شیوه های عملی در کارهای پژوهشی و تتبعی

 عمده، تکرار و تمرین و عادات دادن چشم به سرعت است. تصحیح کنندگان اوراق امتحانی، در برگه های اولیه بیشتر معطلی می شوند تا اوراق بعدی؛ زیرا با توجه به تکرار تصحیح، در اوراق بعدی چشم مصخح خیلی سریعتر از کلمات عبور می کند و خیلی تندتر مفهوم جملات را میفهمد و زود تشخیص میدهد که جواب درست را نوشته است یا نه؟ نگاه یک افسر راهنمایی به پلاک ماشینهای متخلف و شناسایی سریع آنها هم در اثر همین تمرین و تکرار پدید میآید. پیدا کردن یک کتاب از مخزن کتابخانه توسط کتابدار هم که بسرعت انجام می شود، نتیجه  همین ممارست است، و نیز یافتن یک خبر، در انبوه خبرها و گزارشهای یک صفحه  شلوغ از یک روزنامه، یا پیدا کردن موردی خاصی از صفحه  آگهیها و نیازمندیها.

شیوههای عملی در کارهای پژوهشی و تتبعی، کاربرد مهارت «تند خوانی» بیش از موارد دیگر است. آیا می توان گفت کسانی همچون علامه  امینی یا شیخ آقا بزرگ تهرانی یا دهخدا، در نگارش کتابهای شگفتی همچون «الغدیر)، والذريعه) و الغت نامه» از این شیوه ها سود نبرده اند؟ نکته  مهم در تند خوانی، یافتن مطلب و مفهوم در یک متن و کتاب است و این بالاتر از سرعت دریافتن و مرور واژه هاست. فرض کنید دنبال یک مطلب در یک کتاب تاریخی هستید. با نگاه سریع به صفحات و فصول آن، میخواهید آن را پیدا کنید. یا در پی آنید که فلان مساله در این کتاب مطرح شده است یا نه؟ اینجا «سریع یابی» مطلب از عبارات کتاب، مورد نظر است. در همینجا هم همان سرعت انتقال از عبارات به مفاهیم، کاربرد دارد.

گاهی میخواهیم مطلب خاضی را در صفحهای و کتابی پیدا کنیم.

با کتاب، آگاه شویم. در کتابهای درسی و نوشته های علمی، استدلالی و تحقیقی که نیازمند تأمل و هضم مطلب است، این شیوه دشوارتر است. آغاز تمرین از کتابهای داستانی و تاریخی یا روزنامهها و مجلات بهتر است. ابتدا می توان از کتابهای رمان و حکایات بلند جاذبه دار شروع کرد و اجمال قضیه را فهمید. در متون دیگر، می توان این «آگاهی اجمالی» را از مطالعه  سریع عمودی صفحه به دست آورد. یعنی در چند نگاه از بالا به پایین صفحه، دریافت که در این صفحه چه مطالبی آمده است. گاهی از هر دو سه خط، یک خط وقتی مطالعه شود، در جریان قبل و بعد آن هم می توان قرار گرفت. زیرا چشم انسان می تواند اطراف نقطه  مورد نگاه را هم از نظر بگذراند. همچنان که انسان بدون آنکه کسی را در سمت راست یا چپ خود ببیند، وجود او را میفهمد و این از شعاع دید انسان سرچشمه میگیرد؛ نه از خود نگاه، گاهی نگاه را در روی صفحه  کتاب به صورت مارپیچ یا زیگزاگی میتوان گرداند و گمشده را یافت. البته سریع خواندن با سرسری خواندن متفاوت است. و نیز «مختصر ۱- در زمینه  این گونه سریع خوانیها و تمرینهای متعدد و متنوع در این باره، به کتاب «روشهای مطالعه» از: علیاکبر سیف مراجعه شود.