بخشی از مقاله
عادت های ازار دهنده کودکان
بسياري از بچه ها عاداتي دارند كه آزاردهنده است. اين پنج عادت معمول آنهاست كه والدين از آن شكايت مي كنند: ناخن جويدن، مكيدن شست، پيچيدن مو، دست كردن در بيني و نگه داشتن نفس. شايد عادات فرزندتان، شما را اذيت يا نگران كند، اما آرام باشيد. در بيشتر موارد يك عادت تنها مرحله اي در فرآيند رشد طبيعي است و علتي براي نگراني وجود ندارد.
* عادت چيست
عادت يك نمونه از رفتار است كه تكرار مي شود و فرد معمولاً از وجود آن آگاه نيست. اگرچه خوشبختانه بچه ها از رفتار خود آگاه نيستند اما در مورد والدين اين طور نيست. اگر فرزند كوچك شما معمولاً يك دستش را در دهانش مي چپاند و دست ديگرش را در موهايش حلقه مي زند، احتمالاً اين مسئله شما را دو برابر اذيت مي كند، اما اين تعجب آور نيست. عادات، تمايل دارند كه به صورت گروهي و دسته اي با هم نمايان شوند.
* ناخن جويدن
اگر انگشتان خيس كودك و خرده هاي ناخن روي زمين براي شما آشناست، بدانيد كه در اين زمينه تنها نيستيد! يكي از معمول ترين عادات بچگي جويدن ناخن يا دست كردن در بيني است. بعضي از تحقيقات نشان داده اند ۳۰ تا ۶۰ درصد بچه هاي بين سنين ۵ تا ۱۰ سال، يك يا بيش از يك ناخن را مي جوند، همچنان كه ۲۰ درصد نوجوانان اين كار را انجام مي دهند. (اين عادت در كودكان پيش دبستاني كمتر معمول است). گاهي اوقات، يك كودك شايد ناخن پايش را هم بخورد.دختران و پسران به طور مساوي مستعد بروز اين عادت در سال هاي اوليه زندگي خود هستند، اگرچه، هر چه بزرگتر مي شوند، پسران تمايل بيشتري به ناخن جويدن دارند.
* پيچيدن مو
اكثر كودكاني كه موي خود را تاب مي دهند، نوازش مي كنند يا مي كشند، دختران هستند. تاب دادن مو ممكن است در سال هاي اوليه كودكي نمايان شود و شايد مقدمه و سرآغازي باشد براي كشيدن مو كه ممكن است براي كودك مضر باشد. بيشتر كودكاني كه موي خود را مي پيچند و يا مي كشند، وقتي بزرگتر مي شوند عادت خود را ترك مي كنند، اما كساني كه اين عادت را ترك نمي كنند، اصلاح رفتارشان مي تواند به ترك عادت كمك كند. اگرچه براي كساني كه كشيدن موي خود را از نوجواني آغاز مي كنند ترك اين عادت سخت تر است و شايد اين نشانه اي از اضطراب، افسردگي و يا بي نظمي ناخواسته ناشي از وسواس باشد.
* دست كردن در بيني
دست كردن در بيني كه به شكل عادت در مي آيد، اگرچه معمولاً در كودكي آغاز مي شود، اما احتمالاً تا بزرگسالي ادامه پيدا مي كند. اگر سخت باور مي كنيد، نتايج مطالعه بر ۱۹۹۵ نفر از بزرگسالان را ملاحظه كنيد. اين مطالعه نشان مي دهد ۹۱ درصد آنها دست در بيني خود مي كنند و نزديك ۸ درصد از آنها آن را مي خورند!
* مكيدن شست
محبوبيت شست به عنوان انگشت انتخابي براي مكيدن اين را مي رساند كه خوش طعم تر از انگشت اشاره است اما برتري شست به عنوان انتخاب تصادفي از آنجا ناشي مي شود كه شست وقتي داخل دهان مي شود با حركات تصادفي نوزاد ارتباط برقرار مي كند. همچنين بعضي از بچه ها انگشتان، دست ها و يا كل مچ خود را علاوه بر شست يا به جاي آن مي مكند. اغلب كساني كه شست خود را مي مكند كودكان كم سال هستند.
در حقيقت در همه جا از يك چهارم تا نيمي از كودكان دو تا چهار ساله شست هاي خود را مي مكند. بيشتر كودكان براي رسيدن به آرامش و راحتي، شست خود را مي مكند. اما تكرار يا زياد شدن مكيدن شست بعد از چهار تا ۶ سالگي مي تواند مشكلاتي از جمله مشكلات دنداني، عفونت شست يا انگشت و يا مورد تمسخر قرار گرفتن را ايجاد كند.
* حبس كردن نفس
اگر كودك دوساله شما عادت دارد كه تهديد كند: «نفسم را نگه مي دارم تا سياه شوم.» اين مي تواند براي به دست آوردن چيزي كه مي خواهد، تجربه خطرناكي باشد. اگرچه اين رفتار، رفتار معمولي است و معمولاً از شش تا ۱۸ ماهگي شروع مي شود و به ندرت تا سنين شش تا هفت سالگي باقي مي ماند اما بيشتر هشداري براي والدين است تا خطري براي كودك.
حبس كردن نفس يك بازتاب است كه معمولاً با گريه كردن به علت يك جراحت كوچك، عصبانيت، ترس يا درماندگي شروع مي شود. در بعضي موارد، كودك به قدري نفس خود را حبس مي كند كه از حال مي رود و گاهي ممكن است دچار حمله كوتاهي شود. حمله اي كه نتيجه حبس نفس است به تنهايي خطرناك نيست، مگر اين كه كودك هنگام افتادن زخمي شود. با پزشك كودك خود صحبت كنيد تا مطمئن شويد اگر غش و يا حمله به كودك دست داد، براي او خطرناك نخواهد بود.
براي والدين مهم است كه بدانند چگونه به اين رويداد واكنش نشان دهند و آيا ترس آنها اين رفتار كودك را قوي تر مي كند يا خير. والدين شايد احتياج داشته باشند بدانند چگونه محدوديت هايي براي فرزند خود تعيين و خود بر ترس ها و اضطراب هاي ناشي از حبس تنفس غلبه كنند.
