بخشی از مقاله
زعفران ( توليد و صادرات )
رشته كارشناسي توليد و بهره برداري گياهان دارويي و معطر
مقدمه:
زراعت زعفران از ويژگيهاي خاص برخوردار است . نياز اندك آن به آب، امكان بهره برداري محصول به مدت 7 سال ،سهولت در امر نگهداري محصول زعفران ، حمل و نقل آن و نيز عدم نياز مراحل كاشت ، داشت و برداشت محصول به ماشين آلات زراعي سنگين و اشتغالزايي و بازده اقتصادي بالا از پتانسيل هاي زراعت زعفران محسوب مي شود . افزايش مصارف صنعتي دارويي و غذايي زعفران مي تواند در امر افزايش سطح زير كشت اين محصول كه به طلاي سرخ ايران معروف مي باشد بيانجامد . افزايش قيمت زعفران توجيه اقتصادي اين محصول را بدنبال دارد.
( عظيمي . علي اكبر.1383 . مقاله زعفران)
زعفران از جنبه هاي مختلف غذايي ،دارويي ، زينتي و صنعتي اهميت دارد . اين محصول يك ماده غذايي مقوي است كه مردم از آن به منظور خوشرنگ و خوشبو كردن انواع غذاها استفاده مي كنند . زعفران محصولي است كه از آن استفاده هاي دارويي فراواني مي شود . دليل آن نيز وجود در صدي رو غن در زعفران است . از زعفران به عنوان ماده اي رنگزا و خوشبو كننده در صنعت داروسازي ، پنير سازي ، شيريني سازي و تهيه انواع شربت و بستني استفاده مي شود . در صنايع ديگر از جمله رنگ آميزي كاغذ و ابريشم نيز از زعفران استفاده مي كنند . در گذشته هاي دور از زعفران به عنوان مركب براي نوشتن و نقاشي استفاده مي شده است .
(مجله صالحين روستا . 1383)
نماي شماتيك گياه زعفران
مشخصات گياهشناسي :
زعفران گياهي است علفي، چند ساله ، بدون ساقه كه از طريق غير جنسي و توسط پياز آن تكثير مي شود.تعداد گونه هاي زعفران بين 80 تا 100 گونه است. پياز زعفران از نوع توپر به قطر تقريباً 3تا5 سانتيمتر و پوششي قهوه اي رنگ داردو هر پياز زعفران شش تا نه برگ چمني مانند و نيزه اي شكل بوجود مي آورد. گل زعفران داراي سه گلبرگ و سه كاسبرگ تغيير شكل يافته و به رنگ بنفش با سه پرچم كه طول ميله پرچم دو برابر بساك است .
حاوي يك تخمدان است و از قسمت تخمدان خامه باريكي خارج مي شود اين خامه طويل و كشيده بوده و به رنگ زرد كمرنگ است كه ببه سه كلاله شفاف قرمز رنگ سه شاخه بطول 20 تا 30 ميلي متر منتهي مي گردد ، كه پس از خشك شدن به عنوان زعفران تجارتي مورد استفاده قرار مي گيرد . زعفران خيلي مرغوب قسمت كلاله گل يعني قسمت انتهايي خامه است و ميله خامه ، زعفران درجه دو و نامرغوب را تشكيل مي دهد .
( عظيمي . علي اكبر .1383. مقاله زعفران)
زيستگاه :
گياهي است بومي هند و مديترانه شرقي و در ايران ، اسپانيا ، هند ، فرانسه ، ايتاليا و خاور ميانه كشت مي شود .
قسمتهاي مورد استفاده گياه :
كلاله و خامه
تركيبات شيميايي :
زعفران حاوي يك اسانس مركب از ترپنها ، الكلهاي ترپنيث و استر ها ، گليكوزيد هاي تلخ (شامل كروسين ) ، كارتنوئيد ، ويتامينها ، پيكروتين و پيكروكروسين .
( مواد معطر (اسانس ) كه مهم ترين تركيب آن سافرانال مي باشد كه گاهي تا 1درصد زعفران را تشكيل مي دهد )
( زارع زاده .عباس. 1378 .گزارش طرح تحقيقاتي )
خواص مهم دارويي گياه :
اين گياه جهت درمان اسهال خوني ، تب ، يرقان ، بزرگ شدن طحال ، عفونتهاي ادراري،پايين آورنده قند خون و گاهي جهت درمان ناراحتيهاي پوستي استفاده مي شود . زعفران مقوي ، مفرح ، محرك اعصاب ، نشاط آور و مفيد براي دستگاه تنفسي است . در طب گياهي چيني كلاله زعفران جهت درمان گرفتگي سينه ، تحريك عادت ماهيانه و برطرف كردن دردهاي شكمي مورد استفاده قرار مي گيرد. زعفران به علت دارا بودن مواد تلخ موجبات سهولت هضم غذا را فراهم مي سازد و از طرف ديگر به علت داشتن اسانس اثر محرك اعصاب دارد .از نظر درماني داراي اثر مسكن روي اعصاب سطحي بدن است . (زارع زاده . عباس .1378. گزارش طرح تحقيقاتي )
زعفران براي درمان بي خوا بي نيز مفيد است . شب قبل از خواب نيم قاشق چايخوري از پودر زعفران با كمي عسل ميل شود . روغن زعفران باعث سر باز كردن دمل و كورك است . دم كرده 15 گرم در يك ليتر آب اختلالات قاعدگي را برطرف مي كند . ضماد زعفران براي جلو گيري از رطوبت و آبريزش چشم و تسكين قرمزي آن سودمند است .
( جانزاده.علي 1377. اعجاز گياهان دارويي)
زعفران در فارماكوپه ي اروپا (كتاب رسمي داروسازي) قيد شده و به شكل تنطوري با نام OpiiCrocata Tinctura وجود دارد . هم چنين عصاره ي آن به صورت محصولي به نام Bitters Swedish توسط كارخانجات مختلف تهيه و جهت مصارف دارويي مختلف عرضه مي شود . بر حسب آزمايش هايي كه در اروپا انجام شده است ، زغفران خاصيت كاهش چربي و كلسترول خون و افزايش نفوذ اكسيژن در پلاسما را در موش آزمايشگاهي از خود نشان داده است . در طب عوام نقاط مختلف جهان ، زعفران به عنوان آرام بخش ، ضد اسپاسم ، اشتها آور و مقوي معده استفاده مي شود . در كشور آلمان زعفران به عنوان آرام بخش ، درمان درد معده و شكم و آسم مصرف مي شود .
طرز استفاده :
از زعفران مي توان به شكل هاي مختلف استفاده كرد :
دم كرده دم كرده زعفران يا چاي زعفران
2گرم زعفران را در يك ليتر آب جوش ريخته و بمدت نيمساعت روي آتش بسيارملايم بگذاريد تا دم بكشد .
تنطور زعفران:
يك گرم زعفران را سائيده و با 10 گرم الكل سفيد 80 درجه مخلوط كزده و در شيشه ريخته و در آنرا ببنديد . اين شيشه رادر جاي تاريكي گذاشته و هر روزه آنرا تكان دهيد پس از دو هفته آنرا صاف كرده و از آن استفاده كنيد .
گرد زعفران :
زعفران را در فر با حرارت 25 درجه سانتيگرد خشك كرده و سپس آسياب كنيد و از الك خيلي ريز در كنيد تا گرد نرمي بدست آيد .
مضرات وسميت :
چون زعفران بر روي سيستم توليد مثل اثردارد بنابراين زنان حامله بايد از خوردن آن احتراز كنند زيرا ممكن است باعث سقط جنين مي شود . خوردن زياد زعفران براي كليه ها مضر است . اشتها را كم مي كند و ايجاد سردرد مي كند و باعث اختلال حواس مي شود . مصرف زعفران به مقدار زياد سمي است و باعث استفراغ ، خون ريزي رحم ، اسهال خوني ، خون روي از بيني ، پلك ها و لب ها ، سرگيجه ، بي حالي ، زردي پوست وتحريكات شديد ماهيچه هاي صاف و حتي گاهي مرگ نيز مي شود .
