بخشی از مقاله

پيامبر و فرهنگسازي
تمدن چيزي جز تشکيل هيأت اجتماعيه با معتقدات و مقررات حکومتي و آداب مربوطه نيست.

اينک به بررسي نکاتي در مورد تمدن مي پردازيم:
1- تمدن و اجتماع بشري از قديمي ترين مراحل خود زاييده مذهب و تحت تأثير شديد آن بوده است.
2- اداره هيأت اجتماعيه يا تمدن از يک طرف و مذهب از طرف ديگر پا به پاي هم پيش رفته اند.
3- توسعه، تمدن و هيأت اجتماعيه ناگزير احتياج به معتقدات مذهبي مشترک و متکامل دارد.
4- در سايه اشتراک در عقيده و توحيد در پرستش است که رفع دشمني و ايجاد ائتلاف و اتحاد در طريق تأسيس دولتي که تمام افراد بشر بتواند در سايه آن زيست کند امکان پذير مي باشد.


5- با ظهور دين مسيح عاملي که ميان ملتها دشمني و جدايي انداخته و سد بزرگي که مانع تأسيس دولت واحد جهاني

امير المؤمنين علي(عليه السلام) درباره پيامبران مي فرمايد:
«فبعث فيهم رسله ليستأدوهم ميثاق فطرته و يذکروهم منسي نعمته و يحتجوا عليهم بالتبليغ و يثيرولهم دفائن العقول ويردهم الآيات المقدره.»
«پس خداوند، پيامبران خود را بين مردمان برانگيخت تا پيمان خدا را از آنها بخواهند و نعمت فراموش شده حق را يادآوري کنند و از راه تبليغ با آنان سخن گويند و خردهاي پنهان شده را برانگيزند و به کار اندازند و شانه هاي قدرت را به آنان بنمايانند.»

پس وظيفه پيامبران برانگيختن خردها و روشنگري انديشه هاست در پرتو پيوستگي عقول به مبدأ حکمت الهي و دريدن پرده هاي جهل و خرافه و گسستن زنجيرهاي بردگي و همين است رمز اوج فکري انسان و چرخش مولد خرد آدمي که موجب بروز دانشها و ايجاد تمدنها و اخلاقيات و فرهنگهاست.


اساس دعوت محمد(صلي الله عليه واله):
پيامبر اسلام براي بنيانگذاري يک جامعه جاويد و امت واحد به عنوان بزرگترين و مقدس ترين معمار کاخ اجتماع به پي افکني بناي برومند و استواري پرداخت که در سايه آن روشن ترين، اصيل ترين و جاويد ترين تمد نها به وجود آمد و بشر را از همه مزاياي يک تمدن عالي انساني که هرگز دستخوش توفان روزگار نخواهد گرديد، برخوردار ساخت و اساس چنين دعوت جاويد را برچنين مباني مقدس و عالي استوار کرد:
1. وحدت بشريت
عقيده وحدت بشريت يکي از کمکهاي بي مانندي است که پيامبر اسلام در راه تمدن بشر انجام داد و اين وحدت در حقيقت يکي از ثمرات طبيعي اعتقاد به يگانگي خداوند است که اساس تعليمات اسلامي است.
قرآن مجيد از بيان پروردگار چنين مي فرمايد: «شما مردمي يگانه ايد و من خداي يکتاي شمايم؛ پس از نافرماني من بپرهيزيد.»

وحدت بشريت يک امر عملي واقعي بود که با تمام شئونش در مراتب علمي و عملي وحي و رفتار پيامبر مورد عنايت قرار گرفت. بنابراين افراد بشر در هر کشوري زندگي کنند و با هرزباني سخن بگويند و هر رنگي که داشته باشند همه آنها يک خانواده شناخته شده اند چنانکه خداوند فرمود: «اي مردم از نافرماني خدايي که شما را از يک پدر آفريد، بپرهيزيد.»

زندگي بر اساس اين افکار قيافه جديدي به خود گرفت و نتيجه طبيعي، آن شد که بردگان سياه و شريف ترين مردان قريش در جامعه اسلامي در يک رتبه شناخته مي شدند و اين بزرگ ترين قدم اساسي بود که در راه ايجاد وحدت بشريت و پي ريزي اساسي ترين مراحل تمدن بشر برداشته شده است.

2. پيمان از زندگي انسان
ديگر گام بلندي که از سوي پيامبر به جهت تمدن بشر برداشته شده است انديشه بزرگي و شرافت انسان بود و آن نيز يکي از نتايج طبيعي اعتقاد به يگانگي مبدأ آفرينش است که پيامبر اسلام در تعليمات خود اهميت فراواني به آن مي داد و بر حسب گفته اش انسان اشرف آفريدگان خداست و جز خدا هيچکس شايسته پرستش او نيست.

در دعوت حضرت محمد صلي الله عليه واله ، انسان به چنان پايگاهي از رفعت و عظمت رسيده که فرشتگان بر او سجده مي کنند.3 خورشيد وماه و ستارگان براي خدمتگذاري او آفريده شده اند و آنچه در آسمان و زمين است به فرمان خداوند مسخر انسان شده و او جانشين خدا در زمين است.4


3. خدمت گذاري بشر
براي تشکيل جامعه واحد و متمدن، بايستي همه افراد جامعه به يکديگر بپيوندند توانايان به ناتوانان خدمت کنند و همگي حلقه هاي کبير به هم پيوسته و گسست ناپذيري را تشکيل دهند و همين همگامي و حس همکاري است که تحت عنوان زکات يکي از بزرگ ترين فرامين اسلامي را تشکيل مي دهد و همه جا مرادف فريضه صلوه که رمز بقاء و رقاء روحي بشر است قرار مي گيرد و در اين صورت حلقه برادري ديني به وجود مي آيد.
«اگر توبه آوردند و نماز کردند و زکات دادند در اين دين برادران شمايند.»5

بشردوستي و مهرورزي در جان و طبيعت پيامبر جاي داشت. او نه تنها براي دردهاي مادي و نيازهاي دنيا يي مردم نگران بود، بلکه براي فسادهاي اخلاقي و انحرافهاي روحي بشري بيشتر نگران بود. تا آن جا که خداوند به او فرمود:
«شايد از غصه ايمان نياوردن آنان خود را هلاک کني.»

پيامبر مي فرمايند: «افراد مسلمان در دلسوزي و مهرباني با يکديگر مانند اندامهاي يک پيکرند که هرگاه عضوي به درد آيد ديگر عضوها نيز دردناک مي شوند.» و اين بهترين دستورالعمل حيات، مدلي براي ايجاد يک ملت زنده، بيدار، پيشرو و متمدن است.
از ديگر امور مهم که پيامبر در آن نقش داشتند مي توان به موارد زير اشاره نمود:

1- بنيانگذار کاخ اخلاق
2- پي ريزي حکومت جهاني
3- بسط و گسترش فرهنگ اسلامي
4- ايجاد کتابخانه هاي اسلامي و ...

بيان کردن سهم پيامبر در مدنيت انسان و موارد گوناگون به بحث گسترده اي نياز دارد و ما گوشه اي از خدمات اين انسان وارسته را بر روي کاغذ گنجانديم.


تصوير پيامبر در متون تاريخي
سيره پيامبر- صلي الله عليه و آله و سلم- مدخل واقعي پژوهش تاريخي در اسلام است. از آنجايي که پيامبر - صلي الله عليه و آله و سلم- شأن و مقام يگانه اي نزد مسلمانان دارد و از طرفي قرآن مسلمانان را به پيروي از افعال و اقوال او دعوت کرده انگيزه لازم را براي مسلمين جهت تدوين گفتار، کردار و انديشه او فراهم گردانيد.

اما بايد دانست که سيره پيامبر- صلي الله عليه و آله و سلم- در ابتدا در قالب حديث تدوين گشت و سپس سيره نويسي به عنوان يک فن و دانش مورد استقبال تاريخ نگاران مسلمان قرار گرفت.

محققاني که به تحقيق درباره نخستين کتب سيره و مغازي پرداخته اند معتقدند که سيره نويسي از عصر تابعين آغاز شد.6 اما در عين حال قديمي ترين کتاب سيره اي که به دست ما رسيده تأليف ابن هشام است و او با يک واسطه از راويان ابن اسحاق مؤلف کتاب المبتداء و المبعث و المغازي است.

هرچند که ابن هشام در روايت خود از ابن اسحاق به حذف و اضافاتي دست زد و مسائلي که به طور مستقيم به زندگي حضرت رسول - صلي الله عليه و آله و سلم- مربوط نبود و نيز مطالبي را که مربوط به فضايل علي (عليه السلام) بود، حذف نمود. اما در واقع همان باقيمانده نيز منبعي گران سنگ از سيره رسول گرامي خدا در اختيار ما مي‌نهد.7
سبک تأليف اين کتاب به صورت روايي است و به اطلاعاتي درباره نسب پيامبر- صلي الله عليه و آله و سلم- و زندگي ايشان قبل از بعثت و سپس به صورت تفصيلي به وقايع سالهاي پس از بعثت پيامبر- صلي الله عليه و آله و سلم- پرداخته است. ويژگي اين اثر در اين است که ابن هشام تمام جزئيات را ضبط کرده به طوري که خواننده تيزبين مي تواند در خلال وقايع تاريخي، سلوک و رفتار، اخلاقيات، شيوه هاي مديريتي و کشورداري پيامبر و نحوه جنگ وصف آرايي در صدر اسلام را دريابد.

اين کتاب در قرن هفتم هجري توسط رفيع الدين اسحاق بن محمد همداني قاضي ابرقوه به فارسي ترجمه شد و در سال1360 با مقدمه محققانه اصغرمهدوي چاپ گرديده است.8 از ديگر منابعي که دربررسي سيره پيامبر- صلي الله عليه وآله وسلم- قابل اعتنا است، مغازي واقدي است که در کتاب مغازي به بررسي جنگها و فتوحات در دوران پيامبر - صلي الله عليه و آله و سلم- مي پردازد.

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید