بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
كاروانسراها، مهمانخانه هاي بين راهي كشور ايران در طي قرون متمادي گذشته بوده و سابقه آن به دوره هخامنشي يعني بيش از دو هزار و پانصد سال قبل مي رسد. در مسير راه هاي مهم بين شهري، كاروانسرا ها به فاصله مسافتي كه كاروان در يك روز مي توانسته طي كند، ساخته مي شده است.
به دليل خشكي نسبي آب و هوا در بخش عمده اي از كشور ايران و دور بودن شهر ها و آبادي ها از يكديگر، وجود نقاطي جهت استراحت و تهيه آذوقه در بين راه، امري حياتي و ضروري بوده و بدون وجود اين ايستگاه ها، طي طريق و ارتباط بين مناطق مختلف كشور غيرممكن بوده است.
از آنجايي كه در دوره پيش از اسلام، خصوصاً در زمان پادشاهي هخامنشي، وسعت مملكت ايران بسيار زياد بوده و كنترل اين امپراطوري وسيع احتياج به خطوط ارتباطي منظم و مطمين داشته، مورخين يونان باستان مانند هرودت و گزنفون از وجود راه هاي امن و كاروانسرا هاي خوب در ايران خبر مي دهند.
هرودت در مورد راه هاي امپراطوري هخامنشي مي نويسد: «واحد مقياس راه ها پرسنگ است و به مسافت هر چهار پرسنگ منزلي تهيه شده موسوم به ايستگاه؛ در اين منازل مهمان خانه هاي خوب بر پا گرديده.
اسلاید 2 :
در دوره حكومت اشكاني و ساساني نيز وجود راه هاي امن و كاروانسرا هاي مناسب امري ضروري براي اداره كشور پهناور ايران در اين دوره تاريخي بوده است.
خصوصاً از آنجايي كه ايران در مسير تجارت بين المللي بين خاور دور از يك سو و سواحل مديترانه و اروپا از طرف ديگر قرار داشته و بخش عمده اي از مسير تجاري جاده ابريشم از سرحدات شمالي ايران مي گذشته، تامين امنيت و رفاه بازرگانان در اين مسير طولاني كه منبع درآمد مهمي براي دولت بوده، امري لازم و ضروري بوده است.
از دوره پادشاهي هخامنشي و اشكاني كاروانسراي شناخته شده اي در ايران باقي نمانده است، ولي از زمان ساسانيان تعداد معدودي كاروانسرا باقي مانده كه الگوي كاروانسرا هاي بعدي در دوره اسلامي قرار گرفته است.
از قديمي ترين كاروانسرا هاي ايران مي توان از كاروانسراي دروازه گچ نام برد. پايه ها و بخشي از ديوار هاي اين كاروانسرا كه با سنگ و آهك ساخته شده هنوز باقي است. اين بنا داراي يك حياط مركزي و تعدادي دالان در اطراف حياط است.
اسلاید 3 :
ماكسيم سيرو در كتاب خود به نام «كاروانسرا هاي ايران و ساختمان هاي كوچك ميان راه» مي نويسد: «در اواخر دوران ساساني دو نوع كاروانسرا در سرزمين ايران شناخته مي شد.
يكي از آنها شامل حياطي بوده كه در اطرافش يك نوع دالان عريضي براي چهارپايان ساخته بودند مانند كاروانسراي دروازه گچ .... نوع دوم شامل تالار هاي مستطيلي است كه در اطراف حيات مركزي قرار گرفته اند و اين از خصوصات كاروانسرا هاي ايراني است .... در آن كاروانسرا هاي نوع اول مسيله اقامت مسافران تقريباً ناديده گرفته شده است.
در دوره اسلامي پلان اين دو نوع كاروانسرا به نحو بسيار منطقي اي تلفيق مي شود به صورتي كه در اطراف حياط مركزي، اطاق هاي كاروانيان و در پشت آنها دالان هاي عريضي براي نگهداري چهارپايان احداث مي گردد و مانند بناي كاخ هاي اشكاني و ساساني، در اغلب كاروانسرا ها در اطراف حيات مركزي دو و يا چهار ايوان مي سازند.
اين سبك كاروانسراهاي ايراني مورد تقليد بسياري از كشورها مانند پاكستان، افقانستان، هند و نواحي آسياي ميانه قرار گرفته است.
اسلاید 4 :
کاروانسرای قلعه خرگوشی یکی از مهم ترین کاروانسراهای دوره صفوی است که بنای آن را به زمان حکومت شاه‌عباس صفوی نسبت می دهند. در واقع، قلعه خرگوشی یکی از همان 999 کاروانسرایی است که به دستور شاه‌عباس در مسیرهای اصلی آن زمان ساخته شده است.
تمام این بنای 80×80 متر از سنگ گرانیت و آجر ساخته شده است. حتی صفه ها، حجره هاه و اصطبل بنا هم سنگی هستند و این شاید مهم ترین دلیل استوار ماندن قلعه خرگوشی تا امروز باشد. در بیابان های این منطقه، معادن گرانیت زیادی وجود دارد و کارگران عصر صفوی، وقتی کاروانسرای قلعه خرگوشی را می ساختند از گرانیت های کوه‌های اطراف استفاده کردند.
اسلاید 5 :
اين بنا كه در حوزه استحفاظي اردكان قرار دارد به شماره ثبتی 2236 تا سال 1386 در فهرست آثار ملي ندوشن ثبت گرديده بود كه با تلاش نمايندگي ميراث فرهنگي اردكان به فهرست آثار اين شهرستان منتقل گرديد. اين رباط چهار ايواني بوده و در اضلاع شرق و غرب خود هفت طاق پوش دارد كه مركز ايوان و در هر سوي ايوان سه اتاق ديگر مي باشد. در اضلاع شمالي و جنوبي هفت طاق نما دارد كه كه در مركز ايوان ها و در طاق نماي هاي انتهايي به طويله هاي پشت اتاق ها راه مي يابد.
اسلاید 6 :
این کاروانسرا کاملا داخل طبیعت بکر و وسط کویر قرار گرفته و می‌توان از آن به عنوان یک رصدگاه بسیار زیبا و مناسب استفاده کرد.نزدیک‌ترین آبادی تا این کاروانسرا در فاصله 7 کیلومتری است که یک روستای تک خانواره است.
از دور این کاروانسرا منظره‌ای بسیار زیبا دارد. داخل آن اتاقک‌های سنگی وجود دارد که محل اتراق مسافرین بوده در ضمن محلی هم برای نگهداری حیوانات وجود دارد.
اسلاید 7 :
شاید جالب ترین تزئین بنا که در نگاه اول نظرتان را جلب می کند، کتیبه ای است که بر سر در ورودی نصب شده و روی آن به خط "علی رضا عباسی" خطاط معروف عصر "شاه عباس" نوشته شده است. این کتیبه، روی پانزده قطعه سنگ سبز رنگ به طول هشت متر و عرض شصت سانتیمتر و در سه ضلع مدخل نصب شده است.
اسلاید 8 :
اين رباط را ازسوي مي توان به كارباط يا خان هم ناميد وجود پنج برج نما در هر ضلع و حفره هاي تير انداز در بالاي ديوار ها خود يكي از اين دلايل است كه اين رباط علاوه بر كاربري خدماتي كاربري نظامي هم داشته است. يكي ديگر از دلايل وجود شاه نشين بر سر درب ورودي مي باشد كه هم محل اقامت بزرگان بوده و هم در زمان نبود كارواني در كارباط محل اقامت كاروان دار و كساني كه از بنا محافظت مي كردند.
اسلاید 9 :
ویژگیهای معماری: این کاروانسرا 2 طبقه و طبقه دوم آن شاه نشین است. در داخل رباط 18 صفه وجود دارد. صفه بزرگ‌تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نماز گاه است.
اسلاید 10 :
در شمال اين روستا قلعه‌اى معروف به كاظم آباد وجود دارد كه با خشت و گل بنا شده و به عنوان يك مجموعه دامپرورى و كشاورزى در دوره قاجار و پهلوى اول مورد بهره‌بردارى بوده است. اين قلعه كه پلان مربع مستطيل دارد داراى ۴ برج در چهارگوشه خود است و تنها ورودى آن در ضلع شرقى قرار دارد؛ وجود حمام عمومى در مجاور بخش مسكونى نشان از اهميت اين قلعه دارد. اين مجموعه يكى از معدود سكونتگاه‌هاى زيستى و فعاليتى بر مبناى مناسبات خان محور است كه به عنوان نمونه‌اى نسبتاً سالم قابل بازسازى و بهره‌بردارى با اهداف گردشگرى است.
بعد از تماشاى اين قلعه و پس از عبور از سياه كوه و پشت سر گذاردن پيچ و خم‌هاى مسير، قصر بهرام در ميانه تپه ماهورهايى پراكنده در دامنه كوه، خودنمايى مى‌كند و بالاخره قصر پيدا مى‌شود. اين كاروانسرا كه نام عجيب ولى با مسماى قصر بهرام را بر آن نهاده‌اند با سنگ‌هاى سفيد مايل به كرم رنگ پوشيده شده است.
برج‌هاى چند وجهى تعبيه شده در گوشه‌هاى بنا و همچنين سردر ورودى آن كه به سمت شمال باز شده و به شكلى استادانه با سنگ تراش خورده نماسازى شده است. حياط مركزى، حجرات در اطراف و اصطبل‌ها در پشت آن همان پلان قالب كاروانسراهاى ايران است كه البته در اين كاروانسرا از ايوان جنوبى نيز به عنوان ورودى به منظور امكان دسترسى سريع به كوه استفاده مى‌شده است كه از ويژگى‌هاى اين بنا به شمار مى‌رود.
