بخشی از مقاله

شالیکو صنعتی

مقدمه :
از آنجايكه برنج حاصل دسترنج زنان ومردان كشاورز بوده و با زحمت و مشقت بسيار بدست مي آيد لذا ميبايست در برداشت فرآوري و نگهداري آن دقت بسيار نموده اما در عمل شاهد مقدار قابل توجهي شكستگي برنج در سطح كشور مي باشيم با عنايت به اينكه خرده برنج در بازار برنج پسندي چنداني نداشته و قيمت آن نيز تقريبا نصف برنج سالم نيز خود داراي شكستگي قابل توجهي مي باشد لذا ايجاب مي نمايد كه با ارائه نتايج تحقاقات علمي و بررسيهاي آماري دقيق وضعيت تبديل شالي به برنج استفاده در كارگاههاي خاص كشور كه از نوع و ماشين آلات مختلف و با خطوط توليد متفاوت مشغول به كار بوده اند و تاثيرات اين تفاوت تكنولوژي را در روند تبديل و نهايتا توليد نهايي بررسي مي نمائيم. نتيجه بررسي علمي

اداره فني و تكنولوژي استان فارس به كمك بخش تحقيقات فني و مهندسي مركز تحقيقات فني و مهندسي مركز تحقيقات كشاورزي استان فارس بر كارگاههاي شاليكوبي منطقه كربال شيراز به منظور تحليل روند تبديل شلتوك به برنج نتايجي را به همراه داشته كه پس از توضيح دادن كارآيي انواع ماشين آلات خاص و مختلف خطوط توليد كارگاههاي شاليكوبي در جداولي ارائه مي گردد كه ابتدا جهت آشنايي با ماشين آلات و تجهيزات خط تبديلي آنها را معرفي مي نمائيم : پوست كن اين دستگاه جهت جداسازي پوست اوليه شلتوك استفاده مي شود واز دو غلطك لاستيكي كه خلاف جهت يكديگر مي چرخند ودور يكي از آنها بيشتر از ديگري مي باشد تشكيل شده است.

 

پاديه : اين دستگاه جهت جداسازي شلتوك از برنج پوست كنده شده استفاده مي شود پس از دستگاه پوست كن مورد استفاده قرار مي گيرد.
سفيد كن سايشي :اين دستگاه جهت سفيد كردن برنج استفاده مي شود و ازيك سنگ سايشي كه بصورت عادي مي چرخد و برنج را طي پنج تا شش مرحله سفيد ميكند تشكيل شده است .


سفيد كن تيغه اي (حواشه ): اين دستگاه نيز جهت سفيد كردن برنج استفاده مي شود و از يك استوانه فلزي تشكيل شده كه روي سطح آن شيار دار مي باشد وتيغه اي به موازات محور اين استوانه جهت تنظيم فشار دارد بر برنج تعبيه شده است از اين دستگاه علاوه بر اينكه به تنهايي جهت سفيد كردن برنج استفاده مي شود در بعضي از كارگاهها پس از سفيد كن سايشي جهت پالش برنج نيز استفاده مي شود .


جهت بررسي ضايعات در مراحل مختلف تبديل در هر كارگاه يك نوع برنج انتخاب شده و از شلتوك ان جهت تعيين درصد رطوبت و قوه ناميه و از برنج خروجي از دستگاههاي پوست گير، سفيد كن سايشي (سنگي) سفيد كن تيغه اي براي تعيين درصد شكستگي در هر يك از ماشين آلات فوق نمونه برداري شد .


همچنين نسبت به يادداشت مشخصات كارگاه،تعداد ماشينها و تجهيزات و بررسي مسائل و مشكلات موجود در زمينه قطعات يدكي اقدام گرديد. اين عمليات در 27 تكرار در 22 كارگاه منطقه كربال و 6 تكرار در يكي از كارگاههاي شهرستان مرودشت انجام گرفت. سپس نمونه ها را به مركز تحقيقات برده كه ضمن مشخص نمودن درصد رطوبت و قوه ناميه كليه نمونه ها درصد خردشدن برنج در دستگاههاي اندازه گيري گرديد ،كه اطلاعات جمع آوري شده طي جدول شماره (1)بپيوست و نتايج تحقيقات انجام شده بشرح زير مي باشد:
متوسط رطوبت شلتوك در زمان تبديل 10% بر اساس وزن خشك


متوسط قوه ناميه شلتوك در زمان تبديل 81درصد
متوسط قوه ناميه شلتوك بذري در زمان تبديل 95درصد

