دانلود مقاله مقیاسهای اندازه گیری

بخشی از مقاله

مقیاسهای اندازه گیری

در اندازه گیری ویژگی ها یا صفات اشخاص یا اشیا ،اعداد یا نمراتی با آنها نسبت داده می شوند
تعریف مقیاس:
مجموعه ای عدد یا نمادهای دیگر است که ویژگی های آنها بر ویژگی های تجربی اشیائی که اعداد به آنها نسبت داده می شوند منطبق است
سطوح یا انواع مقیاسهای اندازه گیری:
در چهار سطر از ساده به پیچیده بسته بندی می شوند:
1- اسمی

2- ترتیبی

3- فاصله ای
4- نسبتی
مقیاسهای اسمی: پایین ترین سطح یا ساده ترین نوع اندازه گیری را معرفی می کند و به دو صورت مورد استفاده قرار می گیرد:
1- اسم گذاری: در این مقیاس از ارقام و اعداد برای اسم گذاری و یا نام گذاری و تشخیص اشیا و افراد استفاده می شود مانند شماره بازی کننان تیم فوتبال یا شماره خیابانهای شهرها
2- طبقه بندی: در مقیاس اسمی علاوه بر نام گذاری از اع

داد و ارقام برای طبقه بندی اشیا و افراد نیز استفاده می شود مانند اینکه طبقه بندی افراد به هنجار و ناهنجار است که از آن مثلاً عدد 1 فرد هنجار و عدد 2 فرد ناهنجار را معرفی می کند. یا در علوم رفتاری متغییر هایی مانند جنس، نژاد، ملیت، و مذهب و غیره را به مقیاس اسمی نشان می دهند مثل نژاد سیاه را به صورت سیاه = 1 سفید = 2 ضر

ب = 3
مقیاس ترتیبی: دسته ای از افراد یا اشیا با توجه به یک صفت از بزرگ به کوچک مرتب می شود. معلوم نیست که هریک از این افراد و اشیا ، به مفهوم مطلق چقدر از آن صفت را دارد مشخص نیست که این اشیا یا افراد از لحاظ صفت مورد اندازه گیری ، چه مقدار از یکدیگر فاصله دارند.
مثال برای مقیاس ترتیبی:
مرتب کردن دانش آموزان یک کلاس به ترتیب قد و شماره گذاری آنها از کوتاهترین به بلندترین یا از بلندترین به کوتاهترین فرد است.
اگر هدف از اندازه گیری انتخاب بهترین فرد یا مناسب ترین شی و از این قبیل باشد مقیاس ترتیبی مناسب است.
مثال دیگر برای مقیاس ترتیبی، پرسش نامه استرس زندگی هولمز و راهه می باشد.
در این پرسش نامه تعداد تغییرات زندگی فرد در شش ماهه گذشته با هم جمع می شوند مانند ازدواج ، تغییر محل سکونت، تغییر شغل و غیره اگر کسی در این پرسش نامه نمره 20 گرفته از کسی که نمره اش 17 است استرس یا فشار روانی بیشتری داشته است.
در نقیاس ترتیبی درباره تفاوت بین نقاط مقیاس هیچ گونه اطلاعی موجود نیست این یک ویژگی مهم مقیاس ترتیبی است.
عملیات مجاز آماری دریافتی درباره مقیاس ترتیبی:
در این مقیاس عملیات بیشتری از مقیاس اسمی مجازند ، با وجود این عملیات مورد نیاز یک مقیاس ضرب اندازه گیری در این مقیاس نیز مجاز نیستند
مقیاس فاصله ای: مقیاس فاصلیه ای مقیاسی است که:
1- رتبه اشیا یا افراد با توجه به یک صفت شخص است
2- معلوم است که اشیا یا افراد از لحاظ صفت مورد اندازه گیری چه مقدار از یکدیگر فاصله دارند.
3- اما هیچ نوع اطلاعی راجع به مقدار مطلق صفت مورد نظر برای هیچ یک ازاشیا یا افراد در دست نیست.
وجه تمایز مقیاس فاصله ای از مقیاس ترتیبی این است که در این مقیاس فاصله های بین واحدها معلوم و برابر هستند در صورتی که در مقیاس ترتیبی فاصله ی بین واحدها علوم نیست.
مثال: اگر قد دانش آموزان یک کلاس را از قد متوسط دانش آموزان کلاس اندازه گرفت ، بدین طریق که قد متوسط را صفر انتخاب کرد و کسانی که قد بلندتر از متوسط دارند

را با اعداد مثبت و دانش آموزانی را که قد کوتاه تر از قد متوسط دارند با اعداد منفی مخص کرد.
مثال دیگر مقیاس فاصله ای در دماسنج های سانتی گراد و فارین هایت هست در این دماسنج های صفر به صورت قراردادی است اما فاصله 5 ، 10، 15 و غیره در تمام طول مقیاس همواره یکسان است. عملیات مجاز آماری و ریاضی در مقیاس فاصله ای :
در این مقیاس فاصله بین اعداد مساوی است و در نتیجه این مقیاس از یکی از ویژگیهای مهم یک مقیاس خوب اندازه گیری برخوردار است لذا همه محاسبات آماری و غالب محاسبات ریاضی را درباره آن می توان انجام داد
مقایسه مقیاس ترتیبی با مقیاس فاصله ای :
در مقیاس ترتیبی و مقیاس فاصله ای شباهتهای زیادی وجود دارد مثلاً در یک پرسش نامه رضایت شغلی سوالی نظیر اینکه : شغل من رضایت بخش است که پاسخ دهنده برای آن اعداد از 1 تا 5 را که معرف کاملاً مخالفم ( 1) مخالفم(2) نظری ندارم (3) موافقم (4) و کاملاً موافقم (5) هستن برمی گزیند این طبقات پاسخ
ترتیب توافق را نشان می دهد اما درباره فاصله بین طبقات که لازمه مقیاس

فاصله ای است هیچ اطلاعی در اختیار ما قرار نمیدهد .
ابزارهای اندازه گیری نظیر پرسش نامه های نگرش سنج مقایسه های ترتیبی هستند اما معمولاً آنها را مقیاسهای فاصله ای مورد استفاده قرار می دهند  از مقیاس فاصله ای است که در آن اطلاعات مربوط به فاصله بین نقاط مقیاس گم شده است
مقیاس نسبتی:
مقیاس نسبتی یا نسبی مقیاسی است که در آن:
1- رتبه اشخاص با توجه به یک صفت معلوم است
2- فاصله بین اشخاص معلوم است
3- علاوه براینها فاصله ی حداقل یکی از اشخاص از یک صفر مطلق نیز معلوم است مهم ترین مقیاس نسبی همان مقیاس اعداد از صفر تا بینهایت است.
اندازه گیری طول وزن حجم و سایر صفات فیزیکی اشیا با مقیاس نسبی عملی اسست. اما اندازه گیری متغیرهای روانی و پرورشی با این مقیاس به ندرت مسیر است.
خلاصه ویژگیهای مهم مقیاسهای چهارگانه اندازه گیری
مقیاس ویژگیها
وجود ترتیب در طبقات خواص مساوی طبقات وجود صفر مطلق عملیات مجاز آماری عملیات مجاز ریاضی
اسمی - - - نما(تعیین طبقه ای که بیشتر از بقیه عضو دارد) هیچ یک از چهار عمل اصلی
ترتیبی + - - نما، فراوانی، میانه ضریب همبستگی اسپیرمن هیچ یک از چهار عمل اصلی
فاصله ای + + - همه عملیات آماری جمع، تفریق
نسبی + + + همه عملیات آماری همه عملیات ریاضی

چهار مقیاس اندازه گیری از لحاظ تعریف و ویژگیها از هم قابل نمایزند، این حال در کار سبت به مسائل انسانی غالباً به خوبی تمایز پذیر نیستند.
از آنجا که درباره نوع مقیاس مورد استفاده در میان صاحب نظران توافق قطعی وجود ندارد به شخص استفاده کننده از وسیله اندازه گیری مربوط است که تعیین کننده چه مقیاسی را مورد استفاده قرار دهد.
مقیاس گسسته :

مقیاسی که در آنها متغییر مورد نظر تنها می تواند یکی از ارزشهای معین را به خود اختصاص دهد مقیاسهای گسسته یا مجزا نام دارند. ویژگیهای مهم این نوع مقیاس هاتساوی واحدهای شمارش آنها در طول مقیاس است.
متغییرهای دیگری که معرف مقیاس گسسته عبارتند از:
جنس ،تأهل ، سطح تحصیلات، تعداد سوالات درست و غی

ره
نکته دیگر این که در مقیاس گسسته الزاماً با اعداد درشت سر و کار ندارد مثلاً می تواند بین اعداد 5/0 فاصله باشد اما بین 5/0 تا 1 عدد دیگری قرار نمی گیرد.
مقیاس پیوسته:
بر خلاف مقیاس گسسته یا مجزا، در مقیاس پیوسته متغیی مورد نظر می تواند در فاصله بین نقاط مقیاس هر تعدادی ارزش را به خود اختصاص دهد .
متغییرهایی که معرف مقیاس پیوسته هستند عبارتند از: سرعت، زمان، طول، وزن، هوش، پیشرفت تحصیلی،استعداد ریاضی ، نگرش
اندازه گیری از متغییرهای گسسته یا مجزا همواره دقیق و قطعی است مانند اندازه های بدست آمده از متغییرهای پیوسته همیشه تقریبی هستند
ویژگی مهم مقیاسهای پیوسته تساوی واحدهای اندازه گیری است
حدود واقعی اعداد:
حدود واقعی ارزش عددی یک متغییر پیوسته برابر است با آن عدد به اضافه و منهای نصف واحد اندازه گیری.
مثال : اگر وزن یک تو روی یک وزنه خانگی در ربع سوم فاصله بین 60 و 61 کیلو گرم باشد وزن او 61 اعلام می شود این حدود واقعی وزن او 50/61 تا 50/61 می باشد.
گرد کردن:
در گرد کردن دو سوال زیر را باید جواب دهیم:
1-تا چند رقم اعشاری باید پیش برویم
2-چگونه تصمیم بگیریم که آخرین رقم اعشاری چه رقمی باشد

رونیون و هابر برای سوالهای بالو قاعده زیر را پیشنهاد داده اند:
"پس از هر عمل ریاضی تا سه رقم اعشاری بیشتر از آنچه در اصل وجود داشته است پیش بروید و تا دو رقم اعشاری گرد کنید"
اگر عدد اصلی بدون اعشار باشد، نتیجه عملیات را باید تا سه رقم اعشاری پیش ببریم و در رقم دوم گرد کنیم. اکر عدد اصلی دارای یک رقم اعشاری باشد تا چهار رقم اعشاری پیش می رویم و در رقم سوم گرد می کنیم و الی آخر.
برای گرد کردن : اگر رقم بعد از رقم مورد نظر بیشتر از 5 باشد به رقم مورد نظر یک رقم می افزاییم.
مثال:55/6 ........ 546/6
اگر رقم بعد از رقم مورد نظر کمتر از 5 باشد ، رقم مورد نظر بدون ت

غییر باقی می ماند .
مثال :54/6 ........... 543/6
اگر رقمی که قرار است گرد شود 5 باشد :
• اگر بعد از 5 رقم دیگری وجود نداشته باشد یا ارقام بعدی همه 0 باشند ، دو حالت پیش می آید:
• 1- رقم قبل از 5 یک رقم زوج است در آن صورت چیزی به آن اضافه نمی کنیم.
مثال : 55/6.........545001/6
• 2- رقم قبل از 5 فرد است در این صورت یک رقم به آن می افزاییم.
مثال :90/16 .........89501/16

دسته بندي ارزشيابي هاي آموزشي در قالب رويكردهاي مختلف
صاحب نظران ارزشيابي آموزشي در ديدگاه هاي شان نسبت به اين كه ارزشيابي چيست و چگونه بايدآن را انجام داد اختلاف نظر دارند .اين اختلاف نظرها منجر به رويكرد ارزشيابي آموزشي مختلفي شده است .
1 - رويكرد مبتني بر هدف
در رويكرد مبتني بر هدف ،هدفهاي كلي وهدفهاي دقيق مورد تاكيد قرار مي گيرند و ارزشيابي آموزشي به دنبال اين است كه تعيين كند اين هدفها به چه ميزاني تحقق يافته اند.
2- رويكرد مبتني بر مديريت
هدف تشخيص و تحقق بخشيدن به نيازهاي اطلاعاتي مديران تصميم گيرنده است .
3- رويكرد مبتني برمصرف كننده
بركسب اطلاعات مربوط به نتايج كلي آموزشي تاكيد دارد كه توسط مصرف كنندگان آموزشي از ميان برنامه هاي درسي مختلف انتخاب و مورد استفاده قرار مي گيرد .
4- رويكرد مبتني بر نظر متخصصان
در اين رويكرد تاكيد اصلي بر كاربرد مستقيم نظر متخصصان در قضاوت درباره كيفيت فعاليتهاي آموزش وپرورش است .
5- رويكرد مبتني بر اختلاف نظر متخصصان
در اين رويكرد اختلاف نظرهاي ارزشيابان موافق و مخالف مورد تاكيد است .
6- رويكرد طبيعت گرايانه ومبتني بر مشاركت كنندگان
در اين رويكرد بررسي طبيعت گرايانه وكوشش مشاركت كنندگان درتعيين ارزشها، ملاكها، نيازها وداده هاي ارزشيابي مورد تاكيد است
اين شش رويكرد ورتن وسندرز بر تقسيم بندي دوگانه هاوس از ارزشيابي آموزشي استوار است .
هاوس انواع ارزشيابي آموزشي را به دو دسته تقسيم كرد
1- عين گرا در مقابل ذهن گرا 2- فايده گرا در مقابل كثرت گرا – شهودگرا
در حقيقت اين نوع تقسيم بندي پيوستاري مي سازد كه در يك كرانه آن عين گرا يا فايده گرا ودر كرانه ديگر آن ذهن گرا يا شهودگرا –كثرت گرا قرار مي گيرد.
رويكرد مبتني بر هدف و رويكرد مبتني بر مديريت با كرانه عين گرايي يا فايده گرايي مطبق هستند و رويكرد طبيعت گرايانه و مبتني بر مشاركت كنندگان بر كرانه ذهن

گرايي يا شهودگرايي- كثرت گرايي انطباق دارد و بقيه طبقات در حد فاصل اين دو طبقه واقع هستند.
در ارزشيابي فايده گرا ، بيشترين خوبي آن است كه به بيشترين افراد فايده برساند . فايده گرايي به اين فكرند كه شادماني را در جامعه بايد به حداكثر رساند و حداكثر خوبي را براي حداكثر افراد تعيين نمايند .
در مقابل عين گرا و فايده گرا ، ذهن گرا يا شهود گرا و كثرت گ

را قرار دارند
رويكرد شهودگرا يا كثرت گرا به اين فكرند كه :
ارزش به تاثير برنامه بر فرد فرد افراد وابسته است نه بر اكثريت آنان .
ذهن گرايي : در اين رويكرد ، احساس ها و دريافتهاي فردي ملاك خوبي و درستي به حساب مي آيند.
كثرت گرايي : دراين رويكرد ارزشيابي تاكيد ير توزيع دستاوردها در ميان همه افراد و خرده گروه ها ست.
شهودگرايي : متعادل ساختن و وزن دادن به ارزشيابي ها و ملاكهاي گوناگون در اين رويكرد عمدتاً جنبه شهودي دارد.
دسته بندي ارزشيابي هاي آموزشي در قالب الگوهاي مختلف

حال كه با رويكرد مختلف ارزشيابي آموزشي آشنا شديم مي خواهيم الگوهاي ارزشيابي را مورد بحث قرار دهيم .
الگوهاي ارزشيابي برخاسته از رويكرد مبتني بر هدف :
در رويكرد ارزشيابي مبتني بر هدف ، ابتدا اهداف ومقاصد يك فعاليت آموزشي تعيين مي شود و بعد از آن در ارزشيابي كوشش به عمل مي آيد تا نشان دهد كه آن اهداف و مقاصد چه اندازه تحقق يافته اند. در آموزش و پرورش فعاليت ارزشيابي مي تواند از يك روز آموزشي كلاسي تا تمامي نظام آموزشگاهي را شامل شود.
نتايج بدست آمده از ارزشيابي مبتني برهدف را مي توان براي :
1- اصلاح و تجديد نظر اهداف فعاليتهاي آموزشي به كار برد.
2- خود فعاليت آموزشي به كار برد.
3- روشها و تدابير به كار رفته براي تحقق اهداف به كار برد.
الگوي ارزشيابي تايلر :

اولين الگوي ارزشيابي آموزشي الگوي ارزشيابي تايلر است. مفهوم ارزشيابي آموزشي تايلر اين است كه تعيين كند هدفهاي آموزشي برنامه درسي تا چه ميزاني تحقق يافته اند.
تايلر در الگوي ارزشيابي مراحل زير را پيشنهاد داده است
1- تعيين هدفهاي كلي و هدفهاي دقيق
2- طبقه بندي هدفها

3- بيان هدفها به صورت رفتاري
4- يافتن موقعيتهايي كه در آنها بتوان دستيابي به هدفها را نشان داد
5- تهيه روشها و فنون اندازه گيري
6- گردآوري داده هاي مربوط به عملكرد يادگيرندگان
7- مقايسه داده هاي مربوط به عملكرد يا هدفهاي رفتاري
الگوي ارزشيابي تايلر، از لحاظ منطقي درست، از نظر علمي قابل پذيرش و بوسيله متخصصان ارزشيابي به آساني قابل استفاده است. و حوزه برنامه درسي را شديداً تحت تاثير قرار داده است .