* چه چيزهايي در ايجاد يك عادت مؤثر است
چرا انگشتان پسر شما هميشه در دهانش است يا موهاي دخترتان به شكل پروانه بالاي سرش پيچيده است كارشناسان اعتراف مي كنند هميشه مطمئن نيستند كه چه چيز موجب بروز عادت مي شود، اما عادت رفتاري آموخته شده است كه نتيجه اي مثبت را براي فرزند فراهم مي كند. عادات شايد به عنوان يك تفريح براي كودك افسرده يا بيشتر به عنوان يك سيستم تقليدي براي آرام كردن اضطراب باشد.
بار ديگري كه شما شاهد جويدن ناخن كودك يا پيچيدن موي سرش بوديد، سعي كنيد به خاطر بياوريد كه آيا او اخيراً تجربه اضطراب آوري داشته است يا نه. كودك شما شايد در تلاش است كه فشار روحي خود را تسكين دهد همان طوري كه شما براي كاهش اضطراب و افسردگي ورزش مي كنيد. از طرف ديگر، برخي از مردم با عادات خود زماني درگير مي شوند كه آرام هستند مانند زمان پيش از خواب يا هنگام گوش دادن به موسيقي.
در نوزادان مكيدن شست يك رفتار آرامش بخش متداول است كه رابطه لذت بخشي با تغذيه كودك دارد. اين رفتار ممكن است به خاطر پيوستگي و رابطه مثبت آن تا نوجواني ادامه يابد. اما شايد علت ناخن جويدن كودك تان در خود شما باشد. آيا شما ناخن خود را مي جويد مطالعات نشان مي دهد كه ناخن جويدن ارتباط قوي با ژنتيك دارد. با اين وجود گاهي كودكان براي جلب توجه يا فريب دادن والدين عادتي را انجام مي دهند.
اگر كودكان احساس كنند كه والدين به آنها بي توجه هستند، ممكن است عادت آزاردهنده اي انجام دهند چرا كه مي دانند اين عادت عكس العمل پدر يا مادر را برمي انگيزد. براي مثال، اگرچه نگه داشتن و حبس نفس غيرارادي است، كودكي كه نمي خواهد زود به رختخواب برود، ممكن است ياد بگيرد كه با بدخلقي، حبس نفس و ترساندن والدين، اجازه پيدا مي كند تا بيشتر بيدار بماند. حمايت يا اضطراب بيش از حد ممكن است ناخواسته عادت را نيرومندتر كند.
* از عهده عادت كودك خود برآييد
خوشبختانه بيشتر عادات از بين مي روند. بعضي از آنها والدين را عصبي مي كنند در حالي كه بعضي ديگر قابل تحمل تر هستند، در بيشتر موارد، اگر يكي از والدين به عادت بي توجهي كند، آن عادت كم كم متوقف مي شود به علت اين كه كودك ديگر نيازي به آن ندارد. گاه كودك به مرور زمان آن عادت را ترك مي كند. بيشتر عادات، در واقع زماني كه كودك به سن مدرسه مي رسد از بين مي روند اما اگر فكر مي كنيد كه زمان آن رسيده است كه به كودك خود كمك كنيد تا عادات خود را ترك كند اين راه ها شايد كمكتان كند.
۱- تذكر دهيد چه چيزهايي را درباره رفتارهايش دوست نداريد و چرا
اين روش مي تواند براي كودكان سه ساله كاربرد داشته باشد و كمك مي كند تا هوشياري كودك از مسئله زياد شود. جملاتي چون «وقتي ناخنت را مي جوي ناراحت مي شوم»، «اين كار خوبي نيست» و «مي خواهي اين عادت را ترك كني» را مي شود به كودك گفت. مهمتر از همه، بار ديگر اگر كودك را در حال ناخن جويدن يا پيچيدن موي خود ديديد او را نكوهش يا سرزنش نكنيد. تنبيه، تمسخر يا انتقاد مي تواند با تشديد رفتار كمك كند.
۲- كودك را در روند ترك عادت شريك كنيد
اگر كودك پنج ساله شما گريان از كودكستان آمد به علت اين كه ديگر بچه ها او را به خاطر مكيدن شستش مسخره كرده اند، بايد متوجه شويد كه اين راه كمك طلبيدن فرزند از شماست. والدين بايد از كودكان بپرسند چگونه مي توانند براي متوقف كردن عادت به آنها كمك كنند.
۳- شفاف و قاطعانه رفتار جايگزيني را كه از فرزند مي خواهيد بيان كنيد
براي مثال، زماني كه كودك را در حال ناخن جويدن ديديد به جاي گفتن «ناخن هايت را نجو» سعي كنيد بگوييد «بيا با انگشتان مان بازي كنيم» اين كار مي تواند هشياري كودك را درباره عادت افزايش دهد و يادآور خوبي باشد. براي پرت كردن حواس كودك مي توانيد كاري را به او واگذار كنيد مانند كمك كردن در كارهاي آشپزخانه (به كار بردن مواد تهوع آور اما مطمئن و غيرسمي مي تواند مانع ناخن جويدن يا مكيدن شست شود اما ادامه اين كار مي تواند از تأثير آن بكاهد).
۴- رفتار مثبت كودك خود را تقويت كنيد
خودتان را كنترل كنيد. اگر دختر شما ناخن هايش را بلند مي كند به او اجازه دهيد از سوهان ناخن استفاده كند و يا هر زمان كه پسر شما از مكيدن شست خودداري كرد، با جايزه دادن به او اين رفتار مثبت را تقويت كنيد.
۵- جايزه دادن به رفتار خوب كودك را فراموش نكنيد
اگر شما به رفتار بد كودك توجه كنيد اما به رفتار خوب او توجهي نشان ندهيد، رفتار خوب در طول زمان از بين خواهد رفت. عادت مثبت جديد بايد به طور محكم جايگزين شود قبل از اين كه عادت قبلي از بين برود.
* چه زماني يك عادت ديگر تنها يك عادت نيست
در بعضي موارد يك عادت مي تواند موجب بروز مشكلات روحي يا جسمي شود. براي مثال اگر كودكي دست در بيني خود مي كند، احتمالاً به علت اين است كه چيزي در بيني اش گير كرده و او ناآرام است. عادات، خودشان مي توانند موجب مسائل و مشكلات پزشكي چون «خون دماغ شدن در اثر دست كردن در بيني»، «فرو رفتن ناخن در گوشت دست»،
مشكلات دنداني چون بدجفتي (كه در اين بيماري آرواره پائين و بالاروي هم جفت نمي شوند) يا عفونت انگشت يا شست دست شود. هنگامي كه عادت بر روابط اجتماعي كودك تأثير منفي بگذارد يا مانع عملكرد روزانه او شود، ديگر يك عادت ساده تلقي نمي شود. كودكان در سنين بالاتر كه دائم شست خود را مي مكند، احتمالاً اضطراب و استرس زيادي را تجربه مي كنند. اگر كودكان به علت اين كه نمي توانند شست خود را خارج از دهان خود نگه دارند و در صحبت كردن دچار مشكل مي شوند و مورد تمسخر واقع مي شوند، اين رفتار در پشت يك عادت ساده پيشرفت كرده است.
بيشتر عادات مشكلات جدي ايجاد نمي كنند و هنگامي كه كودكان بزرگتر مي شوند از بين مي روند. اما شما اگر نگران عادات كودك خود هستيد با دكترش صحبت كنيد.
بچه هاي سبز(۱)
آيا شما بچه هاي سبز را مي شناسيد ؟
بچه هاي سبز كساني هستند كه مواظب هوا و آب و خاك هستند آنها دقت مي كنند تا جايي آلوده نشود و انرژي هدر نرود ، چون كره زمين تنها جايي است كه مي توانيم زندگي كنيم بنابراين بايد مواظب آن باشيم.
بچه هاي سبز مي دانند كه چه كارهايي خوب است و چه كارهايي براي زمين ضرر دارد و به آن عمل مي كنند.آيا شما هم جز بچه هاي سبز هستيد ؟
ما در اينجا نكاتي را به شما خواهيم گفت كه هر قدر تعداد بيشتري از اين نكته ها را بكار ببنديد ، شما هم درگروه بچه هاي سبز جاي خواهيد گرفت.
مراقبت از آب
- بچه هاي سبز هنگام مسواك زدن ، شير آب را باز نمي گذارند ، در يك ليوان آب مي ريزند و با همان آب دهانشان را مي شويند.
- بچه هاي سبز هنگام حمام كردن شير آب را باز نمي گذارند و آب بازي نمي كنند و به مادر اصرار نمي كنند كه وان را پرازآب كند چون مي دانند با اين كاركلي آب هدر مي رود.
- بچه هاي سبز مي دانند كه نبايد از صابون و شامپو بيش از حد نياز استفاده كنند . چون مواد شوينده باعث آلودگي بيشتر آب مي شوند و تصفيه آن را دشوار مي كنند.
- بچه هاي سبز موقع آب خوردن ، شير آب را باز نمي گذارند تا آب خنك شود ، از يخجال آب خنك برمي دارند يا درون ليوان يخ مي اندازند و بعد آن را پر از آب مي كنند.
- بچه هاي سبز چند بطري آب آشاميدني در يخچال مي گذارند تا ناچار نباشند شير آب را براي خنک شدن باز بگذارند وآب را هدر دهند..
- بچه هاي سبز براي آب کردن يخ خوراکي هاي منجمد، آن ها را زير آب روان قرار نمي دهند ، بلکه از قبل آن ها را در مکان مناسب يا يخچال قرار مي دهند تا در طي زمان يخ آن ها باز شود.
- بچه هاي سبز در فواصل مسواک زدن، شستن دست و رو، وضو گرفتن و ... شير آب را مي بندند.
- بچه هاي سبز به پدر و مادر خود توصيه مي كنند تا لوله هاي آب گرم را عايق بندي کنند تا براي رسيدن آب گرم به شير لازم نباشد شير آب باز بماند و مقدار زيادي آب هدر رود.
- بچه هاي سبز موقع ظرف شستن ، شير آب را باز نمي گذارند . بلكه ظرفشويي را پر از آب مي كنند و مايع ظرفشويي در آن مي ريزند و ظرف ها را در آن مي شويند.
- بچه هاي سبز ، سبزي ها و ميوه ها را در لگن ظرفشويي يا يک ظرف مناسب شستشو ريخته و نمي گذارند شير آب بي جهت باز و آب آن روان باشد.
- بچه هاي سبز آبي که براي شستن سبزي و ميوه استفاده كردند را در ظرف ديگري جمع آوري كرده و براي آبياري گل ها و فضاي سبز استفاده مي كنند.
- بچه هاي سبز اگر در خانه باغچه دارند ، مخزني را قرار مي دهند تا هنگام باران ، آب درون آن جمع شود تا هنگام آبياري باغچه ، از آن آب استفاده كنند.
- بچه هاي سبز در صورت تخليه آب حوضچه خانگي يا آکواريوم ماهي، آب تخليه شده را که مملو از نيتروژن و فسفر است، براي آبياري گل ها و فضاي سبز بکار مي برند.
- بچه هاي سبز در باغچه از آفت كش ها استفاده نمي كنند چون اين مواد در آب حل مي شوند و آب هاي زير زميني را آلوده مي كنند.
- بچه هاي سبز هيچ وقت موادي مانند رنگ يا روغن ماشين يا بنزين را درون مسير فاضلاب نمي ريزند چون اين مواد را بايد بزرگترها به محل هاي بازيابي ببرند.
- بچه هاي سبز هرگز در آب رودخانه ها و درياچه ها آشغال نمي ريزند چون به حيوانات داخل آب صدمه مي زند و ممكن است در بين اين زباله ها گير كنند.
- بچه هاي سبز براي اطمينان از سلامت لوله ها و شيرهاي آب، آن ها را بطور مرتب كنترل مي كنند ودر صورت خرابي براي رفع مشکل و تعويض واشر آن ها به بزرگتر ها كمك مي كنند.
- بچه هاي سبز زماني كه به مسافرت مي روند ، شير فلكه بعد از كنتور آب را مي بندند.
- بچه هاي سبز از محل دقيق شير فلکه آب خانه خود مطلع هستند تا در صورت نبودن بزرگترها و بروز ترکيدگي در لوله آب، از وارد شدن خسارت به خانه و هدر رفتن آب جلوگيري كنند.
- بچه هاي سبز وقتي مي بينند لوله آب منطقه اي شكسته و آب به هدر مي رود يا آب مكاني آلوده شده است فورا به سازمان آب منطقه شان اطلاع مي دهند.
- بچه هاي سبز در فصل هايي که وسايل خنک کننده آبي مورد استفاده قرار مي گيرند، به طور مرتب آن ها را مورد بازديد قرار مي دهند واز نبود نشت در آن ها مطمئن مي شوند.
- بچه هاي سبز براي شستشوي اتومبيل از چند سطل آب بجاي شيلنگ استفاده مي کنند.
- بچه هاي سبز براي نظافت حياط به جاي شيلنگ آب از جارو استفاده مي كنند.
- بچه هاي سبز به مادران خود توصيه مي كنند وقتي مقدار لباس هاي چرك كم است ماشين رختشويي را روشن نكنند.
- بچه هاي سبز براي کنترل مصرف آب، همواره ميزان مصرف خود را با مصرف مجاز (مندرج در قبوض آب بها) مقايسه مي كنند.
مكیدن شست در كودكان
«مكیدن شست» یا انگشت، یكی از عادات رایج دوران كودكی است. این رفتار برای كودكان خردسال كاملاً طبیعی و عادی است،
ولی اگر بعد از ۶ سالگی باز هم كودك مبادرت به مكیدن شست كند، نیاز به درمان و رسیدگی دارد، زیرا موجب به هم ریختگی ردیف دندان ها، فك و آرواره می شود. پژوهش ها نشان می دهند حدود ۷۵ درصد كودكان خردسال (تا یك سالگی) مُشت یا انگشتان خود را در دهان می گذارند و می مكند. انجام این كار برای این گروه سنی از كودكان آرامش بخش، سرگرم كننده و لذت بخش است. به طور معمول، كودكان زمانی مبادرت به مكیدن انگشت خود می كنند كه یا خسته اند، یا ناراحت اند و یا حوصله شان سر رفته است.
● علت مكیدن شست
انگشت مكیدن طبیعی ترین پاسخ كودك هنگام رویارویی با فشار روانی، اضطراب و مشكلات هیجانی - امنیتی است. روان شناسان معتقدند برای درمان این رفتار در كودكان زیر ۶-۵ سال نباید عجله كرد، زیرا بسیاری از این گونه عادت ها به تدریج و با افزایش سن كودك كاهش می یابند و به كلی از بین می روند. اما اگر كودك ۷ ساله ای نتواند این عادت خود را ترك كند،
والدین و اطرافیان او باید درصدد درمان او برآیند، زیرا ترك چنین عاداتی در سال های بعد (نوجوانی) بسیار دشوارتر می شود. در صورتی این عادت را در زمره اختلال بررسی می كنند كه تا سنین ۱۶-۱۲ ادامه داشته باشد. مطالعات نشان می دهند كه در حدود ۱۵ درصد كودكانی كه از ۵ سالگی به بعد انگشت خود را می مكند، دچار مشكلات عاطفی - هیجانی ناشی از ورود به مدرسه و دوره پیش دبستانی هستند. بیشتر این كودكان شدیداً به پدر و مادر و اطرافیان شان وابسته و متكی هستند.
زمانی كه كودك سعی می كند رفتار مكیدن انگشت خود را تغییر دهد، والدین و اطرافیان او باید از این تصمیم او استقبال كنند و با حمایت ها و تشویق های خود او را كمك و یاری نمایند. حمایت روانی برای كودك امنیت پدید می آورد و باعث می شود كه كودك در ناملایمات و سختی ها از خود مقاومت بیشتری نشان دهد.
● عوارض ناشی از مكیدن شست
مكیدن انگشت بعد از ۶ سالگی می تواند مشكلات جدی در زمینه دندان ها، لثه و آرواره به وجود آورد. مك زدن های با فشار كودك به شست یا انگشتش در طول روز و شب، موجب جلو آمدگی دندان ها و ناهنجاری های استخوان فك او می شود. دندان های ردیف بالا به سمت بیرون كشیده می شوند و دندان های ردیف پائین نیز به سمت داخل دهان كج می شوند. اما سؤال بسیاری از والدین این است كه چگونه مكیدن یك انگشت كوچك می تواند موجب ناهنجاری شدید آرواره شود؟ علت آن است كه استخوان بندی كودك تا قبل از ۸ سالگی بسیار نرم و شكل پذیر است
متأسفانه زمانی كه كودك به مدت طولانی انگشتش را می مكد، در شكل ظاهری آرواره خود تغییر به وجود می آورد. اگر كودكی نتواند عادت شست مكیدن خود را تا قبل از آن كه دندان های دائمی ردیف جلویی او در نیامده ترك كند، ممکن است در مدت ? ماه فك و آرواره او آسیب جدی ببیند.
علاوه بر آن، مكیدن شست یا انگشت می تواند موجب نارسایی های كلامی (تلفظ اشتباه حرف های «ف» و «و»)، اختلال در جویدن، نوك زبانی صحبت كردن، اختلالات گفتاری (مثل لكنت زبان، مِن مِن كردن و...)، خرخر كردن و باز ماندن دهان كودك شود. از آن جایی كه بعد از چند سال مكیدن انگشت ، حالت آرواره و صورت كودك دچار به هم ریختگی می شود، بر خودپنداره او نیز تأثیری منفی خواهد داشت.
