بخشی از مقاله

جزوه شيمي

- تعريف انرژي نخستين يونش : مقدار انرژي لازم براي جدا كردن يك مول الكترون از يك مول اتم خنثاي گازي و تبديل آنها به يك مول يون + 1 گازي را انرژي نخستين يونش مي‌گويند .
- تعريف انرژي دومين يونش ( ) : مقدار انرژي لازم براي جدا كردن يك مول الكترون از يك مول يون + 1 گازي و تبديل آنها به يك مول + 2 گازي را انرژي دومين يونش مي‌گويند .
- بيان انرژي يونش با معادله هاي شيميايي :
نخستين يونش اتم M
دومين يونش اتم M

1- كداميك از روابط زير ، با تعريف انرژي نخستين يونش عنصر شيميايي M سازگاري دارد؟
1) 2)
3) 4)

2-گرماي واكنش براي تبديل برابر است با :
1)انرژي تصعيد مولي سديم 2)انرژي تصعيد مولي سديم و انرژي آن
3)انرژي يونش سديم 4)انرژي الكتروپوزيتيوي فلز سديم

- هر يونش ، از يونش پيش از خود سخت تر انجام مي شود و انرژي زيادتري مي طلبند ، به طوري كه همواره داريم :

- افزايش انرژي هاي متوالي يونش به صورت يكنواخت انجام نمي شود ، بلكه جدا شدن برخي الكترون ها همراه با «جهش» انرژي يونش است . اين جهش ها را مي توان در دوگروه دسته بندي كرد :
الف)جهش هاي بزرگ يا اصلي كه هنگام تغيير تراز اصلي رخ مي دهد .
ب)جهش هاي كوچك يا فرعي كه به هنگام تغيير تراز فرعي رخ مي دهد .
- با استفاده از انرژي هاي هاي متوالي يونش و جهش هاي آنها ، موقعيت عنصرها در جدول تناوبي ، مطابق فرمول زير مشخص مي شود :
1+تعداد جهش =دوره‌ي عنصر
1-شماره اولين جهش = گروه عنصر
مثلاً ، اگر در انرژي هاي متوالي يونش اتم عنصري 3 جهش وجود داشته باشد و اولين جهش مابين و باشد (يعني هنگام جدا كردن سومين الكترون) ، اين عنصر در دوره‌ي 4 و گروه 2 قرار دارد .

3-انرژي هاي يونش متوالي عنصر X برحسب كيلوژول بر مول عبارت است از : 577 ، 1816 ، 2744 ، 11578 ، 14831 . فرمول كلريد اين عمصر كدام است ؟
1) 2) 3) 4)

4-چند الكترون بايد از اتم سديم جدا شود تا بعد از آن ، دومين جهش بزرگ در انرژي يونش هاي پي در پي آن ، پديد آيد؟
1)6 2)8 3)9 4)10

5-در نمودار انرژي هاي يونش متوالي بزرگ ترين جهش در كدام مورد زير است؟
1) و 2) و 3) و 4) و
6-در نمودا تغييرات انرژي يونش عنصرها نسبت به عدد اتمي ، عنصرهاي اصلي كدام گروه‌ها به ترتيب در نقاط ماكزيمم و مي نيمم قرار دارند ؟
1)هشتم ، اول 2)هشتم ، دوم 3)هفتم ، اول 4)هفتم ، دوم

7-كدام عنصر ، بالاترين انرژي يونش را دارد؟
1)O 2)Ar 3)He 4)F

8-به كدام علت ، بر خلاف روند كلي ، انرژي نخستين يونش از بيشتر است؟
1)بزرگتر بودن اتم فسفر
2)بيشتر بودن الكترونگاتيوي اتم گوگرد
3)نيم پر بودن تراز در اتم فسفر
4)چهار اتمي بودن مولكول فسفر و هشت اتمي بودن مولكول گوگرد

9-براي عنصرهاي ازت و اكسيژن كدام مقايسه به لحاظ انرژي يونش درست است؟
1) 2) 3) 4)

10-ناحيه‌ي معيني از فضاي اطراف هسته كه بيشترين احتمال حضور الكترون را دارد (احتمال حضور الكترون در آن فضا بيش از 90% است) چه ناميده مي شود؟
1)لايه‌ي الكتروني 2)سطح مرزي 3)تراز انرژي 4)اوربيتال اتمي