الگوي ارزشيابي برخاسته از رويكرد مبتني بر مديريت :
دسته اي از الگوهاي ارزشيابي كه از رويكرد مبتني بر مديريت به قصد كمك به مديران و تصميم گيرندگان برخاسته اند، پديد آورندگان اين الگوها بر يك رويكرد نظام دار تاكيد دارند كه در آن، در مورد درون دادها ، فرايند و برون دادها تصميم گيري مي شود ، مخاطبين اين الگو ها تصميم گيرندگان آموزش و پرورش هستند.
الگوهاي ارزشيابي سيپ :
پديد آورندگان اين الگوي ارزشيابي استافل بيم و همكاران او هستند. عنوان سيپ از حروف اول كلمات بافت ، درون داد ، فرايند و فراورده به دست آمده است. اين الگو داراي چهارچوبي است كه مديران و تصميم گيرندگان را در چهار نوع تصميم گيري زير كمك مي كند
1- ارزشيابي از بافت يا زمينه
مهمترين نوع ارزشيابي از ديدگاه استافل بيم و همكاران او ، ارزشيابي از بافت است .
هدف آن فراهم آوردن يك زمينه منطقي براي تعيين هدفهاي آموز

شي است. روشهاي ارزشيابي از بافت عمدتاً توصيفي و مقايسه اي هستند
2- ارزشيابي از درون داد
در ارزشيابي درون داد اطلاعات مورد نياز درباره چگونگي استفاده از منابع به منظور دستيابي به هدفهاي برنامه جمع آوري مي شوند و به تصميم گيرندگان كمك كنند تا روش هايي را انتخاب و طراحي كنند كه براي دستیابي به هدفها ، ضروري تشخيص داده شده اند .
3- ارزشيابي از فرايند
اين فرايند بيشتر دنبال تعيين پاسخ به پرسشهايي از قبيل ، آيا برنامه به خوبي در حال پياده شدن است ؟ چه موانعي بر سر راه موفقيت آن قرار دارند؟ تغييرات ضروري كدام است كه پاسخ اين پرسشها به كنترل و هدايت شيوه هاي اجرايي كمك مي كند.
4-ارزشيابي از فراورده
در اين مرحله نتايج به دست آمده با نتايج برنامه مقايسه مي گردد و رابطه بين انتظارات و نتايج واقعي مشخص مي شود پس از بررسی كامل نتايج ، اطلاعات در اختيار تصميم گيرندگان قرار مي گيرد تا تصميم بگيرند كه برنامه ادامه داشته باشد يا متوقف شو

د يا تجديدنظردر آن صورت گيرد
الگوي ارزشيابي يو سي ال اي
در اين الگو ، ارزشيابي عبارت است از فرايند تعيين انواع تصميماتي كه بايد اتخاذ شود و نيز انتخاب ، گردآوري و تحليل اطلاعات مورد نياز براي اخذ اين تصميمات و گزارش كردن اين اطلاعات به تصميم گيرندگان .
اين الگو از 5 نوع ارزشيابي زير تشكيل شده است.
سنجش نظام : دراين مرحله از ارزشيابي اطلاعات لازمرا درباره وضعيت نظام آموزشي گردآوري مي كند. شبيه بافت در الگوي سيپ است
طراحي برنامه : در اين مرحله از ارزشيابي برنامه هاي ويژه اي انتخاب مي شود كه براي نيازهاي آموزشي مفيد هستند.
اجراي برنامه : در اين مرحله از ارزشيابي ، اطلاعات ضروري درباره اينكه برنامه انتخابي به گونه اي كه در نظر بوده و به گروهي كه مي بايست داده شود معرفي گرديده است يا نه جمع آوري مي گردد.
بهسازي برنامه : در اين مرحله از ارزشيابي ، جمع آوري اطلاعات است در باره چگونگي كاركرد برنامه ، چگونگي تحقق هدف هاي واسطه اي و بازده هاي پيش بيني نشده اي ظاهر شده اند يا نه .
شبيه فرايند ارزشيابي سيپ است.
الگوی ارزشیابی اسکریون:
اسکریون در زمینه ی ارزشیابی آموزشی به قصد کمک به مصر

ف کنندگان کارکرده است . از اندیشه های مهم وی ایجاد تمایز بین ارزشیابی تکوینی و تراکمی است ( لازم به ذکر است که بگوییم ارزشیابی تکوینی در حین اجرای برنامه و ارزشیابی تراکمی درپایان کار و برای روشن شدن اینکه تا چه اندازه به اهداف مورد نظر رسیدیم انجام میشود ) الگوی اسکریون که برخاسته از رویکرد مبتنی بر مصرف کننده است عمدتاً یک ارزشیابی تراکمی است .
ملاکهای اسکریون برای ارزشیابی فراورده ها :

1- شواهدحاکی از محقق شدن اهداف مهم اموزشی و اهداف مهم غیر آموزشی ( اهداف اجتماعی )
2- نتایج حاصل از پیگیری
3- آثار جانبی پیش بینی نشده ، مثل تاثیر معلم ، همکاران – مدیران
4- دامنه ی استفاده ( یعنی برای چه کسانی مفیده )
5- ملاحظات اخلاقی ( استفاده نابجا از تنبیه )
6- هزینه ها
علاوه بر ملاکها بالا ، اسکریون یک فهرست وارسی ارزشیابی نیز تهیه دیده است :
1- نیاز
2- بازار
3- عملکرد در اجراهای آزمایشی
4- عملکرد – مصرف کننده حقیقی
5- عملکرد – مقایسه
6- عملکرد – در دراز مدت
7- عملکرد – آثار جانبی
8- عملکرد – فرآیند
9- عملکرد – علیت
10- عملکرد- معنی داری آماری
11- عملکرد – معنی دار آموزشی
12- هزینه ها و تاثیر آنها
13- حمایتهای دیگر یعنی به روز درآوردن برنامه یا فراورده

الگوی ارزشیابی هدف آزاد:
در این الگو علاوه بر عناوین ذکر شده قبلی بر بازده پیش بینی نشده ی برنامه آموزشی نیز تاکید می شود یعنی تمام نتایج یک نوآوری را بدون جهت گیری یا پیشداوری قبلی ، سنجش و ارزیابی می کند. به نظر اسکریون نقش عمده ی این ارزشیابی کاستن از سوگیری و افزایش عینیت است.
الگوهای ارزشیابی برخاسته از نظر متخصصان در 4 طبق دسته بندی می شوند.
1- نظام های بررسی تخصصی رسمی
2- نظام های بررسی تخصصی غیر رسمی
3- بررسی توسط جلسات میزگرد ویژه
4- بررسی توسط افراد خبره
برخی از جنبه های چهار نوع الگوی ارزشیابی فوق
نوع ارزشیابی ساختار موجود معیار منتشر شده برنامه قبلی عقاید دیگران موقعیت متاثر از نتایج تخصصی
رسمی بله بله بله بله معمولاً
غیر رسمی بله به ندرت بعضی اوقات بله معمولاً
میزگرد نه نه نه بله بعضی اوقات
افراد نه نه نه نه بعضی اوقات

الگوهای ارزشیابی برخاسته از رویکرد مبتنی بر اختلاف نظرهای متخصصان :
این ارزشیابی مجموعه ای از فعالیتهای مختلف ارززشیابی است که ذاتاً با هم تفاوت دارند . در این رویکرد یک ارزشیاب یا گروهی از آنان به عنوان مدافعان برنامه عمل می کنند و مثبت ترین جنبه های موضوع مورد ارزشیابی را معرفی می کنند و از آن دفاع میکنند در حالیکه در نقطه ی مقابل آنها گروه دیگری هستند که نقش مخالف را بازی می کنند و نقاط ضعف را نشان می دهند . فرض بر این است که از ترکیب نظریه های موافق و مخالف نتیجه

ی درست تر و عادلانه تری به دست آید .
الگوی ارزشیابی برخاسته از رویکرد طبیعت گرایانه و مبتنی بر مشارکت کنندگان :
ادعای این گروه این است که به دلیل تاکید زیاد غالب رویکردها بر هدف گرایی و عینیت گرایی ، روشهای ماشینی و غیر انسانی را برگزیده اند . اغلب استفاده کنندگان از این ارزشیابی روشهای پژوهش و بررسی مبتنی بر مشاهدات طبیعی را به ر

وشهای دقیق و کنترل شده ی آزمایشی ترجیح می دهند .

الگوی ارزشیابی سیمایی :
این الگو برخاسته از رویکرد طبیعت گرایانه و مبتنی بر مشارکت کنندگان رویکرد رابرت ای استیک است .در این الگو بر دو عمل اساسی ارزشیابی یعنی توصیف و داوری تاکید می شود که این دو عمل در سه مرحله از یک برنامه ی آموزشی یعنی پیش آیندها ، مبادله ها و بازده ها یا پی آیندها انجام می گیرد .
پیش آیندها ( شرایط موجود قبل از آموزش ) مبادله ها ( توالی درگیرها یا فرآیند آموزش )
از الگوهای دیگر وابسته به رویکرد طبیعت گرایانه می توان به ارزشیابی روشنگر ، دموکراتیک ، پاسخگو اشاره کرد
مقایسه ویژگیهای مهم رویکردهای ارزشیابی آموزشی مختلف ( اقتباس از اثر ورتن و سندرز ، 1987 ، ص 152 )
1 نام رویکرد مبتنی بر هدف مبتنی بر مدیریت مبتنی بر مصرف کننده مبتنی بر نظر متخصصان مبتنی بر اختلاف نظرها طبیعت گرایانه و مبتنی بر مشارکت کنندگان
2 هدف ارزشیابی تعیین میزان تحقق اهداف تدارک اطلاعات مفید برای مقاصد تصمیم گیری تدارک اطلاعات مفید درباره فراورده های آموزشی برای تصمیم گ

یری برای انتخاب خرید و فرآورده ها تدارک داوری های حرفه ای درباره ی کیفیت موضوع ارزشیابی تدارک نظرهای موافق و مخالف و تعیین نقاط قوت و ضعف برنامه فهمیدن و نشان دادن پیچیدگیهای برنامه/ پاسخگویی به نیاز دست اندرکاران
3 ویژگی های شاخص تعیین اهداف قابل اندازه گیری/ استفاده از ابزارهای دقیق/ جستجوی اختلافات بین اهداف و عملکرد کمک به تصمیم گیر

ی های منطقی/ اجرای ارزشیابی در کلیه مراحل تولید برنامه استفاده از فهرست وارسی/ ملاکی برای تحلیل فرآورده ها/ آزمودن فرآورده ها/ – آگاه ساختن مصرف کننده ها داوری کردن بر اساس دانش و تجربه فردی استفاده از اتفاق نظر متخصصان استفاده از اختلاف نظر متخصصان انعکاس دادن واقعیتهای چند گانه / استفاده از استدلال استقرایی اکتشاف
4 موارد استفاده تولید برنامه درسی نظارت بر یادگیری شاگردان سنجش نیازها تولید برنامه آموزشی نظام های مدیریت آموزشی طراحی برنامه – مسئولیت پذیری گزارش به مصرف تولید کننده تولید فراورده انتخاب فراورده برای توزیع خود آموزی – صدور گواهینامه – امتحان بوسیله کمیته – نقد آزمون برنامه ها یا مسائل بحث بر انگیز جلسات سیاست گذاری آزمون و بررسی نوآوریها
5 ملاکهای داوری اندازه پذیری اهداف روایی و پایان وسایل قابلیت استفاده ، سهولت مناسب و دقت فنی فارغ بودن از سوگیری دقت فنی استفاده از معیارهای شناخته شده صلاحیت متخصصان تعادل ، انصاف فرصت وارسی قابلت پذیرش یا اعتبار ، مناسب بودن قابل تائید بودن
6 فواید سهولت استفاده پذیرش سطح بالا جامعیت ، رویکرد سیستمی به ارزشیابی استفاده از منابع وسیع تاکید بر اطلاعات مورد نیاز توجه به اثر بخشی هزینه ها جامعیت – کارآمدی سهولت – استفاده زمانبندی جامعیت – وارسی دقیق ادعاها تاکید بر تو

صیف و داوری استقراء

دسته بندی ارزشیابی های آموزشی:
1- موضوع ارزشیابی
2- ملاک مورد استفاده در ارزشیابی
3- زمان و هدف استفاده از آنها
4- ارزشیابان
تقسیم بندی با توجه به موضوع ارزشیابی:
1-1- ارزشیابی از دانشجویان و دانش آموزان
1-2- ارزشیابی از برنامه های درسی و مواد آموزشی
1-3- ارزشیابی از پروژه ها و برنامه های درسی
1-4- ارزشیابی از آموزشگاه
1-5- ارزشیابی از کارکنان آموزشگاه
ارزشیابی از دانشجویان و دانش آموزان:

ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی و یادگیری با در

نظر گرفتن متغیرهایی چون هوش ،نگرش ،علاقه وشخصیت
وسیله سنجش :
آزمونهای معلم ساخته ،پروژه های کار عملی،گزارش شفاهی، مشاهده رسمی و غیر رسمی
اهمیت ارزشیابی از دانشجویان و دانش آموزان:
- کاربرد نتیجه آن در تعیین عملکرد یادگیرندگان و اثربخشی کیفیت آموزش
- عمده ترین ملاک قضاوت در ارزشیابی هدف های از پیش تعیین شده است و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مهم ترین نوع ارزشیابی است
- میزان تحقق هدفهای از پیش تعیین شده را تعیین می کند.
ارزشیابی از برنامه های درسی و مواد آموزشی :
عوامل مورد ارزشیابی:
روشهای آموزشی
کتابهای درسی
مواد دیداری و شنیداری
تدارکات فیزیکی و سازمانی
ارزشیابی از برنامه درسی:
الف) ارزشیابی از برنامه کامل
ب )ارزشیابی از جنبه کوچکی از برنامه کامل (فیلمهای آموزشی)

عناصر برنامه درسی جهت ارزشیابی :

آموزش برنامه ای
آموزش انفرادی
آموزش به کمک کامپیوتر

ملاکهای ارزشیابی از برنامه درسی :
1- پیشرفت تحصیلی و میزان یادگیری دانش آموزان
2- تناسب هزینه و کارآمدی
هزینه برابر با سایر برنامه ها>>> پیشرفت بیشتر
- هزینه کمتر >>> پیشرفت بیشتر یا مشابه
-هزینه بیشتر >>> پیشرفت بیشتر
ارزشیابی از پروژه ها و برنامه های آموزشی:
پروژه ها :
1- کوشش های موقعیتی
2- برنامه معمول آموزشگاه نیستند
3- ماهیت نوآورانه دارند
4- طول مدت حضورشان به موفقیتشان بستگی ارد .
تعریف پین از پروژه:
کوشش مجزا و یکباره که با استفاده از یک نو آوری می کوشد تا تغییری ایجاد کند.
این نوآوری به صورت:
الف) آموزش مهارتهای آزمایشگاهی به یادگیری
تفاوت پروژه و برنامه:
الف ) برنامه از پروژه گسترده تر و پیچیده تر است.
ب ) پروژه ممکن است نو آوری جهت رفع مشکلات ابتدایی ،اما برنامه رویکرد چند وجهی برای مشکلات کلی
آموزش و پرورش است
ج ) برنامه یک مسئله را پاسخ ولی پروژه به یک منظور خاص مربوط است.
د )برنامه درسی مجموع ای از برنامه ها (ریاضات علوم...) دارای دامنه و توالی و از پروژه جامع تر است.
ارزشیابی از آموزشگاه:
ارزشیابی از کل برنامه آموزشگاه و مستلزم جمع آوری اطلاعات است.


هدف از ارزشیابی:
1- میزان تحقق هدفهای از پیش تعیین شده
2- تعین نقاط ضعف و قوت آموزشگاه
نکته: هرچه برنامه آزمون جامع تر باشد اطلاعات دقیق و مورد اعتمادتر است
ملاک ارزشیابی: میزان پیشرفت تحصیلی و تغییرات حاصل در نگرش علاقه و...
مثال:رابطه خود پنداره به عنوان متغییر مهم آموزشی و میزان پیشرفت دانش آموزان
وسایل ارزشیابی:
استفاده از پرسشنامه ، مصاحبه و مشاهده علا
این ارزشیابی
دسته بندی ارزشیابی آموزشی با توجه به م

لاک مورد استفاده :
الف ) ارزشیابی وابسته به ملاک
ب ) ارزشیابی وابسته به هنجار
ارزشیابی وابسته به ملاک (ارزشیابی ملاکی ) :
1- عملکرد یادگیرنده با توجه به ملاک از پیش تعیین شده ارزشیابی می شود.
2- ملاک مطلق همان هدف های از قبل تعیین شده است.
3- انتظار می رود هدف های آموزشی توسط دانش آموز تحقق و به سطحی از عملکرد برسد.
4- در این آزمونها کسب موفقیت مستلزم یادگیری هدفهای آموزشی در سطحی است که معلم تعیین می کند. مثال:
1- ملاک موفقیت در دوره آموزش ماشین نویسی
2- ده هفته آموزش
3- ماشین کردن 60 کلمه در هر دقیقه
4- حداکثر 5 اشتباه
اگر نتیجه در مثال بالا مثبت باشد هدف آموزشی تحقق و میزان پیشرفت موفقیت آمیز است.
ارزشیابی وابسته به هنجار (ارزشیابی هنجاری) :
1- ملاک در این ارزشیابی نسبی است
2- وجه تسمیه: ملاک یا معیار نوعی هنجار گروهی است
3- به جای ملاک از قبل تعیین شده دانش آموزان با هم مقایسه می شوند.
4- پیشرفت یک دانش آموز را می شود نسبت به دانش آموز دیگر مقایسه کرد اما نسبت به هدف ها یا آنچه آموزش داده شده نمی توان مقایسه کرد.

مثال:
- نمره 16 اگر از 90 درصد دانش اموزان بالاتر باشد نمره خوب

ی است .
اما در مقایسه با 10 درصد نمره ضعیفی است
مثال:
کنکور سراسری:
عملکرد هر دانش آموز به نسبت سایر مورد ارزشیابی قرار میگیرد و رتبه تعیین کننده موفقیت است
مقایسه ارزشیابی وابسته به ملاک و وابسته به هنجار:
v ارزشیابی هنجاری :مقایسه وضع پیشرفت تحصیلی دانش اموزان با یکدیگر
v ارزشیابی ملاکی: نسبت به هدف و ملاک از قبل تعیین شده
v ارزشیابی هنجاری مبتنی بر ملاک نسبی در سنجش هوش استعداد و سایر جنبه های عاطفی
v ارزشیابی ملاکی مبتنی بر ملاک مطلق در سنجش پیشرفت تحصیلی و رسیدن به اهداف آموزشی کاربرد
دارد