● شیوه های درمان
▪ بهترین زمان برای ترك عادات و مشكلات رفتاری كودكان (و از جمله مكیدن انگشت) هنگامی است كه خانواده (والدین كودك و اعضای خانواده) تغییر و تحولی در پیش رو نداشته باشند و در آرامش خاطر به سر برند. مثلاً قصد تغییر منزل، تغییر مهد (یا مدرسه)، تولد نوزاد جدید، مسافرت، متاركه، فوت اقوام و... را نداشته باشند.
▪ یكی از ساده ترین روش های رفتار درمانی كه بیشتر پدر و مادر و مربیان نزدیك كودك می توانند با استفاده از آن عادت مكیدن شست در كودكشان را كاهش دهند، آن است كه ابتدا یك ماه درباره موضوع و علت قطع این عادت با كودك صحبت كنند. سپس نموداری از پیشرفت كودك تهیه كنند و به وسیله چسباندن عكس های عروسكی، ستاره ها و كارت های آفرین بر روی آن،
روند بهبودی كودك را نشان دهند. خوب است كه این نمودار بر روی دیواری در دسترس كودك قرار گیرد و والدین از خود او برای چسباندن برچسب ها كمك بگیرند. در مرحله بعد، سعی كنند پایان هر هفته پاداش و جایزه ای برای ترك این عادت به كودك بدهند. جایزه می تواند رفتن به پارك، تماشای فیلم مورد علاقه كودك، یا بازی كردن با كودك باشد.
در نظر داشته باشید ترك عادت در صورتی كه كودك با شما همكاری و همراهی نماید، بسیار آسان تر و راحت تر است. شما می توانید از نظرات كودك در این ضمن استفاده كنید و به او اجازه دهید كه برچسب ها، ستاره ها و یا حتی نوع جایزه اش را خودش انتخاب كند.
▪ روش دیگری كه برای ترك مكیدن انگشت (شست) به كار می رود آن است كه در طول روز ماده ای تلخ (البته بهداشتی ) به نوك انگشت كودك می مالند تا كودك از به دهان گذاشتن انگشتش امتناع ورزد، و در طول شب نیز دستكش یا جورابی تمیز به دست های كودك می كنند، تا مانع از این كار كودك شوند.
زمانی كه كودك سعی می كند رفتار مكیدن انگشت خود را تغییر دهد، والدین و اطرافیان او باید از این تصمیم او استقبال كنند و با حمایت ها و تشویق های خود او را كمك و یاری نمایند. حمایت روانی برای كودك امنیت پدید می آورد و باعث می شود كه كودك در ناملایمات و سختی ها از خود مقاومت بیشتری نشان دهد. مثلاً والدین می توانند با كودك بازی كنند، برای او كتاب بخوانند، با یكدیگر كاردستی بسازند و... . در این زمینه پدر و مادر می توانند با ذوق و خلاقیت خود فرآیند ترك عادت را برای كودكشان هرچه آسان تر و راحت تر كنند.
گروهی از والدین سعی می كنند با تذكرهای پی در پی خود این عادت را از سر كودك بیندازند. در حالی كه برای حذف عاداتی مثل مكیدن شست باید ابتدا علت اصلی این رفتار را پیدا كرد و آن گاه با از بین بردن آن درصدد بهبودی كودك برآمد. در موارد بسیاری، مكیدن انگشتان ناشی از نیاز كودك به آرامش و امنیت است. بدین منظور پدر و مادر و مربیان كودك می توانند با استفاده از روش های زیر به كودك كمك نمایند تا بر این مشكل خود غلبه كند.
▪ هیچ گاه سعی نكنید برای ترك عادت كودك بر او فشار آورید، زیرا ممكن است موجب تقویت و تشدید عادت در او شود.
▪ به كودك كمك كنید تا روش های مقابله با تنش ها و فشارهای روانی را یاد بگیرد، مثلاً با شما صحبت كند، به ورزش بپردازد، با دوستش صحبت كند و...
▪ سعی كنید دست های كودك را به نوعی مشغول نگه دارید. ( نقاشی بكشد، كاردستی بسازد، مجسمه های سفالی درست كند و....)
▪ شنیدن داستانی شیرین، ماجرایی افسانه ای و خاطره ای از دوران كودكی، موجب تسلی و آرامش خاطر كودك هنگام خواب می شود.
▪ تماس بدنی (مثل نوازش كردن) موجب آرامش، امنیت و آسودگی كودك می شود و او را از اضطراب و نگرانی رها می سازد. سعی نكنید با مسخره كردن و شرمنده كردن كودك او را مجبور به ترك عادت كنید، زیرا این گونه رفتارها موجب خودكم بینی و احساس بی ارزشی در كودك می شود.
▪ سعی كنید عواملی را كه موجب آزار روحی كودك می شود، از بین ببرید.
▪ زمانی كه كودك انگشتش را می مكد، با او بازی نكنید، او را بغل نگیرید و به او توجه نكنید. اما زمانی كه انگشتش را از دهانش درآورد، به او توجه كنید و او را نوازش كنید.
▪ انگشت مكیدن رفتاری ناخودآگاه است. پدر و مادر می توانند با اشاره ای كوچك، كودك را نسبت به این حركت خود آگاه كنند.
▪ زمانی كه كودك انگشتش را می مكد، او را جلوی آیینه ببرید.
▪ سعی كنید هیچ گاه دچار احساس ناكامی و شكست نشوید، زیرا این رویه را به فرزندتان نیز منتقل خواهید كرد.
▪ روش های آرام سازی عضلانی را با كودك تمرین كنید: تمرین های یوگا (تمرین های تخلیه هیجانی و شیوه درست نفس كشیدن)، تمرین آرام سازی، تنفس های عمیق و تمرین های رهاسازی عضلات.
چگونه تحمل تزریقات را برای كودكان آسان‌تر كنیم؟
بیشتر شیرخواران و كودكان نوپا تا دومین سالروز تولد خویش احتمالاً تا ۲۰ بار از داروها و واكسن های مختلف تزریق دریافت كرده اند؛ در حالی كه كودكانی كه دچار مشكلاتی چون آلرژی، آسم یا دیابت هستند، بسیار بیشتر از این با سوزن و پزشك آشنا شده اند. عجیب نیست كه سوزن و آمپول (و البته پزشكان) چیزهایی هستند كه اغلب كودكان را به وحشت می اندازند.
هنگامی كه تزریق صورت می گیرد شاید مهم ترین كاری كه از دست شما برمی آید این است كه آرامش تان را حفظ و خودتان را جمع و جور كنید. گرچه بچه ها نمی توانند حرف بزنند، ولی ترس و اضطراب را، به ویژه در والدین، احساس می كنند. اضطراب پدر و مادر، به ترس و احساس ناامنی در كودك دامن می زند. اگر احساس می كنید
دارید كم كم دچار اضطراب می شوید، چند نفس عمیق بكشید و عضلات خود را شل كنید.كارهای دیگری كه می توانید انجام دهید، از این قرارند:
- اسباب بازی ای كه كودك تان را آرام می كند، به همراه داشته باشید. به همراه آوردن حیوان یا پتوی مورد علاقه كودك، بسیار كمك كننده است.
- در طول تزریق كودك تان را در آغوش گرفته و با او حرف بزنید. در آغوش گرفتن و ناز و نوازش كردن كودك، بسیار به آرام شدن وی كمك می كند. صدای پدر و مادر احساس ایمنی به كودك می بخشد، پس به نرمی ترانه مورد علاقه و آشنای فرزندتان یا كلمات اطمینان بخشی را در گوش وی زمزمه كنید.
- از پستانك یا بطری شیر استفاده كنید.
● آماده ساختن كودكان بزرگ تر برای تزریق
وقتی كه كودك بتواند صحبت كند، می توان درباره فواید درمان با وی سخن گفت. از آن جا كه آمپول ها به طور كلی دردناكند، بچه ها اغلب آنها را مضر به حال خود و حتی نوعی تنبیه تلقی می كنند. سعی كنید به كودك تان بفهمانید كه این تنها راهی است كه دارو می تواند وارد بدن وی شود و مانع آزار رساندن خود بیماری به وی گردد. هیچگاه اجازه ندهید كودك به شیوه و با طرز فكر خاص خود درباره تزریق آمپول بیندیشد.
با كودك تان روراست بوده، بپذیرید كه آمپول ممكن است تا حدی برای وی دردناك باشد. ولی این درد را با نیش پشه مقایسه و تاكید كنید تنها چند ثانیه به طول می انجامد.
كودكانی كه از پیش خبر دارند قرار است آمپول تزریق كنند، عموماً بهتر از كودكانی كه بدون مقدمه با تزریق مواجه می شوند، رفتار می كنند. ولی لازم نیست تا روز تزریق چیزی به او بگویید. اگر خیلی زود موضوع را با او در میان گذارید، ممكن است نوعی وسواس در او به وجود آید. حتی بد نیست، زمانی كه به سمت مطب پزشك می روید، به او اطلاع دهید.
اگر به كودك تان اطمینان دهید كه هیچ تزریقی در كار نخواهد بود، و وی در جریان معاینه پزشك به موضوع آگاهی یابد، در واقع نوعی تضاد را در ذهن او دامن زده اید. بهتر است مثلاً به او بگویید «از دكتر می پرسیم، ولی خودم هنوز نمی دانم آمپول لازم است یا خیر.»
● تكنیك های پرت كردن حواس و فكر كودك
خواندن با صدای بلند، صحبت كردن با وی یا نگاه كردن به تلویزیون یا ویدئو جملگی كارهایی هستند كه در اتاق انتظار مطب پزشك فكر و حواس كودك را از موضوع درد و آمپول دور می كنند. قبل از انجام تزریق از كودك تان بخواهید:
- نفس عمیقی بكشد و در طول تزریق آن را بیرون دهد.
- در طول تزریق با صدای بلند اعداد را بشمارد مثلاً می توانید بگویید، «همین كه تا پنج شمردی، تزریق تمام شده.»
- دست كودك تان را به همان شدت درد تزریق بفشارید.
● گریستن بد نیست
بیشتر كودكان پس از تزریق می گریند. این روش آنها در برخورد با مشكل تزریق و درد حاصل از آن است. لذا، كاری نكنید كه كودك گریستن را كار بدی بداند. پس از انجام تزریق كودك تان را تحسین كنید: «خیلی خوب بود.» حتی بد نیست به عنوان پاداش رفتار خوبش در مطب پزشك كار ویژه ای برای او انجام دهید.
● عوارض شایع تزریقات
برخی از تزریقات، به ویژه واكسن ها، عوارض موقتی و جزیی، مانند تب ملایم یا احساس درد در بازو، به دنبال دارند. برای به حداقل رساندن این عوارض، می توانید پیش و پس از تزریق به كودك استامینوفن بدهید. برای تزریق مقدار صحیحی از دارو توضیحات روی جعبه بسته بندی یا داخل آن را به دقت مطالعه نمایید.همچنین می توانید از كیسه یخ برای محل تزریق استفاده كنید تا از قرمزی و تورم احتمالی كاسته شود. اگر نگران واكنش شدید بدن فرزندتان به واكسن هستید، در اولین فرصت با پزشك یا بخش فوریت ها تماس بگیرید.
كودكان؛ قربانيان تلويزيون
احمد يحيايي ايله اي
تأثير پذيري اكثريت خاموش جامعه از تلويزيون و برنامه هاي ماهواره اي تلويزيوني بسياري از اوقات كشورهايي از جهان سوم را با بحران فرهنگي روبرو كرده است.
تلويزيون هر روز بر ما تسلط بيشتري مي يابد و ما بايستي نگران آثار مخرب برنامه هاي تلويزيوني براي كودكان و خانوده هاي خود باشيم. اين حق ماست و مي بايستي عكس العمل نشان دهيم. اگر چه تلويزيون في نفسه مطرود نيست، اما برنامه هاي تلويزيوني درمجموع زيانبار بوده اند. در غرب به نوعي و در شرق به شكلي ديگر، خطر برنامه هاي مخرب و منحط تلويزيوني احساس مي شود.
ما بدبختانه فرزندانمان را با تلويزيون تربيت مي كنيم وقتي مي خواهيم آنان را ساكت كنيم براي آنان تلويزيون روشن مي كنيم و يا آنان را به تماشاي برنامه هايي كه خودمان هم نمي دانيم چه هستند دعوت مي كنيم . خودمان هم متأسفانه عادت كرده ايم به آنچه پخش مي شود فقط خيره شويم و نگاه كنيم. بشر با تولد نيازمند به شناخت دنياي اطراف خود است وانتقال فرهنگ و روحيه مدني مي تواند به صورتي سالم وسازنده انجام گيرد،
اما به نظر مي رسد تلويزيون يك مانع اصلي بر سر راه رسيدن به دنياي بهتر است پس ما بايستي از آثار سوء اين جعبه جادويي آگاه شويم و در ارتباط با تلويزيون مسؤوليت خود را بپذيريم.
تلويزيوني كه مي تواند داراي اثرات كاملاً مخرب باشد مي تواند به صورت ابزار مفيدي نيز در خدمت تعليم وتربيت درآيد تلويزيون مي تواند چنين باشد ولي خيلي غيرمحتمل است كه چنين بشود»1
ساخت برنامه هاي با ارزش، وقت بيشتر و تخصص بالاتري لازم دارد اما افرادي كه بتوانند براي مدت زمان پخش، برنامه هاي بد بسازند زياد هستند واين مسأله را حل مي كند.
اما بايستي برنامه هايي ساخته شود كه ضمن جذاب بودن داراي كيفيت مطلوبي نيز باشند اگر چه بعضي معتقدند كه تلويزيون براي جلب مشتري تلاش مي كند نه براي بالا بردن كيفيت. براي پخش برنامه هاي احترام برانگيز وانتخابي بايستي كارگزاران برنامه هاي تلويزيون آموزش‌هايي جهت بالا بردن و دروني كردن تعهد اخلاقي برتر ببينند تا از سطحي نگري كه خطري جدي است نجات يابيم.
كودكان؛ قربانيان تلويزيون
«نمي‌توان كودكان را براي زماني كه در مقابل صفحه تلويزيون صرف مي كنند سرزنش كرد و اين‌كه آنها تقصيري ندارند كه از طريق تلويزيون اطلاعات دگرگونه شده را دريافت مي دارند»2
جان كندري مي گويد: «قرار نيست كه تلويزيون از بين برود از سويي خيلي كم احتمال دارد كه تلويزيون فضاي مناسبي را براي اجتماعي كردن كودكان ايجاد كند.
در گذشته كودكان ناظر فعاليت بزرگترها بودند و آنچه را خانواده طي يك نسل به آنان آموخته بود الگويي براي نسل آينده مي شد اما اكنون بايد دريابيم كه كودكان ازمحيط اطراف خود چه چيزهايي را فرا مي گيرند؟؛ عواملي كه محيط اطراف آنان را مي سازد چه نام دارد؟ و تلويزيون به عنوان يكي از اين عوامل چه مي كند و چه بايد بكند؟
در صفحه ۳ كتاب تلويزيون خطري براي دموكراسي زير عنوان «چرا بچه‌ها تلويزيون تماشا مي كنند؟» آمده است كه: انگيزه كودكان از نشستن در پاي تلويزيون با خواست بزرگترها فرق دارد. بزرگترها به اقرار خودشان براي سرگرمي به تماشاي تلويزيون مي‌پردازند، ولي كودكان ضمن اين‌كه طالب سرگرمي هستند، غالباً براي فهميدن دنياي اطراف به تلويزيون مي‌نگرند.
بزرگترها معمولاً اهميت كمتري براي تلويزيون قائل هستند و به آن با يك ساده باوري آگاهانه نگاه مي‌كنند». تبليغات تلويزيوني روي شخصيت كودكان، باورهاي كودكان و اعمال كودكان به شدت مؤثر مي افتد. معمولاً كودكان از دو سالگي تماشاي فيلم‌هاي كارتوني را شروع و تقريباً در ۶ سالگي به تماشاي تلويزيون عادت مي كنند يعني قبل از اين‌كه به مدرسه بروند با تلويزيون دوست مي شوند.
به نظر مي رسد تلويزيون به عنوان و اعتبار معلم و معلمي پايان بخشيده است
يا داراي اين چنين قدرتي است ، زيرا «امروزه دانش آموزان در حالي قدم به مدرسه مي گذارند كه به شدت از تكنيك تلويزيون و اثرات رواني آن متأثر شده‌اند و در حالي كه مكانيسم تصويري و بصري تلويزيون ريشه در اعماق آنان دوانده است، با سيستم كتاب و حروف چاپي وارد يك نزاع دروني و رواني مي شوند.اين درگيري قربانيان زيادي را مي طلبد.
كودكان و دانش آموزاني كه نمي توانند و يا نمي‌خواهند از طريق قرائت آموزش ببينندو يا اصولاً توانايي خواندن را ندارند، نوآموزاني كه قادر به درك تسلسل منطقي حتي يك پاراگراف نيستند و نمي توانند افكار خود را بر روي چند جمله مكتوب متمركز كنند، ديگر قادر نيستند بيش از چند دقيقه به بيان شفاهي معلم و يا يك سخنراني توجه كنند و ارتباط منطقي جملات و مطالب را به خاطر بسپارند ويا حتي فراگيرند» (۳).
))كودكان برخلاف بزرگسالان كه با ديگر رسانه ها ارتباط دارند، بيشتر با تلويزيون در ارتباط هستند. به عقيده پژوهشگران، علت علاقه كودكان به تلويزيون اين است كه به آنان امكان مي دهد تا در ماجراهاي پشت پرده زندگي كودكانه خود رسوخ كنند و دنيا و مردم را بهتر بشناسند» (۴)
وقتي كودكان ما به دنيا مي آيند بايد كار دشواري را انجام دهند و آن انطباق خود با محيط اطراف است واينجاست كه اهميت والدين براي كمك به اين انطباق پذيري به شكل صحيح روشن مي شود و بر آنان است كه كودكان را براي وظايف آينده آماده كنند،اما وقتي ديگر كسي به كودكان كمك نمي كند كه دنيا را بشناسد آنان دست به دامان تلويزيون مي‌شوند.
در حال حاضر پدران و مادران وقت اين‌كه دنياي وسيع اطراف را به كودك بياموزند از دست داده اند و از سويي تلويزيوني براي كودكان دست يافتني ترين دريچه به دنياي افراد بالغ است. پس تلويزيون به كودك يك تصوير يا خيال دگرگونه ارائه مي دهد زيرا در تلويزيون بيننده بيشتر از آنچه مي بيند تأثير مي پذيرد و اين نگراني در مورد كودكان كه بزرگ مي شوند وجود دارد. از خودمان بايد بپرسيم برنامه هاي تلويزيوني بر روي رفتار كودكان چه تأثيراتي مي گذارد؟
برنامه هاي خشن نه تنها در كوتاه مدت تأثيرات منفي بر كودكان مي گذارد بلكه بر اعتقادات و ارزش‌هاي آنان مؤثر واقع مي شود. قدرت نمايي هاي ستاره ها و قهرمانان خيالي فيلم‌ها به كودكان چه مي آموزد؟ بدون شك به آنان تلقين مي كند كه هر كس قدرت بيشتري دارد حق با اوست و او هست كه به هدف مي رسد و با زور است
كه مي توان هر چيزي و هر خواسته اي را به دست آورد. با همه اين‌ها به نظر مي رسد همه آنچه در دنياي جهان سومي رخ مي دهد نتيجه نگرش محض سياسي به تلويزيون و رسانه هاست و متأسفانه سياستگذاران اين رسانه مهم هيچ‌گونه آشنايي با تلويزيون ندارند و «بي شك هر اندازه سياستگذاران و برنامه سازان شناخت بيشتري از نيازها علاقه‌مندي‌ها به نظرات وعكس العمل‌هاي مخاطبان و ماهيت خود رسانه داشته باشند مي توانند مسؤولانه تر برنامه ريزي كنند» (۵)
تلويزيون؛ رسانه‌اي بي رحم
رسانه ها به جاي تأثيرگذاري مثبت بر مردم و به خصوص كودكان مي توانند كاركرد و پيامدهاي منفي داشته باشند.
تلويزيون به خصوص به كساني كه شناخت كافي از تلويزيون و برنامه هاي آن ندارند ، رحم نخواهد كرد. گسترش خشونت وهيجان و همچنين سطحي نگري كساني را كه منتقدانه و آگاهانه به تلويزيون و برنامه هاي آن توجهي نمي كنند قرباني خواهد كرد وآنان را در معرض آسيب‌هاي جدي اجتماعي قرار خواهد داد. به همين علت گروه عمده اي كه پايمال مي شوند كودكان امروز ما هستند.
با توجه به اين‌كه «اكنون تلويزيون، قصه گو، لله نصيحت گر، معلم و پدر و مادر ملي بچه ها شده است» (۶) والدين بايستي به كودكان بگويند و آنان را توجيه كنند كه تلويزيون منبعي قابل اطمينان براي شناخت دنياي خارج نيست و براي اين‌كه بچه ها كمتر تلويزيون ببينند بايد تفريحات ديگري مهيا شود.
پدران، مادران و مدرسه تا حد امكان بايد به كودكان كمك كنند و درصدد كاهش تأثيرات سوءتلويزيون در زندگي كودكان ونوجوانان برآيند. امامتأسفانه بسياري از والدين از جنبه هاي منفي تلويزيون آگاهي ندارند يا به آن اعتقادي ندارند و «اكنون به نظر مي رسد كه كنترل والدين بر فرزندان، بيشتر بر روي مدت زمان تماشاي تلويزيون است و آنان به نوع برنامه هاي تلويزيوني حساسيت چنداني ندارند.» (۷).
كودكان به چشمان خود اعتماد مي كنند پس آنچه از تلويزيون مي بينند قابل اعتماد است اما مدرسه بايد به كارگيري تلويزيون را به بچه ها بياموزد، از بچه ها بخواهد كه برنامه‌هاي تلويزيون را به بحث بكشانند و نقد كنند و در نهايت بايد كودكان بياموزند كه با ديد انتقادآميز به تلويزيون و اطلاعات آن بينديشند ولي متأسفانه بچه ها هر چه بخواهند نگاه مي كنند بدون آن‌كه تأثيرات آن را بدانند و با اين بمباران مشكلاتي مخرب براي كودكان، خانواده ها و جامعه ايجاد مي شود.
تلويزيون با افراط در توسل به داستان‌هاي افسانه‌اي، با پرداختن افراطي به ستاره شدن‌ها و با قلب كردن و واژگونه نشان دادن گفت وگوهاي مردمي، در درون جامعه، سطحي نگري را تزريق مي كند و متأسفانه اين نگرش تحميل مي شود.امروزه تلويزيون به يك قدرت غيرقابل كنترل بدل شده است پس با همين تعريف، همواره يك زيان بسيار جدي از ناحيه تلويزيون بر مردم يا شاگردان نابالغ در راه بوده و هست.
متأسفانه تلويزيون زماني را از ما مي گيرد كه نياز داريم در آن فرصت به شناخت دنيا و پيدا كردن جاي خودمان از آن بهره گيريم. من پيشنهاد مي كنم اگر مي خواهيد استراحت كنيد و اگر مي‌خواهيد زندگي كنيد يك شب تلويزيون را خاموش كنيد وگرنه تلويزيون، هم وقت شما را صرف مي كند و هم محتوي خود را بر شما تحميل مي نمايد.
ترجمه: كندري جان پوپرو كارل اثر -دموكراسي براي خطري تلويزيون
ص 17 -تهران 1374 - اطلاعات انتشارات - مؤدب شهيدي دكت
بازي كودكان و فصل تابستان
هر ساله با شروع تعطيلات تابستاني و مطرح شدن موضوع اوقات فراغت دانش آموزان، اولياي خانه و مدرسه به تكاپو مي‌افتند تا با برنامه‌ريزي و صرف بودجه‌هاي نه چندان كمي اين اوقات را به بهترين شكل پر كنند.
