بخشی از مقاله
غده هاي درون ريز
غده هاي درون ريز، هورمون ها را توليد مي كنند. هورمون ها موادي شيميايي هستند كه در جريان خون وجود دارند و فرآيندهاي قسمت هاي ديگر بدن را كنترل مي كنند. اين فرآيندها عبارتند از متابوليسم (واكنش هايي شيميايي كه به طور مداوم در بدن رخ مي دهند). پاسخ به استرس، رشد و تكامل جنسي. اين مجموعه شامل غده ها و ساير سلول هاي توليد كننده هورمون هستند. غده هايي مثل هيپوفيز، فوق كليه تيروييد اعضايي هستند كه تنها كاركرد آنها توليد هورمون هاي اختصاصي است. ساير اعضا و بافت ها مثل تخمدان ها، بيضه ها، قلب و كليه ها نيز حاوي سلول هاي توليد كننده هورمون هستند.
غده هيپوفيز و هيپوتالاموس
غده هيپوفيز، غده اي كوچك اما بسيار مهم است كه در قاعده مغز و پشت پل بيني قرار گرفته است.
بيماريهاي غدة هيپوفيز
نارسايي غده هيپوفيز
نارسايي غده هيپوفيز كم كاري غده هيپوفيز كه منجر به ترشح ناكافي هورمون هاي مترشحه از هيپوفيز مي گردد. قسمت قدامي هيپوفيز هورمونهاي زير را توليد مي كند:
هورمون رشد
هورمون محرك تيروييد (TSH)
هورمون محرك غده فوق كليه (ASH)
هورمون هاي محرك غدد جنسي قسمت خلفي هيپوفيز هورمونهاي زير را توليد مي كند:
هورمون ضدادراري كه با تأثير بر كليه ها غلظت و مقدار ادرار را تنظيم مي كند.
اكسي توسين كه محرك انقباضات رحمي در طي زايمان و ترشح شير در طي شيردهي است .
علايم شايع
كاهش قند خون و ضعف ؛ كاهش فشار خون
عدم تحمل سرما و استرس
عقب افتادگي رشد در كودكان بروز پس از شش ماهگي
فقدان صفات ثانويه جنسي كه در بلوغ ظاهر مي گردند، نظير تغييرات صدا و .. تغييرات رواني ، از قبيل سايكوز روان پريشي
بيحالي شديد
سردرد مداوم
افزايش مقدار و تكرر ادرار
علل
ناشناخته گاهي
آسيب شديد سر همراه فشار بر غده هيپوفيز (معمولاً ناشي از خونريزي داخل مغزي كاهش جريان خون غده هيپوفيز در مادر پس از خونريزي شديد و شوك حين زايمان
تومورهاي غده هيپوفيز
عفونت مغزي
آنوريسم عروقي در قاعده مغز
عوامل افزايش دهنده خطر
سابقه خانوادگي اختلالات هيپوفيز
بارداري
پيشگيري
اقدام به درمان طبي آسيب ها، عفونت ها يا تومورهاي زمينه ساز نارسايي غده هيپوفيز، در صورت شناسايي شدن .
عواقب موردانتظار
معمولاً با جراحي يا جايگزين نمودن هورمون هاي هيپوفيز، تيروييد، غده فوق كليه و هورمون هاي جنسي قابل درمان است .
عوارض احتمالي
نارسايي هورموني و مرگ ، در صورت عدم درمان .
درمان
بررسي هاي تشخيصي ممكن است شامل آزمايش هاي خون براي ارزيابي سطح هورمون ها و عملكرد آنها، سي تي اسكن سر و راديوگرافي جمجمه باشد.
درمان با هدف برطرف كردن علت زمينه اي نارسايي هيپوفيز و تأمين جايگزين هورموني كافي انجام مي شود.
جراحي براي برداشتن تومورها يا لخته هاي خون ناحيه هيپوفيز، در صورت لزوم انجام مي گيرد.
بيمار بايد از يك دستبند يا گردنبند حاوي هشدارهاي طبي كه نشان دهنده كمبودهاي هورموني وي و راه درمان مناسب آنها باشد استفاده كند.
داروها
داروهاي هورموني براي جايگزين كردن هورمونهايي كه هيپوفيز توانايي توليد آنها را ندارد.
مسكن ها پس از جراحي
آنتي بيوتيك ها يا داروهاي ضدويروسي در مدتي كه عامل اين عارضه عفونت ها باشند.
فعاليت
در حد توان به فعاليت هاي خود ادامه دهيد.
رژيم غذايي
رژيم خاص نياز نيست .
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده تان داراي علايم نارسايي غده هيپوفيز باشيد.
بروز علايم عفونت پس از جراحي ، نظير تب ، بيحالي و درد عضلاني
اگر دچار علايم جديد و غيرقابل توجيه شده ايد . داروهاي تجويزي ممكن است با عوارض جانبي همراه باشند.
غده هيپوفيز در قاعده مغز قرار دارد. اين غده به عنوان ‹‹ غده رئيس›› شناخته مي شود، چون هورمون هايي را توليد مي كند كه بافت درون ريز واقـع در سـاير غده ها و اعضا را تحريك و كنترل مي كند. همچنين هورمون هايي را ترشح مي كند كه رشد بدن، حجم ادرار و انقباض رحم را در طول زايمان كنترل مي كنند.
آكرومگالي
علائم و نشانه هاي آكرومگالي
علائم و نشانه هاي بيماري آكرومگالي در افراد بسيار متفاوت و متنوع است. اما اين اطمينان وجود دارد كه با درمان بيشتر اين علائم برطرف شوند.
برخي از نشانه هاي اوليه احساس خستگي و خواب آلودگي است. افزايش سطح هورمون رشد سبب بزرگي دستها و پاها مي شود. علاوه بر آن اين بيماري بر وضعيت چهره نيز تأثير مي گذارد و گاه باعث برجستگي غيرمعمول چانه و فك مي شود، تعريق زياد بخصوص در خانمها و يا پوست چرب از جمله مشكلات اين افراد است. همچنين اين بيماران از احساس فشار و درد در دستهايشان رنج مي برند و در حدود 3/1 آنها مبتلا به ديابت هستند.
بزرگ شدن غده هيپوفيز ممكن است باعث سردرد شود. تحت فشار قرار گرفتن اعصابي كه از بالاي غده هيپوفيز عبور مي كنند سبب ايجاد مشكلاتي در ميدان بينايي مي گردد.
وجود اين تومور سبب كم كاري هيپوفيز مي شود و از آنجائيكه اين غده اعمال تخمدانها، بيضه، تيروئيد و غده آدرنال را در كنترل دارد، كم كاري آن علائمي چون ناتواني جنسي، ناباروري و دوره هاي قاعدگي نامنظم را ايجاد مي كند. البته غده تيروئيد و آدرنال كمتر تحت تأثير كم كاري غده هيپوفيز قرار مي گيرند.
با توجه به شناخت اين علائم توسط بيمار و خانواده او مي توان از پيشرفت و گسترش آنها جلوگيري نمود.
روش تشخيص آكرومگالي
پزشك انجام آزمايش قند خون را به شما توصيه مي كند. ميزان قند و هورمون رشد خون شما اندازه گيري مي شود، در صورتي كه مبتلا به آكرومگالي باشيد ميزان هورمون رشد بالاتر از مقدار طبيعي نشان داده مي شود.
اگر چنين باشد ساير هورمونها مورد بررسي قرار مي گيرند و در صورت كمبود، مقدار آنها، با دارو جايگزين مي شود. علاوه بر آن با انجام يك اسكن (MRI يا CT اسكن) اندازه غده هيپوفيز معين مي شود. ممكن است جهت واضح تر شدن تصاوير، از تزريق دارويي قبل از انجام اسكن استفاده شود.
آكرومگالي چگونه درمان مي شود
بر روي هيپوفيز، درمان با اشعه X، دارودرماني و يا تركيبي از همه اين موارد درمان شود. امروزه براي بيشتر بيماران (البته بسته به شرايط آنها) نخستين درمان، جراحي است.
هدف تمام روشهاي درماني كاهش توليد هورمون رشد و رساندن آن به حد طبيعي است كه سبب از بين رفتن علائم بيماري و بهبود وضعيت عمومي بيمار مي گردد.
غده هيپوتالاموس
هيپوتالاموس بخشي از مغز است كه با غده هيپوفيز ارتباط دارد. هيپوتالاموس، هورمون هايي به نام عوامل آزاد كننده را ترشح مي كند كه كاركرد هيپوفيز را كنتـرل مي كنند و به عنوان رابط بين دستگاه هاي عـصبي و غـدد درون ريز عمـل مي كنند.
غده پينه آل
غده پينه آل در عمق مغز قرار دارد. كاركرد دقيق آن هنوز مشخيص نيست. البته معلوم شده است كه اين غده هورموني به نام ملاتونين را ترشح مي كند كه گمان مي رود با چرخه روزانه خواب و بيداري مرتبط باشد.
غده هاي تيروييد و پاراتيروييد
غده تيروئيد با وزن تقريبى ۱۵ گرم به عنوان يكى از مهم ترين غدد درون ريز بدن است كه جلو گردن قرار دارد و هورمونهاي تيروييد را توليد و ترشح مي‌كند. اين غده به شكل پروانه‌اي است كه بالهاي آن در طرفين ناي گسترش يافته است.
اين غده با ساخت دو هورمون عمده (تيروكسين و تيرونين) در سال هاى نخست پس از تولد در تكامل مغز و پس از تولد در سوخت و ساز، رشد سلول هاى انسانى نقش دارد به نحوى كه در كشور هاى پيشرفته به دليل اهميت فعاليت اين غده نوزادان پس از تولد از لحاظ كاركرد طبيعى غده تيروئيد مورد ارزيابى و غربالگرى واقع مى شوند.
اگر اين غده دچار اختلال شود نمي‌تواند عملكرد مناسبي داشته باشد.
بيماري كم كاري تيروييد يعني زماني كه غده تيروييد قادر به توليد هورمون كافي نيست و در بيماري پركاري تيروييد اين غده بسيار فعال است و بيش از حد هورمون ترشح مي‌كند.
بيماريهاي غده تيروئيد
گواتر
اغلب اوقات با اين سئوال مواجه هستيم كه بين گواتر و تيروئيد چه فرقى است؟
تيروئيد يكى از غدد درون ريز بدن است و از اعضاى مهم بدن همه انسان ها است در حالى كه گواتر به معناى بزرگى غده تيروئيد است. اين بزرگى از خفيف تا شديد طبقه بندى مى شود كه مى تواند به صورت قرينه يا غير قرينه رخ دهد.بنابر اظهارات وى در يك تقسيم بندى ساده با سه نوع گواتر روبه رو هستيم.
1 -گواتر ساده ۲- گواتر كم كار ۳- گواتر پركار. شايع ترين گواتر در جوامع مختلف گواتر ساده است. در اين بيمارى در اكثريت موارد فرد بدون علامت است. فرد در معاينه فيزيكى داراى تيروئيد غير نرمال بوده ولى آزمايشات تيروئيدى طبيعى هستند كه گاهى بيماران با مشاهده آزمايشات طبيعى از درمان غافل مى شوند.
اما همين بيمارى در صورت علامت دار شدن يعنى بزرگ شدن بيش از اندازه تيروئيد علائم فشارى بر اعضاى مجاور ايجاد مى كند. (نظير احساس گرفتگى در گلو، اشكال در بلع و تنفس)بنابر اظهارات وى علت ايجاد گواتر كاملاً مشخص نيست اما كمبود يد به عنوان يكى از شايع ترين علل گواتر آندميك در سطح دنيا مطرح است.همچنين مشخص شده است برخى از ايمونوگلوبولين ها سبب تحريك سلول هاى تيروئيد و تسريع رشد آن مى شوند.
كم كارى غده تيروئيد ((هيپوتيروئيديسم))
غده تيروئيد تمام اعمال حياتى و متابوليكى بدن را كنترل مى كند و چنانچه دچار كم كارى يا پركارى شود اختلالات شديد و جدى جسمى و روانى ايجاد مى كند. محل طبيعى غده تيروئيد در قسمت جلوى گردن و در روى غضروف تيروئيددر ناحيه حنجره مى باشد. در شماره قبلى در مورد گواتر و بزرگ شدن غده تيروئيد مطالبى به آگاهى شما خوانندگان گرامى رسانديم;دراين شماره بدليل اهميت اين غده حياتى مطالب مختصرى در مورد هيپوتيروئيديسم يا كم كارى غده تيروئيد به نظر شما عزيزان مى رسانيم.
كم كارى تيروئيد يا هيپوتيروئيديسم تمام اعمال سلولهاى بدن و اعضاى مختلف بدن را شديدا مختل مى كند و وحشتناكترين اثر سو اين بيمارى بر روى سلولهاى مغز مى باشد كه منجر به عقب ماندگى ذهنى در نوزادان و كودكان مى شود و همچنين عقب ماندگى رشد جسمى و ناهنجارى در شكل ظاهرى بيمار را نيز باعث مى شود. هيپوتيروئيديسم بيمارى است بسيار خطرناك و در عين حال به راحتى قابل پيش گيرى مى باشد. پزشكان معمولا در مواجهه با هر نوزادى او را از نظر وجود علائم بالينى هيپوتيروئيدى بررسى مى كنند و در موارد مشكوك سريعا اقدامات پيشگيرانه را توصيه مى نمايند, بنابراين با توجه به
هيپوتيروئيديسم را در پى دارد بايستى اين بيمارى را جدى بگيريم. هيپوتيروئيديسم نوزادى يك مورد در هر 5000 - 4000 تولد شيوع دارد و درصورت تشخيص به موقع به سرعت به درمان پاسخ مى دهد. علل هيپوتيروئيدى در نوزادان وجود برخى بيماريهاى ژنتيكى, كمبود يد, فقدان تيروئيد در نوزاد, عملكرد نادرست غده, و غده تيروئيد نابجا و ناكافى از نظر توليد هورمون مى باشند كه بايد در برخورد با هر نوزاد مشكوك به هيپوتيروئيديسم به آنها فكر كرد.
بطور كلى هر نوع اختلال و اشكالى كه در سنتز و توليد هورمون تيروئيد رخ دهد مى تواند منجر به كم كارى تيروئيد شود. اگر كم كارى تيروئيد از بدو تولد باشد رشد و تكامل نوزاد به شدت مختل مى شود و اين اختلالات تكاملى منجر به عقب ماندگى ذهنى عميق مى شود. اينگونه اختلالات تكاملى راcretinism مى گويند.
