بخشی از مقاله


جهاني را كه در آن زندگي مي‎كنيم جهان ارتباطات نام گرفته است. با كمك ماهواره‎ها و اينترنت مرزها و ديوارهاي مرئي و نامرئي فرو ريخته و دنيا به دهكده كوچكي تبديل شده است. در اين دهكده كوچك، نظام‎هاي پيشين نابود شده و يا در حال نابودي است ونظام‎هاي جديد با سرعتي وصف ناپذير در حال جايگزيني است. دگرگوني در دانش، دگرگوني در نگرش، دگرگوني در رفتارها و دگرگوني در روابط انساني و اجتماعي از دستاوردهاي اين دگرگوني است. آنچه در اين مقاله مورد بررسي است كاربرد فناوري‎هاي جديد اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش و بررسي تأثير آن در ابعاد گوناگون آموزشي، پژوهشي و اجتماعي است. بدين منظور، در اين مقاله ابتدا پيرامون وسايل جديد اطلاعات و ارتباطات و نقش آنها در آموزش و برقراري ارتباطات اجتماعي مطالبي ارائه خواهد شد و سپس به تأثير اين فناوري‎ها در كلاس‎هاي درس و نقش معلمان در اين رابطه مي‎پردازد.


هم‎چنين سعي شده است با بررسي كتب، مجلات و مقاله‎هاي اينترنتي، آخرين نتايج به دست آمده از تأثير فناوري‎ها در كلاس‎هاي درس به ويژه تأثير آنها در تغيير نقش معلمان مطالبي ارائه شود. نقش اين فناوري‎ها درچگونگي برقراري ارتباط معلم با دانش‎آموزان، با همتايان و با ساير افراد جامعه از جمله مطالب اين مقاله است.
با توجه به نتايج به دست آمده توصيه‎هايي براي استفاده بهتر از فناوري‎ها براي برقراري ارتباطات اجتماعي به معلمان، مسؤولين و دست اندركاران آموزشي شده است.


مقدمه
ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال اطلاعات، احساس‎ها، حافظه‎ها وفكرها در ميان مردم (اسميت، 1988، ص 7). ارتباطات به معناي «تسهيم تجارب» نيز تعريف شده است. در اين معنا، هر انساني تجارب و آنچه در درون خود دارد را با ديگران در ميان مي‎گذارد. برخي از صاحبنظران ارتباطات را پديده‎اي تكاملي مي‎دانند كه به گونه‎ي فراگردي از افراد و نظام اجتماعي كه درآن زيست مي‎كنند، نشأت گرفته و خود به نوبه خود بر آنها تأثير مي‎گذارد. از طريق اين جريان، انسان‎ها و نظام‎هاي اجتماعي تكامل مي‎يابند، تغيير مي‎پذيرند، خود را با شرايط منطبق مي‎كنند، جايگزين مي‎شوند، رشد مي‎كنند.


ابزارهاي ارتباطي وسايلي هستند كه از طريق آن انسان‎ها به خلق، حفظ و توسعه روابط خويش با يكديگر مي‎پردازند. از طريق اين ابزار اطلاعات، دانش و آگاهي‎ها و حتي فرهنگ‎ها مبادله مي‎شود. فناوري‎هاي جديد اطلاعات و ارتباطات از زمره وسايل ارتباطي جديد هستند كه با امكاناتي نظير پست الكترونيكي، اتاق‎هاي گفتگو، گروه‎هاي مباحثه، نفش عمده‎اي در اين فرآيند به عهده دارند.


اصطلاح ”فناوري اطلاعات “ جديداً به ”فناوري اطلاعات و ارتباطات “ تغيير يافته است. البته تفاوت اين دو واژه از نحوه برقراري ارتباط نشأت گرفته است. واژه اول، يعني فناوري اطلاعات به جريان يكسويه ارتباط اشاره دارد كه در اين فرآيند، گيرنده و يا دريافت كننده نسبت به اطلاعات دريافتي منفعل است. واژه دوم يعني فناوري اطلاعات و ارتباطات، اشاره به تعامل بين كاربر و دنياي اطلاعات دارد. بنابراين، واژه دوم به جريان دوسويه ارتباط اشاره دارد كه در اين فرايند، كاربر نقش بسيار فعالي در رد و بدل كردن اطلاعات خواهد داشت. رايانه از طريق جريان فرست و بازفرست اطلاعات، توانايي مردم را براي برقراري ارتباط فوري و آسان از فواصل دور و نزديك فراهم كرده است و از اين طريق موجب تحولات شگرفي در امور گوناگون از جمله آموزش و پرورش شده است. در اين مقاله ضمن اشاره به تحقيقات انجام گرفته در مورد نقش رايانه‎ها در آموزش به نقش ارتباطي آنها توجه خاص شده است.

نقش رسانه‎هاي گوناگون ارتباطي در آموزش
در قرن نوزدهم، گسترش راه آهن و استفاده از آن به عنوان اولين وسيله ارتباطي، كمي بعد اختراع تلفن كه هر فرد مي‎توانست ارتباط فوري و بلادرنگ با افراد ديگر داشته و اطلاعات به راحتي و وضوح سريعاً نقل و انتقال مي‎يافت. سپس، تلگراف، تلكس، ماشين فاكس كه امكان انتقال نوشته را از طريق شبكه‎هاي ارتباطي فراهم مي‎كرد.
استفاده از وسائل الكترونيكي در امر برقراري ارتباط و در نتيجه آموزش از طريق آن، در اوايل سال 1900 از طريق راديو آغاز شد. در اوايل 1924، بي بي سي (BBC) شروع به پخش برنامه‎هاي آموزشي كرد. از آن زمان تا به حال راديو به منزله ابزاري جهت دست يابي افراد ساكن مناطق دور افتاده به آموزش مطرح بوده است.


برنامه‎هاي آموزشي تلويزيون در دهه 30 آغاز به كار كرد (1930)، 20 سال طول كشيد تا برنامه‎هاي آموزشي آن به صورت محبوب و مردمي در آيد، بعد از گذشت 30 سال، فناوري‎هاي رايانه‎اي زمان و مكان را در نورديدند و آموزش را از كلاس‎هاي درس به منازل ومحل كار آوردند و درس‎هاي مجازي، دوره‎هاي مجازي و دانشگاه‎هاي مجازي پديد آمدند. در حال حاضر كاربرد گسترده از امكانات اينترنت در مدارس، نشانگر فناوري‎هاي پيشرفته مي‎باشد.

نقش ارتباطي اينترنت در آموزش و پرورش
امروزه، علم مرز نمي‎شناسد و به گوشه‎اي از جهان تعلق ندارد. همه با هم مشغول ساختن دانش‎هاي نو براي بهبود بخشيدن به نابساماني‎هاي اوضاع جهان اند. اين واقعيت است كه همه جهانيان از پيشرفت‎هاي حاصله از تلاش دانشمندان و متخصصان براي زندگي بهتر و رفاه بيشتر استفاده مي‎كنند. بنابراين، بايد در توليد وساخت دانش نيز سهمي به عهده گيرند.


