بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
موقعيت جغرافيايي
بالاجاده از آبادي‌هاي بسيار زيباي دامنه‌ي شمالي البرز است كه جنگل‌هاي انبوه و سر به فلك كشيده‌ي جنوبي آن، جلوه‌‌ي خاصي بدان بخشيده. اين محل در تقسيمات كشوري از دهستان سدن رستاق غربي بخش مركزي شهرستان كردكوي از استان گلستان مي‌باشد و 54 درجه و 7 دقيقه‌ي طول شرقي و 36 درجه و 48 دقيقه‌ي عرض شمالي و ارتفاع 165 متر از سطح دريا در حدود 7 كيلومتري جنوب شرقي كردكوي واقع است.
اين محل از شمال به روستاهاي ايلوار، چهارده و النگ، از جنوب تا مرزهاي شمالي شهرستان دامغان، از شرق به روستاهاي خرم‌آباد (= خراب مسجد) و ميان دره و از غرب و شمال‌غربي به شهر كردكوي محدود است. سيماي آن مستطيل شكل است و اضلاع بلند آن در شرق و غرب آن واقع مي‌باشد. سببش نيز وجود دو رودخانه‌ي فصلي شرق و غرب محل است كه مانع توسعه آبادي گرديد. در پس از انقلاب، آبادي به طرف جنوب و شمال توسعه پيدا كرده است.
اسلاید 2 :
شناخت و بررسي علل پيدايش روستا:
به طور كلي ارتباط مستقيمي بين استقرار يك سكونتگاه با عوامل طبيعي، اقتصادي و اجتماعي وجود دارد عواملي كه به بهبود اقتصادي روستائيان كمك مي‌نمايد نظير وجود آب، اراضي زراعي حاصلخيز، مساعد بودن وضعيت مالكيت براي اراضي كشاورزي و همچنين امكان بهره‌برداري از آنها از جمله عوامل اصلي در پيدايش يك سكونتگاه محسوب مي‌شوند. علاوه بر اين، وجود عواملي چون روابط خويشاوندي، قدرت و نفوذ خوانين و مالكان، موقعيت طبيعي منطقه به لحاظ پستي و بلندي و دوري و نزديكي به نهرها، رودخانه‌ها و غيره در پيداش سكونتگاهها مؤثر مي‌باشند.
در پيدايش روستاي بالاجاده عواملي چون خاك مستعد و حاصلخيز، آب مناسب و رودخانه مؤثر بوده است. در ارتباط با وجه تسميه روستا ميتوان گفت: در زمان صفويه به دستور شاه عباس اول جاده‌اي در شمال محل (بالاجاده) به نام شاه عباسي كشيده شد از آنجائيكه احداث جاده شاه عباسي در شمال روستا قرار گرفته بود نام روستا به بالاجاده شهرت يافت.
اسلاید 3 :
شناخت عوامل مؤثر در شكل‌گيري روستا:
همانطوريكه در بحث شناخت و بررسي علل پيدايش روستا، بيان شد ارتباط مستقيمي بين استقرار يك سكونتگاه با عوامل طبيعي، اقتصادي و اجتماعي وجود دارد.
از جمله عوامل مؤثر در شكل‌گيري روستاي بالاجاده را ميتوان به وجود اراضي مساعد و حاصلخيز آب فراوان، وضعيت توپوگرافي مناسب، زمينه مناسب دامداري و دامپروري وجود رودخانه در دو قسمت شرقي و غربي روستا ذكر كرد.
اسلاید 4 :
تاريخچه روستا
آن چه از اسناد و منابع كتبي در رابطه با «بالاجاده» به دست آمده مربوط به دوران حكومت قاجارها و پس از آن است و از دوران پيش از قاجارها، سند كتبي و منبع و مآخذي كه درباره بالاجاده، آگاهي به دست داده باشد، به طور آشكار موجود نبوده تنها سنگ قبري از قرن هفتم ه.ق به دست آمده كه پيشينه اين محل را تا حدي روشن مي‌كند. به جز آن، تنها با آثار قلاع تخريب شده، تپه‌هاي تاريخي، سفالينهها، موقعيت جغرافيايي منطقه و ديگر آثار و بقايايي كه حاكي از سكونت انسان‌هاي پيشين در اين منطقه بوده است ميتوان گوشه‌هايي از تاريخ پرفراز و نشيب مردمان اين منطقه را دانست اما آيا در گذشته‌هاي دور، سكونتگاه اين مردم در جاي كنوني بوده؟ يا بنا به عللي به مناطق مختلفي نقل مكان مي‌كردند. گبران شهر بانكلاته (=بانوكلاته)، قصركشه، تارستان، كانه خل (=كهنه آبادي). سورم سرا، تاق بن، بالده و ... و بالاجاده سكونتگاه اين مردم بوده است. آن چه روشن است اين است كه جايگاه مردم بالاجاده كنوني در گذشته‌هاي دور در جاي كنوني نبوده و هر از گاهي بنا به سببي خواه ستيزها و لشكركشي‌ها و يا شيوع بيماري‌هاي واگير همانند: حصبه، وبا و ... اسباب انتقال مردم به مكان جديد فراهم مي‌شده است، يك چند در آن جا مستقر گشته و باز عاملي آنان را از آن نقطه كوچانده به جاي ديگر مي‌كشاند.
اسلاید 5 :
آثار و علايم بالاجاده پيشين را در اطراف آن جستجو كرد ويرانه‌هاي آثاري كه در اطراف محل كنوني اعم از قبرستان‌هاي قديم، راه‌ها، سفالينهها، بقاياي دژهاي دفاعي، تپه‌هاي تاريخي، قصر، معبد و ... به چشم مي‌خورد حاكي از زندگي پدران ما در اين اماكن بوده است. و از روي شواهد و قراين، تا حدودي ميتوان تاريخ آن را بازگو كرد. از شيوه‌هاي دفاعي، نوع معيشت، هنر سفال‌گري، شيشه‌گري و ...
يكي از آثار بسيار قديمي در شمال بالاجاده، قلعه مقدس (دين تپه) روستاي چهارده (=چاردي) در پنج كيلومتري شرق كردكوي به وسعت تقريبي ده هكتار مي‌باشد. اطراف قلعه، خندقي عميق به عرض تقريبي 5 متر وجود داشت. به نظر مي‌رسد اين قلعه در چهار دوره متفاوت، محل سكونت بوده است. وجود سفالينه‌هاي قرمز و خاكستري و كاسه‌هاي نوك‌دار و پيه‌سوز قرمز رنگ و آب‌خوري و ظروف پايه‌دار و خنجرهاي مفرغي و كاردهاي برنزي در گورهاي قبرستان كه در ضلع شمالي قلعه وجود داشت ديده شده است و به نظر مي‌رسد با تورنگ تپه (=تپه قرقاول) گرگان و شاه تپه يساقي هم عصر باشد.
اسلاید 6 :
قبور نامنظم اين قبرستان اين گمان را تقويت مي‌كند كه تدفين با جهت حركت خورشيد ارتباط داشته است. يعني خورشيد در هر قسمت آسمان بوده، مرده را به همان سو دفن مي‌كردند. به عبارتي زمان و ساعت تقريبي فوت مشخص مي‌شود. اين نشانگر احترام به ايزد مهر (خورشيد) است. ممكن است اين گونه گورها متعلق به موبدان و هيربدان باشد كه در مجاورت آتشكده‌ها در كوهستان‌هاي شرقي البرز ديده مي‌شود. در ضلع جنوبي اين تپه، قلعه‌هاي مثل انار تپه (تپه مزايش Mozayes) در بالاجاده به نظر مي‌رسد نقش قراولخانه و ديده‌باني براي قلعه مقدس داشته است يا نرگس تپه در شمال بالاجاده و در خطي راست يا آثار تپه نيز همين نقش را داشته است. به نظر مي‌رسد آثار و نشانه‌هايي كه از حضور و زندگي آدمي در منطقه «كانه خل» Kanexel (= كهنه آبادي)، در جنوب (=بانوكلا) به دست آمده هم‌زمان با فرهنگ و تمدن قلعه مقدس چهارده باشد.
اسلاید 7 :
برخي از آثار باقي مانده از روزگار كهن، بقاياي قراولخانه‌ها (پاسگاه‌ها) مي‌باشد كه بر روي ارتفاعات بنا شده و امنيت منطقه را بر عهده داشته است. اثار قراولخانه بر يال «سنگ‌نو»، يكي از اين آثار مي‌باشد كه از دوران ساساني به جهت تامين امنيت و نظارت بر راه‌هاي كاروان‌رو داراي اهميت بوده است. دوراني كه آثار شيشه‌اي، چوبي، سفالي و ... هنرمندان و صنعت‌گران منطقه شهرت جهاني پيدا كرد.
اين پاسگاه‌ها كه امنيت و نگاهباني راه‌ها را بر عهده داشته‌اند در واقع سبب تسهيل آمد و شد كاروان‌ها و در نتيجه رونق تجارت مي‌شدند.
در پس از ورود اسلام به ايران، اين قلاع نظامي مورد استفاده دلاور مردان منطقه قرار گرفته و به سبب پايمردي‌ها و مقاومت‌هايي كه در آن در برابر تهاجمات بيگانگان شده نام «پهلوان قلعه» به خود گرفته است.
اسلاید 8 :
از اين دست قراولخانه، پاسگاه سر دروازه يا قصران در جنوب كردكوي كنوني و غرب بالاجاده بود اين پاسگاه ديده‌باني در ضلع جنوبي راه ارتباطي شرق و غرب كه مهمترين عامل پيشرفت منطقه محسوب مي‌شده قرار داشته است. اين راه ارتباطي از تميشه (سركلاته خرابه شهر امروزي) به سر دروازه (كل بست kal bast) در جنوب كردكوي مي‌رسيد و از شمال گبران شهر (گوران شهر) و بانكلا (بانوكلا) از زير حد يال سزدار Sozdar در منطقه‌ي لمبك و از شمال يال سنگ نو و تپه‌ي طبيعي سزه پوش در شرق بالاجاده و به كنار مزرعه‌ي غول‌سنگ در شرق مي‌رسيد و پس از دور زدن از بالاي سياه دره (شغال دره) (زير حد «شاه‌نشين» در يال چمازكوه) و با گذر از يال شتركول به دره‌ي خرم دره در جنوب ميان دره وارد مي‌شد و از آن جا به شوريان و يالو (شصت كلا) و در نهايت به امانيه در جنوب غربي گرگان كنوني (= استرآباد قديم) و سردروازه در جنوب گرگان مي‌رسيده است.
اسلاید 9 :
يكي از مهمترين زيستگاه گذشتگان اين روستا در شمال غربي محل و در جنوب شرقي كردكوي در جايي بود كه به گبران شهر شهرت پيدا كرد، اين شهر كوچكتر از تميشه و جمعيت آن نيز كمتر از آن بوده است. اما مجاورت با تميشه بر رونق آن افزود.
قلعه‌ي حكومتي گبران شهر در 5 كيلومتري جنوب شهر بر قله‌ي يالي مشرف بر منطقه ساخته شده بود اين قلعه داراي چندين قصر مستحكم و باشكوهي بود كه تعلق به شاهزادگان محلي داشت. وجود اين قصرها بر بلنداي يال جنوبي گبران شهر، سبب ناميده شدن آن مكان به «قصران» گرديد.
اسلاید 10 :
اما برخي از پژوهشگران بر اين باورند «بن كلاته» تغيير يافته‌ي «بانوكلاته» (آبادي بانو) است و منظور از بانو، فرشته‌ي ناهيد (آناهيتا) است كه بر اساس اعتقاد مردم، فرشته‌ي باروري، آب و ... بوده است و در بسياري از جاي‌هاي تبرستان براي او معبدي درست كرده‌اند.
پس از حمله اعراب مردمي كه از اين كشتار جان سالم به در برده بودند و در كوهستان‌هاي البرز پراكنده بودند و در حسرت اجتماع گذشته و اقوام در گذشته‌هاي خود افسوس مي‌خوردند در انتظار ياري راهبران، موبدان و سپاهيان و در پي مكاني بودند تا در آن جا بياسايند و با انتخاب دهنه‌ي جايي كه امروز به نام «بالاجاده» موسوم است (شرق زادگان خودشان) در صدد اهداف تلافي جويانه افتادند. عوامل جغرافيايي چون آب و خاك كه در اين منطقه از اهميت حياتي برخوردار بود به لحاظ دفاعي مهم بود، در كوتاهترين زمان، مردم پراكنده، آشكار و نهان به سوي مكان جديد حركت كردند اين منطقه‌ي جديد بين چمازكو و سزدار كوه بوده است. دهنه‌يي بسيار وسيع كه دور تا دور آن را كوه‌هاي بلند چون حصاري برگرفته و رودخانه‌يي اين محوطه پهناور را به دو قسمت شرقي و غربي از هم جدا مي‌كرد و فقط قسمت شمالي دهنه‌ي غربي باز و نيازمند نگاهباني بود.
