بخشی از مقاله
ویتامین D= راشیتیسم
و
ایدز
مقدمه
مطمئنا با نام ویتامین D آشنایی دارید و از بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان نیز مطالبی شنیده‌اید و یا شاید تاکنون کودکان یا افراد بزرگسالی را دیده‌اید که پاهای هلالی شکل دارند، دلیل آن چیست؟ آیا هلالی شدن پای افراد به سمت خارج یا داخل یک مسئله ژنتیکی است یا یک کمبود تغذیه‌ای؟ ویتامین D از ویتامینهای محلول در چربی است و از راههای مختلفی به بدن می‌رسد. اصلی‌ترین راه تأمین ویتامین D برخورد نور ماورای بنفش آفتاب و تغییرات پیش سازهای زیر پوستی است. این ویتامین از راه مواد غذایی حیوانی نیز تامین می‌شود. در گیاهان نیز پیش سازهای تولید کننده ویتامین D موجود است .
ساختمان ویتامین D
ساختمان شیمیایی
ویتامینهای D یک گروه الکلهای حلقوی مشتق از استرولها هستند که دارای خاصیت ضد بیماری راشیتیسم می‌باشند. استرولها الکلهای حلقوی مشتق از کربور حلقوی سیر شده و 17 کربن دار به نام سیکلو پنتانو پرهیدو فنانترن می‌باشند. ازاستخلاف کربنهای 13 و 10 این ترکیب توسط دو ریشه متیل هسته 19کربن‌دار تولید می‌شود. کلسترول که یک استرول جانوری است از هسته فوق مشتق می‌شود. ارگواسترول که در گیاهان و نیز در زنگ چاودار وجود دارد دارای فرمول شیمیایی شبیه کلسترول است.
انواع ویتامین D
• ویتامین D2 یا کلسیفرول که از استرولهای گیاهی مانند ارگو استرول و در اثر پرتو فرابنفش حاصل می‌گردد.
• ویتامین D3 یا کلی‌کلسیفرول که از 7 دهیدروکلسترول مشتق می‌شود و به همین جهت آن را ویتامین D طبیعی می‌نامند.
• ویتامین D1 که اولین ترکیبی است که به صورت متبلور تهیه و به این نام نامیده شد و مخلوطی از کلسیفرول و سایر ایزومرهای ویتامین D است.
نقش بیوشیمیایی ویتامین D
ویتامین D موجب افزایش جذب کلسیم و فسفر در روده‌ها می‌شود. در هنگامی که کمبود ویتامین D ایجاد شده باشد تجویز ویتامین D باعث کاهش مقدار دفع کلسیم و فسفر از طریق مدفوع و به میزان کمتری سبب افزایش دفع ادراری این عناصر می‌گردد. نتیجه این عمل افزایش جذب و ذخیره کلسیم و فسفر در بدن است. یکی از نقشهای ویتامین D نقشی است که در بیوسنتز خاصی به عهده دارد. دریافت ویتامین D و کلسیم موجب افزایش قدرت و هماهنگی عضلات ، در افراد بالای 65 سال می‌شود . ضعف عضلات در بسیاری از سالمندان موجب عدم توانایی در راه رفتن می‌شود. دلیل عمده ناتوانی عضلات سطح پایین ویتامینD است.
فقدان ویتامین D موجب پیدایش اختلالاتی در عمل استخوان سازی می‌شود. در انتهای استخوانها سلولها غضروفی باقی می‌مانند و مویرگها و سلولهای استئوبلاست پیشرفت نمی‌کنند. و به این ترتیب بافت غضروفی رشد نموده و حجیم می‌گردد بدون آنکه عمل کلسیفیکاسیون انجام گرفته و استخوان تشکیل شود. با پیشرفت بیماری استقامت و سختی استخوانها کم و تغییر شکل و خمیدگی آنها بخصوص در استخوانهای طویل پدیدار می‌شود. این بیماری در کودکان راشیتیسم و در بزرگسالان استئومالاسی نامیده می‌شود.
عوارض کمبود ویتامین D
بیماری اصلی حاصل ویتامین D ، راشیتیسم یا نرمی استخوان است . این بیماری در اثر کمبود کلسیم و فسفر در زمان رشد استخوانها در کودکان است. این عوارض در استخوانهای اصلی و بلند رخ داده و فرد دچار درد و سستی عضلات می‌شود. به دلیل اینکه استخوانها دارای املاح کمتری هستند، وزن را تحمل نمی‌کنند و انحنا می‌یابند. عوارض دیگر ، تشکیل برجستگیهای دکمه مانند بر روی ستون فقرات ، جمجمه بزرگ و سینه برجسته می‌باشد. مچ دست و پا پهن می‌شود که از علایم اولیه و قابل تشخیص توسط رادیوگرافی است.
استئوپروز یا پوکی استخوان یکی از بیماریهایی است که بسیاری از سالمندان خصوصا زنان بدان مبتلا می‌شوند. در این بیماری استخوان از داخل تخلیه می‌شود و املاح استخوانی کاهش می‌یابد. عامل اصلی تاثیرگذار تغییرات هورمونی بدن است. در این بیماری میزان ویتامین D کاهش می‌یابد ولی درمان با ویتامین D تاثیر چندانی ندارد. تنها می‌توان توصیه کرد برای پیشگیری از ابتلا ، از دوران جوانی میزان کافیکلسیم و فسفر به همراه ویتامین D مصرف شود.
منابع غذایی
مقدار ویتامین D در کبد ماهی و سایر حیوانات زیاد است. در شیر ، کره و زرده تخم مرغ نیز وجود دارد. برای کودکان و زنان باردار و شیرده روزانه 400 میلیگرم لازم است. تجویز مقادیر زیاد ویتامین موجب هیپرویتامینوز می‌شود که با رسوب املاح کلسیم در بافتهای نرم از جمله کلیه‌ها و ششها همراه است. نیاز بدن انسان در فصل زمستان به ویتامین D بیش از فصل تابستان است.
ویتامین D و اثر آن بر بیماری MS
پژوهشگران معتقدند مصرف ویتامین D نه تنها باعث پیشگیری از بیماری MS می‌شود، بلکه علایم آن را نیز تخفیف می‌دهد. محققان تغذیه اعلام کردند تجویز شکل فعال ویتامین D به موشهای مبتلا به بیماری شبیه MS نه تنها باعث پیشگیری از بیماری گردید بلکه باعث تخفیف علایم MS در آنها نیز شد. بر اساس مطالعات جدید ، همچنین حفظ سطح خونی مناسب ویتامین D در بیماران مبتلا به MS از سرکوب فعالیت بیماری اهمیت دارد و در پیشگیری از عوارض کمبود ویتامین D همچون پوکی استخوان و در پی آن شکستگی نیز موثر است.
بر اساس مطالعات قبلی هم مشاهده شده بود که شیوع بیماری MS در مناطقی که کمبود ویتامین وجود دارد، بالاتر است. بیماری MS یا مولتیپل اسکلروز نوعی بیماری اعصاب است که در جوانی آغاز می‌شود و با فلج شدن حسی و حرکتی بیماران ظاهر می‌شود و می‌تواند سیری تشدید شونده و مهلک و یا سیری آهسته و مزمن داشته باشد.علت این بیماری رسوب نوعی پروتئین در بخشهایی از مغز است. اما عامل دقیق این رسوب‌گذاری هنوز دقیقا دانسته نشده است.
به گزارش شبکه خبري" ورلد نيوز " (World-news.org/persian ) بيماري راشيتيسم( ريکتز ) را بيشتر والدين تا حدودي مي شناسند و از اينکه اين بيماري در کودکشناسان و جود داشته باشد وحشت دارند . راشيتيسم در واقع به نرمي استخوان در کودکان که ناشي از کمبود کلسيم و املاح معدني ( مينرالها ) و ويتامينD است ، اطلاق مي شود و به عنوان يکي از معلوليتهاي کودکان در سالهاي آتي به شمار مي آيد . به راشيتيسم بزرگسالان « استئومالاسي » گفته مي شود . در راشيتيسم ، کودک نمي تواند به خوبي بنشيند و راه برود . معمولا اين بيماري در کوکان کمتر از 6 ماه نادر است چون جنين از کلسيم ذخيره اي مادر استفاده کرده است .
علل بيماري
کمبود ويتامين D ، کمبود نور خورشيد ، کمبود کلسيم و فسفر در غذاهاي روزمره ، اختلالات روده اي و کليوي ، ارثي ، استفاده مداوم از داروهاي ضد صرع ( فنوباربيتال و فني توئين ) .
علائم باليني
تاخير در رشد استخوانها به ويژه در مچ دست و زانوها ، تاخير در رشد دندانها و دنده ها ، ايجاد فتق نافي ، کم خوني بدن ، رنگ پريده شدن پوست ، کوتاهي قد در اثر کاهش رشد استخواني ، جلو آمدن قفسه سينه ( سينه کبوتري ) ، بسته نشدن ملاج ( فونتانل ) حتي تا سه سالگي ، اشکال در راه رفتن ، از هم دور شدن دو زانو ، راه رفتن اردکي ، استعداد بروز عفونتهاي مکرر به ويژه سرماخوردگي ، شکستگيهاي کاذب استخواني ، پهن شدن مچ دست ، تغيير شکل استخوانها .
راههاي تشخيص
با توجه به معاينات و راديولوژي و آزمايشات خوني و ادراري به راحتي مي توان به تشخيص بيماري دست يافت .
درمان
با استفاده از آمپول ويتامين 3 D و کلسيم و تماس بيشتر با نور خورشيد و استفاده از اغذيه و املاح مناسب ، مي توان به راحتي بيماري را براي هميشه درمان کرد .
پيشگيري
استفاده از اغذيه مقوي و حاوي کلسيم ، معاينه نوزاد بلافاصله پس از تولد و چکاپهاي دوره اي کودک توسط پزشک معالج و نيز تاپش نور خورشيد در ساعاتي از هفته به بدن کودک ، همگي مي توانند به پيشگيري بيماري کمک کنند .
کلسیم در درمان راشیتیسم موثر است
ایسکانیوز ـ کلسیم در تقویت عضلات قلب و تنظیم جریان قلب موثر است.رضا حسینی مقدم، کارشناسی صنایع غذایی می‌گوید: کلسیم یکی از مهمترین مواد معدنی است که در رشد و نمو استخوان، دندان، مو، ناخن وخون نقش حیاتی دارد.تقریبا 5/1 درصد وزن بدن انسان را ترکیبات کلسیم تشکیل می‌دهد. وی معتقد است: در طول شبانه روز کودکان به دو گرم و بزرگسالان به یک و نیم گرم کلسیم نیاز دارند.
وی می‌گوید: بدن انسان به کلسیم از تولد تاهنگام مرگ نیاز دارد و در هنگام رشد و پیری نیز بدن انسان به کلسیم احتیاج دارد.
وی در خصوص کمبود کلسیم افزود: بدون کمبود کلسیم، خون در بدن منعقد نمی‌شود. کلسیم در تقویت عضلات قلب وتنظیم ضربان قلب موثر است و در سلامت و آرامش اعصاب نیز مفید است.
کلسیم در درمان ضعف عمومی، راشیتیسم، نقاهت، بی‌اشتهایی، فرسودگی جسمی و روحی، کرم خوردگی دندان و شکستگی استخوانها موثر است.
وی از دیگر عوارض ناشی از کمبود کلسیم به ریزش مو، شکستگی ناخن‌ها و.. اشاره کرد.
این کارشناس افزود: کمبودکلسیم در بدن را می‌توان با خوردن غذاهایی مانند شیر و فرآوردههای لبنی، تخم مرغ،گوشت، شلغم، کاهو، لوبیا سبز، روغن زیتون، روغن فندق، پسته و گردو جبران نمود.
ایدز
شرح بیماری
ایدز عبارت است از بوجود آمدن ضعف عمده در دستگاه ایمنی بدن (نقص ایمنی). این امر باعث کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونتها و توانایی سرکوب سلولهای غیرطبیعی مثل سلولهای سرطانی می‌شود. ویروس ایدز سلولهای ایمنی موجود در خون (لنفوسیت‌ها) و سلولهای ایمنی موجود در بافت‌ها مانند مغز استخوان، طحال، کبد و گره‌های لنفاوی) را درگیر می‌سازد. این سلولها در تولید پادتن برای مقابله با بیماریها و سرطانها نقش دارند. در مجموع باید گفت که ایدز یک نوع نقص ایمنی ثانویه است که در سیر عفونت با ویروس ایدز ایجاد می‌شود.
علت بیماری
عامل بیماری ایدز یک نوع ویروس از گروه رترو ویروسها است که باعث کاهش توانایی سیستم ایمنی بدن میزبان می‌شود. علایمی که ما در بیماری ایدز می‌شناسیم مربوط به بیماریهایی است که در اثر نقص دستگاه ایمنی بدن تولید می‌شوند. در اکثر بیماریهای ویروسی وضع به این منوال است که سلولهای مملو از ویروس ویروسها را آزاد کرده و این ویروسها خود را با پادتنهای آماده مواجه می‌بینند. در چنین وضعی بیماری شخص برطرف می‌شود. اما در مورد ویروس ایدز وضع به گونه‌ای دیگر است.
در اینجا اولین ویروسی که وارد اولین سلول میزبان می‌شوند از حمله پادتنها در امان می‌مانند. ویروسهای جدیدی که از سلول خارج می‌شوند بعضا توسط پادتنها خنثی می‌شوند اما ژنهای اولیه در درون سلول میزبان به تولید ویروس ادامه می‌دهند. ممکن است که ویروس در بدو ورود به سلول میزبان به صورت غیر فعال درآید و بعد از گذشت چندین سال به مساعد شدن اوضاع فعالیت بیماریزایی خود را آغاز کند. این ویروس دستگاه ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و در این یک سرماخوردگی ساده هم می‌تواند برای شخص مشکل ساز باشد.
سیر بیماری و علایم آن
ابتلا به بیماری ایدز در اغلب موارد با عوارض ساده‌ای مانند اسهال ، خارش پوست و افزایش خفیف حرارت بدن شروع می‌شود. این عوارض پس از چند هفته خودبخود برطرف می‌شود و شخص خیال می‌کند که به سرماخوردگی دچار بوده است. از آنجا که ساخته شدن پادتنهای موثر حدود 14 روز طول می‌کشد دراین زمان جدال بین ویروسها و پادتنها در جریان است. پس از سپری شدن این مرحله دورانی فرا می‌رسد که حال شخص بیمار خوب می‌شود اما در خون او پادتن ضد ایدز را می‌توان تشخیص داد و از خون وی ویروس ایدز را بدست آورد.
لنفوسیت T4 که مبتلا شده است شروع به تقسیم می‌کند همین امر باعث تورم غدد لنفاوی می‌شود. تورم غدد لنفاوی گاه ماهها یا سالها بعد از ابتلای اولیه پدیدار می‌شود و می‌تواند مدتها به همان حال باقی بماند. در بسیاری از موارد هم ناراحتیهای جدی دیگری به آن اضافه می‌شود. بیماران اکثرا به شدت لاغر می‌شوند چون دیواره روده آنها مواد غذایی را بطور کامل جذب نمی‌کند. در اروپا که تغذیه مردم رضایت بخش است کم شدن وزن چندان مخاطره آمیز نیست. اما در بعضی کشورهای جهان سوم که مردم با سوء تغذیه دست به گریبانند کاهش وزن فرد را نحیف می‌کند.
عرق کردن در شب و احساس خستگی ، التهاب بیضه‌ها از سایر علایم این بیماری است. مرحله بعدی که در آن تصویر نهایی بیماری ایدز به نمایش گذاشته می‌شود حاصل از درهم شکسته شدن کامل سیستم دفاعی بدن است. تعداد سلولهای لنفوسیت T4 به شدت کاهش یافته است و در این حالت انواع بیماریهای باکتریایی ، ویروسی و انگلی قادر هستند که فرد مبتلا را از پای بیاندازند.
عوامل تشدید کننده بیماری
• تماس جنسی با افراد آلوده. همجنس‌بازها در معرض بیشترین خطر هستند.
• بی‌بند و باری جنسی
• استفاده از سرنگهای آلوده برای تزریق مواد مخدر
• تزریق خون یا فرآوردههای خونی آلوده
• مواجهه کارکنان بیمارستانها و تکنسینهای آزمایشگاهی با خون ، مدفوع ، یا ادرار افراد آلوده به ویروس ایدز.
پیشگیری
• از تماس جنسی با افراد آلوده یا افرادی که مواد مخدر تزریقی مصرف می‌کنند خودداری شود.
• از بی‌بندوباری جنسی خودداری شود.
• خون یا فرآوردههای خونی باید از لحاظ آلودگی بررسی شده باشد.
تشخیص بیماری
تشخیص این بیماری از طریق آزمایش خون امکان‌پذیر است. خوشبختانه در کشور ما این آزمایش به صورت رایگان انجام می‌شود تا افراد مختلف از سلامتی خود اطمینان حاصل کنند.
درمان
در حال حاضر داروها در معالجه عفونت ایدز مؤثر نیستند. برای مقابله با عفونتها یا پیشگیری از آنها ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز شود. داروهای ضد ویروسی مانند دیدانوزین ، استاوودین ، زالسی تابین ، زیدوودین و نیز داروهای مهارکننده پروتئاز در درمان عفونت با ویروس ایدز مورد استفاده قرار می‌گیرند و ممکن است پیشرفت بیماری را به تأخیر اندازند. تجویز آنها باید توسط پزشکان با تجربه انجام پذیرد. با این داروها (مثل زیدووین) می‌توان انتقال عفونت به نوزادان مادران حامله را کاهش داد. تحقیقات زیادی در رابطه با داروهای جدیدتر و واکسن آن از طریق مهندسی ژنتیک در دست انجام هستند.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
• اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان علایم عفونت ایدز را دارید.
• اگر پس از تشخیص، علایم یک عفونت دیگر ظاهر شوند (تب، سرفه، یا اسهال).
• اگر دچار علایم جدید و غیر قابل توجیه شده‌اید. داروهای مورد استفاده در درمان، عوارض جانبی بسیاری دارند.