جدول شماره (2)
ميانگين درصد شكستگي برنج در دستگاههاي مختلف موجود در كارگاههاي شاليكوبي
رديف نام دستگاه
درصد شكستگي برنج
1 پوست گير بدون پايه 3/142 پوست گير با پايه 72/83 سفيد كن تيغه اي 4/154 سفيد كن سايشي 5/95 سفيد كن تيغه اي پس از سايش 62/4
جدول شماره (3)
با توجه به جدول اطلاعات بدست آمده كارگاههاي شاليكوبي منطقه به 6 گروه تقسيم شده اند
گروه تجهيزات كارگاه مجموعه درصد شكستگي

گروه اول پوست گير بدون پايه+سفيد كن تيغه اي 7/29
گروه دوم پوست گير با پايه+سفيد كن سايشي 8/23گروه سوم پوست گير بدون پايه+سفيد كن سايشي+تيغه اي 42/28گروه چهارم پوست گير با پاديه +سفيد كن تيغه اي 12/24گروه پنجم پوست گير با پاديه +سفيد كن سايشي 2/18گروه ششم پوست گير با پاديه+سفيد كن سايشي+تيغه اي 84/22

استفاده نكردن از دستگاه پاديه بعد از بعد از پوست گير :
همانگونه كه در جدول شماره 2 مشاهده مي شود 6/5 درصد خوردگي برنج در كارگاههاي كه از پاديه استفاده نمي كنند بيشتر از انهايي است كه از پاديه استفاده مي كنند.
-كار پاديه جداكردن برنج پوست كنده از شلتوك مي باشد كه از پوست گير بيرون مي آيد در كارگاههايي كه پاديه ندارند 2تا4 مرتبه برنج پوست كنده وارد دستگاه پوست گير شده كه اين كار علاوه بر خرد شدن بيش از حد برنج موجب فرسايش زودرس لاستيك پوست گير و تلفات زماني ميگردد.


بنابراين طرح موجود پيشنهاد بهترين خط تبديلي را بر اساس آخرين يافته هاي تحقيقاتي و مهندسي علمي با ماشين الات مورد نظر در طرح را مي نمايد .
با عنايت به آزمايشات انجام شده توسط كارشناسان سازمان كشاوزي استان مازندران وشركت شهيد خسرو زارعي در فارس در خصوص مقايسه شكستگي برنج در دستگاههاي سفيد كن تيغه اي و سايشي ، سفيد كن تيغه اي 3 درصد شكستگي بيشتري نسبت به سفيد كن سايشي داشته است.


و از طرفي در چند سال قبل بازرگاني اسماعيلي جهت طراحي سيستم مناسب جهت فرآوري برنج در استان فارس مقداري شلتوك را به شركت ساتاكي در كشور ژاپن فرستاد كه شركت فوق سيستم سايشي را براي سفيد كردن برنج پيشنهاد نمود.


سفيد كن تيغه اي برنج را دريك مرحله سفيد مي نمايد كه كليه فشارها را يك مرتبه به دانه برنج وارد مي كند در صورتي كه در سيستم سايشي برنج طي 6-5 مرحله سفيد مي شود لذا فشار وارده به دانه برنج در زمان سفيد شدن كمتر است از آنجا كه سبوس برنج داراي ارزش غذايي خوبي مي باشد در سيستم سايشي اگر از 6-5 دستگاه سفيد كن بطور سري استفاده شود . در هر مرحله بسوي آن قابل استحصال مي باشد در صورتيكه سيستم تيغه اي اين قابليت را نداشته و همچنين مقداري از سطح برنج را مي تراشد و داخل سبوس برنج مي كند.


طبق بررسيهاي انجام شده مشخص گرديد كه در اغلب كارگاهها، برنج را پس از سفيد كردن در سفيد كن سايشي جهت بازار پسندي وارد سفيد كن تيغه اي (حواشه) مي نمايندكه شاهد 26/4 درصد افزايش خردگي برنج بوديم . لذا پيشنهاد مي گردد جهت بازار پسندي برنج بجاي استفاده از سفيد كن تيغه اي از دستگاه پالش برنج كه براي همين منظور در استان فارس ساخته شده و داراي درصد خردگي كمتري مي باشد استفاده شود .


با عنايت به مطالب گفته شده و براساس تجربيات خط فرآوري جهت كارگاههاي شاليكوبي با ماشين آلات و تجيهزات به شرح ذيل پيشنهاد مي گردد:
1-غربال تميز كننده شلتوك
2-يك يا دو دستگاه پوست گير
3-يك يا دو دستگاه پاديه


4-يك تا شش دستگاه سفيد كن سايشي (بصورت سري)
5-دستگاه پالش برنج بجاي سفيد كن تيغه اي (حواشه)
6-غربال جدا كننده برنج،خرده برنج و ريزه برنج
7-مخزن كيسه گيري


8-بالابرهائيكه عمليات انتقال محصول را در حين تبديل انجام مي دهند .
البته تعداد ماشين آلات عمليات انتقال محصول را در حين تبديل انجام مي دهند.
البته تعداد ماشين آلات ذكر شده بستگي به ظرفيت انتخابي كارگاه (تن در ساعت)دارد .

پيرامون محصول توليدي :
محصول توليدي برنج سفيد شده مي باشد كه از شلتوك حاصل از مزرعه پس از عمليات پوست كني و سفيد كني كردن مي آيد باراندماني حدود 65% برنج سرشار از كربوهيدرات مي باشد و بعنوان منبع نشاسته اي موردمصرف قرار ميگيرد تركيبات عمده برنج به شرح زير با تركيبات عمده گندم در جدول ذيل تنظيم شده تا قابليتهاي آن مورد بررسي واقع شود :
برنج رطوبت كربوهيدرات پروتئين چربي فيبر كالري (gr %)
11 65 8 2 9 310
گندم 11
69 13 2 3 340
تركيبات فوق بسته به شرايط اقليمي واب و هوايي ونوع واريته و غيره فاكتورهاي موثر متغير است .
دراغلب كارخانجات غير شالكوبي به اين صورت عمل مي شود ،كه مواد اوليه توسط كارخانه خريداري و پس از عمليات لازم در كارخانه محصول توليدي توسط كارخانه بفروش مي رسد در صورتيكه در كارخانجات شاليكوبي بصورت كارمزدي عمل مي شود .يعني برنجكاران منطقه و گاهي سلف خرها شالي را جهت پوست گيري و سفيد كردن به كارخانه تحويل مي دهند و پس از پايان عمليات شاليكوبي برنج سفيد شده و سبوس نرم خود را تحويل مي گيرند و در مقابل وجهي را بعنوان دستمزد (220-180ريال) به ازاء هر كيلو شلتوك به كارخانه مي پردازند اين نرخ ممكن است متناسب با شرائط زماني و مكاني و بسته بندي شلتوك تغيير كند و متفاوت باشد . در اين طرح درنظر گرفه شده است كه كارمزد تبديل هر كيلو شالي به برنج 200 ريال باشد.

 

پروسه شاليكوبي و بررسيهاي فني در مكانيزم دستگاهها
از هنگام ورود شالي به دستگاه تا برنج سفيد شده نهايي و بسته بندي دركيسه وانبار كردن :
A: خشك كردن
B:بوجاري (جداكردن ناخالصيهاي مثل سنگ و شن و غيره ناخالصي از شالي)
C:پوست كني
D:سفيد كردن
E:الك كردن (جدا كردن نيم دانه هاي برنج سالم)
F :كيسه كردن
G:انبار


البته نماند كه تنوع تكنيكهاي پيروسسنيگ (Proce ssing) برنج در كشور مختلف به توليد ماده اوليه ، روشهاي سنتي پروسسنيگ و همچنين كيفيت درمورد نظر براي محصول نهايي بستگي دارد.اما همه فنون و روشها و تكنيكهاي تبديل و توليد مراحل فوق را در بر دارند.
عمليات پوست كني شالي،معمولا با استفاده از پوست گيرهاي ديسكي ويا پوست گيرهاي غلطكي انجام ميگيرد.كه پوست گيرهاي با غلطك لاستيكي در مقايسه با پوست گيرهاي ديسكي از امتيازات ذيل برخوردارند:


A:تعداد دانه هاي خورده شده ان كمتر است .
B:شالي پوست گيري نشده نبايد لزوما درجه بندي شود .
C:مقدار كمتري از جرم و سطح دانه برداشته مي شود .
D:بقاياي ريزسبوس در محصول نهايي ديده نمي شود .
F:ميزان كل بازده ( )بيشتر مي باشد.


سفيد كردن برنج( )با استفاده از دستگاه سفيد كننده سايشي و دستگاه سفيد كننده اصطكاكي عمل مي شود كه هر نوع آن در داخل وجود دارد. ولي عمدتا از دستگاه سفيد كننده اصطكاكي استفاده مي شود .


معمولا عمليات پوست گيري شالي و سفيد كردن برنج در دو دستگاه مجزا صورت ميگيرد اخيرا سازندگان داخل كشور اقدام به ساخت دستگاهي نمودند كه مشابه دستگاه سفيد كن عمل مي كنند و هر دو عمليات پوست كني را با هم انجام ميدهد .
بين اين دو روش مذكور تفاوتهاي ذيل وجود دارد:
(1) a :در روش اول احتياج به اين است،دستگاه پوست كني از خارج وارد گردد ولي دستگاه سفيد كن در داخل ساخته مي شود.در حاليكه در روش دوم دستگاه مذكور در داخل ساخته مي شود .


