دانلود مقاله نفت و اقتصاد

بخشی از مقاله

نفت و اقتصاد

مقدمه
نفت به عنوان مهم ترین مقوله اقتصادی ، سیاسی سده اخیر ، داستاها و آموزه های عبرت انگیز و شنیدنی دارد . اتفاقات پیرامون این مهم چنان حیرت آور است که روایت آن یک رسالت خطیر برای ما و بازخوانی مضمونش یک وظیفه ملی فرا روی آحاد مردم به ویژه نسل جوان کشورمان است و با نگاهی به گذشته ملت ایران که به هیچ روی انقیاد و وابستگی را در طول تاریخ برنتابده و عزت و سربلندی را هرگز بر تن آسایی و تحقیر نفروخته است در یکی از این فرازها ی بلند مبارزات خود ملی شدن صنعت را با سرافرازی به دست آورد ولیکن از آنجا که تامین منابع ملی در حکومت خودکامه و غیر مردمی منبعث از کودتای سیاه آن دوران ممکن نبود ملی شدن واقعی صنعت نفت کشور عملا با وقوع پدیده بزرگ دوران معاصر یعنی پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) محقق شد و برای تحقق یا اعمال حاکمیت راستین ملی و اراده مردم بر منابع نفتی و صنعت نفت خود استوار گشت بنابراین با

پیروزی انقلاب اسلامی به رنگ راهبرد این صنعت در راستای منافع ملی و استقلال کشور دگرگون شد و اهداف نوینی بر اداره این صنعت مرتب گردید. در بعد کلان، کوشش برای رهایی از اقتصاد متکی به صادرات نفت با اندیشه ایجاد صنایع تبدیل، توسعه صنعت نفت پتروشیمی و حصول ارزش افزوده و سیاست تبدیل سرمایه های زیرزمینی به سرمایه های روزمینی در دستور و برنامه کار قرار گرفت.
موقعیت های درآمدی :

واقعیت این است که فعالیتهای نفتی منطقه خلیج فارس کمتر از هر منطقه دیگر تولید کننده نفت جهان در سیستم اقتصاد جهانی ادغام شده است قسمت عمده صنعت نفت منطقه همچنان فاقد کارایی و سودمندی لازم است. دولتهای منطقه به ندرت قادر بوده اند فعالیتهای اقتصادی موفقیت آمیزی داشته باشند. این در حالی است که خلیج فارس برای شرکت های نفتی بین المللی به ویژه شرکتهای بزرگ دارای موقعیتی استثنائی وتحریک کننده است. این منطقه با در اختیار داشتن ذخائر عظیم نفت و گاز از مهمترین اقلیمهای جهان به شمار می رود زیرا بیش از 700 میلیارد شبکه نفت خام (در حدود 3/65 درصد از کل ذخایر نفت جهان ) در قلب زمینهای این منطقه جای دارد ذخائر نفت این منطقه به طور فزاینده رکوردهای جدید بر جای می گذارد. به گونه ای که مهمترین کشورهای صنعتی جهان همچنان به نفت خلیج فارس وابسته خواهند ماند.

پارس جنوبی گنجی برای آینده :
پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان است که به واسطه آن، ایران در عرصه گاز و منابع هیدروکربوری درجای دوم ایستاده است. بی شک عظمت و سترگی این میدان باعث شده است تا بسیاری از برنامه های توسعه صنعت گاز در کشور حول محور پارس جنوبی گردد. میدان گازی جنوبی از اکتشافات شرکت ملی نفت ایران است که وسعت این میدان 7 هزار و 700 کیلو متر مربع است. و بخش متعلق به ایران 3700 کیلومتر مربع است. با توجه به وسعت میدان گازی پارس جنوبی با توسعه آن در فازهای مختلف در نظر گرفته شده و اراضی نزدیک به عسلویه که در 270 کیلومتری جنوب شرقی بوشهر و همچنین در فاصله 1200 کیلومتری تهران و همچنین در فاصله 570 یلومتری غرب بندرعباس واقع شده است، به عنوان منطقه ساحلی برای ایجاد تاسیسات خشکی و توسعه مرحله این میدان انتخاب شذده است.

در سال 1377 تاسیس شد. ضمنا به منظور گسترش فعالیت های اقتصادی در محل اجرای طرح، ایجاد منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس به تصویب شورای عالی مناطق آزاد رسیده و ابلاغ شده است. برای بهره برداری از این میدان تا کنون 25 فاز به طور مشخص در دستور کار قرار گرفته است و 5 فاز از طرح توسعه میدان گازی پارس جنوبس به بهره برداری رسیده است که به تعبیری از نحل همین 5 فاز میزان تولید ناخالص ملی ایران 5 درصد رشد کرده است درآمد این 5 فاز را در حدود 7 میلیارد و پانصد میلیون دلار در سال برآورد کرده اند به

تعبیری هیچ سرمایه گذاری در کشور مانند آنچه در پارس جنوبی رخ داده است جوابگو نیست و هر چه در این عرصه سرمایه گذاری شود با توجه به درآمد بالایی که در پی دارد می تواند بسیار مثبت و سازنده تلقی شود در حالی که در پارس جنوبی به زحمت 10 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم شده است در یک سال درآمد آن بیش از 7 میلیارد بوده است که رقمی بسیار امیدوار کننده و اطمینان بخش است لازم به ذکر است که فازهای 6 تا 8 نیز 85 درصد پیشرفت داشته اند و اطمینان بخش است لازم به ذکر است که فازهای 6 تا 8 نیز 85 درصد پیشرفت داشته اند و سال آینده بهره برداری می رسند. فاز 12 که امسال قرار داد آن منعقد شده 3 برابر فاز یک تولید خواهد داشت فازهای 15 و 16 به صورت ترک تشریفات مناقصه به قرارگاه خاتم واگذار شده است. قراداد فاز 11، با شرکت توتال بسته شده ایت موافقت نامه فاز 13 باشل مبادله شده و آنها مشغول مهندسی پایه هستند فاز 14 توسط

شرکت پتروشیمی برای تولید GTL برنامه ریزی شده و بخش بالا دستی آن نیز توسط پتروشیمی راه اندازی می شود. پیش بینی می شود که در 10 سال آینده 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری در این منطقه می شود در قانون برنامه سوم ، 2 تبصره به منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس اختصاص داده شده بود و در 2 سال گذشته دولت لایحه جدیدی را در مورد این منطقه تنظیم کرد که در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید اما مورد تائید شورای نگهبان قرار نگرفت یکی از مشکلات عمده این است که کسانی که در منطقه ویژه اقتصاد

انرژی پارس سرمایه گذاری می کنند به سبب مشکلات اسناد مالکیت دچار معضلاات بزرگی می شوند و بانکهای داخلی و خارجی در اعطای تسهیلات به این سرمایه گذاری تعلل می کنند اما در قانون جدید پیش بینی شده است سازمان ثبت اسناد این مشکل را برطرف کنند. در حال حاضر 16 فاز در این منطقه در حال اجرا است و اجرای فازهای دیگر نیازمند ابلاغ قانون جدید است تا بتوان برای سرمایه گذاری تسهیلات جدیدی ارائه دهیم. لازم به ذکر است در فازهای 2 و 3 فقط 30 در صد سرکایه گذاری داخل بوده در حالی که در فازهای 17 و 18 این میزان به 80% رسیده است که بیانگر موقعیت این منطقه فوق اقتصادی می باشد.

ذخیره بخش مربوط به ایران که طبق آخرین برآوردها حدود 14/13 تریلیون مترمکعب و حدود 8 درصد کل ذخائر گازجهان و یالغ بر 38 درصد ذخایر گازی را به خود اختصاص داده، معادل 17 هزار و 100 میلیون بشکه است.

منطقه پارس جنوبی به سبب گستردگی بسیار به فازهای متعددی تقسیم شده که عملیات و بررسی های مورد نیاز و رد برخی موارد بهره برداری های به عمل آمده در برخی فازها انجام گرفته است فازهای 1 تا 11 با پیشرفتهای مختلف در دست اقدام است و فازهای بعدی که بنا به برخی منابع تا 28 فار گسترش است در مراحل بعدی قرار دارند.
فاز یک

اجرایفاز یک طرح توسعه، میدان به منظور استحصال روزانه 25 میلیون متر ممکعب گاز طبیعی 40 هزار بشکه میعانات گازی و 200 تن گوگرد است. اجرای قرار داد مذکور، اواخر سال 1377 به شرکت نیروپارس واگذار و قرارداد آن به صورت بیع متقابل تنظیم شده است.

فازهای 2 و 3
اجرای فازهای 2 و 3 طرح توسعه میدان به منظور استحصال روزانه 50 میلیون متر مکعب گاز طبیعی، 80 هزار بشکه میعانات گازی و 400 تن گوگرد است. اجرای قرارداد مذکور، اکتبر 97 به کنسرسیوم شرکت های توتال، تیروناس و گاز پروم و گذار و قرارداد آن به صورت بیع متقابل تنظیم شد.

فازهای 4 و 5
اجرای فازهای 4 و 5 طرح توسعه میدان به منظور استحصال 50 میلیون متر مکعب گاز طبیعی در روز 80 هزار بشکه میعانات گازی در روز 5/10 میلیون تن گاز مایع در سال برای صادرات، 71 میلیون فوت مکعب اتاق در روز و 400 تن گوگرد در روز است. اجرای قرار داد مذکور و قرارداد آن به صورت بیع متقابل تنظیم شد. براساس مفاد پیمان اجرای طرح

فازهای 7 و 7 و 8
اجرای فازهای 8 و 7 و 6 طرح توسعه میدان به منظور استحصال 80 میلیون متر مکعب گاز ترش در روز، 120 هزار بشکه میعانات گازی در روز و 72 میلیون تن گلز مایع در سال است. اجرای قرار داد مذکور در تاریخ 19 تیر 1379 به شرکت نیروپارس واگذار شد.

فازهای 9 و 10
اجرای فازهای 9 و 10 طرح توسعه میدان عینا مشابه 4و 5 است. مناقصه برای واگذاری قرارداد بیع متقابل با فیناس در حال اجرا است. این دو فاز به منظور استحصال 6/56 میلیون متر مکعب در روزگار طبیعی ، 2 میلیون متر مکعب در روز گاز اتان، 05/1 میلیون تن در سال گاز مایع، 80 هزار بشکه میعانات گازی و 400 تن گوگرد در روز خواهد بود.

فازهای 11 و 12
اجرایی 11 و 12 طرح توسعه میدان، به منظور استحصال 50 میلیون متر مکعب گاز ترش دو روز، برای تامین خوراک واحدهای تصفیه و مایع سازی گاز 80 هزار NG 1 بشکه میعانات گازی در روز است. کماقصه برای واگذاری قراردادآن به صورت عقد قرارداد بیع متقابل با فابناس در حال اجراست. در کنار توسعه میدن پارس جنوبی احداث واحدهای پتروشیمی در منطقه عمومی پارس جنوبی و عسلویه نیز در دستور کار وزارت نفت قرار دارد و تا کنون قرارداد احداث 6 محتمع عظیم پتروشیمی شامل افین نهم، الفین دهم متانول چهارم،آروماتیک چهارم، اوره و آمونیاک عسلویه ، واحد تولید اتان و LPG ، برای استفاده از خوراک تولیدی در بخش بالا دستی گاز آغاز شده است که هر یک از این مجتمع ها در نوع خود جزو بزرگترین مجتمع های پتروشیمی جهان به شمار می روند.

منطقه مورد نظر قرارداد که حوزه گازی پارس جنوبی است و در نرز مشترک آبی میزان و قطر در خلیج فارس واقع شده است، به اسم بلال شهرت دارد و بخش کوچکتر آن متعلق له قطر است، که به آن گنبد شمالی (North Dome) می گویند.
عسلویه در حال تبدیل شدن به مرکز تمدن صنعتی ایران است و در حال حاضر بزرگترین سرمایه گذاری تاریخ ایران در حال شکل گیری در عسلویه است. این سرمایه گذاری 25 میلیارد دلاری در عسلویه یک حوزه نفوذ دارد که حوزه نفوذ آن از یک سو بندر بوشهر و بندر بوشهر و یندر لنگه و از سوی دیگر شیراز است.بنابراین این حوزه ها تحت تاثیر سرمایه گذاری های گسترش خواهد یافت که برای توسعه این مناطق باید برنامه ریزی فراتر از وزارت نفت در ساززمان برنامه و بودجه اتفاق بیافتد تا این مناطق با ظرفیت های لازم تجهیز شوند.

در حال حاضر در بخش نفت قراردادهای متعددی با صنایع داخلی بسته شده است که قراردادهای آن بالغ بر 5/1 میلیارد دلار است. اما ظرفیت ها به همین نقطه ختم نمی شود و هنوز ظرفیت های زیادی برای حرکت وجود دارد. در خصوص اثرات اجتماعی و میزان اشتغال زایی فعالیت کارخانجات کشتی سازی در منطقه باید گفت که مجتمع کشتی سازی خلیج فارس در بندر عباس مثل کارخانه ذوب آهن است برای اصفهان و اگر روزی مجتمع کشتی سازی خلیج فارس با ظرفیت کامل راه اندازی شود. تاثیر اجتماعی بسیار زیادی بر بندر عباس خواهد گذاشت و و این شهر را توسعه خواهد داد.

لازم به ذکر اسن که شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران به عنوان یکی از قدیمی ترین شرکت های تابعه نفت ایران کارنامه درخشانی را با بیش از 80 یال فعالیت و تلاش با خود به همراه دارد. با توجه به اهمیت ویژه فرآورده های نفتی که عامل شرکت پویایی چرخ های صنعت و اقتصاد کشور می باشد. لذا با مدیریت بهینه و کارساز در این قسمت می توان باعث مصرف بهینه و شکوفایی اقتصاد داخلی شد.

قطر 10 سال زودتر از ایران برداشت از پارس جنوبی را آغاز کرده و تا کنون 3 برابر بیشتر از ما برداشت کرده است ایران تا کنون 92 میلیارد متر مکعب گاز و قطر 237 میلیارد متر مکعب برداشت داشته است. قطر نیز با سرعت فعالیت خود در پارس جنوبی را پیش می برد اما پیش بینی می شود در اسل 2012 بتوانیم به برابری تولید با این کشور برسیم هر چند ایران تا کنون 138 میلیون میعانات گازی برداشت کرده ولی سهم قطر 334 میلیون بشکه بوده که قیمت متوسط آن 50 دلار در بشکه است

.
قطر با بهره برداری از مخزن مشترک پارس جنوبی تا به حال حدود 6 میلیارد دلار درآمد داشته است که با بهره برداری از فاز دوم و سوم ایران مخزن تولید و بهره برداری ایران و قطر متعادل خواهد شد. طبق برنامه ریزی انجام گرفته از سوی مقامات قطری بهره برداری، این کشور تا سال 2007 به 71 میلیارد متر مکعب گاز و 100 میلیون بشکه کیعانات گازی دست پیدا خواهد کرد.