بهره مندي از تجارب بدست آمده از طريق رسانه‎ها از تكرار كارهاي انجام شده و صرف وقت و سرمايه مجدد جلوگيري مي‏كند. امروزه با كمك فناوري‎ها، در كسري از ثانيه مي‎توان به تجارب انديشمندان دست يافت. با استفاده از فناوري‎هاي جديد، نه تنها مي‎توان در معرض كارهاي انجام شده قرار گرفت بلكه اين امكان از طريق شبكه‎هاي بين المللي وجود دارد كه در فرآيند كارهاي در حال انجام به طور فعالانه مشاركت كرد. متخصصان كشورهاي مختلف مي‎توانند در زمان مشخصي به تبادل انديشه و نظر بپردازند و در مورد يك رويداد علمي بحث و گفتگو كنند و از اين طريق به دانش جهاني دست يابند. آنچه در زير بيان مي‎شود، استفاده از فناوري‎هاي آموزشي را در حرفه پزشكي نشان مي‎دهد:


اليوت ماسيه ، فناور و متخصص تعليم و تربيت، اين تجربه دست اول را هنگام بازديد از «گام نخست در موفقيت و پيشرفت در يادگيري الكترونيكي» ملاحظه كرد. او در تفسير اين بازديد چنين مي‎گويد:
هفت هزار متخصص قلب را در سالن كنفرانسي تصور كنيد كه در حال مشاهده و تعامل با جراحاني هستند كه به طور همزمان مشغول عمل جراحي قلب در سه كشور مختلف دنيا (اسرائيل، ايتاليا ونيويورك) هستند. شش بيمار براي جراحي قلب دراتاق‎هاي عمل اين سه كشور در نظر گرفته شدند. در هر اتاق عمل، بين 3 تا 8 دوربين فيلمبرداري و وسايل اسكن جهت نشان دادن عمل جراحي و گرفتن تصاوير از داخل و پخش آن به صورت زنده فراهم شده است.
متخصصان قلب در اتاق‎هاي عمل مشغول اجراي روش‎هاي بسيار پيچيده، بالاتر از سطح استانداردهاي معمول بودند. بيماران مورد عمل جراحي كه وضعيت بسيار جدي و وخيمي داشتند، همه برگه رضايت نامه را امضاء كرده بودند و در طول انجام عمل جراحي به هوش بودند.


يك دستگاه تغذيه ماهواره‎اي و ارتباط از طريق آن، به تماشاگران اجازه مي‎داد تا طي انجام دادن عمل جراحي، به طور زنده با جراحان در تعامل و ارتباط باشند و كليه عمليات را دنبال و حتي آنها را مرور و بازنمايي كنند. شركت كنندگان ميزگرد، متخصصان سطوح بالاي جراحي قلب بودند كه عقايد و نظرات خود را در مورد روش كار و شيوه عمل جراحي توضيح مي‎دادند. از سوي ديگر، جراحان در اتاق عمل راجع به اينكه چه روشي را انتخاب كنند و در چه حالتي، روش انتخاب شده را متوقف خواهند كرد رأي گيري مي‎كردند. همين كه رأي‎گيري در حال انجام بود، چهار صفحه پر از اطلاعات فوري و بلادرنگ در مقابل متخصصان قلب قرار گرفت. اين اطلاعات به آنها كمك مي‎كرد تا در جريان اتفاقات زمينه‎ي كار باشند (ماسيه، 2001، ص 1)
ماسيه گزارش مي‎دهد «واقعاً، اين رويداد تجربه يادگيري بسيار قدرتمندي بود. اين فرآيند از توزيع بسيار سريع دانش و اطلاعات پزشكي حمايت مي‎كرد. خيلي سريع‎تر از فرآيند معمولي در چاپ اطلاعات پزشكي.»
همان طور كه در اين مثال ملاحظه شد. يكي از مهمترين امتيازات فناوري‎هاي اطلاعات و ارتباطات مشاركت جمعي در توليد دانش‎هاي جديد از طريق برقراري ارتباطات اجتماعي است. اينترنت براي دست اندركاران آموزشي مزاياي ديگري را نيز در بردارد، از جمله:
ـ ارتباط بامراكز علمي، پژوهشي سراسر كشور و دنيا و كسب مشورت و تبادل نظر با صاحب‎نظران و متخصصان هر رشته؛
ـ تماس سريع با كارشناسان، متخصصان و صاحبنظران سراسر كشور وسراسر دنيا در رشته‎هاي تخصصي مربوطه از طريق امكانات گوناگون اينترنت نظير پست الكترونيكي.

پست الكترونيكي
كاربرد گسترده ازامكانات اينترنت در حرفه‎ها و مشاغل گوناگون، نشانگر استفاده از فناوري‎ پيشرفته است. اين فناوري نه تنها براي دست يابي به اطلاعات و دانش روز استفاده مي‎شود بلكه در اكثر نوشته‎ها آدرس پست الكترونيكي نويسنده مشخص است و فرد مي‎تواند در مورد نوشته با نويسنده آن تماس بگيرد و به بحث و گفتگو پيرامون مطالب نوشته شده بپردازد. گر چه در گذشته هم امكان تماس از طريق نامه، فاكس و تلفن وجود داشته است ولي استفاده از امكانات اينترنت اين روند را بسيار تعاملي تر، آسان‎تر و ارزان‎تر كرده است. پيامي كه از طريق اينترنت فرستاده مي‎شود، بسيار ارزانتر از فرستادن آن با وسايل ارتباطي ديگر نظير تلفن، دورنگار و نظاير آن است.

امكانات اينترنت به شخص امكان ناشناس ماندن مي‎دهد. بنابراين، او مي‎تواند هر سؤالي داشته باشد بدون ترس و دلهره بپرسد. گر چه ممكن است نام كاربر مشخص شود ولي ويژگي‎هاي ديگر او نظير سن، جنسيت، مليت و حتي محل ارسال پيام ناشناخته مي‎ماند. براي مثال، نامه‎اي كه از همسايگي و اتاق كناري فرستاده مي‎شود با نامه‎اي كه از يك كشور بسيار دور فرستاده مي‎شود، مشابه است و تشخيص محل ارسال نامه كمتر امكان پذير است. با استفاده از پست الكترونيكي امكان تماس با افراد سراسر دنيا وجود دارد. وجود امكان بحث و گفتگو از طريق اينترنت از ديگر امتيازات اين رسانه در آموزش مي‎باشد.

اتاق‎هاي گفتگو
يكي از قابليت‎هاي اينترنت، چت يا اتاق‎هاي گفت‎وگو مي‎باشد. چت در لغت به معناي گپ زدن، صحبت دوستانه و درد دل آمده است. چت كردن يعني ارسال پيام براي يك مخاطب يا مجموعه‎اي از مخاطبان و دريافت پاسخ از آنها در مدتي كمتر از چند ثانيه و تكرار اين عمل. محيط‎هاي چت انواع مختلفي دارند از جمله، چت‎هاي نوشتاري، گرافيكي، صوتي و تصويري، چت‎هاي صوتي همانند تلفن عمل مي‎كنند با اين تفاوت كه فرد مي‎تواند همزمان با چند نفر و يا يك نفر گفتگو كند. در چت صوتي تصويري، كلام و تصوير همزمان رد و بدل مي‎شود. در چت‎هاي گرافيكي، چت كننده‎ها علاوه بر تايپ پيام، براي خود يك تصوير گرافيكي كه معرف آنهاست، انتخاب مي‎كنند.


در هر صورت متداول‎ترين نوع چت، كاربرد نگارشي آن است. از اين قابليت اگر درست استفاده شود، گستره وسيعي از امكانات را در اختيار كاربران قرار مي‎دهد. در محيط‎هاي چت دو نوع برخورد افراد با هم وجود دارد، يكي به صورت تخصصي و ديگري عمومي. معمولاً ايرانيان علاقه مند به چت، به غير از تعداد معدودي از اساتيد و متخصصان و علاقه مندان حيطه خاصي، وارد محيط‎هاي تخصصي نمي‎شوند، چرا كه از طرفي تسلط كافي به زبان انگليسي يا ديگر زبان‎ها را ندارند و از طرفي گرايش به برقراري روابط اجتماعي برون مرزي نيز كم است و اين مي‎تواند به دليل نبودن اشتراكات فرهنگي و تفاوت در اولويت‎هاي مورد علاقه در بحث، باشد.


در پژوهشي انجام شده توسط زماني و آقاكثيري (1383) از مدارس اصفهان نشان داده است كه آموزش و پرورش هزينه‎هاي زيادي را براي بازآموزي و آموزش ضمن خدمت معلمان براي استفاده و كاربرد رايانه در مدارس هزينه كرده است. 89% از معلمان مورد مصاحبه دوره‎هاي آموزش ضمن خدمت پيرامون مهارت‎هاي مربوط به استفاده از رايانه را گذرانده اند. 23% از اين افراد از مهارت‎هاي كسب شده در امر آموزش و پژوهش استفاده كرده‎اند ولي تنها 3% از اين افراد تواسنته‎اند از دانش كسب شده در زمينه برقراري ارتباط با همتايان و والدين استفاده كنند. اين افراد معمولاً كساني بودند كه در منزل به رايانه و اينترنت دسترسي داشتند. بنا به اظهار اين معلمان، آنها در موارد معدودي از اتاق‎هاي گفتمان براي برقراري ارتباط با دوستان خود استفاده كرده‎اند وبراي منظورهاي آموزشي و درسي كمتر اين امكانات مورد بهره برداري قرار گرفته است.

نقش معلمان در استفاده از فناوري‎هاي اطلاعات و ارتباطات
هم اكنون اهداف سنتي آموزش تغيير يافته، تنها به يادگيري بدنه‎ي دانش و مهارت‎ها محدود نمي‎شود، بنابراين وظيفه معلمان هم تغيير كرده و مشكل‎تر شده است زيرا آنان بايد مهارت‎هاي شناختي تركيب دانش نو و قديم، چگونگي يادگيري دانش جديد و به كار بردن اين دانش در موقعيت‎هاي جديد را به بچه‎ها ياد بدهند. در زمينه‎هاي اجتماعي ارتباط معلمان تنها به ارتباط با تعداد معدودي دانش‎آموز محدود نمي‎شود و آنها ناچارند براي به روز كردن اطلاعات علمي كه هر روز تازه‎تر و پيچيده‎تر مي‎شوند، دامنه ارتباطات اجتماعي خود را گسترش بخشند.

آنها نياز دارند كه با افراد جامعه به ويژه والدين ارتباط برقرار كنند و از امكانات جامعه و خانواده حداكثر استفاده را بنمايند. در اكثر موارد آنها دامنه روابط اجتماعي خود را از مدرسه فراتر گذاشته و با ساير همتايان خود در سراسر كشور و حتي با ساير كشورها تماس گرفته و از نظريات و تجربيات آنها در زمينه‎هاي گوناگون و براي حل مشكلات آموزشي بهره مي‎گيرند. فناوري‎هاي جديد زمنيه بسياري از روابط اجتماعي را براي آنها فراهم مي‎كنند. آنها به دانش‎آموزان مي‎آموزند كه چگونه مي‎توانند زمينه‎هاي كار گروهي و تعاون را با كمك فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات بهبود بخشند. بهره‎مندي از تمام امكانات بالقوه‎اي كه در اين فناوري‎ وجود دارد شرايط و خواسته‎هاي جديدي را از معلمان مي‎طلبد. در مورد اهميت اين موضوع در شرايط كنوني لازم است به چند نكته در مورد آموزش توجه گردد:


• درك و فهم ما از يادگيري تغيير كرده است. يادگيري بايد معني دار و در زندگي كاربردي باشد.
• دانش هر روز تغيير مي‏كند، پس بايد معلمان را به گونه‎اي وادار كرد تا دانش خود را به‎روز كنند و در معرض كانال‎هاي انتقال اطلاعات قرار بگيرند.
• محيط اجتماعي بسياري از كشورها اداره كلاس را براي معلمان دشوار ساخته است. موقعيت معلم در كلاس به چالش كشيده شده و دانش او زير سؤال رفته است. دانش‎آموزان نسبت به معلم بي احترامي كرده، پرخاش مي‎كنند و در برخي موارد معلمان در معرض تهديدات فيزيكي و فشارهاي رواني هستند. كسب تجربيات ساير همتايان و همكاران در برخورد با اين مشكلات و چالش‎ها نياز به مشاوره با افراد صاحبنظر وكارشناس دارد كه به صورت گمنام از طريق فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات ممكن است.
• فناوري اطلاعات و ارتباطات علي رغم مفيد بودن، كار معلمان را به نحو چشمگيري افزايش داده است. آنها مجبورند علاوه بر تدريس، مواردي مثل كار با رايانه، نصب نرم افزار، اينترنت و غيره را نيز ياد بگيرند و دانش‎آموزان را در اين موارد كمك كنند. اشكالات نرم‎افزاري و سخت‎افزاري پيش آمده كمك از كارشناسان را مي‎طلبد و اين امر نيز با كم‎ترين هزينه از طريق فناوري‎ جديد امكان‎پذير است.
• استفاده از فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات تغييرات زيادي را در آموزش ايجاد كرده است. جدول شماره 1 نشان‎دهنده پاره‎اي از اين تغييرات است.
جدول 1-1 ارزيابي الگوي جديد
از (سنتي) به (جديد)
ساختمان مدرسه زيرساخت‎هاي توليد دانش (مدارس، آزمايشگاه‎ها، راديو، تلويزيون، اينترنت و موزه‎ها)


كلاس‎ها افراد يادگيرنده
معلم به عنوان ارائه دهنده معلم به عنوان تسهيل كننده
مجموعه‎اي از كتاب‎ها و وسائل كمك آموزشي ديداري و شنيداري مواد چند رسانه‎اي (مواد چاپي، مواد صوتي، ويدئو، ديجيتال)
امروزه، نظام‎هاي فعال آموزشي از طريق چند رسانه‎اي‎ها بدون توجه به فاصله جغرافيايي و مليت به يادگيرندگان امكان استفاده يكسان از امكانات را مي‎دهند. در اين مدل جديد، فناوري جايگزيني براي مدرسه نيست، بلكه نقش مكمل را براي نظام ايفاء مي‏كند.

نقش فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات در آموزش
باركر و فرانكلين (1998) عقيده دارند در صورتي كه معلمان بخواهند از فناوري اطلاعات و ارتباطات در انجام وظايف محوله آموزشي و تدريس خود اطمينان يابند بايد از مدل 4 يي (E) كه ازچهار واژه، Eases, Enables, Ensures, Enhances گرفته شده است استفاده كنند. اولين ايي (E) مربوط به راحت كردن كارها است. (Eases) يعني اينكه معلمان ببينند كه فناوري اطلاعات و ارتباطات چقدر وظيفه آنها را راحت و در انجام وظيفه به آنها كمك مي‏كند. دومين ايي (E) مربوطه به توانا كردن فراگير است. (Enables) يعني تا چه حد فناوري اطلاعات و ارتباطات فراگير را توانا مي‏كند. سومين ايي (E) مربوط به اطمينان معلم از دستيابي به بازده‎هاي يادگيري است. (Ensures) اطمينان از دستيابي به اهداف آموزشي كه با بازده‎هاي آموزشي قابل اندازه گيري است و چهارمين ايي (E) Enhacnes مربوط به بالا بردن كيفيت و ارزش وظيفه ويا كار است. به عقيده باركر و فرانكلين در صورتي كه فناوري اطلاعات و ارتباطات نتواند اين عمليات را انجام دهد نبايد به كار گرفته شود. مدل فوق الذكر، نه تنها دربه كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در زمينه سواد آموزي قابل استفاده است بلكه در كليه زمينه‎هاي برنامه درسي مي‎تواند مورد استفاده معلمان و كارشناسان قرار بگيرد.

تحقيقات انجام شده پيرامون نقش فناوري‎هاي جديد اطلاعات و ارتباطات بر معلمان
براي اجراي برنامه تلفيق فناوري اطلاعات و ارتباطات برنامه ملي تربيت معلم در انگلستان اجرا شده است. بدين منظور مبلغ 230 ميليون پوند براي تربيت كليه معلمان براي استفاده از رايانه در سال 2002 در نظر گرفته شد. انتظار مي‎رفت كه معلمان از امكانات اينترنت نظير پست الكترونيكي براي تماس با ساير معلمان كشور و ديگر نقاط دنيا و هم‎چنين براي ارتباط با متخصصان موضوعات درسي استفاده كنند.
نيكي ديويس (سومخ و ديويس ، 1997) استدلال مي‏كند كه توانايي‎هاي حرفه‎اي معلمان از طريق به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات افزايش خواهد يافت. استفاده مؤثر دانش‎آموزان از فناوري، مستلزم آن است كه معلمان براي استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات آموزش ديده باشند.

نقش معلمان دراستفاده از فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات
معلمان بهترين افرادي هستند كه مي‎توانند تأثير واقعي فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات را در يادگيري ارزيابي كنند و تشخيص دهند كه فناوري‎ چه كارهايي را در آموزش مي‎تواند انجام دهند و چه كارهايي را نمي‎تواند. از اين رو، بازخورد معلماني كه در آموزش از رايانه‎ها استفاده مي‎كنند بهترين ياور سياستگزاران آموزشي در تصميم‎گيري‎هاي مربوط به كاربرد اين فناوري‎ مي‎باشد.
براي پي بردن به ارزش فناوري در آموزش رسمي، پيمايش ملي از معلمان پيش دبستان تا دبيرستان مدارس دولتي و خصوصي به وسيله مؤسسه تحقيقاتي اينفوتك در كشور آمريكا انجام گرفت. در اين پيمايش، محققان با 606 نفر از معلمان مدارس دولتي وخصوصي كشور آمريكا مصاحبه كردند. اين نمونه شامل تعداد مساوي از معلمان مدارس ابتدايي، راهنمايي و دبيرستان بود كه از جامعه آماري 6/1 ميليون نفر معلم از بانك اطلاعات معلمان به طور تصادفي انتخاب شدند.

تجزيه و تحليل داده‎ها
مصاحبه‎هاي تلفني توسط مؤسسه تحقيقاتي اينفوتك در مي‎تا جون 2003 انجام گرفت. نتايج زير از اين پژوهش به دست آمد: سن 85% از معلمان 35 سال به بالا و متوسط تجربه تدريس آنها 17 سال بود. متوسط تعداد دانش‎آموزان در هر كلاس درس 23 نفر بود.
به طور كلي، مصاحبه شوندگان به نفش فناوري در برقراري ارتباط با والدين، در مديريت و اداره كلاس‎ها و تدريس اشاره كردند. در زمينه ارتباط با والدين، معلمان از طريق پست الكترونيكي با والدين تماس گرفته و راجع به مشكلات درسي، نمرات دانش‎آموزان و موارد خاصي كه در مدرسه اتفاق افتاده، از نظر والدين جويا مي‎شدند. علاوه بر اين معلمان براي برقراري با همتايان خود از مدارس ديگر با آنها تماس گرفته و در موارد آموزشي و مشكلات دانش‎آموزان از نظريات آن‎ها استفاده مي‎كردند. اهم منافع استفاده از فناروي در آموزش به سه دسته تقسيم مي‎شوند: منافع در كلاس درس، در خارج از كلاس درس و منافع آن براي معلمان.

1ـ منافع استفاده از رايانه‎ها در كلاس‎هاي درس
85% از معلمان به نقش رايانه‎ها در پيشرفت تحصيلي دانش‎آموزان اشاره كردند. 74% به نقش رايانه در افزايش حضور دانش‎آموزان در كلاس درس و 65% عقيده داشتند كه رايانه‎ها در انتقال بعضي از مواد آموزشي حتي از معلمان هم موفق‎تر و مؤثرتر عمل كرده اند.
معلمان عقيده داشتند كه با افزايش سن دانش‎آموزان، رايانه‎ها به عنوان يك ابزار آموزشي سودمندتري عمل مي‎كنند. به عبارت ديگر، هر چه سن دانش‎آموزان بيشتر شود رايانه‎ها ابزار مناسب تري براي تدريس و آموزش محسوب مي‎شوند.
در پاسخ به سؤال، مناسب بودن رايانه‎ها به عنوان يك ابزار آموزشي براي تدريس،


54% از معلمان ابتدايي، 63% از معلمان راهنمايي و 68% از معلمان دبيرستان‎ها به مقدار خيلي زياد موافق نقش آموزشي رايانه‎ها در آموزش بودند. نتايج اين پژوهش با نتايج تحقيق انجام شده توسط مؤسسه‎ي آموزشي و فناوري سي اي او كه در زمينه استفاده از رايانه در آموزش صورت گرفته، همخواني و همبستگي دارد. تحقيقات انجام شده توسط اين مؤسسه نشان مي‎دهد كه استفاده از رايانه در آموزش، پيشرفت‎هاي چشمگيري را در ايجاد و پرورش مهارت‎هاي گوناگون نظير رياضيات، نوشتن، فعاليت‎هاي مشاركتي، حل مسأله، سازماندهي و برنامه‎ريزي، سواد بصري و اطلاعاتي، خلاقيت، ريسك‎پذيري، يادگيري پروژه محور و مهارت‎هاي بين شخصي داشته است.
به طور كلي، فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات مي‎تواند به فرآيند توليد دانش ساختارمند در كلاس‎هاي درس كمك كند.

پژوهشگراني نظير بورك (1985)؛ پاپرت (1980) و دوگوستا (1982)، به تأثير عميق رايانه‎ها در فرآيند يادگيري و آموزش مي‎نگرند. آنها عقيده دارند كه استفاده از فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات در كلاس‎هاي درس موجب مي‎شود تا آموزش، دانش‎آموز محورتر شود. در اين نوع كلاس‎ها، دانش‎آموزان با استفاده از تفكر انتقادي و تشريك مساعي با ديگران (فراتر از مرزهاي منطقه‎اي و ملي) راهكارهايي را براي حل مشكلات خود و جامعه پيدا مي‎كنند(جاير، 1997). در اين كلاس‎ها، روش تدريس معلم تغيير يافته است. تحقيقات انجام شده توسط دوير، رينك استاف و سندهلز (1991) نشان داد كه رايانه‎ها براي تمام موضوعات درسي به كار گرفته مي‎شوند و معلمان در اين كلاس‎ها، سبك‎هاي گوناگون تدريس را تجربه كرده اند.


فناوري‎ ديجيتالي دانش‎آموزان را فعال‎تر مي‏كند و آنها را به يادگيرندگان مستقلي تبديل مي‏نمايد. اينترنت «جوامع توليد دانش» را ايجاد مي‏كند كه درآن بچه‎ها و بزرگسالان از اقصي نقاط كره خاكي با هم همكاري مي‎كنند و از يكديگر ياد مي‎گيرند. رايانه‎ها به دانش‎آموزان اجازه خواهند داد تا يادگيري خود را با روش‎هاي اكتشاف مستقيم، شرح وبيان، و تجربه عهده دار شوند. اين روند موجب تغيير نقش دانش‎آموز از «آموزش گيرنده» به «يادگيرنده» و نقش معلم از «متخصص» به «همكار» يا «راهنما» مي‎شود (نگروپونت، رسنيك و كسل، 1997، ص 1).

2ـ نقش رايانه‎ها در ارتباطات
گر چه بيشترين توجه روي كاربرد رايانه در كلاس‎هاي درس گذاشته شده است ولي معلمان به استفاده‎هاي مفيد اينترنت براي گسترش ارتباط با والدين و ساير افراد جامعه اشاره كردند. به طور كلي، 64% از معلمان گزارش دادند كه آنها ازطريق ارتباط‎هاي الكترونيكي با والدين ارتباط برقرار كرده اند.
بهرحال، هنگامي كه فناوري‎هاي جديد وارد مدرسه مي‎شوند، امكانات بالقوه زيادي را براي گسترش دامنه مخاطبين ايجاد مي‎كنند. بچه‎ها داستان‎ها و يا شعرهايي را به صورت تايپ شده از طريق پست الكترونيكي براي مدارسي كه به شبكه رايانه وصل هستند ارسال مي‎كنند. اين مدارس مي‎توانند مدارس موجود در يك ناحيه باشند كه با هم در ساخت محيط‎هاي درسي ارتباط دارند و يا مدارسي در مناطق دور دست، در شهر، كشور و يا قاره‎اي ديگر باشند. بچه‎هايي كه زبان انگليسي را مي‎دانند مي‎توانند با تعداد بسيار زيادتري از دانش‎آموزان سراسر جهان ارتباط برقرار كنند. اگر كار دانش‎آموز روي وب سايت مدرسه قرار گرفته شود، هر فردي از جهان كه به اينترنت دسترسي دارد مي‎تواند مخاطب برنامه باشد. بنابراين مخاطبين بالقوه برنامه، ممكن است صدها تا ميليون‎ها نفر و حتي بيشتر از مخاطبين بهترين كتاب‎هاي چاپ شده جهان باشند.


كار دانش‎آموزان به جاي اينكه از طرف دانش‎آموزان كلاس خودشان مورد ارزشيابي و انتقاد قرار گرفته شود از طرف افراد ديگر شهرها، كشورها و يا قاره‎ها مورد ارزيابي و انتقاد قرار مي‎گيرد. كار مي‎تواند با كليك يك دكمه و با پرداخت هزينه تلفن محلي توسعه يابد. با استفاده عاقلانه و درست از زمان‎هاي خاص روز، پيام‎ها سريع و با هزينه بسيار ناچيز به اقصي نقاط جهان فرستاده مي‎شود. بنابراين نويسنده اصلي مي‎تواند هر گونه پيشنهاد اصلاح و تغيير را ظرف يك روز داشته باشد. نيكي ديويس (سومخ و ديويس، 1997)، به نوشتن و ارسال پيام به صورت تيمي اشاره دارند. بدين ترتيب كه كلاسي از يك مدرسه با كلاس ديگر از همان شهر و هم‎چنين با مدرسه ديگر در شمال آمريكا، به صورت تيم ويرايشي با يكديگر در انجام يك پروژه كلاسي كار مي‎كردند.

دو فصل از يك داستان راجع به آمريكايي‎هاي بومي با كمك دانش‎آموزان دو مدرسه انگلستان نوشته شد. اين داستان بر اساس تفكرات قالبي پيرامون «هندي‎هاي سرخ » نوشته شد. سپس به مدرسه‎اي در آمريكا براي تصحيح و توسعه ارسال گرديد. هدف از اين نوشته، تغيير ديدگاه‎ها و تفكرات قالبي در مورد آمريكايي‎هاي بومي بود. اين نوع استفاده تلويحي از پست الكترونيكي براي تغيير ديدگاه‎هاي كليشه‎اي و آموزش مجدد و تشويق جنبه‎هاي مثبت ديدگاه چند فرهنگي تأثير بسيار مهمي بر كودكان دارد.
فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات زمينه‎هاي جديدي را براي ملاقات با مردم سراسر دنيا و آشنايي با فرهنگ‎ها، آداب و رسوم آنها فراهم مي‏كند. دهكده جهاني مارشال مك لوهان «جامعه‎شناس كانادايي» تحقق يافته است.


توجه به اين نكته لازم است كه همه يا 96% از اين معلمان به پست الكترونيكي در مدرسه دسترسي داشته‎اند (رادر ، 2003).

3ـ منافع استفاده از فناوري ‎اطلاعات و ارتباطات براي معلمان
نتايج پژوهش نشان مي‎دهد كه بيش از سه چهارم يا (77%) از معلمان از سايت‎هاي اينترنتي براي تسهيم و گزارش اطلاعات در مورد كلاس‎هاي درس، تكاليف درسي، نمرات دانش‎آموزان و... استفاده مي‎كنند. به علاوه نزديك به نيمي از معلمان دوره‎هاي راهنمايي و دبيرستان‎ها نمره‎هاي دانش‎آموزان را از طريق اينترنت و يا پست الكترونيكي براي والدين ارسال داشته اند.


نيكي ديويس (سومخ و ديويس، 1997) استدلال مي‏كند كه توانايي‎هاي حرفه‎اي معلمان از طريق به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات افزايش خواهد يافت. استفاده مؤثر دانش‎آموزان از اين فناوري، مستلزم آن است كه معلمان براي استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات آموزش ديده باشند. او در مورد امكانات گوناگون اينترنت در آموزش از جمله پست الكترونيكي چنين مي‎گويد. «پست الكترونيكي نه تنها به عنوان وسيله‎اي براي توسعه مهارت‎هاي مربوط به فناوري اطلاعات و ارتباطات به كار برده مي‎شود بلكه به عنوان وسيله‎اي جهت افزايش مهارت‎هاي حرفه‎اي و دانش‎هاي مربوط به موضوع درسي به كار گرفته مي‎شود» (همان منبع، ص 46).


امتيازات گوناگون فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات در آموزش موجب شد تا اقدامات گوناگوني در كشورهاي گوناگون صورت گيرد. از جمله، تلفيق اين فناوري‎ در برنامه درسي مدارس كشورهاي پيشرفته كه به صورت آيين نامه، بخشنامه و مقررات آموزشي در برنامه آموزشي اين كشورها لحاظ شده است. براي مثال در بخشنامه شماره 98/4 كه با عنوان: «موقعيت بالا و استانداردهاي بالا » در كشور انگلستان در سال 1998 منتشر شده است چنين آورده شده است: براي اجراي برنامه تلفيق فناوري اطلاعات و ارتباطات، برنامه ملي تربيت معلم در انگلستان اجرا شده است. بدين منظور مبلغ 230 ميليون پوند براي تربيت كليه معلمان براي استفاده از رايانه در سال 2002 در نظر گرفته شد. انتظار مي‎رفت كه معلمان از امكانات اينترنت نظير پست الكترونيكي براي تماس با ساير معلمان كشور و ديگر نقاط دنيا و هم‎چنين براي ارتباط با متخصصان موضوعات درسي استفاده كنند.


در بسياري از موارد، قرار دادن مدارس در شبكه ملي يادگيري ، تنها به منظور دسترسي به منابع اينترنتي نيست، بلكه به منظور استفاده از ويژگي‎هاي ديگر رسانه‎هاي الكترونيكي نيز مي‎باشد. امكانات بي شماري از طريق وصل به كتابخانه‎ها، موزه‎ها و افراد بي شمار ديگر در سراسر دنيا، از طريق فناوري اطلاعات و ارتباطات در دسترس مدارس قرار مي‎گيرد. بر طبق سند «وصل به جامعه يادگيري» (1997)، قرار داشتن بيش از 32000 مدرسه مستقل و دولتي با بيش از 9 ميليون دانش‎آموز، 450000 معلم، 900 كالج آموزشي با 4 ميليون دانشجو و 250000 كارمند، 380000 كارمند در آموزش عالي با 6/1 ميليون دانشجو (تنها در كشور انگلستان)، 4300 كتابخانه با 22000 كارمند ( اين كتابخانه‎ها بيش از 60 درصد از جمعيت بزرگسالان را سرويس مي‎دهند)، موسسات ديگر نظير موزه‎ها و گالري‎ها در كشور انگلستان و خارج از آن، به طور حتم توانايي‎هاي شبكه ملي يادگيري را نشان مي‎دهد. توانايي دانش‎آموزان، دبيران، كتابداران، كارمندان اداري و ساير كارمندان اداره آموزش و پرورش براي برقراري ارتباط با يكديگر يكي از مهيج‎ترين رويدادهاي توسعه آموزش است كه از ابتداي قرن بيست و يكم شروع شده است. از فناوري اطلاعات و ارتباطات مي‎توان براي افزايش يادگيري چه در داخل و چه در خارج از كلاس درس استفاده كرد. توانايي برقراري ارتباط فرد با افراد ديگر در اقصي نقاط دنيا از جمله ويژگي‎هاي مهم اين رسانه است كه نبايد مورد چشم پوشي و غفلت قرار گيرد.


در سال 2002، 75% ازمعلمان و استادان و 50% از دانش‎آموزان و دانشجويان در مدرسه به پست الكترونيكي دسترسي داشته اند.
به علاوه، بسياري از دانش‎آموزان سابق مدارس كه فارغ التحصيل و جذب بازار كار شده‎اند تجارب خود را از طريق پست الكترونيكي با ساير دانش‎آموزان در ميان مي‎گذارند. پست الكترونيكي، پل ارتباطي بين مدرسه و اولياء دانش‎آموزان محسوب شده و بدين وسيله تجارب والدين با دست اندركاران مدرسه در مورد فرزندان تسهيم مي‎شود. در نتيجه، تكامل مشخصي در تلفيق پست الكترونيكي با برنامه درسي مدارس در طول زمان اتفاق افتاده است.
مدرسه ابتدايي ماي‎فيلد درشمال شرق لندن كه از ژانويه 1999 از اينترنت و پست الكترونيك استفاده كرده است، در مورد چگونگي برخورد والدين، دانش‎آموزان و ساير افراد چنين گزارش داده است: اولين پيام‎هايي كه از والدين با پست الكترونيكي دريافت شد راجع به وب سايت مدرسه بود. براي مثال يكي از والدين چنين نظر داده بود:
«من از اينكه شما بچه‎هايمان را تشويق به استفاده از كاربردهاي گوناگون رايانه مي‎كنيد بسيار خوشحال هستم. ... اين وب سايت به مرور زمان كامل خواهد شد و من چشم به راه هستم تا شاهد پيشرفت‎هاي اين وب سايت باشم» اين پدر در ادامه مي‎گويد كه او تجربيات زيادي در مورد كار با رايانه دارد كه حاضر است در جهت نگهداري و بقاي اين وب سايت در اختيار مدرسه بگذارد.


گزارش از پيام‎هاي دريافت شده از طريق پست الكترونيكي در رابطه با وب سايت مدرسه، همه فيدبك و بازخوردهاي خوبي براي مسؤولين بود. ابتدا ارتباطات انجام شده بيشتر حالت گفت و گوي دوستانه و تعارف آميز و كمتر محتواي آموزشي داشت ولي به مرور زمان اين امر تغيير كرد و بيشتر مسائل آموزشي از طريق پست الكترونيكي مطرح گرديد. در ضمن، استفاده از پست الكترونيكي موجب شد كه بچه‎ها براي فرستادن اطلاعات مجبور به استفاده از مهارت‎هاي گوناگون شوند. براي مثال، يكي از بچه‎ها تصويري را به صورت ضميمه به متن نامه با پست الكترونيكي براي مدرسه فرستاد.
تحقيق ديگري در مورد اثرات فناوري اطلاعات و ارتباطات در پاييز 1997 و 1998 انجام گرفت. مطالعه و مشاهده بر روي 19 كلاس درس در پايه‎هاي مختلف انجام گرفت. بدين ترتيب كه مديران مدارس مطالعات موردي را از سه كلاس درس كه از اين فناوري استفاده مي‎كردند و سه كلاس درس كه استفاده نمي‎كردند ترتيب دادند و اين كلاس‎ها توسط مشاهده گران مورد مشاهده و بررسي قرار گرفتند. متغيرهاي قابل دسترسي عبارت بودند از: فعاليت‎هاي غالب در كلاس درس، نقش‎هاي معلم و دانش‎آموز، ماهيت كارجاري دانش‎آموزان و ميزان و سطح درگير شدن دانش‎آموزان.


نتايج به دست آمده از تحقيق در سال سوم
67% از كلاس‎هاي با فناوري در مقابل 14% از كلاس‎هاي بدون فناوري در پروژه‎هاي گسترده مشاركت داشتند. معامان كلاس‎هاي با فناوري، نقش كمكي و تسهيل‎كننده را به عهده گرفتند (43 % در مقابل 18% در كلاس‎هاي بدون فناوري).
نتايج بدست آمده در سال چهارم اجراي تحقيق
در سال چهارم سعي شد تا ابزارهايي براي ارزيابي نتايج حاصله از پروژه تهيه شود. براي اندازه گيري مهارت‎هاي طراحي، همكاري و تسلط در محتوا، ارزشيابي از عملكرد تدوين شد. چارچوب مفهومي با پاسخ‎گويي به اين سؤال كه آيا تغييرات در فرآيندهاي كلاس منتهي به سطوح گوناگون عملكرد مي‎شود؟
ازنظر دستاوردهاي اجتماعي و فرهنگي، نوع گفت‎وگو در كلاس‎هاي درس گروه آزمايش (با فناوري) و گروه كنترل (بدون فناوري) به عنوان يك ملاك از سنجش عملكرد مورد بررسي قرار گرفت. نوع فعاليت هم به منزله عامل ديگري از عملكرد دانش‎آموزان مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت. بدين منظور، ابتدا تعريف مفهومي ازفعاليت به عمل آمد: در اين پژوهش، فعاليت به معناي درگيرشدن دانش‎آموز در ساخت محصولات مناسب آموزشي است. براي مثال، محصولات مي‎تواند شامل: نوشتن يك داستان، خواندن يك كتاب، بحث پيرامون يك موضوع، انجام و ثبت مشاهدات علمي، نقاشي، و ساير كارهاي مربوط باشد. گاهي فعاليت منتهي به توليد محصول محسوسي نمي‎شود. براي مثال، گوش دادن به معلم.


روش تجزيه و تحليل داده‎ها
انتخاب فعاليت‎ها به عنوان واحد تجزيه و تحليل و ثبت مقدار زماني كه روي هر فعالتي صرف شده است. بدين ترتيب، مشاهده گران، تعداد فعاليت و زمان هر فعاليت را در هر چهل و پنج دقيقه يادداشت مي‎كردند. فعاليت معلم نيز يادداشت مي‎شد.


جدول 2: نقش عمده‎ي معلمان در كلاس‎هاي سنتي و چند رسانه اي
نقش معلمان كلاس‎هاي پروژه‎اي چند رسانه اي كلاس‎هاي سنتي
نقش دستور دهندگي معلم (براي مثال: توضيح مفاهيم، دادن اطلاعات، سؤال از دانش‎آموزان) 11 17
نقش تسهيل كننده
(براي مثال: همراهي و كمك، اداره و سازماندهي كارها ووظايف، نظارت بر كار دانش‎آموزان 13 7
C2=7.81, df=1, p<.05
فعاليت‎هاي مشاركتي دانش‎آموزان در گروه‎هاي كوچك
وقت دانش‎آموز در كلاس‎هاي سنتي بيشتر صرف گوش دادن به معلم و بحث‎هاي يك طرفه مي‎شود، در حالي كه در كلاس‎هاي فناوري محور، وقت بيشتر صرف بحث در گروه‎هاي كوچك مي‎شود. اين همكاري و تشريك مساعي با الگوهاي گفت‎وگو مورد حمايت قرار مي‎گيرد. اين الگوها گفت‎وگو به دانش‎آموزان اجازه ميدهد تا بحث پيرامون موضوع را بين هم‎كلاسان خود هدايت كنند.
نتيجه بدست آمده نشان داد كه تنها 3% از زمان كلاس‎هاي پروژه‎اي در مقايسه با 72% از زمان كلاس‎هاي سنتي، به سؤال‎هايي كه جواب آنها مشخص هستند، اختصاص يافته است.


تجزيه وتحليل فعاليت‎هاي غالب: تجزيه وتحليل فعاليت‎ها نيز نتايج مشابهي را نشان داد. كلاس‎هاي فناوري محور در مقايسه با كلاس‎هاي سنتي بيشتر از الگوهاي گفت‎وگو استفاده مي‎كردند. منظور از گفت‎وگو، بحث‎هايي است كه دانش‎آموزان و معلمان در آنها مشاركت دارند نه كلاس‎هايي كه معلم نقش كنترل كننده و دستور دهنده را ايفا مي‏كند (براي مثال، سخنراني). در كلاس‎هاي سنتي، الگوي غالب سخنراني است و گفت‎وگوها حالت يكطرفه دارد. C2=781, df=1, p<.05
تحقيقات متعدد نشان مي‎دهد كه فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات از روش‎هاي جديد تدريس و نوآوري‎هاي آموزشي پشتيباني مي‎كنند. اهم تغييرات ايجاد شده در اثر استفاده از رسانه‎هاي جديد ارتباط عبارتند از: تغيير در روش اداره كلاس از معلم محوري به فراگير محوري، فعال نمودن فراگيران و درگير كردن آنان در فعاليت‎هاي آموزشي با انجام پروژه‎هاي بلند مدت و پيچيده و استفاده از مهارت‎هاي سطوح برتر تفكر (زماني، 1383، ص 20).


مشغوليت با منابع خارجي
زمان صرف شده با اينترنت: يكي از تفاوت‎هاي ديگر كلاس‎هاي درس سنتي با كلاس‎هاي فناوري محور، زمان صرف شده با اينترنت است. يكي از وسايل و ابزار بسيار با ارزش براي وصل كلاس‎هاي درس به اجتماعات وسيع‎تر و بزرگ‎تر اينترنت است. مشاهدات از كلاس‎هاي پروژه محور در بهار سال‎هاي 1997-1993، نشان داد كه دانش‎آموزان بيش از نيمي از وقت خود را صرف استفاده از اينترنت مي‎كردند. آنها از اينترنت براي جستجوي اطلاعات، گرافيك، تصاوير، صداها و ديگر مواد لازم براي ساخت و ارائه پروژه استفاده مي‎كردند. در كلاس‎هاي سنتي مشاهده شده در بهار و پاييز، اينترنت اصلاً مورد استفاده قرار نگرفت.

توجه به مخاطبان خارجي
پروژه‎ها راهي به سوي جامعه: راه ديگر وصل شدن كلاس‎هاي درس به جامعه از طريق پروژه‎هايي است كه به وسيله‎ي دانش‎آموزان انجام مي‎شود. مخاطبان اين پروژه‎ها، معمولاً به خارج از كلاس درس تعلق دارند. يكي از تفاوت‎هاي بارز كلاس‎هاي با فناوري و سنتي اين است كه بر خلاف كلاس‎هاي سنتي كه به مخاطبان توجهي نمي‎شود، در كلاس‎هاي فناوري محور، بازده و نتيجه پروژه از ديد مخاطبان مورد نقد، بحث و بررسي قرار مي‎گيرد (نقد محصول از ديد كسي كه محصول براي او ساخته مي‎شود). در برنامه‎هاي پروژه محور، دانش‎آموزان در مورد اينكه چگونه مخاطبان به محصول آنان واكنش نشان مي‎دهندبحث و گفت‎وگو مي‎كنند. در صورتي كه توجه به مخاطبان خارج از كلاس درس، در هيچ يك از كلاس سنتي ديده نشده است و نظر معلم به عنوان مخاطب اصلي و يا تنها مخاطب اين گونه كلاس‎ها مورد توجه دانش‎آموز قرار مي‎گيرد. دانش‎آموز كاري را انجام مي‎دهد كه معلمش را خشنود و راضي مي‏كند و از اين نظر، تفاوت معني داري بين كلاس‎هاي سنتي و پروژه محور ديده مي‎شود (آزمون فيشر، p<.001). در بهار، دانش‎آموزان در 35% از فعاليت‎هاي پروژه اي، كار خود را از ديد مخاطبان مورد نقد و ارزيابي قرار دادند. درصورتي كه توجه به مخاطبان در هيچ يك از فعاليت‎هاي كلاس‎هاي سنتي ديده نشد.

بحث و نتيجه‎گيري
در اين مقاله، مزاياي استفاده از فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش، برقراري ارتباطات اجتماعي در بين معلمان و دانش‎آموزان مورد بحث و بررسي قرار گرفت. به طور كلي، كلاس‎هاي با فناوري، دانش‎آموز محورند ودانش‎آموزان با همكاري يكديگر در توليد و ساخت محصولات پيچيده فعاليت مي‎كنند. دومين مشخصه اين كلاس‎ها، ارائه دروس به صورت دادن پروژه بين رشته‎اي صورت مي‎گيرد و دانش‎آموزان نياز دارند تا نتيجه تحقيق و بررسي خود را با كمك نرم افزارهاي چند رسانه‎اي توليد و در كلاس درس وحتي نمايشگاه‎ها ارائه كنند. سومين ويژگي، دانش‎آموزان مجبورند زمان زيادي را در گروه‎هاي كوچك روي پروژه صرف كنند. چهارمين ويژگي، توجه به مخاطبان خارجي از طرف دانش‎آموزان است، به ويژه هنگامي كه قرار است كار دانش‎آموزان در نمايشگاه‎ها به نمايش گذاشته شود. معلمان در اين كلاس تغيير نقش داده و به تسهيل كننده يادگيري تبديل شده اند. معلمان روابط اجتماعي خود را از طريق فناوري گسترش دادند. در اين مقاله نحوه استفاده معلمان از فناوري‎هاي جديد براي برقراري ارتباط با دانش‎آموزان، والدين و ساير افراد مورد بحث قرار گرفت. به طور خلاصه تحقيقات در مورد اين فناوري‎ نشان داد فراگيران با كمك اين ابزارهاي جديد:


• دانش‎هاي جديد را كشف و اطلاعات را به طور ديناميكي به اشكال گوناگون نشان دادند.
• اجتماعي‎تر شده و اطمينان و اعتماد به نفس بيشتري پيدا كردند.
• در مورد فرايندهاي پيچيده و مشكل به طور مؤثر با ديگران ارتباط برقرار كردند.
• به يادگيرندگان مستقل، خود آموز و آغازگر در جريان آموزش تبديل شدند.
• به صورت گروهي خيلي خوب كار كردند.
• به استعدادها وقابليت‎هاي خود پي برده و تجربيات خود را داوطلبانه در اختيار ديگران قرار دادند.
• مهارت‎هاي نويسندگي آنها پيشرفت كرد.
• فهم بهتر و ديدگاه وسيع‎تري از علوم گوناگون پيدا كردند.
• توانايي آموزش به ديگران را كسب كردند.
• مهارت‎هاي حل مسأله و تفكر انتقادي آنها افزايش يافت.
• از ديگران براي حل مسائل و مشكلات كمك گرفتند.
• روحيه كار دسته جمعي، تعاون و همكاري بين گروهي بيشتري پيدا كردند.

توصيه‎ها و پيشنهادها
واضح است كه نمي‎توان معلمان را به يكباره آماده كرد و آموزش يك مرحله‎اي هر چقدر هم كه مؤثر باشد كافي نيست. بايد آموزش مادام العمر را جايگزين آموزش كوتاه مدت كرد و در اين روند به طيف زير توجه نمود:
1ـ آمادگي و آموزش اوليه: كه براي معلمان دانش پايه و مهارت‎هاي آموزشي و سازماني را فراهم مي‎آورد و باعث به وجود آمدن درك عميق از سياست‎هاي تدريس و يادگيري و انواع مواد آموزشي، كاربرد و نقش فناوري‎ مي‎شود. خوشبختانه اين امر در آموزش و پرورش ايران تحقق يافته و اكثر معلمان آموزش‎هاي اوليه درباره استفاده از فناوري‎ اطلاعات و ارتباطات را آموخته اند.


2ـ ايجاد فرصت‎هايي جهت بازآموزي، ارتقاء، و انتقال دانش و مهارت‎هاي جديد: برخي از اصناف چنين دوره‎هايي را براي تمديد جواز كار و كسب ضروري مي‎دانند. البته براي مشاغل حساس نظير تدريس و آموزش، گذرانيدن چنين دوره‎هايي هر دو يا سه سال يكبار ضروري مي‎باشد. بر مسؤولان آموزشي است كه مطمئن شوند كه فرصت‎ها و تسهيلات كافي جهت گذرانيدن چنين دوره‎هايي موجود است.
3ـ حمايت همه جانبه: حمايت همه جانبه از معلمان در طي انجام مسؤوليت‎هاي روزانه شان ضروري است.

البته مشكلاتي هم پيرامون توصيه‎هاي انجام شده وجود دارد نظير:
• بيشتر معلمان وقت و شرايط ارتقاء دانش خود را ندارند و نظام مدرسه هم اين امكان را به آنها نمي‎دهد. درچنين شرايطي مي‎توان دانش معلمان را با استفاده از نوارهاي ويدئويي و نرم افزارهاي با كيفيت تقويت كرد. هم اكنون، معلمان از انتقال دهندگان صرف دانش به تسهيل كنندگان يادگيري تغيير نقش داده اند.
• نرم‎افزارهاي آموزشي براي كمك و راهنمايي معلمان عرضه گردد. براي ارتباط با معلمان از پست الكترونيك وديگر محيط‎هاي الكترونيكي استفاده شود.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید