي مهارت انساني غني را فهرست وار به شرح زير بيان داشت :
• نظريات منطقي ديگران را به راحتي مي پذيرند .
• از تحميل نظرات خود به ديگران به شدت دوري مي جويند .
• در مقابل پيشنهادهاي دانش آموزان موضع گيري اصولي مي كنند .

• در جواب دادن به ديگران خبري عمل نمي كنند .
• براي روشن شدن منظور معلمان موضوع را از ابعاد گوناگون مورد سؤال و پرسش قرار مي دهند .
• صحبت هاي منفي و مثبت معلمان را در كنار هم قرار مي دهند و قضاوت مي كنند .
• به جاي توجه به ظاهر مذاكرات معلمان ، به ريشه وبن آن ها توجه دارند .
2 ـ به خود و ديگران نگرشي مثبت دارند : داشتن نگرشي مثبت به خود و ديگران از مقدمات برقراري روابط انساني مطلوب در مدرسه است . وقتي انسان استعدادهاي خود را شناخت ، نگرشش نسبت به خود مثبت مي شود و اين نگرش مثبت كمك مي كند كه ديگران نيز به اين شناخت و نگرش مثبت برسند ، بدين ترتيب ، در مدرسه نگرش مثبت همگاني مي شود و در هر فردي علاقه برقراري روابط سالم تقويت مي گردد ، به طور كلي مي توان مشخصه هاي اصلي اين ويژگي ره در مديران داراي مهارت انساني غني فهرست وار به شرح زير بيان داشت :
• در مورد ارزشمند بودن خود مشكلي ندارند و مي توانند همة احساسات و نگرشها و علايق خود را تجربه كنند و چون احساسات آنان تهديد كننده نيست ، در مقابل احساسات خود حالت دفاعي ندارند .
• در برقراري روابط انساني نه تنها كنترل و تهديد را كارساز نمي دانند ، بلكه آن را مخرب در نظر مي گيرند .
• برقراري روابط انساني آنان قلبي وواقعي است .
• معلمان و دانش آموزان را دوست دارند .
• احترام را كليد غني سازي روابط مي دانند .
• معلمان را بدون قيد و شرط مي پذيرند .

• 3 ـ گوش شنوا دارند : برخي از خبرگان ارتباطات انساني بر اين باورند كه شنيدن مؤثر ، سنگ بناي مهارت ارتباطي مديران امروزي است ، مطالعات گوناگون نشان داده است كه مديران ، 45% تا 63% از وقت خود را صرف شنيدن مي كنند .6 در اين زمينه مديراني كه داراي مهارت انساني قوي هستند از اين وقت حداكثر استفاده را مي برند و از آن در جهت پويايي روابط سازماني و غني ساختن آن بهره مي گيرند . مديران آموزشي داراي مهارت انساني مطلوب ، خوب گوش دادن توجه به گفته هاي معلمان و دانش آموزان و «شنيدن باگوش دل» است .7 به طور كلي ، مي توان مشخصه هاي اصلي خوب گوش دادن مديراني را كه داراي مهارت انساني غني هستند ، به طور فهرست وار به شرح زير بيان كرد .

• در گوش دادن به تمام حالات جسمي و روحي و رواني معلمان توجه دارند .
• به جاي شنيدن گوش مي دهند .
• هنگام گوش دادن اشتغال ذهني خود را به حداقل مي رسانند .
• در گوش دادن معلم مدار هستند .
• تا مطلب را به طور كامل دريافت نكنند ، قضاوت نمي كنند .
• هنگام گوش دادن نكات اساسي يادداشت مي كنند .
• در طول گوش دادن به گوينده نگاه معني دار مي كنند .
• عادت هاي ناپسند گوينده را تحمل مي كنند .

4 ـ با والدين دانش آموزان به خوبي ارتباط برقرار مي كنند :
برقراري روابط انساني تنها به مدرسه و كلاس درس محدود نمي شود . از آنچه مدرسه تأثير فراواني از محيط خانواده مي گيرد ، لازم است از فعل و انفعالات خانواده آگاه شود و اين آگاهي از طريق برقراري روابط انساني قوي صورت مي گيرد . مديران مدارس كه از مهارت انساني قوي برخوردارند ، مي توانند با والدين دانش آموزان ارتباط برقرار كنند از يك طرف حمايت هاي مالي و تخصصي و اجتماعي خانواده را جلب و از طرف ديگر زمينه هاي يگانگي تربيتي بين مدرسه ، خانواده و جامعه را فراهم آورند . بنابراين ، اين گونه مديران در زمينه هاي زير مي توانند به پويايي مدرسه كمك كنند :
الف ) با برقراري روابط انساني ، معلم و ساير مسئولان مدرسه اطلاعاتي درباره كودك به دست مي آورند .

ب ) كاركنان مدرسه اطلاعات و شناختي از كودك به والدين ارائه مي دهند .
پ ) از طريق رابطه هايي كه بين واليدن ، معلم و كاركنان مدرسه برقرار مي شود ، كارايي تربيتي افزايش مي يابد 8 .
به طور كلي مشخصه هاي اصلي مديران داراي مهارت انساني قوي در بُعد برقراري روابط با واليدن را مي توان فهرست وار به شرح زير بيان كرد :
• به نظريات خانواده دانش آموزان احترام مي گذارند .

• برقراري روابط با والدين را زمينة پويايي مدرسه مي دانند .
• فرصت اظهار نظر و انتقاد از مدرسه را به والدين دانش آموزان مي دهند .
• ارتباطات را متناسب با سطح سواد و آگاهي والدين تنظيم مي كنند .

5 ـ گروهي كار مي كنند : يكي از عوامل دوام كار گروهي در مدرسه ، برقراري روابط سالم و انساني است . مديران مدارس داراي مهارت انساني قوي ، به دليل آن كه مي توانند با تك تك معلمان و كاركنان مدرسه رابطة دوستانه برقرار كنند ، از توان ، استعداد و تخصص آن ها در حل وفصل مسايل مربوط به مدرسه بهره مي برند و همواره زبان خوش و روابط انساني غير رسمي و دوستانه را عامل مشوق و برانگيزه اي قرار مي دهند . در نتيجه ، معلمان تحت تأثير قرار مي گيرند و در تصميم گيري و برنامه ريزي و اجراي آن مشاركت مي كنند .

به طور كلي ، مشخصه هاي اصلي مديران داراي مهارت روابط انساني قوي در بعد گروه گرايي را مي توان فهرست وار به شرح زير بيان كرد :
• صحبت كردن در گروه را دوست دارند .
• از گسترش روابط با افراد جديد لذت مي برند .
• در مذاكره از دادن و گرفتن دريغ ندارند .
• مشكلات مدرسه را از طريق روابط دوستانه حل وفصل مي كنند .

6 ـ شايعات را به حداقل ممكن مي رسانند : شايعه زماني در مدرسه به وجود مي آيد و گسترش مي يابد كه مدير مدرسه با معلمان و كاركنان روابط سالم و دوستانه اي برقرار نكند . معمولاً مديران مدارس داراي مهارت روابط انساني قوي از طريق ترتيب دادن جلسات گفت و شنود دوستانه و برقراري ارتباطات انساني ، واقعيات و اخبار گوناگون را به معلمان و كاركنان مدرسه منتقل و از اين طريق زمينه هاي شايعه پراكني را در نطفه از بين مي برند .
به طور كلي ، مشخصه هاي اصلي مديران داراي مهارت انساني قوي در بعد ريشه كني شايعات را مي توان فهرست وار به شرح زير بيان كرد :
• از طريق جلسات گوناگون به اطلاع رساني مي پردازند .
• از بيان چهره به چهره زياد استفاده مي كنند .
• با ايجاد روابط دوستانه سازمان غير رسمي را با سازمان رسمي يكي مي كنند .
• از طريق بيان به تغيير و تفسير پديده ها و اتفاقات مدرسه مي پردازند .
• به جاي صدور بيانيه رسمي ، گفتگوي دوستانه را ترتيب مي دهند .
• از ارتباط غير كلامي زياد استفاده مي كنند .
مديران مدارس مي توانند از طريق ارتباط كلامي مستقيم و غير مستقيم روابط انساني را در مدرسه گسترش دهند و بهبود بخشند . معمولاً مديران مدارس ، كه در زمينة روابط انساني مهارت كافي داشته باشند ، از حركات سر ، صورت ، چشم ، دست و اندام ها براي تأثير بهتر بهره مي گيرند و اين به دليل آن است كه حركات و اشارات زبان «بي زباني» هستند كه بهتر از زبان گفتاري حقايق را بيان مي كنند . در اين زمينه ، چشمان و چهره مطالب بسياري درباره فرد تحت بررسي بيان مي دارد . رالف والدامرسون 9 از مشاهده خود چنين نتيجه گرفت «چشمان انسان به همان اندازه زبان انسان حرف مي زنند . با اين مزيت كه از گويش چشم كه نياز به كتاب لغت ندارد ، مي توان دنياي ماوراي آن را فهميد .»10

به طور كلي مشخصه هاي اصلي مديران مدارس مهارت انساني قوي در بعد ارتباطات غير كلامي فهرست وار عبارت است :
• از تشويق و تحسين در ارتباطات انساني زياد استفاده مي كنند .
• پذيرش عقايد و عواطف معلمان در ارتباطات انساني براي آنان داراي اهميت زيادي است .
• از حركات توصيفي در بيان گفته هاي خود زياد بهره مي گيرند .

• از تماس چشم براي نشان دادن علاقه به طرف گفتگوي خود استفاده زياد مي كنند .
• از هدايت غير مستقيم براي غني ساختن روابط استفاده مي كنند .
• از هدايت غير مستقيم براي غني ساختن روابط استفاده مي كنند .
• دريافت پيام طرف مقابل را با چشمان خود تأييد مي كنند .

راه كارهاي تقويت انساني در مديران مدارس
1 ـ گوش دادن را جايگزين شنيدن كنيد : براي اين كه بتوانيد مهارت روابط انساني را به سمت خود را به سمت وضعيت مطلوب سوق دهيد ، بايد فعالانه به طور ارادي و با دقت زياد به سخنان طرف مقابل گوش فرا دهيد تا بهتر به تعبير و تفسير پيام هاي گوينده بپردازيد . مدير آموزشي از طريق ايجاد شنيدن مؤثر مي تواند گوش دادن را معني دار و عميق كند . شنود اثر بخش به خودي خود صورت نمي گيرد ؛ بلكه تلاش زياد و كار سخت مي طلبد . 11 به طور كلي براي اين كه شنود مؤثر در شما تقويت شود ، اعمال زير را انجام دهيد :
• در گفتگو به جاي حالت تهاجمي حالت دفاعي به خود بگيريد .
• راه كار تمركز فكري را در خود تقويت كنيد .
• عوامل مزاحم مثل سروصدا را به هنگام گفتگو از محيط حذف كنيد .

• هنگام گوش دادن خود را به يادداشت برداري مقيد كنيد .
• سعي كنيد در مراحل متفاوت ، سخنان گوينده را در ذهن خود خلاصه كنيد .
• خود را عادت دهيد كه هنگام گوش دادن به گوينده باز خورد مناسب بدهيد .
• هنگام گوش دادن تعصبات شخصي را معلق كنيد .