بخشی از مقاله
خاکبرداري
آغاز هر کار ساختماني با خاکبرداري شروع ميشود . لذا آشنايي با انواع خاک براي افراد الزامي است.
الف) خاک دستي: گاهي نخاله هاي ساختماني و يا خاکهاي بلا استفاده در محلي انباشته (دپو) ميشود و بعد از مدتي با گذشت زمان از نظر ها مخفي ميگردد. معمولا اين خاکها که از لحاظ يکپارچگي و باربري جزء خاکهاي غيرباربر دسته بندي ميشوند در زمان خاکبرداري براي فونداسيون ساختمان ما دوباره نمايان ميشوند. بايد توجه نمود که اين خاک قابليت باربري ندارد و ميبايست بطور کامل برداشت شود. شناختن خاک دستس بسيار آسان است، وجود قطعات و اجزاي دست ساز بشر مانند آجر، موزاييک، پلاستيک و ... در خاک نشان دهنده دستي بودن خاک است.
شکل: خاک دستي، که آماده شده است تا پي هاي ساختمان (فونداسيون ها و شناژها) روي آن اجرا شوند. قطعات آجر و آشغال را در داخل خاک مشاهده مي کنيد.
ب) خاک نباتي: خاک هاي فرسوده و يا نباتي سطحي به خاکهايي گفته ميشود که ريشه گياهان در آن وجود داشته باشد اين خاک براي تحمل بارهاي وارده از طرف سازه مناسب نميباشد. براي شناختن خاکهاي نباتي کافي است به وجود ريشه درختان و گياهان – برگهاي فرسوده و سستي خاک توجه شود. اين خاک با فشار انگشتان فرو ميرود.
ج)خاک طبيعي بکر(دج): به خاکي که پس از خاک نباتي قرار دارد خاک طبيعي بکر ميگويند توجه داشته باشيد که همواره ميبايست فونداسيون برروي خاک طبيعي بکر اجرا گردد. در شهر بم خاک طبيعي مقاومت لازم براي تحمل وزن ساختمان و فونداسيون را دارد.
در شکل زير هر سه نوع خاک را مشاهده مي کنيد
شکل: در اين شکل خاک دستي- خاک نباتي و خاک طبيعي دست نخورده را به ترتيب از بالا به پايين مشاهده مي کنيد. همانطور که مي بينيد خاک نوع اول و دوم مردود مي باشند.
تذکر: ريختن آب آهک به منظور بالا بردن مقاومت خاک دستي و نباتي به هيچ عنوان مورد تاييد نمي باشد و نميتوان خاک دستي و نباتي را با استفاده از آب آهک قابل استفاده نمود.
بياموزيم: اکنون که با انواع خاک آشنا شديد توجه به نکات زير بسيار لازم است:
الف ) در زمينهايي که فاقد هرگونه رويش گياهي است حداقل عمق خاکبرداري 15 سانتي متر ميباشد .
ب ) رسيدن به خاک طبيعي دست نخورده (بکر) ميبايست حتما توسط مهندس ناظر تاييد شود. توجه داشته باشيد که مهندسين ناظر با مشخصات خاک بکر کاملا آشنا هستند.
ج) براي آماده سازي بستر براي بتن پي ها بايد ابتدا 10 سانتي متر بتن با سيمان کم ريخته شود به اين ترتيب عمق خاکبرداري بايد حداقل 10 سانتي متر بيشتر از عمق مورد نياز براي پي ها باشد.
آماده سازي بستر، شفته ريزي و بتن مگر
پس از انجام خاکبرداري بايد بستر خاک را براي اجراي پي آماده کنيم. براي اين کار از بتن با سيمان کم ( 100 تا 150 کيلوگرم سيمان در هر متر مکعب بتن) که به بتن مِگر موسوم است استفاده مي شود. به اين ترتيب که روي خاک حداقل 10 سانتي متر بتن با سيمان کم مي ريزيند و سپس روي آن را با ماله صاف مي کنند تا براي بتن ريزي پيها آماده شود.
همچنين در صورتي که پس از خاکبرداري و رسيدن به خاک مناسب، لازم بود تا براي رسيدن به تراز کف پي ها از مصالح پر کننده استفاده نماييم و يا پيمانکار اشتباها بيش از حد لازم خاکبرداري نمايد و فضاي خالي بوجود ايد براي پر کردن فضاي خالي بايد از بتن يا مصالح مناسب ديگر طبق نظر دستگاه نظارت و با هزينه پيمانکار استفاده نمايد.
البته در شهر بم، براي رسيدن به عمق مورد نظر جهت اجراي بتن مگر و آغاز قالب بندي براي فونداسيون از شفته آهک استفاده ميشود. استفاده از شفته آهک توصيه نمي شود اما با توجه به اينکه قيمت تمام شده آن پايين تر و بيشتر در دسترس مي باشد لذا لازم است نکات زير حتما رعايت شود تا در به دست آمدن کيفيت بهتر ما را ياري کند.
شفته ريزي:
شفته آهكي كه با دوغاب ساخته و خوب عملآوري شده باشد، داراي مقاومت 7 روزه معادل 5 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع و تاب 28 روزه حدوداً 10 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع خواهد بود كه اين مقاومت براي بستر پي ساختمان يا راه كاملاً مناسب ميباشد.
1- آهک مصرفي ميبايست حتما براي استفاده در شفته قبلا بصورت کامل شکفته شده باشد و پس از سرند شدن براي تهيه شفته مورد استفاده قرار بگيرد.
شکل: آهک شکفته و سرند شده و آهک نشکفته را مشاهده مي کنيد.
2- آهک بايد حتما به صورت دوغاب با خاک درشت دانه مخلوط گردد .
3- بهتر است که مخلوط شفته آهک در کنار فونداسيون ساخته شود تا براحتي بتوان آن را به داخل محل خاک برداري منتقل کرد. در شکل هاي بعدي اجراي صحيح و اجراي نادرست را مشاهده ميکنيد.
شکل: روش صحيح شفته ريزي
شکل : روش نادرست شفته ريزي
4- دقت شود که بتن مگر حتما پس از عمل آوري کامل شفته آهک و رسيدن آن به گيرش اوليه بر روي آن اجرا شود تا آب بتن توسط شفته جذب نشده و موجب پوکي بتن مگر نگردد .
5- توجه شود که بر روي شفته اجرا شده تا زماني که شفته به مقاومت 5/1 کيلوگرم بر سانتيمتر مربع نرسيده است بارگذاري صورت نگيرد ( شفته آهکي زماني به مقاومت 5/1 کيلوگرم بر متر مربع رسيده است که اثر کفش شما پس از راه رفتن بر روي آن باقي نماند.( براي حصول اين منظور بازديد مهندس ناظر از شفته ريزي قبل از اجراي بتن مگر الزامي است .
شکل: شفته آهکي که هنوز قابل بارگذاري نيست. رد پا هنوز روي آن باقي مي ماند.
6- بايد توجه نمود که هر چه ميزان رس در خاک مصرفي براي شفته بيشتر باشد ميزان آهک مصرفي نيز بايد بالاتر رود.
بتن مگر
بتن مگر يا به تعريفي بتن رگلاژ کف قالبندي فونداسيون در حقيقت يک بتن با مقدار سيمان کم (100 تا 150 کيلوگرم سيمان بر مترمکعب) است که جهت آماده سازي بستر خاکبرداري شده براي آرماتوربندي و صفحه گذاري اجرا ميگردد توجه به نکات ذيل جهت اجراي بتن مگر الزامي است :
1- قبل از اجراي بتن مگر حتما خاک بستر را مرطوب نماييد تا آب بتن جذب خاک نگردد و کيفيت آن پايين نيايد .
2- در صورتي که بتن مگر را بر روي شفته آهک اجرا ميکنيد حتما توجه داشته باشيد که شفته به مقاومت 5/1 کيلوگرم بر متر مربع رسيده باشد . ( شفته آهکي زماني به مقاومت 5/1 کيلوگرم بر متر مربع رسيده است که اثر کفش شما پس از راه رفتن بر روي آن باقي نماند
3- شفته آهک ميبايست قبل از اجراي بتن مگر مرطوب شده باشد تا آب بتن را جذب نکند. توجه داشته باشيد زماني که آهک هنوز جذب آب داشته باشد موجب پوکي بتن مگر ميشود.
4- بتن مگر جهت پاکسازي کف و اجراي دقيقتر فاصله گذاري آرماتوربندي از کف انجام ميگردد بنابراين به تمييز و يکنواخت بودن سطح آن دقت کنيد تا آرماتوربندي بهتري داشته باشيد
شکل: يک نمونه بتن مگر ريخته شده را مشاهده مي کنيد. همانطور که مي بينيد سطح بتن کاملا صاف و يکنواخت بوده و اگر قبل از بتن ريزي پي جارو شود (خاک و آشغال ها جمعآوري شوند.) يک بستر بسيار مناسب مي باشد.
5- معمولا بتن مگر توسط دستگاههاي مخلوط کن ( بتونير ) کوچک ساخته ميشود دقت نماييد که حداقل دو (2) دقيقه پس از اضافه کردن آب، بتن درون دستگاه به خوبي مخلوط شود و سپس مورد استفاده قرار بگيرد.
6- بعد از ريختن بتن مگر با توجه به دماي هوا حدود 10 ساعت سطح آن را مرطوب نگه داريد(با پاشيدن آب) و بعد از گذشت يک (1) روز مي توانيد عمليات بعدي را شروع کنيد و روي بتن مگر راه برويد.
قالب بندي پي (فونداسيون) با آجر
بعد از اينکه بتن مگر ريخته شد و مقاومت لازم را بعد از يک روز به دست آورد اگر از قالب مدفون (آجر چيني) استفاده مي شود نوبت به قالب بندي پي ها مي رسد.
در بم براي قالب بندي پي از آجر استفاده ميشود. رعايت نکات زير در قالب بندي براي هر چه بهتر اجرا شدن پي مفيد است.
1- يکنواخت بودن آجرچيني پي و ايجاد سطح صاف و بدون خلل و فرج براي پي ها مفيد و بلکه لازم است.
2- مقاومت آجر چيني، در صورتي که پشت آن خاک دستي (خاک نا مناسب) باشد اهميت زيادي دارد چرا که نيروي خاک به سمت داخل باعث شکسته شدن قالب آجري خواهد شد.
شکل: همانطور که در شکل مقابل مي بينيد فشار خاک پشت قالب آجري به دليل اينکه خاک دستي و نامرغوب است باعث شکسته و کج شدن قالب در تمام طول شده است. اين موضوع مقاومت پي را به مقدار زيادي پايين خواهد آورد. ضمن اينکه اصلاح آن هزينه بسيار زيادي را در بر خواهد داشت.
3- همچنين درصورتي که پشت آجرچيني خالي است مقاومت قالب آجري اهميت زيادي دارد به طوري که بايد وزن بتن و نيروي لرزاندن (ويبره) بتن و وزن کارگر را تحمل کند. در صورتي که ديوار آجري در حين بتن ريزي دچار شکستگي و جابجايي شود باعث تخريب پي خواهد شد. بازسازي ديواره و توقف عمليات بتن ريزي و ايجاد پيوستگي بين بتن قديم و جديد هزينه هاي زيادي به دنبال خواهد داشت.
4- درصورتي که امکان داشته باشد خيلي خوب است که يک لايه نازک سيمان کاري روي قالب آجري صورت گيرد. اين کار براي کسب مقاومت بتن و عملکرد خوب آن بسيار مناسب است.
5- اگر لايه سيمان کاري صورت نگرفت حتما بايد روي قالب آجري يک لايه پلاستيک ضخيم و مناسب براي جلوگيري از جذب آب بتن توسط آجر کشيده شود.
شکل: پلاستيک ضخيم که دور قالب آجري کشيده شده است.
تذکر: قالب بندي نکردن پي و استفاده از ديواره خاکي به جاي قالب فقط در صورتي مجاز است که اولا خاک غير ريزشي باشد (به مرور دانه هاي خاک داخل پي نريزند) و ثانيا خاکبرداري بسيار تميز و دقيق صورت گرفته باشد و ديواره خاک صاف باشد. با توجه به نحوه عمليات خاکبرداري و پي کني که در شهر وجود دارد تقريبا استفاده نکردن از قالب آجري غير مجاز است.
بياموزيم: قالب بندي فلزي بهترين نوع قالب بندي مي باشد. البته نکات و پيشبينيهاي لازم براي استفاده از قالب فلزي از جمله، اضافه خاکبرداري براي بستن قالب، پر کردن پشت پي بعد از باز کردن قالب با پرکنندههاي مناسب و دسترسي کم به قالب فلزي باعث ميشود که استفاده از قالب فلزي در شهر بم استقبال چنداني نداشته باشد.
6- در صورت نياز و تمايل ميتوان پس از گيرش اوليه بتن فونداسيون و با اطلاع مهندس ناظر ساختمان نسبت به جمع آوري قالببندي آجري براي استفاده مجدد آجر آن در ساختمان اقدام نمود.
بتن ريزي
بتن آماده توسط ماشينهاي حمل بتن (ميکسر) براي شما آورده ميشود، توجه به نکات زير براي اجراي يک بتن ريزي صحيح الزامي است:
1- از افزودن آب به بتن حمل شده بدون اجازه مهندس ناظر اکيداً خودداري شود. ( معمولا کارگران براي سهولت کار خود و رواني بيشتر بتن به آن آب ميافزايند که اين امر از مقاومت بتن به شدت ميکاهد لذا توجه به اين امر بسيار داراي اهميت ميباشد.)
2- معمولا ً مقداري از بتن در ابتداي تخليه از ميکسر داراي دانه بندي نا مناسبي ميباشد. بايد دقت شود اين بتن که داراي کيفيت نا مناسب جهت بتن ريزي ميباشد، مورد مصرف کارهاي ساختماني قرار نگيرد.
3- قبل از بتن ريزي حتماً بايد درون قالبهاي فونداسيون که آرماتور گذاري شده است از خاکهاي ريزشي و نخاله هاي ساختماني کاملاً پاکسازي گردد
4- در زمان بتن ريزي استفاده از دستگاه ويبره الزامي است، پيمانکاران موظف هستند قبل از آغاز بتن ريزي از سلامت دستگاه ويبره خود اطمينان حاصل نمايند .
شکل: استفاده از دستگاه لرزاننده بتن (ويبراتور) براي خارج کردن هواي بتن و بالابردين مقاومت بتن لازم و ضروري مي باشد و بتن ريزي بدون لرزاندن آن عملا بتن مناسبي را حاصل نخواهد شد.
5 . براي آنکه آجرهاي قالبندي فونداسيون آب شيرآبه بتن را جذب نکند استفاده از پوشش پلاستيکي (کاور) الزامي است.
6- قبل از اينکه بتن ريزي آغاز شود براي اينکه آب بتن سريعا توسط بستر خارج نشود لازم است بستر بتنريزي مرطوب شود، البته بايد مراقب بود تا آب در کف پي جمع نشود و فقط رطوبت وجود داشته باشد.
شکل: آب پاشي بستر پي قبل از بتنريزي.
نگهداري بتن پي
بعد از آنکه بتن ريخته شد و گيرش اوليه پيدا کرد (بعد از حدود 1.5 ساعت) عمليات خاصي براي نگهداري بتن بايد آغاز شود. اين عمليات که به عملآوري يا نگهداري بتن موسوم است باعث مي شود تا به مشخصات مورد نظر براي بتن که در طراحي در نظر گرفته شده است دست پيدا کنيم و مقاومت و دوام بتن را بالا ببريم.
1- تمامي مقاطعي که بتن ريزي ميگردد تا 3 روز بايد آب پاشي شده و تا هفت روز مرطوب نگه داشته شود. اين عمل در بالا بردن کيفيت بتن بسيار حائز اهميت است.
2- از مصرف بتن باقيمانده ايي که بدون نظارت مهندس ناظر با افزودن آب براي استفاده مجدد آماده ميشود جدا خودداري نماييد .
3- به عنوان يک روش بسيار مناسب و مطمئن مي توان از پوشش پلاستيکي که اطراف قالب مي گذاريم استفاده کنيم، به اين ترتيب که اطراف پلاستيک را مقداري بيشتر در نظر بگيريم و بعد از بتنريزي لبه هاي پلاستيک را روي بتن برگردانيم.