گزيدة نكات تاريخچة جدول تناوبي
- مندليف در تنظيم جدول خود ؟ به دو اصل قراردادي توجه كامل كرد :
اول)قرار گرفتن عنصرها بر حسب افزايش جرم اتمي در رديف هايي در كنار يكديگر.
دوم)تشابه خواص عنصرهايي كه در يك گروه ، زير يكديگر قرار مي گيرند.
- براي مندليف ، رعايت اول دوم ، يعني تشابه خواص عنصرهاي يك گروه ، در اولويت بود . وي براي رعايت اين اصل ، دو ابتكار جالب به خرج داد :
اول)برخي خانه هاي جدول خود را خالي گذاشت .
دوم)در برخي موارد ، عنصر سنگين تر را پيش از عنصر سبك تر قرار داد (مانند قرار دادن Te با جرم اتمي 6/127 ، پيش از I با جرم اتمي 6/126)
- مندليف با خالي گذاشتن برخي خانه هاي جدول ، وجود 10 عنصر ناشناخته را براي جدول خود پيش بيني كرد .
- در زمان مندليف 63 عنصر شناخته شده بود .
- در زمان مندليف هنوز ذرات زيراتمي (پروتون ، الكترون و نوترون) كشف نشده بود ، اما وي در مورد جرم اتمي عنصرها و خواص فيزيكي و شيميايي تركيب هاي آنها داده هاي زيادي گردآورده بود .

11-مندليف در تنظيم جدول تناوبي عنصرها به دو اصل توجه داشت كه عبارت بودند از قرار دادن عنصرها بر حسب افزايش تدريجي آنها در .......... در كنار يكديگر و رعايت كردن تشابه خواص شيميايي عنصرها در هر .......... .
1)جرم اتمي - گروه ها - رديف (تناوب) 2)جرم اتمي - رديف ها (تناوب‌ها) - گروه
3)عدد اتمي - رديفب ها (تناوب ها) - گروه 4)عدد اتمي - گروه ها - رديف (تناوب)

12-مندليف در برخي موردها ، اصل تنظيم عنصرها را بر حسب افزايش .......... ناديده گرفت و اصل تشابه خواص عنصرها را بر آن ترجيح داد و براين اساس .......... .
1)تدريجي خصلت نافلزي - تناوب ها - برخي از عنصرهاي ناشناخته را كشف كرد .
2)تدريجي خصلت نافلزي - گروه ها - برخي از خانه هاي جدول را خالي گذاشت .
3)جرم اتمي - تناوب ها - برخي از عنصرهاي ناشناخته را كشف كرد .
4)جرم اتمي - گروه ها - برخي از خانه هاي جدول را خالي گذاشت .

13-اگر جدول تناوبي امروزي در زمان مندليف وجود داشت ، كدام يك از موارد زير به عنوان ايراد جدول مندليف مطرح مي شد؟
1)محل و 2)محل و
3)محل و 4)هر سه مورد

گزيدة نكات ترازهاي انرژي و‌آرايش الكتروني عنصرها
بر اساس مدل اوربيتالي اتم ، الكترون ها بر روي ترازهاي انرژي معيني به دور هسته در حال گردش اند . هر تزار اصلي (به جز اولين تراز اصلي) شامل تعدادي تراز فرعي است و در هر تراز فرعي (به جز تراز فرعي s) تعدادي اوربيتال قرار دارد . در جدول زير ، مشخصات اين ترازها را مشاهده مي كنيد . توجه داشته باشيد كه ترازهاي فرعي s ، p ، d و f به ترتيب شامل 1 ، 3 ، 5 و 7 اوربيتال مي باشند .

تعداد الكترون‌ها ( )
نوع اوربيتال‌ها تعداد اوربيتال‌ها ( )
تعداد ترازهاي فرعي (n) ترازهاي اصلي
2 s 1 1
8 p و s 4 2
18 d و p و s 9 3
32 f و d و p و s 16 4

روش رسم آرايش الكتروني عنصرها
براي رسم آرايش ااكتروني عنصرها به موارد زير توجه خواهيم داشت :
- اصل تقدم پر شدن ترازهاي پايدارتر : هر چه سطح انرژي ترازي پايين تر باشد ، آن تراز پايدارتر است و زودتر الكترون مي گيرد . ترتيب پر شدن ترازها بر اساس پايداري آنها ، با استفاده از طرح «آفبا» ، مطابق ترتيب زير است : (به صفحه 9 كتاب شيمي 2 مراجعه كنيد)


- اصل حداكثر چندگانگي (اصل هوند) ،‌در تزارهاي فرعي چند اوربيتالي (مانند ترازهاي p و d ) ، ابتدا هر اوربيتال يك الكترون با اسپين يكسان مي پذيرد و سپس جفت شدن الكترون ها هنگامي آغاز مي شود كه ديگر اوربيتال خالي وجود نداشته باشد . (به صفحه‌ي 17 كتاب شيمي 2 مراجعه كنيد.)
- در ميان عنصرهاي واسطه‌ي تناوب چهارم ، عنصرهاي و به جاي آرايش‌هاي و به ترتيب داراي آرايش هاي و مي باشند .

14-حداكثر تعداد الكترون در لايه‌ي اصلي چهارم چقدر است ؟
1)18 2)8 3)32 4)16

15-پس از پر شدن تراز ،‌الكترون اضافي اتم ها در كدام تراز فرعي آنها جاي مي گيرد؟
1) 2) 3) 4)

16-در اتم آرسنيك ( ) ، به ترتيب چند سطح انرژي و چند تراز فرعي انرژي از الكترون اشغال شده اند و لايه‌ي ظرفيت آن شامل چند الكترون است؟
1)پنج - نه - سه 2)پنج - نه - پنج 3)چهار - هشت - پنج 4)چهار - هشت - سه
گزيده‌ي نكات آرايش الكتروني يون ها
در مورد آرايش الكتروني يون ها به چند نكته‌ي زير توجه داشته باشيد :
- براي رسم آرايش الكتروني يون ها ، كافيست به تعداد بار مثبت ، الكترون از اتم كم و به تعداد بار منفي ، الكترون به اتم موردنظر اضافه كنيم . مثلاً داراي 18 و داراي 24 الكترون است .
- تعريف «هم الكترون» : به ذراتي كه تعداد الكترون هاي برابر داشته باشند ، هم الكترون گفته مي شود . مثلاً ، و هر سه داراي 10 الكترون بوده و هم الكترون مي‌باشند .
توجه كنيد كه ذرات هم الكترون مي توانند اتم ، مولكول يا يون باشند . مثلاً با و يا يا هم الكترون هستند .
3-نافلز ها به تعداد 8 منهاي شماره‌ي گروه خود الكترون مي گيرند و به آرايش گاز نجيب هم دوره‌ي خود مي رسند . فلزهاي گروه 1 و 2 اصلي به تعداد شماره ي گروه خود الكترون از دست مي دهند و به آرايش گاز نحيب دوره‌ي پيش از خود مي رسند .
توجه 1 : در گروه 3 اصلي نيز به آرايش مي رسد .
توجه 2 : از بين عنصرهاي واسطه سري اول ، با از دست دادن 3 الكترن و با تشكيل يون به آرايش گاز نجيب مي رسد .
17-آرايش الكتروني لايه‌ي خارجي آنيون و كاتيون در فسفيد كلسيم ، به ترتيب (از راست به چپ) به كدام صورت است ؟
1) و 2) و
3) و 4) و

18-كدام يك از جفت ذرات زير هم الكترون هستند؟
1) و 2) و 3) و 4)هر سه مورد
19-در كدام مورد زير ، هر سه يون آرايش گاز نجيب دارند؟
1) و و 2) و و
3) و و 4) و و

گزيده‌ي نكات ارتباط آرايش الكتروني عنصرها با موقعيت آنها در جدول تناوبي
ميان ارايش الكتروني عنصرها با موقعيت آنها در جدول تناوبي (يعني دوره و گروه آنها) ارتباط تنگاتنگي وجود دارد . در اين باره به نكات زير توجه كنيد :
- در هر دوره از جدول تناوبي ، ترازهاي انرژي اتم ها با ترتيب خاصي الكترون گيري مي‌كنند . اگر شماره دوره را n بناميم ، ترازهاي زير به ترتيب در آن پر مي شوند :

البته پر شدن تراز p از دوره دوم ، تراز d از دوره‌ي چهارم و تراز f از دوره‌ي ششم آغاز مي‌شود . با توجه به اين مطالب ، ترازهاي انرژي كه در دوره هاي جدول تناوبي به ترتيب از الكترون پر مي شوند مطابق جدول زير مي باشند :

7 6 5 4 3 2 1 دوره هاي جدول







ترازهاي انرژي

- با در دست داشتن‌ آرايش الكتروني هر اتم ، موقعيت آن اتم در جدول تناوبي بر طبق طرح زير به دست مي آيد .
(n شماره‌ي آخرين سطح انرژي اتم است كه داراي الكترن مي باشد)

دوره : بزرگ ترين ضريب
عنصرهاي اصلي : مجموع الكترون هاي شماره‌ي گروه
7-3 شماره‌ي گروه
موقعيت اتم 10-8 گروه VIIIB
گروه عنصرهاي واسطه ‌: مجموع الكترون هاي 11 گروه IB
12 گروه IIB

20-تناوب چهارم جدول طبقه بندي عنصرها ، داراي چند عنصر است و چند نوع اوربيتال در اتم عنصرهاي متعلق به آن از الكترون پر مي شوند؟ (اعداد را از راست به چپ بخوانيد.)
1)8 و 4 2)18 و 3 3)18 و 9 4)32 و 16

21-تراز ظرفيت عنصري به ختم مي شود ، گروه و تناوب آن به ترتيب كدامند؟
1)گروه اول اصلي و تناوب 4 2)گروه ششم فرعي و تناوب 4
3) گروه اول اصلي و تناوب 3 4)گروه ششم فرعي و تناوب 3

22-اگر عنصري به دوره (تناوب) چهارم و گروه IB تعلق داشته باشد ، آرايش الكتروني اتم آن به كدام گزينه ختم مي شود ؟
1) 2) 3) 4)

23-اگر آرايش الكتروني لايه‌ي ظرفيت اتم عنصري به ختم شود ، اين عنصر به كدام گروه جدول تناوبي تعلق دارد و عدد اتمي آن كدام است ؟
1)چهارم ، 37 2)پنجم ، 35 3)هفتم ، 35 4)هفتم ، 37
24-اتم هاي كدام گروه از جدول تناوبي در حالت عادي در آخرين لايه‌ي خود سه اوربيتال جفت الكتروني دارند؟
1)شش 2)هفت 3)پنج 4)چهار

25-آرايش الكتروني يون به ختم مي شود . موقعيت عنصر X در جدول تناوبي كدام است ؟
1)دوره سوم ، گروه IIA 2)دوره سوم ، گروه IIA
3)دوره چهارم ، گروه IIIB 4)دوره چهارم ، گروه IIIB

26-اگر آرايش الكتروني يون هاي و به ختم شود ، كدام مطلب درباره‌ي عنصرهاي A و B درست است ؟
1)A و B مي توانند با هم تركيبي با فرمول تشكيل دهند .
2)A فلزي واسطه از گروه IIIB است .
3)B در تناوب سوم و گروه IVA جاي دارد .
4)عدد اتمي عنصر A برابر 23 است .

گزيدة نكات ارتباط موقعيت عنصرها در جدول تناوبي با ظرفيت ها و اعداد اكسايش آنها
بين آرايش الكتروني و موقعيت عنصرها در جدول تناوبي و نيز ظرفيت ها و اعداد اكسايش عنصرها ارتباط مشخصي وجود دارد . در اين رابطه به نكات زير توجه نماييد :
- ظرفيت فلزهاي اصلي ثابت و برابر شماره‌ي گروه آنهاست . مثلاً ظرفيت فلزهاي قليايي برابر 1 ، ظرفيت فلزهاي قليايي خاكي برابر 2 و ظرفيت آلومينيم برابر 3 است .
- نافلزها ظرفيت متغير دارند (به جز فلوئور و اكسيژن) كه كم‌ترين آن برابر 8 منهاي شماره‌ي گروه و بيش‌ترين آن برابر شماره‌ي گروه است .
همچنين مابين اين دو رقم نيز به صورت يك در ميان ، ظرفيت هاي ديگري نيز خواهند داشت . به جدول زير دقت كنيد :

7 6 5 4 3 2 1 گروه (اصلي)
7و5و3و1 6و4و2 5و3 4 3 2 1 ظرفيت

- نافلزها در تركيب با هيدروژن از ظرفيت اصلي يا همان ظرفيت كم تر خود استفاده مي‌كنند . در فرمول تركيب هيدروژن دار عنصر ، هيدروژن در سمت راست نوشته مي شود ، به جز گروه هاي 6 و 7 كه براي آنها هيدروژن را در سمت چپ نافلز مي نويسيم و معمولاً‌ تركيب هاي هيدروژن دار آنها خصلت اسيدي دارند .

7 6 5 4 3 2 1 گروه (اصلي)







فرمول تركيب هيدروژن دار

- بالاترين عدد اكسايش هر عنصر ، برابر شماره گروه آن عنصر است (به جز گروه 2 و 8 واسطه و نيز دو عنصر اصلي اكسيژن و فلوئور)

27-در كدام تركيب ، اتم X مي تواند به عنصري از گروه IVA در جدول تناوبي تعلق داشته باشد ؟
1) 2) 3) 4)

28-آخرين تراز انرژي عنصري به ختم مي شود . فرمول تركيب هيدروژن دار آن چيست؟
1) 2) 3) 4)

29-عدد اتمي عنصري 17 است . فرمول تركيب هيدروژن دار آن چيست؟
1) 2) 3) 4)

30-نافلز A با هيدروژن تركيبي به فرمول مي دهد . اين عنصر در كدام گروه جدول است؟
1) 2) 3) 4)

31-آخرين تراز انرژي عنصري به ختم مي شود . اكسيد آن با بالاترين ظرفيت كدام است ؟
1) 2) 3) 4)

گزيده‌ي نكات جدول تناوبي امروزي
جدول تناوبي امروزي شامل 7 رديف (دوره يا تناوب) و 18 ستون (گروه) است كه 8 ستون آن مربوط به 8 گروه اصلي و 10 ستون آن مربوط به 8 گروه واسطه است (گروه 8 واسطه ، سه ستوني است) . در مورد جدول تناوبي امروزي به نكات زير توجه نماييد .


-در هر دوره‌ي جدول تناوبي ، تعداد عنصرها و عدد اتمي آنها مطابق جدول زير است :
7 6 5 4 3 2 1 شماره‌ي دوره
ناقص 32 18 18 8 8 2 تعداد عنصر
؟-87 86-55 54-37 36-19 18-11 10-3 2-1 عدد اتمي عنصرها
- عنصرهاي واسطه داراي اعداد اتمي زير مي باشند :

 

103-90 71-58 ؟-89 80-57 48-39 30-21 عدد اتمي
اكتينيد لانتانيد واسطه‌ي دوره ي 7 واسطه‌ي دوره ي 6 واسطه‌ي دوره ي 5 واسطه‌ي دوره ي 4 توضيح

- شبه فلزهاي جدول شامل 6 عنصر هستند كه در گروه هاي سوم تا ششم قرار دارند . اين عنصرها عبارتند از B (گروه 2) ، Si و Ge (گروه 4) ، As (گروه 5) و Te و Po (گروه 6) .
- طولاني ترين گروه جدول ، گروه IIIB و طولاني ترين دوره‌ي جدول ، دوره‌ي ششم است كه هر دو شامل 32 عنصر مي باشند .
- در گروه هاي 1 و 2 اصلي تراز s ، در گروه هاي 3 تا 8 اصلي تراز p ، در عنصرهاي واسطه تراز d ، در لانتانيدها تراز و در اكتنيدها تراز از الكترون پر مي شود .
- عنصرهاي شماره 84 به بعد ، همگي پرتوزا هستند ، پس همه‌ي عنصرهاي دوره‌ي هفتم ، از جمله اكتينيدها ، عنصرهايي پرتوزا (راديواكتيو) مي باشند .

32-شباهت عناصر موجود در يك دوره از جدول تناوبي كدام است ؟
1)تعداد ترازهاي فرعي اشغال شده 2)تعداد ترازهاي اصلي اشغال شده
3)آرايش الكتروني آخرين لايه 4)درجه‌ي اكسايش عنصر همان دوره

33-فعاليت شيميايي (واكنش پذيري) عنصرها در گروه IA جدول تناوبي از .......... و در گروه VIIA از .......... افزايش مي يابد ، به طوري كه فعال ترين فلز در .......... و فعال‌ترين نافلز در .......... جاي دارد .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید