بخشی از مقاله
كودهاي مناسب براي شاليزار
كودهايي كه در مزارع شالي‌كاري بكار مي‌رود عبارتند از:
كودهاي سبز، كودهاي دامي و كودهاي شيميايي.
اين كودها را بايد در موقع مناسب به خاك اضافه كرد. اصولاً خاكي كه كمتر از 2 درصد مواد آلي داشته باشد از نظر حاصلخيزي ضعيف است، چنين خاكي از ثبات و استقامت خوبي برخوردار نيست. اين نوع خاك، آب و عناصر معدني مورد لزوم گياهان را نمي‌تواند در خود نگهدارد.
كود سبز:
كود سبز باقيماندة گياهان است كه پس از برداشت محصول قسمتي از آن در خاك باقي مي‌ماند و داراي اهميت زيادي براي حاصلخيزي خاك است مثل كلش و سبوس، برگ، ساقه و باقيماندة ريشه‌ها.
اضافه شدن مواد آلي به خاك توسط گياه بستگي به نوع كشت و آب و هوا دارد.
كلش به برگ و ساقة گياهان تيرة غلات گفته مي‌شود كه عمده‌ترين مواد اولية توليد كننده و قسمت آلي و هوموس خاك را تشكيل مي‌دهد و از نظر پتاس و كلسيم غني است. افزودن اين ماده در خزانه باعث افزايش مواد غذايي سطح خاك مي‌گردد. اكثر وزن كلش از مواد آلي تشكيل شده است، مقدار ازت آن نسبتاً كم بوده (حدود 5/0 درصد و حتي كمتر) ولي در صورت تجزيه مقدار آن افزايش مي‌يابد.
كلش داراي مواد شيميايي زيادي است ولي عموماً فاقد اسيد هوميك است كلش را مي‌توان مستقيماً به خاك افزود و يا اينكه ابتدا آنرا در محل مخصوصي تبديل به كود نمود و سپس به خاك اضافه كرد. هر تن كلش 250 كيلوگرم هوموس مي‌تواند توليد نمايد. بطور كلي هدف از استفاده از كود سبز بالا بردن حاصلخيزي خاك، افزايش هوموس و مقدار ازت خاك مي‌باشد. شخم كود سبز بايد سطحي باشد زيرا اگر شخم عميق صورت گيرد كلش در زير خاك بدون تخمير و پوسيدگي مانده و موجب اختلالاتي در خاك مي‌گردد.
كودهاي سبزي كه در شاليزار استفاده مي‌گردد عموماً شبدر و يا يونجه است، همچنين گياهان ديگري كه سازگار با شرايط رشد و نمو برنج باشند. گاهي اوقات از جلبك‌هاي آبي نيز براي افزايش ازت خاك بهره‌گيري مي شود.
اخيراً در يكي از كشورهاي آفريقايي توسط كود سبز توانسته‌اند عملكرد برنج را از 2 تن به 6 تن در هكتار برسانند.
در اين روش از گياه Sesbania rostrata متعلق به تيرة حبوبات (Leyuminosae) بعنوان كود سبز مورد استفاده قرار مي‌گيرد. غده‌هاي جذب كنندة ازت هم در ريشه‌ها و هم در قسمتي از ساقه آن وجود دارد. اين گياه را 50 روز قبل از كاشت برنج در خاك مي‌كارند سپس خاك را با ساقه و برگ و ريشة گياه فوق مخلوط نموده و شخم مي‌زنند و سپس نهال‌ها يا نشاءهاي برنج را روي آن مي‌كارند. با استفاده از اين روش 200 كيلوگرم ازت بخاك اضافه مي‌گردد.
با توجه به اينكه هر هكتار زراعت برنج در طول هر دورة رشد به 80 تا 150 واحد ازت نياز دارد و خاك برنجكاري بايد هميشه از عناصر مصرفي غني باشد مقدار ازت خاك نبايد از 2/1 در هزار هكتار كمتر باشد.
استفاده از كودهاي شيميايي ازت‌دار براي تأمين اين مقدار ازت به خاك برنجكاري هزينه‌هاي گزافي را مي‌طلبد. بر اين اساس محققين و پژوهشگران در كشورهايي نظير ژاپن، چين و ويتنام بعد از تحقيقات زياد متوجه شدند كه نوعي سرخس بنام آزولا (Azolla) كه از تيرة Salriniaceae مي‌باشد، وجود دارد كه بين اين گياه و نوعي جلبك همزيستي وجود داشته و جلبك بعلت جذب ازت موجود در جو يا ازتي كه بصورت محلول در آب وجود دارد هر ساله مقدار زيادي ازت در حدود 200 كيلوگرم ازت به خاك مي‌افزايد.
آزولا را چند ماه قبل از شروع كشت برنج در مزرعه يا شاليزار كشت مي‌‌كنند و پس از حدود 3 تا 4 ماه آن را با خاك كاملاً شخم مي زنند و سپس نشاءهاي برنج را روي آن مي‌كارند. گياه آزولا علاوه بر اينكه باعث افزايش ازت خاك مي‌گردد در كنترل علفهاي هرز نيز مؤثر و مفيد است، چون مانند لايه‌‌اي سطح آب را مي‌پوشاند.
همچنين آزولا باعث بهبود خصوصيات فيزيكي خاك نيز مي‌گردد ولي بايد توجه نمود كه در تعارض با برنج قرار نگيرد.
دورة رشد آزولا در هر مرحله حدود يكماه است كه در اين مدت 10 تا 15 تن محصول تر توليد مي‌نمايد كه در نتيجه 20 تا 40 گرم ازت حاصل مي‌گردد.
كود دامي:
استفاده از كود دامي براي خاكهاي شاليزار امري مهم و ضروري است كشاورزان بايد هر ساله كود دامي بخاك اضافه نمايند، زيرا كود دامي مهمترين منبع توليد هوموس خاك است كه در نتيجه موجب افزايش ازت خاك خواهد شد. هر تن كود مي‌تواند در حدود 10 كيلوگرم ازت به خاك بيافزايد كودهاي دامي از قبيل: كود اسب، كود گاو، كود گوسفند، كودهاي مخلوط قديمي و كود طيور مي‌توانند مورد استفاده قرار گيرند.
در آب و هواي مرطوب مانند گيلان كه رطوبت زياد است نبايد مقدار كود مورد استفاده از 10 تا 12 تن در هكتار تجاوز نمايد. بهترين مقدار مصرف كود دامي در زمينهاي هوموس رسي و يا ليموني 8 تا 10 تن در هكتار است در زمينهاي شني مانند شاليزارهاي اطراف سواحل دريا اين مقدار افزايش يافته و ممكن است بسته به درصد شن و فقير بودن خاك تا 20 تن در هكتار نيز برسد. كودهاي دامي داراي مواد آلي و معدني، عناصر پرمصرف از قبيل ازت، فسفر، پتاس، كلسيم، منيزيم، گوگرد، منگنز، بور، مس، روي و كوبالت مي‌باشد كه در غني سازي خاك شاليزار بسيار مهم بوده و در نتيجه باعث افزايش محصول برنج خواهد شد و هر ساله از پرداخت هزينة گزاف جهت تأمين كودهاي شيميايي پرهيز مي شود.
كود دامي را بايد در پاييز و قبل از رسيدن فصل سرما به خاك افزود. اين نوع كودها بايد كاملاً پوسيده باشند در غير اين صورت باعث رشد بي روية علفهاي هرز شاليزار شده و همچنين جذب آن نيز توسط گياه مشكل خواهد شد و سبب عوارض و بيماري نيز روي برنج مي گردد.
كودهاي شيميايي:
برنج در طول دورة رشد خود به سه نوع كود ازت، فسفر، پتاس نياز بيشتري نسبت به ساير عناصر دارد كه بايد در اين صورت بطريق صحيح و مناسبي در اختيار گياه قرار داده شود. همانطوري كه گفته شد افزودن هر كيلوگرم ازت، فسفر و پتاس به خاك مي‌تواند تا 10 كيلوگرم محصول توليد نمايد.