(2) a:كيفيت محصول نهايي (برنج سفيد شده) در روش دوم بهتر از است زيرا درصد خورده كمتر است.
(3) a: در روش اول پوسته برنج و سبوس نرم حاصله از آن جدا بدست مي آيند بنابراين سبوس نرم مي تواند بمصرف خوراك دام و طيور و همچنين به مصرف صنعتي (روغن كشي) بردس،در حاليكه در روش دوم سبوس نرم و درست بصورت مخلوط بدست مي ايد لذا مصرف مناسب ندارد .
بامقايسه روشهاي فوق به اين نتيجه نائل مي شويم كه در حال حاضر از لحاظ فني روش اول مطلوبتر است،ولي از لحاظ ارزي روش دوم مناسبتر است روش دوم كمتر جايگاه دارد و نواقصي بهمراه دارد. اول يعني استفاده از ايستگاه پوست كن و سفيد كن مرجع است.

روش و روند توليد :
شالي دريافتي از برنج كاران در ابتدا توزين و سپس به دستگاه خشك كن تغذيه ميگردد كه در اين طرح خشك كن از پروسه حذف گرديد بعلت اينكه بهترين خشك كن دراين طرح خشك كن متداوم و پيوسته عمودي مي باشد كه هنوز به توليد انبوه نرسيده و در ظرفيت مورد نظر از لحاظ قيمت صرفه اقتصادي ندارد بستگي به مقدار رطوبت در شالس ،مدت خشك كردن

شالي،متفاوت است و بايستي در حدي باشد كه پوسته شالي براحتي از دانه جدا گردد،رطوبت ايده ال جهت عمليات شالي كوبي 14% است، شالي پس از خشك كردن غبارگيري و خاك گيري مي شود و سپس وارد بو جاري شده تا موارد خارجي از قبيل شن و سنگ و غيره از آن جدا گردد شالي بو جاري شده ابتدا وارد دستگاه پوست كن مي شود تا پوسته شالي ان جدا شود و دراين جا غالب پوسته رويي جدا و خارج مي شود برنج قهوه اي حاصل از دستگاه پوستكن وارد دستگاه سفيد كننده(شالي كوب يا برنج كوب) مي شود تا به نحوه مطلوب سفيد گردد محصول حاصل از دستگاه سفيد كن ، سبوس نرم و برنج سفيد شده مي باشد كه سبوس نرم جدا بسته بندي و برنج سفيد حاصله وارد الك شده تا خورده برنجها از برنجهاي سالم جدا گردد و برنج حاصله در كيسه گوني بسته بندي مي گردد.


شيوه ها و نقاط كنترل فني در خط توليد :
A:خشك كن:
(1)a:جهت يكنواخت تر خشك شدن شالي ضروري است حداقل هر ساعت يكبار شالي مخلوط و همزده شود .
(2)a:كليه مشعلها،شوفاژي مي باشد و تنظيم ترموسات در 40 درجه سانتي گراد باشد تا حرارت تدريجي و ملايم داده شود .
(3)a:از بارگيري بيش از حد مجاز خشك كنها، پرهيز شود تا ضمن جلوگيري از ضايع شدن مانع يكنواختي در خشك كن نشويم و همچنين از اختلاط واريته هاي مختلف در يك خشك كن بايد اكيدا پرهيز شود تا كيفيت برنجهاي توليدي از بين نرود.


(4)a: در ابتدا رطوبت شاليها قبل از خشك شدن اندازه گيري شود و حساب زمان ومدت خشك كردن بر آن اساس مشخص شود.
(5)a:با شيب دار نمودن صفحات خشك كن تخليه آن آسانتر گردد.
(6)a:شاليهاي ذخيره شده در كارخانجات بايد ماهي يكبار جهت جلوگيري از تجهيز و كفك زدگي هوا داده شود .
B: پوست كن:


(1)b: پوست كن از وسايل ضروري است در شاليكوبي بوده وكارخانجات فاقد پوست كن داراي درصد خورده دانه بيشتري مي باشند.
(2)b:لاستيك پوست كن داراي ظرفيت مشخص بوده و بايد به ازاء مصرف ظرفيت تعويض گردد.
(3)b:فاصله لاستيك پوست كن بايد تنظيم باشد معمولا اين فاصله بايستي بين 1---ميلي متر باشد و فاصله كمتر و بيشتر از آن باعث تبديل ناقص مي گردد.
(4)b:تنظيم دريچه كشويي كنترل ورودي شمالي به طرف لاستيكها در پوست كن بصورت دقيق ميبايست انجام گيرد. تنظيم فوق در كاهش درصد خورده دانه برنج نقش اساسي دارد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید