بخشی از مقاله
زردي نوزادان چیست
چكيده مقاله :
زردي نوزادان هيپر بيلي روبينمي يكي شايعترين مشكلات نوزادي است كه در 60 درصد نوزادان رسيده و 80 درصد نوزادان نارس مشاهده مي شودو گاهي در نوزادان موجب اختلالات رفتاري شنوايي و بينايي مي شود و از علل نگراني والدين بخصوص در روزهاي اول تولد نوزاد است ، در اين مقاله به بررسي بيماري زردي ، انواع آن هپاتيت A و B ، زردي نوزادي ، درمانهاي طبي و گياهي ، باورهاي درست و نادرست عوارض و راههاي كنترل و پيشگيري اين بيماري پرداخته شده است .
مقدمه :
زردي عارضه اي است که در آن پوست و سفيدي چشم به علت بيلي روبين زياد خون زرد مي شوند . بيلي روبين در کبد ايجاد مي شود و محصول تجزيه هموگلوبين ( مولکول حامل اکسيژن که در سلولهاي قرمز قرار دارد ) است . زردي دو علت اصلي دارد که عبارتند از : ايجاد بيش از حد بيلي روبين خون افزايش مي يابد . شايعترين علت ايجاد بيش از حد بيلي روبين تخريب غير طبيعي سلولهاي قرمز است که به کم خوني ناشي از هموليز ( تخريب سلولهاي خوني ) معروف است .
علل شايع اختلال دفع بيلي روبين عبارتند از : بيماريهاي سلولي کبد مثل التهاب کبد ( هپاتيت ) و تشمع کبدي ( سيروز ) ، انسداد کيسه صفرا يا مجاري صفرا وي داخل کبدي منتهي به کيسه صفرا . اغلب علائم ديگري غير از تغيير رنگ پوست و چشم با زردي همراه نيست . اگر زردي شديد باشد ، مدفوع ممکن است کم رنگ و ادرار تيره شود ( به علت دفع صفرا از کليه ها ) ، و گاهي خارش عمومي بروز کند .
هپاتيت Hepatitis
كلمه هپاتيت به معني التهاب بافت كبد كه مي تواند به دلائل گوناگون از جمله مصرف داروها يا عفونت هاي انگلي يا ميكروبي و يا ويروسي باشد. با توجه به اهميت زياد هپاتيت هاي ويروسي، شيوع آنها و عوارض ناشي از آنها در اينجا به مهمتـــرين هپاتيت هاي ويروسي اشاره مي كنيم.
در انواع به علت التهاب كبد و اختلال كار آن سوخت و ساز و متابوليسم يك سري مواد به درستي توسط كبد انجام نمي گيرد از جمله اين مواد بيلي روبين موجود در خون است كه تجمع غير عادي و بيش از حد آن در بيماري كبد از جمله هپاتيت باعث بروز زردي يا يرقان در بيمار مي شود كه يكي از مشخصه هاي بيماري كبدي است.
هپاتيت A:
عامل آن يك ويروس است كه بطور اختصار آنرا HAV مي نامند راه انتقال آن از راه مدفوعي، دهاني است يعني دست آلوده به مدفوع شخص بيمار باعث عفونت خود وي و يا ديگران از طريق آلوده سازي آب و غذا شده و يا آلوده شدن آب آشاميدني و غذا به فاضلاب يا مواد زائد آلوده موجبات انتشار بيماري را فراهم مي سازد.
اين بيماري در سرباز خانه ها، مهد كودك ها و موسسه هاي مخصوص نگهداري بيماران سالمند و …. به علت تماس مداوم و نزديك افراد با يكديگر و پائين بودن سطح بهداشت و عدم رعايت اصول بهداشتي بيشتر ديده شده و سريعاً گســـــترش مي يابد.
نكته:
فاصله زماني ورود ويروس تا شروع علائم يعني دوره كمون 15 تا 45 روز است.
علائم:
شروع تب به صورت ناگهاني با بي قراري، بي اشتهايي، تهوع، ناراحتي شكم و درد شكمي بخصوص در ناحيه فوقاني راست يعني محل قرار گرفتن كبد، پررنگ شدن ادرار و كمرنگ شدن مدفوع و يرقان يا زردي مي باشد.
نكته مهم اين است كه قبل از بروز زردي ويروس در مدفوع فرد وجود دارد بنابراين مي تواند آلوده كننده باشد. اين بيماري عموماً در اواخر پائيز و اوايل زمستان شايع تر است.
علائم بيماري در كودكان خفيف تر ولي در بزرگسالان شدت علائم بيشتر است. معمولاً بيمار حدود 38 درجه سانتي گراد الي 39 درجه سانتيگراد تب دارد.
تيره شدن ادرار و كم رنگ شدن مدفوع ممكن است ازحدود 1تا5 روز قبل از زردي ديده مي شود. بنابراين در تشخيص بيماري كمك كننده است. بيمار عموماً در عرض 6 تا12 ماه بهبود مي يابد، مرگ و مير عوارض هپاتيت نوع A نادر است و بيماران مبتلا آن به ناقلين مزمن تبديل نمي شوند.
هپاتيت B :
يكي از بيماريهاي مسري ويروسي است كه روي قسمتهاي مختلف بدن از جمله كبد تأثير گذاشته و اگر درمان نشود باعث نارسايي كبدي و در مراحل پيشرفته باعث مرگ مي‌شود.شايعترين راه انتقال اين بيماري عبارتند از: تماس‌هاي جنسي با فرد بيمار، تزريق با سرنگ آلوده، خون و فرآورده‌هاي آلوده آن، انتقال از مادر آلوده به جنين، مايعات بدن فرد آلوده مثل بزاق، ادرار و...
هپاتيت B در بزرگسالان در 80% موارد و در كودكان 95% موارد بدون علامت است، اما گاهي نيز به صورت هپاتيت حاد ظاهر مي‌گردد كه به آن زردي نيز گفته مي‌شود. مهم‌ترين علامت اين بيماري، زردي ملتحمه چشم و پوست مي‌باشد. بي‌حالي، بي‌اشتهايي، ضعف و گاهي تب، ادرار تيره و مدفوع روشن، از علائم ديگر آن است .
علايم بيماري هپاتيت حاد B
ممكن است از زمان ورود ويروس HBV تا بروز علايم، شش هفته تا شش ماه طول بكشد (دوره نهفتگي). يك چهارم بيماران 2 تا 3 هفته قبل از بروز زردي دچار علايمي شبيه تب، درد مفصلي، ورم مفصل، جوش هاي جلدي و ورم مي‌شوند. سپس علايم بي‌حالي، خستگي، بي‌اشتهايي، درد عضلاني، تهوع و استفراغ ديده مي‌شود. گاه علايمي شبيه به سرماخوردگي در ابتداي بيماري ديده مي‌شود.
در مرحله‌ي زردي، پوست و صلبيه چشم هم زرد مي‌شود. مدفوع ممكن است كمرنگ شود. ادرار پررنگ مي‌شود. با شروع زردي تب كاهش مي‌يابد. اگر تب و زردي همزمان باشد، به تشخيص هپاتيت بايد شك كرد. علايم مقدماتي ذكر شده نيز با بروز زردي كاهش مي‌يابد. گاه به خاطر زردي شديد خارش پيدا مي‌شود.
مرحله نقاهت زردي معمولاً چند روز تا حداكثر 4 هفته طول مي‌كشد. علايم ضعف، سردرد، بي‌اشتهايي، اختلالات بويايي و گوارشي برطرف و خارش كم مي‌شود.
در پايان در بيش از 90 درصد بالغين كه مبتلا به هپاتيت حاد B شده‌اند، بهبود كامل يافته و ويروس از بدن آنها پاك مي‌شود. در اين گروه با تشخيص پادتن ضد ويروس مي‌توان سابقه عفونت را حتي تا پايان عمر به اثبات رساند كه در كشور ما حدود 35 تا 40 درصد افراد چنين حالتي را دارند.
امادر 5 تا 10 درصد كساني كه به تازگي ويروس وارد بدن آنها شده و دوره‌ي حاد هپاتيت B را گذرانده‌اند، ويروس براي مدت بيش از شش ماه باقي مي ماند كه اصطلاحاً ناقل مزمن گفته مي‌شوند.
اين گونه افراد به صورت بي علامت و سالم در جامعه زندگي مي‌كنند، اما از نظر انتقال آلودگي به ديگران مخاطره آميز هستند. همچنين درصد كمي از ناقلين هميشه با احتمال فعال شدن ويروس و ابتلا به هپاتيت مزمن فعال مواجه مي شوند. بنابراين لازم است افراد ناقل مزمن به طور مستمر در فواصل 6 ماهه توسط متخصصين تحت معاينه و بررسي قرار گيرند تا به موقع از فعال شدن ويروس آگاهي يافته و نسبت به درمان اقدام نمايند.
زردي نوزادان
زردي يكي از تظاهرات شايع كلينيكي است كه به طور تقريبي در اغلب نوزادان، در چند روز اول تولد اتفاق مي افتد. در اكثر موارد زردي نوزادان فيزيولوژيك (طبيعي) است ولي درمواردي دلايل مختلف پاتولوژيك ( غيرطبيعي ) عامل بروز زردي است.
بيش تر نوزاداني كه از شير مادر استفاده مي كنند زردي فيزيولوژيك درآن ها شدت يافته، يا اين كه زمان آن طولاني تر خواهد بود.
زردي فيزيولوژيك
اين نوع زردي به طور معمول در يك نوزاد رسيده از روز دوم تولد شروع شده در روز سوم به حداكثر رسيده (بيلي روبين 7-6 ميلي گرم در دسي ليتر) و از روز سوم ميزان بيلي روبين شروع به كاهش مي كند تا پايان هفته ي دوم كه به حد طبيعي بالغان يعني بيلي روبين حدود 1 ميلي گرم در دسي ليتر مي رسد.
در نوزادان نارس، زردي در روز پنجم تا هفتم به حداكثر ميزان خود يعني بيلي روبين حدود 12-10 ميلي گرم دردسي ليتر مي رسد ممكن است تا يك ماه و يا بيش تر طول بكشد.
زردي ناشي از شيرمادر
درنوزاداني كه از شير مادر تغذيه مي كنند زردي فيزيولوژيك تشديد مي شود يعني ميزان بروز زردي در آن ها بيش تر است. هم چنين ميزان بيلي روبين نيز در آن ها بالاتراست و كاهش آن نيز به آهستگي انجام مي شود يعني تا هفته ي سوم و در بعضي موارد تا ماه سوم ممكن است ادامه يابد.
زردي ناشي از شيرمادر به دو نوع زودرس و ديررس تقسيم مي شود.
نوع زود رس و نوع دير رس
نوع زود رس
زردي در سه روز اول تولد شروع مي شود. علت اين نوع زردي دريافت نكردن كافي شير مادر در روزهاي اول تولد است . حدود 12 درصد از بچه هايي كه با شيرمادر تغذيه مي شوند، دچار اين نوع زردي مي شوند. بنابراين مكونيوم كه محتوي بيلي روبين غيركونژوگه است در روده باقي مانده و جذب خون مي شود كه باعث افزايش بيلي روبين خون و بروز زردي در نوزاد مي شود. براي پيش گيري از اين مسئله شروع اولين تغذيه ي نوزاد در اولين فرصت بعد از تولد بسيار مهم است. هم چنين تكرار دفعات شيردهي تا جريان يافتن شير درپستان ها به خصوص در بچه هاي اول لازم است.
نوع ديررس
دراين نوع زردي از روز پنجم بعد از تولد، زردي به سرعت افزايش مي يابد و درپايان هفته ي دوم به حداكثر خود مي رسد. علت اين نوع زردي در آخرين مطالعات اين است كه شير بعضي از مادران كه نوزادانشان دچار اين نوع زردي هستند نه تنها مانع جذب بيلي روبين از روده نمي شود( برخلاف شيرمادر طبيعي ) بلكه به افزايش باز جذب بيلي روبين از روده ها نيز كمك مي كند كه به علت وجود ميزان بالاي اسيدهاي چرب آزاد است.
به هرحال اين نوع زردي خوش خيم است و تاكنون موردي از ضايعه ي مغزي توسط اين نوع افزايش زردي خون در نوزادان گزارش نشده است. قطع شير دراين مورد با صلاحديد پزشك به مدت 24 تا 48 ساعت اثر تشخيصي و درماني دارد. در اين مدت كاهش قابل ملاحظه اي در ميزان بيلي روبين سرم ايجاد مي شود و بعد از اين مرحله مي توان تغذيه با شيرمادر را دوباره شروع كرد.
لازم به ذكر است كه دادن ترنجبين، خاكشير، كره و ساير موارد رايج به نوزادن نه تنها هيچ گونه اثر قطعي در كاهش بيلي روبين خون ندارد بلكه منجز به عوارض بي شمار بسياري مي شود. دراين موارد تغذيه ي خوب مادر و دريافت مايعات كافي توسط او حمايت عاطفي رواني مادر به خصوص توسط همسر با افزايش ميزان شير مادر و امكام شيردهي مكرر به كاهش بيلي روبين خون نوزاد و رفع زردي كمك شاياني مي كند. نكته مهم اين كه اكثر متخصصان قطع شير مادر را به صلاح نوزاد نمي دانند.
علل و عواملي كه به توليد بيش از حد معمول بيلي روبين در نوزادان منجر مي شوند
1) ناسازگاري گروههاي خوني مادر و جنين كه عمدتا شامل ناسازگاري Rh و ABO و گروههاي فرعي است
2) اختلالات ژنتيكي (اختلالات آنزيمي نظير اسفروسيتوز مادرزادي) وهموگلوبينوپاتي ها نظير آلفا و بتا تالاسمي و گالاكتوزمي
3) هموليز گلبول هاي قرمز خون مانند مصرف بيش از حد ويتامينK
4) هماتوم و خونريزيهاي داخلي
5) انسدادهاي مكانيكي منجربه اختلال در گردش كبدي ـ روده اي ترشحات صفراوي. در مواردي نيز عواملي نظير كم شدن جذب كبدي بيلي روبين، كمبود مادرزادي بعضي از آنزيم هاي ضروري، مصرف داروها، اختلال در انتقال بيلي روبين مستقيم از كبد، انسداد مجاري صفراوي، عفونت دوران جنيني نوزاد، عفونت هاي پس از تولد و بعضي ازبيماري هاي خاص ممكن است به زردي نوزاد منجر شود.
هدف از اشاره به عوامل متعدد ايجاد كننده زردي نوزادان، بيشتر جلب توجه دانشجويان به حساسيت مسئله است و اين حساسيت ها را مي توان به شرح زير خلاصه كرد
1) يرقان نوزاد در صورت عدم توجه و رسيدگي، ممكن است به عوارض و خطراتي مانند مرگ و عقب ماندگي ذهني و حركتي غيرقابل درمان منجر شود.
2) افتراق ميان يرقان فيزيولوژيك و پاتولوژيك هميشه به سادگي امكان پذير نيست.
3) لحظات و دقايق در تصميم گيري به منظور اقدام مناسب براي نوزاد مبتلا به يرقان پاتولوژيك، بسيار سرنوشت ساز هستند.
4) همه موارد يرقان هاي نوزادي را نمي توان با سازگاري Rh و گروه هاي خوني، توجيه كرد. يافتن علل و عوامل ديگر يرقان ها از اهميت برخوردار است.
5) در مواردي مي توان قبل از زايمان و بعد از زايمان با اقداماتي از پيدايش و افزايش پاتولوژيك بيلي روبين پيشگيري نمود.
