دانلود مقاله ماهیان آب شیرین

بخشی از مقاله

ماهيان آب شيرين

مقدمه:
يكي از موارد مطالعه در آبهاي شيرين، شناسائي آبزيان مهم اقتصادي و نحوه زندگي آنهاست كه از ميان آنها ماهيان به دلايل اهميت شان در تغذيه انسان بيش از آبزيان ديگر مورد توجه مي باشند. ماهيان آب شيرين در حد محوري مورد مطالعه قرار گرفته اند كه كشف گونه هاي جديد در برخي مناطق ايران از جمعه استان چهار محال و بختياري، خوزستان، لرستان مويد اين واقعيت است (درخشنده 1379)

ايران در منطقه اي واقع گرديده كه از نظر جغرافياي جانواري بسيار حائز اهميت است. در مورد ماهيان ايران كه بسيار جالب توجه و متنوع هستند اطلاعات كمي درست مي باشد. حوزه هاي آبريز ايران جهت تنوع اقليمي تقسيمات مختص به خود را دارا مي باشند كه هر حوزه شاهد حضور ماهيان مختلف مي باشد. رودخانه ها بسته به اينكه داراي جريان تند يا كند يا درجه طول عرض جغرافيايي به تبع اندر چه ارتفاعي قرار داشته باشند جوامع زيستي متفاوتي دارند. به همين دليل در همه جا و در همه زيستگاه ها ممكن نيست. كه همه گونه ها يافت شوند. (درخشنده 1379)

شناخت ماهيان موجود در يك رودخانه (منطقه) و تهيه فهرستي از گونه هاي مختلف، قبل از هرگونه مطالعات لازم و ضروري مي باشد (وثوقي، 1373).
در ادامه ابتدا خصوصيات زيستگاه هاي آبي كه خطوط انتقال گاز از آنها عبور مي كند را ارائه داده، سپس تست و معرفي آبزيان مهم آن اكوسيستم اقدام مي شود.
1-استان بوشهر
1-1- خليج ناي بند
منطقه حفاظت شدهناي بند در 320 كيلومتري جنوب شرقي بوشهر در نزديكي بندر علويه حد فاصل عرض شمالي 27:13 تا و طول شرقي قرار گرفته است.
اين منطقه داراي وسعتي حدود 22500 هكتار به صورت دماغه اي در اراضي ساحلي منطقه دريايي از ارتفاع صفر تا حداكثر 150 متري سطح دريا واقع گرديده است. منطقه حفاظت شده ناي بند به دليل مجاورت با دريا و برخورداري از نقاط مرتفع پر شيب ساحلي، وجود دشت دشتهاي مسطح و پوشش گياهي مناسب از تنوع زيستي بالايي برخوردارند و مجموعه‌اي بي نظير از گونه هاي جانوري را در برگرفته و با سواحل صخره اي و مرجاني زيبايش زيستگاههاي متنوعي را براي حيات وحش به ويژه آبزيان و پرندگان مهاجر آبزي بوجود آورده است.
فهرست آبزيان مهم شناسايي شده در رودخانه ناي بند به شرح جدول زير مي‌باشد:
نام فارسي گونه نام‌خانواده نام علمي گونه رديف

خار و باله سفيد Chirocentrus nudurs 1
كفشك زبان گاوي Cynoglossus bilineaters 2
حشينه Dussmeria acuta 3
يال اسبي Eupleurogrammus mutieus 4

خرگوش ماهي Gerres filamentousus 5
پيكو Ilisha melastome 6
شبه شوريده Johnius malabaricus 7
سرخوي دم سياه Lutijanus malabaricus 8
گرگفام Montaxis grsndoculis 9
زمين كن Platycephalus indicus 10
گزيم Plotosus anguiliaris 11

راشگوي خالدار Polynemus sextarius 12
سوس منقوط Rhinobatus annulatus 13
سنگسر Pomadasys argenten 14
كريشو Saurida undosquamis 15

رزوك Scato phacus argus 16
كفشك راسترو Soles elongata 17
سه خاري Triacanthus indicus 18
شورت Sillaga maculata 19
قبارزد Upentus sulphureus 20

1-2- رودخانه مند
حوزه آبريز رودخانه مند در جنوب فارس و در چين خوردگي هاي رشته ارتفاعات زاگرس جنوبي قرار دارد و عمدتاً به وسيله استان هاي فارس و بوشهر پوشش مي يابد و تنها قسمت كوچكي از اين حوزه در استان هرمزگان واقع شده است. مساحت اين حوزه حدود 48000 كيلومتر مربع بوده و تقريباً 33000 كيلومتر مربع آنرا مناطق كوهستاني و 15000 كيلومتر مربع باقيمانده آن را دشت ها و كوهپايه ها تشكيل مي دهند.

طول رودخانه منئد از محل تلاقي دو شاخه قره آغاج و فيروز آباد و 210 كيلومتر و از سر چشمه قره آغاج 735 كيلومتر مي باشد. شيب بستر آن ملايم و پهناي آن به حدود 250 متر مي رسد. رودخانه داراي آب دائم بوده و در مواقع بارندگي در فصل زمستان عبور و مرور از آن تنها از روي پل ها و گدارهاي موجود انجام مي شود. بعلت عبور از اراضي نمكي و شور آب رودخانه در استان بوشهر شور گرديده و فاقد كيفيت مناسب براي كشاورزي مي شود لذا در قسمت سفلي مسير استفاده زراعي از آن به عمل نمي آيد. آبدهي ساليانه آن به طور متوسط در يك دوره 20 ساله حدود 7/1308 ميليون متر مكعب در محل قنطره اندازه گيري شده است.

ميانگين بارندگي سالانه در حوزه مند از 150 تا 700 ميليمتر متغير بوده و در بخش وسيعي از حوزه ميانگين بارندگي كمتر از 350 ميليمتر در سال مي باشد.
فهرست آبزيان مهم شناسايي شده در رودخانه مند به شرح جدول زير مي‌باشد:

نام فارسي گونه نام‌خانواده نام علمي گونه رديف
شيربت Barbus grypus Cyprinidae 1
گل خورك Periophthalmus Gobidae 2
كفال Liza SP. Mugilidae 3
سياه ماهي Capoeta SP. Cyprinid 4
- Nematolusa nasus Clupeidae 5
- Sillago silmama Sillaginidae 6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
1-3- رودخانه حله
حوزه آبريز اين رودخانه در قسمت جنوب باختري استان فارس و قسمتي از استان بوشهر و در چين خوردگي هاي زاگرس جنوبي قرار گرفته است. وقتي كهدو رودخانه دالكي و شاهپور در سيعد اباد كازرون واقع در باختر اين شهر بهم پيوستند ادامه جريان اين دو رودخانه را به نام حله مي نامند. در حقيقت رودخانه حله دنباله جريان رودخانه دالكي مي باشد.
حوزه آبريز آن حدود 21100 كيلومتر مربع مي باشد. اين رودخانه داراي رژيم آبدهي داغي، شيرين و با املاح نسبتاً زياد مي باشد. آبدهي ساليانه آن در يك دوره 15 ساله حدود 480 ميلي متر مكعب و حداكثر آبدهي لحظه اي در سيلابي ترين زمان به 900 متر مكعب در ثانيه مي رسد.
فهرست آبزيان مهم شناسايي شده در رودخانه حله به شرح جدول زير مي باشد:
نام‌فارسي‌گونه نام‌خانواده نام علمي گونه رديف

شيربت Babus grypus Cyprinidae 1
حمري Barbus luteus Cyprinidae 2
حمري Barbus sp. Cyprinidae 3
سياه ماهي Capoeta SP. Cyprinidae 4
شانك باله زرد Acanth Sparidae 5

گل خورك Periophthalmus waltoni Gobidae 6
كفال Liza SP. Mugilidae 7
مارماهي Mastacembelus mastaoembelus Mastacembelidae 8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
2- استان خوزستان
2-1- رودخانه زهره نام ديگر اين رودخانه هديجان مي باشد كه از دو شاخه اصلي به نام هاي مهليان و خيرآباد تشكيل شده است. حوزه آبريز اين رودخانه در سر آب به حوزه رودخانه اي قره آغاج و شاهپور نزديك بوده و در نزديك بوده و در جنوب باختري حوزه رودخانه خرسان واقع است. اين حوزه در چين خوردگي هاي جنوبي زاگرس مياني قرا ردارد. بخش عمده آن را مناطق كوهستاني تشكيل مي دهد. در بخش شمالي حوزه كوه سفيد با ارتفاع 3415 متر حوزه آبريز رودخانه زهره را از حوزه هاي كارون و مارون جدا مي كند. وسعت حوزه ‏آبريز زهره حدود 17150 كيلومتر مربع مي باشد كه حدود 14100 كيلومتر مربع آن را مناطق كوهستاني و باقيمانده آن را دشت ها و كوه پايه ها تشكيل مي دهد. شهرهاي اردكان (سپيدان)، نورآباد ممسني، دو گنبدان، هنديجان و دهشت از كانون هاي مهم شهري اين حوزه به شمار مي آيند.

طول رودخانه زهره 490 كيلومتر است. در مناطق مياني رودخانه تا انتهاي دشت زيدون در اثر كاهش شيب بستر آن عريض مي گردد در بخش انتهايي بين دهكده ده ملا و مصب رودخانه، در اطراف هنديجان بستر رودخانه پهن و ژرفاي آن زياد مي گردد و ماندرهاي مشخصي پيدا مي كند. پهناي رودخانه 200 و ژرفاي آن 3 متر مي رسد. رودخانه زهره داراي آب دائم بوده و در محلي كه به نام فهليمان ناميده مي شود كيفيت آن براي آبياري مناسب مي باشد. گرچه ازآب آن در امر كشاورزي استفاده مي شود ليكن به علت عميق بودن بستر آن نسبت به زمين هاي اطراف اين استفاده محدود مي باشد.

ميزان آبدهي متوسط ساليانه آن د ريك دوره 32 ساله 822 ميليون متر مكعب و آبدهي آن در سال 65/64 حدود 4/2408 ميليون متر مكعب بوده است. ميانگين آبدهي لحظه اي آن در ده ملا 81 متر مكعب در ثانيه و حداكثر آن 2002 متر مكعب در ثانيه اندازه گيري شده است.

در مناطق كوهستاني و مياني به ويژه در حوزه آبريز رودخانه شيو به دليل وفور نزولات جوي و مساعد بودن شرايط اقليمي پوشش جنگلي وجود دارد ولي متراكم و پر درخت نيست. بارندگي ساليانه در حوزه آبريز اين رودخانه از 200 تا بيشتر از 800 ميليمتر بوده و به علت وجود مناطق مرتفع رژيم رودخانه برفي- باراني بارش كلي در زمستان و دوره خشك در تابستان مي باشد.

فهرست آبزيان مهم شناسايي شده در رودخانه زهره به شرح جداول زير مي‌باشد:
نام‌فارسي‌گونه نام‌خانواده نام علمي گونه رديف
صبور Tenualosa ilisha Clupeidae 1
غنره- بج-سونگ Barbus esocinus Cyprinidau 2
شيربت Barbus grypus Cyprinidau 3

توميني Capoeta trulta Cyprinidau 4
بوتك‌دهان بزرگ Cyprinion mac rostumum Cyprinidau 5
بوتك‌دهان‌كوچك Cyprinion kais Cyprinidau 6
گل خورك Garra rufa Cyprinidau 7
بياح Liza `abu Mugilidae 8
بياح Liza shubviridis Mugilidae 9
10
11
12
13
14
15
16
17

2-2-رودخانه مارون و جراحي
اين رودخانه دومنين شاخه عمده رودخانه جراحي بوده و در حقيقت رودخانه جراحي دنباله جريان آن مي باشد. حوزه آبريز اين رودخانه در حد فاصل رودخانه هاي كارون و زهره بوده و از كوه هاي شوروم واقع در جنوب لردگان سرچشمه مي گيرد. بيشترين قسمت حوزه آبريز اين رودخانه كوهستاني و مرتفع مي باشد ولي پست تر از حوزه آبريز رود كارون است.
ظوب اسن زودخانه 310 كيلومتر و وسعت حوزه آبگردان بالغ بر 5200 كيلومتر مربع مي باشد. رودخانه مارون داراي آب دائمي بوده و رژيم آن باراني و برخي است. آبدهي سالانه آن در يك دوره 17 ساله 576 ميليون متر مكعب و ميزان لحظه اي آن 1068 متر مكعب در ثانيه است.

فهرست آبزيان مهم شناسايي شده در رودخانه مارون به شرح جداول زير مي‌باشد:
نام‌فارسي‌گونه نام‌خانواده نام علمي گونه رديف
شلج Aspius ureax Cyprinidae 1
شيربت- شبوط Barbus grypus Cyprinidae 2
گطان- سس زردباله Barbas xanthopterus Cyprinidae 3

توريستي Capeta trutta Cyprinidae 4
گل خورك Garra nufa Cyprinidae 5
گربه ماهي Glyptothorax silviae Sisaridae 6
ابوشلمبو Heleropneustes fassilis Heteropneustidae 7

مارماهي Mastacembelus masta Mastacembelidae 8
كپور معمولي Cyprinus carpo Cyprinidae 9
نسبي Barbus sharpei Cyprinidae 10
كپور پوزه دار Condrostoma nassus Cyprinidae 11

ماهي بركه‌اي Carassius Carassius Cyprinidae 12
Copotea tinca Cyprinidae 13
گربه ماهي Silurus aristotalis Situridae 14
گامبوزيا Cambusia affinis Poecilidae 15
لوچ Cobitis SP. cobitidae 16
سگ ماهي Nema chalius SP. cobitidae 17

فهرست آبزيان مهم شناسايي شده در رودخانه جراحي به شرح جدول زير مي‌باشد:
نام‌فارسي‌گونه نام‌خانواده نام علمي گونه رديف
شلج Aspius ureax Cyprinidae 1
سونگ Barbus esocinus Cyprinidae 2
- Barbas rajanorum Cyprinidae 3

نسبي Barbus sharpei Cyprinidae 4
سياه ماهي Copoeta burroisi Cyprinidae 5
توينسي Copoeta trutta Sisaridae 6

سياه ماهي Copoeta damasina Heteropneustidae 7
ماهي حوض Carassivs carassivs Mastacembelidae 8
شانك باله زرد Carasobarbus luteus Cyprinidae 9
شاه كولي Chalcalburnus mossulensis Cyprinidae 10
نازك Chondrostoma regivm Cyprinidae 11
بوتك دهان بزرگ Cyprinion macrostomas Cyprinidae 12
- Cyprinion watsoni Cyprinidae 13
كپور معمولي Cyprinion carpio Situridae 14

گل خورك Garra ruffa Poecilidae 15
- Tor grypus cobitidae 16
سگ ماهي Noemacheilus cobitidae 17
گربه ماهي Parasilurus triostegus Siluridae 18
گربه ماهي Silurus glanis Siluridae 19
گربه ماهي Glyptothora silviae Siluridae 20

ابوشلمبو Heleropenevustes fossilis Heteropeneustidae 21
بياح Liza abo zauduny Mugillidae 22
مارماهي Mastacembelus mastacembelus Mugillidae 23
گربه ماهو Glyphothorax SP. Sisiridae 24
گربه ماهي هندسي Heleropeneutes SP. Heteropeneustidae 25




اين رودخانه داراي آب دائمي بوده و در 2 كيلومتري جنوب روستاي دره وران محل مناسبي براي احداث سد و ذخيره آبهاي آن وجود دارد.
2-3-رودخانه كارون

يكي از بزرگترين و طويل ترين رودخانه هاي ايران و حوزه آبريز خليج فارس و درياي عمان بوده و آبهاي مناطق وسيعي از كشور را جمع آوري و به خليج فارس مي رساند. حوزه آبريز كارون توسط استان هاي خوزستان، لرستان، چهارمحال بختياري، كهكيلويه و بوير احمد پوشش مي يابد. سرچشمه اوليه رودخانه و شاخه هاي اوليه و پر آب آن در كوه هاي زاگرس مركزي و كوه هاي زرد كوه بختياري قرار دارد. رودخانه از دره هاي تنگ و عميق در سرچشمه، تابسترپهن و گسترده در جلگه خوزستان جريان يافته و پس از تلاقي با اروندرود وارد خليج فارس مي گردد.

هنگامي كه رودخانه هاي كيار، آب كوهرنگ و آب جونقان كه هر سه از ارتفاعات باختري اصفهان سرچشمه مي گيرند در محلي به نام بهشت آباد به يكديكر مي پيوندند رودخانه كارون تشكيل مي گردد. كارون پس ا زعبور از اين منطقه وارد دشت اردل و منطقه اي سخت كوهستاني مي شوند. شاخه مهمي مانند آب ونك را ضميمه خود مي نمايد و به باختر روانه مي گردد. ارتفاعات شمالي لدرگان را طي نموده و چند شاخه مهم ديگر مانند آب بازفت، لردگان و خرسان را دريافت مي نمايد. رود خرسان بزرگترين شاخه كارون در اين قسمت مي باشد و داراي حوزه آبگير صعب خرسان را دريافت مي نمايد. رود خرسان بزرگترين شاخه كارون در اين قمست مي باشد و داراي حوزه آبگير صعب العبور و كوهستاني مي باشد.

كارون س از تلاقي با خرسان به شمال باختري روانه مي گردد. از صفحات شمالي شهرستان ايذه مي گذرد و قوسي به شمال زده و دوباره به جنوب باختري روانه مي گردد. وارد منطقه مسجد سليمان، لالي و گتوند مي شود. تا اين نقطه كارون شاخ هاي متعدد ديگري را از ارتفاعات اطراف دريافت مي نمايد.
طول رودخانه كارون 890 كيلومتر بوده و وسعت حوزه آبريز آن 66930 كيلومتر مربع مي باشد. پنها و ژرفاي آن متفاوت مي باشد و از 250 تا 900 متر تغيير مي كند. حجم آب ساليانه آن 24 ميليارد متر مكعب و آبدهي متوسط لحظه اي آن 5/736 متر مكعب در ثانيه است.