بخشی از مقاله

مسجد جامع قزوین

نگاهی به قزوین
قَزوین شهری در استان قزوین در ایران است. این شهر مرکز این استان و نیز مرکز شهرستان قزوین می‌باشد
استان قزوين؛ به سبب تاريخ غني و سرنوشت پر فراز و نشيب تاريخي خود از بناهاي باقدمت و با ارزشي برخورداراست كه همگي داراي ارزش هاي جهانگردي هستند.

ويژه گي هاي خاص جغرافيايي و باستاني, سابقه صدسال پايتختي ايران و روحيه هنرمندانه مردم اين ديار, سبب وجود بناهاي تاريخي و مكان هاي ديدني بسياري دراين استان شده است. موانع طبيعي مانند كوه هاي سربه فلك كشيده و دره هاي ژرف به انتخاب اين سرزمين براي ايجاد استحكامات دفاعي و قلعه هاي استواردرطول تاريخ انجاميده و سبب شده مشهورترين قلعه هاي تاريخي ايران در اين خطه از ايران شكل بگيرد.

ديدارازسرزمين قلعه ها؛ گردشگران را به هزار توي تاريخ مي برد و شوق ديداراز قلعه هاي اسرار آميز و با شكوه حسن در گازرخان، لمبسر در رازميان، بيدلان در شيركوه، نويزر شاه در گرمارود، اوغلان قز قلعه در تارم و… همه ساله گردشگران بسياري از خارج و داخل ايران را به اين منطقه مي كشاند.


مسجدهاي مشهور, كهن و كم نظيري دراستان قزوين وجود دارد كه شيوه هاي معماري و هنر دوره هاي مختلف را مي توان در آن به نظاره نشست. مسجد جامع كبير يكي از كهن ترين و كم نظيرترين مساجد ايران به شمار مي رود كه مناره‌های با شكوه، ايوان‌های بلند، گچ بری نفيس وساختمان با شكوه آن نشانگر بهترين سبک معماری دوره‌های سلجوقی و صفوی است.

سبک ساختمان مسجد سنجيده, نشان می دهد كه بنای اوليه آن آتشكده ای بوده كه بعدها به مسجد تبديل شده است. سردرعالي قاپو نيز يكی از بناهای مهم دوره صفويه در قزوين است كه باعمارت‌ و باغ‌ زيباي خود ميزبان گردشگران است.


مجموعه بازار قزوين با معماری جالب و قديمی خود كه به دوره صفويه منسوب مي شود، يكی از مكان‌های ديدنی قزوين است كه سراها و تيمچه هاي متعدد در آن مشغول عرضه انواع كالاها هستند.

درحال حاضر ‌سرای سعديه از وسيع‌ترين و كامل‌ترين سراهای بازار قزوين و سرای حاجی رضا؛ بنايی بسيار عالی و وسيع است كه حياطی بزرگ دارد. حضور مردم مختلف از صبح تا غروب در اين بازار, نه تنها جلوه هاي زندگي عمومي را به نمايش گذاشته بلكه نيازهاي خريد سوغاتي گردشگران را نيز برطرف مي كند.


گازرخان از روستاهای معروف ناحيه الموت قزوين به شمار می رود كه در آن بيش از هر چيز چهار چنار كهن سال در ميان ميدان ده جلب توجه می نمايد و براي گردشگران جذاب و ديدني است. برج‌های خرقان درمحوطه وسيعی به فاصله كمی از يک ديگر قرار گرفته‌اند و به جهت شباهتي كه با هم دارند براي گردشگران جالب و ديدني است.

شهر قزوين در گذشته هشت دروازه داشته كه امروزه تنها دو دروازه كوشک و تهران باقی مانده اند واز جاذبه هاي گردشگري منطقه قزوين به شمار مي آيند.

قزوين هم چنين به واسطه موقعيت ترانزيتي خود از گذشت هاي و در مسير راه قرار داشتن كاروان هاي تجاري از قسمت هاي مختلف كشور؛ داراي كاروان سراهاي زيادي بوده كه بيش تر آن ها در دوره صفويه ساخته شده اند.


به علت استقرار ارامنه در قزوين از نخستين سال هاي قرن هفدهم ميلادي؛ كليساهاي متعدد و زيبايي دراين استان قرار گرفته اند كه همواره مورد بازديد گردشگران داخلي و خارجي قرار مي گيرند.

استان قزوين با تمام بناهاي تاريخي, ديدني, طبيعي, اجتماعي و فرهنگي خود همواره در انتظار گردشگران داخلي و خارجي است.

معماری مسجد جامع قزوین
مسجد جامع قزوین یکی از کهن ترین و کم نظیرترین مساجد ایران به شمار می رود که شیوه های معماری و هنرمندی ادوار مختلف را می توان در آن مشاهده کرد.

"مقصوره کهن" یا "طاق هارونی"، قدیمی ترین بخش از بنای جامع عتیق قزوین است که به دهلیز ورودی آن متصل بوده و توسط هارون الرشید در سال 192 ه. ق. بنا شده است. گفته می شود که شالوده مسجد بر روی آتشکده ای بنا شده است.

مسجد جامع قزوین؛ قزوین
گنبد آجری دوپوش و شبستان جنوبی مسجد به وسیله امیر خمارتاش عمادی در سال های 500 تا 509 ه. ق. بنا شده و دارای پنج کتیبه نفیس گچ بری شده به خطوط ثلث، نسخ و کوفی است که از شاهکارهای هنر ایرانی محسوب می شود.

مسجد جامع قزوین؛ قزوین
در روزگار شاه طهماسب، ایوان شمالی و مناره های کاشی کاری شده نفیس مسجد ساخته شده و ایوان جنوبی در زمان شاه عباس دوم به مدخل مقصوره خمارتاشی ملحق شد. ایوان غربی نیز به دستور شاه سلیمان صفوی بنا گشته است.


مسجد جامع قزوین؛ قزوین
از ویژگی های ممتاز این مسجد علاوه بر داشتن هشت شبستان بزرگ در چهار طرف حیاط، یک شبستان زیرزمینی در ضلع جنوب غربی مسجد است که بنای آن توسط سعدالسلطنه در روزگار قاجار پایان یافته است.


پیشینه تاریخی
كاوش ها و يافته هاي باستان شناسي در دشت قزوين، نشانگر مرحله يكجانشيني و كشاورزي در هزاره هفتم قبل از ميلاد و برخورداري ساكنان آن از صنايع اوليه و نظام اجتماعي است.

منازل مسكوني ، معبد ، كارگاه هاي صنعتي ، اشياي زينتي ، مجسمه ها ، انبارهاي غلات و... از تمدن دير پاي مردمان اين ناحيه در هزاران سال پيش حكايت دارند .


قزوين را در نوشته هاي قديم اروپاييان شهر باستاني " آرساس " يا " آرساسيا " و در تاريخ يونان شهر قديمي " راژيا " ناميده اند . قرار گرفتن آن بر سر راه " جاده ابريشم " سرنوشت قزوين را با فراز و فرودهاي تلخ و شيرين گره زده است.

منطقه كاسپين كه از روزگاران پيشين،سرزميني آ‌باد و پرجمعيت بود، در زمان ساساني رونقي ديگر يافت و با بناي شهرستان شاپوري- كه آن را شادشاپور نيز مي خواندند – چهره اي متفاوت پيدا كرد و به خاطر موقعيت ويژه اش، پذيراي نظاميان و جنگاوران سلحشور هم شد و از قلعه و برج و بارويي مستحكم برخوردار گشت.

روند شهرسازي و گسترش مناطق مسكوني در قزوين، پس از ورود اسلام به اين سرزمين در سال 24 هجري شتابي دو چندان گرفت و در مدتي كوتاه به عنوان “ باب الجنه” يا “ دروازه بهشت” ناميده شد. به روايت بلاذري در فتوح البلدان سعيدبن عاص بن اميه در سالهاي پيش از 35 هجري قزوين را “ شهري استوار و آباد” مي كند

و ورود چهار هزار تن از مسلمانان به فرماندهي ربيع بن خثيم در سال 36 هجري با فرمان اميرالمومنين علي(ع) سيماي قزوين را دگرگون مي سازد.

اقدام محمدبن سنان عجلي در حدود سال 90 هجري گام بزرگ ديگري در توسعه شهر محسوب مي شود و زمينه ساز ساخت دو شهرك مهم “ مباركيه و مدينه موسي “ در كنار شهر كهن قزوين در سالهاي پيش از 169 هجري مي گردد.

به دنبال سفر هارون الرشيد در سال 192 هجري به ايران و مشاهده پاكبازي مردمان شهر، به دستور وي مسجد جامع عتيق قزوين بنا شده، بارويي گرداگرد شهرك هاي اقماري پيرامون قزوين كشيده مي شود و چنان كه ابن فقيه همداني و رافعي گزارش كرده اند،

كلان شهر قزوين شكل مي گيرد. وسعت شهر قزوين در سال 253 هجري را مي توان از روايت تاريخ گزيده دريافت كه پس از بركشيدن حصار شهر توسط موسي بن بوقا، داراي دويست و شش برج و هفت دروازه بوده است. تعمير باروي شهر در سال 373 هجري به وسيله صاحب بن عباد – وزير دانشمند آل بويه – و بناي صاحب آباد در شمال شرقي شهر،

بازسازي آن در سال 411 توسط امير شريف ابوعلي جعفري، اقدامات گسترده عمراني امير خمارتاش عمادي در دهه نخستين سده ششم و ساخت باروي تازه اي از آجر به سال 527 نشان از توسعه دائمي شهر دارد . انتخاب الموت به عنوان مركز اسماعيليان نزاري و چالش هاي فرهنگي ، سياسي و نظامي مربوط به آن ،

منطقه قزوين را حدود 200 سال به كانون اصلي رويدادهاي مهم كشور تبديل كرد و بارها شاهد لشكر كشي هاي ميليوني و آثار ويرانگر آن بود . هرچند اميران سلجوقي ناگزير از فعاليت هاي عمراني نيز بودند و آثار پراكنده سلجوقي در جاي جاي استان نشانگر اين نكته و گسترش قزوين در قرن ششم هجري است . مولف “ آثار البلاد” قزوين را در آغاز قرن هفتم – پيش از حمله مغول –چنين توصيف كرده است: “ شــهري بسيــار بزرگ و پر جمعيت است.

در دشتي بسيار پهناور و هموار بنا شده و مهندسان در بناي شهر نقشه اي كشيده اند كه نظيرش وجود ندارد. زيرا دو شهر است يكي در آغوش ديگري آرميده. شهر كوچك را كه در وسط قراردارد شهرستان مي نامند كه براي خود دروازه و بارو دارد.

شهر بزرگتر كه پيرامون شهرستان واقع شده داراي برج و باروي ديگري است. باغستان ها و تاكستان ها گرداگرد باروي خارجي شهر دوم را فراگرفته و پس از آن كشتزارهاي سرسبز دو شهر را در بر دارد و دو رودخانه ديزج و ارنزك از آن مي گذرد”. وسعت اين شهر در هنگامه حمله ويرانگر مغول به ايران به حدي رسيده كه به گزارش مستوفي در ظفرنامه افزون از يك ميليون نفر جمعيت داشته است.

شهر قزوين در دوره ايلخاني پس از ركودي نسبي دوباره زندگي خود را باز مي يابد و چنان كه جهانگردان آورده اند در زمان تيموريان پس از سمرقند بزرگترين و آبادترين شهر ايران بوده است.

انتخاب قزوين به عنوان تختگاه صفويان در قرن دهم علاوه بر بازنمايي اهميت شهر، دوره درخشاني از عمران و توسعه شهري را رقم مي زند كه درآثار سفيران و بازرگانان غربي كه به ايران آمده اند مشهود است. طراحي و ساخت نخستين خيابان ايراني ، چهارباغ ها، ميدان ها، كاخ ها، مدارس، مساجد، بوستان هاي شهري و … كه به الگويي براي شهرسازي در سراسر ايران تبديل شد از اين شهر آغاز مي گردد.

حتي انتقال پايتخت در قرن يازدهم نيز رنگ فراموشي به آن نمي زند و تا پايان دوره افشاريان شاهد سازه هاي فراواني در جاي جاي شهر هستيم كه عمارت باشكوه ايوان نادري از آن جمله است.

در سراسر دوره قاجاريه، قزوين به عنوان يك منطقه حاكم نشين مستقل مرتبط با پايتخت مطرح بود و با وجود ركود نسبي اقتصاد و فرهنگ در آن دوره از اندك مراكز پر رونق و تپنده ايران به شمار مي رفت. پايداري قهرمانانه مردم اين سامان در برابر هجوم سپاه خونخوار مغول و يورش ويرانگر تيمور، به ويژه وارد كردن نخستين شكست به مهاجمان افغاني در دشت قزوين پس از سقوط اصفهان از نقش انكار ناپذير قزوينيان در تاريخ ايران حكايت دارد .

مشاركت مردم قزوين در نهضت ضد استبدادي مشروطه سر آغاز فصل نويني در تاريخ معاصر كشور ماست كه تا انقلاب اسلامي تداوم مي يابد.

پس از بي مهري هاي دهه دوم و سوم در چهاردهمين سده خورشيدي و تخريب بناهاي شكوهمندي همچون ايوان و حياط نادري، عمارت خورشيد، عمارت ركنيه، دروازه ها و … ، رفته رفته استان قزوين به سوي عمران شهري گام برداشت واين روند با استق

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید