بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بيماري ديابت از نارسايي‌هاي مهم غدد داخلي است كه حدود 100 ميليون نفر از مردم دنيا مبتلا به آن مي‌باشند. سازمان جهاني بهداشت در آينده‌اي نه چندان دور تعداد بيماران ديابتي را چندين برابر پيش‌بيني مي‌كند كه در اين‌صورت يكي از مهمترين عوامل مرگ و مير مردم در نيا محسوب مي‌گردد.با توجه به نقش گياهان دارويي در درمان بيماري‌ها، اين مطالعه با هدف مروري بر اثر هيپوگليسمي گياهان صورت گرفت. از گذشته بسيار دور تا بحال در طب سنتي استان گلستان، مردم بومي منطقه از تركيبات طبيعي و موثر گياهان دارويي و بومي استان، جهت پيشگيري و كنترل اين بيماري استفاده مي‌كنند. از اين‌رو در اين مقاله، فقط گياهاني را كه در منطقه از آن جهت پيشگيري و درمان بيماري ديابت، توسط مردمي بومي منطقه مورد استفاده قرار مي‌گيرند، را مورد بررسي قرار داده است، مانند: سير (Allium Sativa)، پياز (Allium .cepa)، (Allium paradoxum) الزويا پياز كوهي برگهاي تازه‌ي (Ocimumbassilicum)، ريشه گياه پنجول (Potentillafulgns) برگهاي زيتون (Oleaeuropea)، پودر برگ و دانه شنبليله (Trigonella foenum – graecum)، گشنيز (Corianderum sativa)، يونجه (sativa Medicago )، گزنه (Urticadioica)، برگهاي داراواش (Viscum album) گل‌هاي آقطي (پلم-Sambucusnigra) و گل‌هاي انار (Punicagranatum). نتايج تحقيقات آزمايشگاهي و كلينكال، روش عصاره‌گيري، زمان برداشت گياه، اندام مورد استفاده، نحوه‌ي مصرف آن در غذا و دارو و به كارگيري آنها به عنوان چاشني در برنامه‌ي غذايي بيماران ديابتي كه اثرات مفيدي را در كاهش قند خون دارد و جزئيات مكانيسم اثر بخشي مواد موثره‌ي هر يك از گياهان فوق مورد بحث قرار گرفت.
اسلاید 2 :
- Cuminumcyminum (Cumin seed)
• Hordeumvulgare (Barley sprouts)
• Inulahelenium (Elecampane root)
Alliumcepa (Onion bulbsLupinus albus (Lupin seeds)
• Lyciumbarbarum (Box Thorn leaves)
• Lycopusvirginicus (Bugleweed plant)
• Morus spp (Mulberry leaves)
• Musa sapientum (Banana flowers and roots)
• Nymphaea lotus (Lotus roots)
• Ocimum sanctum (Sacred Basil plant)
• Polygonatummultflorum (Solomon’s Seal root)
• Rhustyphina (Staghorn Sumach leaves)
• Spinaceaoleracea (Spinach leaves)
• Triticumsativum (Wheat leaves)
• Zeamays (Corn silk)
• Apiumgraveolens (Celery seed)
• Bupleurumfalcatum (Bupleurum)
• Rosmarinusofficinalis (Rosemary
Alliumcepa (Onion bulbs)
• Alliumsativum(Garlic cloves)
• Anacardiumoccidentale (Cashew leaves)
• Arctiumlappa (Burdock roots)
• Catharanthusroseus (Madagascar Periwinkle leaves)
• Cuminumcyminum (Cumin seed)
• Eleutherococcussenticosus (Siberian Ginseng)
• Oleaeuropaea (Olive leaves)
• Opuntia spp. (Prickly Pear stems and fruit)
• Panax ginseng (Chinese Ginseng root)
• Phaseolusvulgaris (Kidney bean, immature pods)
• Taraxacumofficinale (Dandelion plant)
• Trigonellafoenum-graecum (Fenugreek seeds)
• Urticadioica (Stinging Nettle plant)
• Vacciniummyrtillus (Bilberry leaves)
• Adiantumcapillus-veneris (Adiantum plant)
• Anacardiumoccidentale (Cashew leaves)
• Arctiumlappa (Burdock roots)
• Atriplexhalimus (Salt Bush leaves)
• Bidenspilosa (Aceitilla plant)
• Brassicaoleracia (Cabbage)
Cucumissativus (Cucumber fruit)
اسلاید 3 :
تعدادي از اين گياهان، بومي ايران بوده و تعداد ديگر در ايران يافت نمي شود. در اين مقاله فقط گياهاني كه در استان گلستان به وفور رشد مي‌كند و در طب سنتي مردم بومي استان مصارف دارويي فراواني دارد را مورد بررسي قرار داده‌ايم، از جمله: تخم شنبليله، پياز، سير، پياز وحشي، پلم، گزنه، انار، برگ زيتون، ريحان، پنچول، يونجه، دارواش و گشنيز:
اسلاید 4 :
گزنه (Urticadioica): گياهي علفي و چندساله كه عصاره‌ي آن حاوي انواع مواد معدني (كلسيم، پتاسيم، آهن و منيزيم)، انواع ويتامين‌ها، سيليكون، كوئرستين، سروتونين، كولين، سيستسترول، استيگمااسترول، ليگنين، آلكالوئيد، استراگالين، هيستامين، اسيد سليسيك، اسيد فرميك و تركيبات سولفوري است كه مردم منطقه علاوه بر مصرف خوراكي، مصارف دارويي فراواني از جمله به عنوان مقوي، محرك و در درمان كم‌خوني، بواسير، نقرص، درمان كچلي و ريزش موي سر، سياتيك، دردهاي عصبي، روماتيسم، اگزما، التهاب روده‌اي، خون‌ريزي از بيني (به علت وجود سيليكن و همراه با گياه دم اسب – Eqeisetumarvensis)، تحريك سيستم ادراري و در درمان هيپرتروفي پروستات و ديابت دارند. نتايج تحقيقات حاكي از آن است كه عصاره‌ي آبي گزنه داراي فعاليت ضدديابتي است و تا حدود زيادي مانع از جذب گلوكز در روده كوچك مي‌شود و با تحريك ترشح انسولين در پانكراس باعث تنظيم قند خون مي‌گردد. به همين دليل از آن به عنوان يك گياه با اثر هيپوگليسمي استفاده مي‌كنند] 26 و 23[.
اسلاید 5 :
انار (Punicagranatum): گياهي است درختي، درختچه‌اي و خزان‌كننده، بومي ايران و افغانستان كه به وفور در مناطق شمالي ايران، از جمله استان گلستان رويش دارد. علاوه بر مصرف خوراكي در طب سنتي، مردم منطقه از گل، ميوه و برگهاي آن در درمان بيماري‌هاي گوارشي، برونشيت، اسهال، اسهال خوني، دفع كرم و انگل، جزام استفاده مي كنند، همچنين به عنوان قابض و تهوع‌آور و همچنين در درمان بيماري ديابت استفاده مي‌گردد. عصاره‌ي اندام‌هاي مختلف اين گياه حاوي مواد معدني (آهن، پتاسيم، كلسيم)، پروتئين، ايزوپلترين(IsoPelletierin)، اسيد سيتريك، ريبوفلاوين، اسيد اسكوربيك، نياسين، تيامين است و برگ‌ها و ميوه ها حاوي 11% و 26% تانن و آلكالوئيد ميباشد. در مطالعات اخير مشخص شده است كه عصاره‌ي گياه در نابودي سلول‌هاي سرطاني سينه موثر است و باعث كاهش اكسيداسيون LDL و توليد راديكال هاي آزاد و عدم تشكيل پلاك‌هاي خوني در عروق، مخصوصاً عروق چشم مي‌گردد. اين گياه همچنين از گذشته در درمان ديابت مورد استفاده بوده و نتايج تحقيقات نشان مي‌دهد كه عصاره‌ي هيدرو الكلي (به نسبت 50/50-V/V در غلظت 400 ميلي گرم بر كيلو گرم وزن) تا حدي زيادي گلوكز خون را در موش‌هاي نرمال و مبتلا به ديابت كاهش مي‌دهد. همچنين مطالعات ديگري كه بر روي ريشه انار صورت گرفته، مشخص مي‌كند كه عصاره‌ي ريشه ي انار قند خون را در جانوران آزمايشگاهي كاهش داده و استفاده از عصاره‌ي گل‌هاي آن در موش‌هاي ديابتي و هم موش‌هاي نرمال منجر به كاهش قند خون مي‌گردد. اين اثر ناشي از افزايش مصرف گلوكز پيراموني باشد. همچنين اين عصاره توانايي ممانعت از مكانيسم بازجذب گلوكز را در كليه دارد و جذب روده‌اي گلوكز را كاهش داده و از اين طريق سبب كاهش قند خون مي‌گردد]19,20[.
اسلاید 6 :
پلم (Sambucusnigra): گياهي علفي و دارويي است كه در طب سنتي مردم منطقه از عصاره‌ي ميوه و گل‌هاي آن به عنوان مدر , ملين , معرق , تهوع‌آور و خلط‌آور و همچنين در درمان آرتروز، ورم كليه، سرمازدگي ,تب، دردهاي قفسه سينه، سوختگي، عفونت، برفك دهان بچه، اسهال و همچنين ديابت مورد استفاده قرار مي‌گرفت. عصاره‌ي ميوه و گل‌ها حاوي تركيبات معدني، انواع فلاونوئيدها، استراگالين، هايپروزيد، ايزوكوئرستين، روتين، كوئرستن، موسيلاژ، كامفرول، تري ترپن، نمك‌هاي معدني، و ويتامين‌هاي A,C، آنتوسيانين، سامبونيگرين (Sambunigrin)و سامبوسين (Sambucine) است. در مورد فعاليت ضد ديابتي و هيپوگليسمي گياه تحقيقات فراواني صورت گرفته كه نتايج اين تحققات حاكي از آن است كه استفاده از عصاره‌ي آبي گل‌هاي پلم تا حدود زيادي مقدار گليكونئوژنز، اكسيداسيون گلوكز و انتقال 2-deoxy-glucose را در موش‌ها افزايش مي‌دهد. همچنين در مطالعات ديگري كه به عمل آمده، مشخص شده كه عصاره‌ي آبي اين گياه، ميزان ترشح انسولين را افزايش داده و عصاره با غلظت 1 گرم در ليتر تا حدود 70% جذب گلوكز، 50% اكسيداسيون و 70% گليكونئوژ را افزايش داده و به طور مستقيم متابوليسم گلوكز و ترشح انسولين را از سلول‌هاي B پانكراس تحريك مي‌كند]25,24[.
اسلاید 7 :
دارواش (Viscum album): گياهي بوته‌اي، هميشه سبز و نيمه انگل و ساليان درازي است كه توسط مردم استان گلستان مورد استفاده قرار مي گرفته و در گذشته به خداي صلح و آرامش معروف بوده است. از برگ، سرشاخه‌هاي گدار و ميوه‌ي آن در درمان صرع، پريشاني، سرگيجه، التهاب بافت‌ها، ناراحتي‌هاي تنفسي، سرماخوردگي، سكسكه، سرگيجه، سياتيك، روماتيسم، آرتريت، ضد باكتري، ضد قارچ، ضد ويروس و پيشگيري از رشد تومور به ويژه تومورهاي خوني و به عنوان محرك، مدر مسكن، ضد تومور و همچنين رفع ديابت استفاده مي‌كردند.خواص دارويي اين گياه به علت وجود مواد موثره‌ي ويسكوتوكسين (Viscotoxin)، ساپونين، آلكالوئيد، هيستامين، مشتقات كولين، كتين، پلي‌ساكاريد و پروتئين‌هايي كه اثر ضد توموري دارند، ميباشد. نتايج مطالعات اخير نشان مي‌دهد كه عصاره‌ي ميوه، علاوه بر افزايش انسولين در سلول‌هاي پانكراس، علائم بيماري ديابت را در موش‌هاي مبتلا، كاهش مي‌دهد. نتايج مطالعاتي كه بر روي موش‌هاي مبتلا به ديابت كه توسط Alloxan (Alloxan سلول‌هاي بتا پانكراس را تخريب مي‌كند) دچار بيماري شده‌اند، انجام گرفته حاكي از آن است كه مصرف عصاره‌ي آبي ميوه داراوش، ميزان گلوكز خون را كاهش مي‌دهد و شايد اين اثر را از طريق افزايش نفوذپذيري غشا پلاسمايي سلول‌ها نسبت به گلوكز و با ممانعت از اختلالات پيش رونده و تغييرات متابوليكي كه در نهايت منجر به ديابت مي‌شوند، اعمال كند]22[.
اسلاید 8 :
پنجول (Potentillafulgens): گياهي است، علفي و دارويي كه در طب سنتي از آن در رفع نارسايي‌هاي خوني، اسهال، تصفيه خون، پوسيدگي و بيماري‌هاي دندان و كاهش قند خون استفاده مي‌كردند. اندام دارويي آن، ريشه گياه است كه حاوي 15 تا 50% تانن، كاتچين (Catechines)، الا ژيتانين (Ellagitaninys) و فلوبافن (Phlophene) است. نتايج مطالعات اخير حاكي از آن است كه عصاره‌ي متانولي خالص ريشه‌ي پنجول، فعاليت ضد ديابتي در موش‌هاي مبتلا به ديابت دارد. البته اين فعاليت بستگي به مقدار و طول زمان مصرف دارد و مصرف آن قند خون موش‌هاي سالم و بيمار را به ترتيب به اندازه 31 و 63% دو ساعت پس از مصرف كاهش مي‌دهد]21 [.
اسلاید 9 :
گشنيز(Coriandrum sativa): گياهي علفي و يكساله است كه علاوه بر مصرف خوراكي در طب سنتي از ميوه، دانه و برگهاي آن استفاده مي‌شود و عصاره‌ي آن حاوي مواد موثره‌ي ليمونن، كامفن، ميرسن (Myrcene)، پينن، ترپن و لينالول است و در درمان روماتيسم، آتروز و ناراحتي‌هاي سيستم هاضمه موثر ميباشد و همچنين به عنوان ضد نفخ و اشتهاآور مورد استفاده قرار مي‌گيرد. نتايج مطالعات انجام شده بر روي گشنيز، نشان مي‌دهد كه عصاره‌ي آبي گياه با غلظت 1 ميلي گرم در ليتر انتقال 2-deoxy-glucose را 6 . 1 برابر، اكسيداسيون گلوكز را 4 . 1 برابر و گليكونتوژنز را 7 . 1 برابر در موش‌هاي ديابتي كاهش مي‌دهد و همچنين مصرف عصاره‌ي آبي به ميزان 0.25-1 mg/ml ترشح انسولين را از سلول‌هاي بتا پانكراس به ميزان 7/5-3/1 برابر تحريك كرده و به بطور كلي نتايج اين تحقيقات نشان مي‌دهد كه گشنيز داراي فعاليت ضد ديابتي، تحريك‌كننده ترشح انسولين و فعاليت شبه انسوليني است]3[.
اسلاید 10 :
پياز (Alliumcepa): گياهي علفي و چندساله كه از ديرباز در طب سنتي در درمان آنژين، التهاب و عفونت و ديابت و همچنين به عنوان تب‌بر، ادرارآور، اشتهاآور، ملين و خلط‌آور، مورد استفاده مردم منطقه بوده. عصاره‌ي اين گياه حاوي تركيبات سولفوري، آليسين، اسيدهاي آمينه، ساپونين و فيتواسترول است. نتايج مطالعات اخير نشان مي‌دهد كه عصاره‌ي اين گياه به علت وجود مواد موثره‌ي سولفوري و گوگردي و از جمله S-methyl Cysteine Sufoxide و آليسن در درمان ديابت موثر است. مواد موثره‌ي S-methyl Cysteine Sufoxide (SMCS) فعاليت ضد ديابتي از خود نشان مي‌دهد و نتايج تحقيقات حاكي از آن است كه مصرف SMCS به طور روزانه با غلظت 200 ميلي گرم در كيلو گرم وزن، در يك دوره‌ي 45 روزه در موش‌هاي مبتلا به ديابت با تاثير بر فعاليت گلوكز فسفاتازو HMGCOA ردوكتاز تا حد زيادي مقدار گلوكز خون را كنترل مي‌كند]4,5,6,7,8[.
