مقاله در مورد الیاف آکرولیک

بخشی از مقاله

الیاف آکرولیک

الياف بشر ساخته
در قرن هفدهم دانشمندي به نام رابرت هوک ( Robert Hooke ) با مطالعات و تحقيقات خود بر روي کرم ابريشم دريافت که اگر بتواند مايعي را از سوراخ هاي بسيار ريز عبور دهد و بعد از خارج شدن از سوراخ ها آن را منعقد کند، خواهد توانست مانند کرم ابريشم الياف مداوم يا فيلامنت توليد کند. در قرن نوزدهم يک بافنده به نام لويز شواب توانست الياف بسيار ريز و ظريف شيشه را از طريق عبور شيشه مذاب از منافذ کوچکي و سپس سرد کردن آن ها در هوا تهيه کند. پس از

چندي ساير دانشمندان توانستند سلولز چوب را استخراج و در حلال مناسبي حل کنند و سپس از منافذ بسيار ريز عبور داده و الياف ساخت دست بشر بر پايه مواد موجود در طبيعت تهيه کنند. در همين دهه دانشمندان آلماني در تهيه مواد شيميايي و مصنوعي و حلال هاي آن ها پيشرفت هاي چشمگيري کردند و با عبور دادن محلول پليمر مواد مصنوعي از منافذ ريز موفق به توليد الياف مصنوعي شدند. در سال 1936 الياف مصنوعي همچون پلي استرها، نايلون ها و ساير مواد مصنوعي در مقياس تجاري به بازار عرضه شد و بعد از جنگ جهاني دوم انواع الياف مصنوعي به مصرف رسيد.
آشنايي با روش هاي ريسندگي و توليد الياف آکرولیک
قبل از بررسي انواع الياف مصنوعي تهيه شده بهتر است شرح مختصري از روش توليد اين الياف که درمورد آنها کلّيت دارد بيان شود.
انواع روش هاي توليد الياف مصنوعي قبل از کارخانه ريسندگي به چهار صورت است :

1- تر ريسي (wet spinning)
2- خشک ريسي (dry spinning)
3- ذوب ريسي (melt spinning)
4- ژل ريسي ( Jel spinning) اين روش تازه بوده و عومّيت ندارد.
ماده تشکيل دهنده الياف به صورت مايعي است که مي‌تواند انحلال يک ماده جامد در حلال يا مذاب يک پليمر باشد که از سوراخ هاي يک رشته ساز که مشابه دوش حمام است با فشار ثابت عبور داده مي‌شود. پس از خروج رشته هاي بسيار ريز الياف از سوراخ ها مرحله انعقاد است که الياف به حالت جامد در مي آيند. اين مرحله اساس کار روش هاي فوق را تشکيل مي دهد.
در خشک ريسي و تر ريسي ماده جامدي در حلال حل شده که يا توسط دمش هواي گرم تبخير مي‌شود يا در آب از ماده اصلي جدا مي‌شود که در صورت استفاده از ماده تبخير شدني از خشک ريسي و در صورت سنگين بودن حلال از روش هاي تر ريسي استفاده مي‌کنيم.
الف) تر ريسي
مايع مخلوط حلال غير قابل تبخير و ماده اصلي الياف از يک پمپ و يک هم زن عبور مي‌کند سپس وارد رشته ساز شده و پس از عبور از استخر انعقاد با غلطک پيچيده مي‌شود.
ب) خشک ريسي
در اين روش محلول الياف از پمپ و رشته ساز عبور کرده و از تونل هواي گرم رد مي‌شود و حلال آن تبخير شده و الياف باقي مي ماند. به علت دشواري اين روش اغلب قيمت بيشتري دارد.
ج) ذوب ريسي
اين روش مربوط به اليافي است که تا يک درجه حرارتي مذاب شده و در صورت خنک شدن به حالت اوليه باز مي‌گردند. اليافي همچون نايلون و پلي‌استر از اين دسته الياف هستند که به آنها گرما نرم يا ترموپلاستيک مي گويند. روش کار مطابق شکل زير است و هواي خنک الياف مذاب عبور کرده از رشته ساز را جامد و به حالت اول ولي رشته رشته در مي آورد.

الياف بشر ساخته
اليافي که بدست بشر ساخته مي‌شود همان طور که ذکر شد دو دسته اند. يکي آن هايي که ماده اصلي در طبيعت هست ولي به شکل الياف نيست و بشر با يکي از روش هايي که در بالا ذکر شد آن ها را به صورت الياف در مي‌آورد. دسته ديگر کلاً مصنوعي اند يعني ماده اوليه نيز در آزمايشگاه با فرايندهاي شيميايي توليد شده و باز مطابق يکي از روش هاي فوق به صورت الياف در مي آيند.

الياف دسته اول را بازيافتي يا رژنره مي گويند. ويسکوز، استات، کوپر آمونيوم، کازئين و ... از اين دسته اند.
الياف بازيافتي
الياف بازيافتي به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
1- آن هايي که ماده اوليه آن ها مثل پنبه سلولز است.
2- آن هايي که ماده اوليه شان مثل پشم پروتئين است.
3- آن هايي که ماده اوليه شان مثل شيشه معدني است.

الياف بازيافتي سلولزي

شامل ويسکوز، استات، کوپر آمونيوم، پلي نوزيک است.تهيه الياف ويسکوز توسط دو شيميدان که مطالعات دقيقي روي ساختمان سلولز موجود در گياهان داشتند در سال 1891 کشف و در سال 1892 به ثبت رسيد. ولي به علت استحکام کم اين الياف مدت ها طول کشيد به صورت تجاري به بازار عرضه شود. کليه محصولات طبيعي که داراي سلولزکافي باشند براي تهيه اين الياف مناسب است. غالباً از الوار درختان، تفاله نيشکر، کاه برنج و گندم استفاده مي‌شود و اين مواد طي مراحل مختلفي به صورت خمير خاصي که درصد ناخالصي آن بسيار کم است در مي آيند و پس از عبور از رشته ساز و استخر انعقاد به صورت الياف در مي آيند. در نتيجه روش توليد الياف ويسکوز تر ريسي است زيرا حلالي که براي ايجاد خمير الياف به کار مي رود قابل تبخير نيست.
خواص فيزيکي الياف ويسکوز
گرچه ويسکوز از نظر مولکول هاي شيميايي بسيار شبيه پنبه است و گاهي از پنبه هاي نا مرغوب تهيه مي‌شود ولي سطح ظاهري آن مانند پنبه پيچ و تاب ندارد و سطح مقطع آن چند وجهي است و دندانه دار به نظر مي رسد.کليه الياف بشر ساخته مي‌توانند در قطرها و طول هاي دلخواه تهيه شوند و اين تفاوت عمده اين الياف با الياف طبيعي است که اغلب در يک قطر و طول ثابت هستند.استحکام اين الياف با تحقيقات صورت گرفته بهبود يافته و بر خلاف پنبه با جذب رطوبت

استحکامش کاهش مي‌يابد و علت آن نيز وجود مناطق آمورف بيشتر نسبت به پنبه است و البته اين خاصيت ميزان جذب رطوبت و رنگپذيري بيشتري را ممکن ساخته است. درحالت استاندارد % 12 جذب رطوبت دارد درحالي‌که پنبه % 8 جذب رطوبت دارد. خاصيت ارتجاعي ويسکوز از پنبه نيز کمتر است و در نتيجه چروک پذيري بالايي دارد. به علت صاف بودن سطح الياف ويسکوز از پنبه درخشنده تر است ولي در آب جوش اين درخشندگي را از دست مي دهد. الياف ويسکوز در برابر نور آفتاب به مدت طولاني تغيير رنگ داده و تا 150 درجه سانتيگراد حرارت مقاومت مي‌کند.
خواص شيميايي الياف ويسکوز

همانند پنبه اسيدها ويسکوز را تخريب مي‌کنند ولي مقاومت ويسکوز در برابر قليا و سود بسيار خوب است. از آنجايي که اليافي که با روش هاي مصنوعي توليد مي‌شوند فر و موج و چين ندارند و البته بايد تا حدودي مشابه الياف طبيعي باشند اغلب اين الياف را به روش هاي مختلف مشابه الياف طبيعي چين دار مي‌کنند. ويسکوز نيز به روش هاي شيميايي يا مکانيکي چين زده مي‌شود. به علت استحکام کم الياف ويسکوز اغلب براي ملحفه، روميزي، لباس زنانه، پيراهن مردانه، زير پوش و لباس ورزشي استفاده مي‌شود.در واقع کليه الياف بازيافتي که از سلولز تهيه مي شوند را ريون مي نامند و ويسکوز همان ويسکوز ريون است که در بازار موجود مي باشد.
الياف بازيافتي پروتئيني
ماده اصلي اين الياف پروتئين است که ممکن است حيواني يا گياهي باشد. همانند کازئين که تحت نام الياف مدينوا در ايتاليا از شير تهيه مي‌شود. الياف فيبرولان انگلستان که از بادام گرفته مي‌شود و الياف ويکارا که از دانه ذرت در امريکا تهيه مي‌شود. از آنجايي که اين الياف کاربرد چنداني ندارد توضيح بيشتري لازم نيست.البته ذکر اين نکته جالب است که کازئين از پشم ارزان تر است و اغلب به صورت مخلوط يا خالص براي فرش ماشيني يا لباس هاي کشباف به کار مي رود.
الياف بازيافتي معدني
الف) الياف شيشه
در سالهاي جنگ جهاني اول آلمان ها به علت کمبود پنبه نسوز درصدد برآمدند تا الياف شيشه را ساخته وجايگزين نمايند .آنها پس ازمطالعات زياد توانستند با دستگاههاي ساده وابتدايي مقدار کمي شيشه توليد نمايند وپس ازسالها مطالعه وپيشرفت ماشين آ‌لات دو شرکت توانستند الياف شيشه را به مقدار زياد توليد کنند .الياف شيشه به علت ويژگي هاي خاص درصنايع ديگر بيشتر از نساجي کاربرد دارد .الياف شيشه از سنگ معدن سيليکات ، سنگ آهنگ و بوراکس وکربنات سديم درکوره تهيه مي شود .درمقابل موادشيميايي مقاوم است ولي قلياهاي گرم وغليظ آن را متلاشي مي کنند . علي رغم مقاومت زياد، دربرابرسايش مقاوم نيستند وجذب رطوبت نيز ندارند قابليت کشش نيز ندارند وبيشتر در درپارچه هاي آباژور، روميزي ولباس هاي ضد آتش کاربرد

نساجي دارند . همچنين دربدنه هواپيماها واتومبيل به علت مقاومت زياد دربرابر ضربه به کار مي روند .ازآنجايي که جريان الکتريسته را عبور داده وحرارت را عبور نمي دهند براي عايق بندي ساختمان ها ولوله ها به عنوان پشم شيشه به کار مي روند .
ب) الياف فلزي
شايد بتوان گفت الياف فلزي طلا ونقره اولين الياف ساخت دست بشر بوده است .درقديم براي تهيه پارچه هاي تزئيني زردبفت مورد استفاده قرار مي گرفتند .انواع الياف فلزي از قبيل طلا، نقره ،آ‌لومينيوم ،مس و... امروزه توليد مي شوند .
الياف مصنوعي
الياف مصنوعي به اليافي گفته مي شود که مواد اوليه آن همان عناصر هيدروکربني هستند ودر طبيعت وجود ندارد بلکه مي بايست با روشهاي شيميايي و فيزيکي ساختارهاي جديدي را تهيه کرد .
از انواع آن مي توان به موارد کلي زير اشاره کرد :
1. پلي آ‌ميدها (نايلون)
2. پلي استرها (پلي استر)
3. پلي اکريلو نيتريل (اکريليک)
الف) نايلون :
درسال 1928 شرکت دوپنت ازدکتر کاروترز دعوت کرد که تحقيقات خود را درآزمايشگاه هاي آن شرکت برروي مواد پلميري آغاز کند .نتيجه زحمات او با توجه به ساختمان ابريشم ايجاد پليمر اوليه نايلون بود .
ريسندگي نايلون درکارخانه توليد الياف به صورت مذاب يا ذوب ريسي melt spinning انجام مي شود . دانه هاي ريز پليمر نايلون يا چيپس نايلون پس از توليد وخشک شدن درمخزن ايجاد کننده مذاب ريخته شده و از رشته ساز عبور داده مي شوند . دراين مخزن يک منطقه حرارتي و دو همزن مارپيچي قراردارد رشته هاي نايلون که از رشته ساز خارج شوند درتماس با هوا سريع جامد شده والياف بدست مي آيند .

نايلون بدست آمده بسيار استحکام کمي دارد از اين رو نياز به کشش دارد تا نظم ملکولي آن افزايش يافته و استحکام بيشتر گردد .
*خواص فيزيکي نايلون
سطح مقطع عرضي نايلون گرد وسطح طولي آن صاف است . وزن مخصوص يا چگالي آن 14/1 است .الياف نايلون کنوني داراي استحکام خوبي هستند ومي توان آنها رااز محکمترين الياف نساجي به حساب آورد . در حالت مرطوب ....20-10 درصد استحکام خود را از دست مي دهند . نايلون خاصيت بازگشت به حالت اوليه خوبي نيز دارد. از اين رو نخ تهيه شده از الياف نايلون ازنقطه نظر شکل گيري مناسب کشباف است .خاصيت ارتجاعي نايلون از ابريشم نيز بهتر است .خاصيت اشتغال نايلون بهتر از پنيه ويسکوز وابريشم و پشم است ومقاومت بهتري دارد . دربرابر شعله ذوب مي شود واحتمال انتقال آتش به اطراف درمورد آن کم است . اکسيژن هوا، رطوبت ونور بر نايلون اثر کرده وآن را تجزيه مي کنند. جذب رطوبت نايلون کم ودرحدود 2/4 درصد است .به علت رطوبت کمي که جذب مي کند خاصيت ايجاد الکتريسته ساکن آن زياد است واين مسئله در ريسندگي ايجاد مشکل مي کند .
*خواص شيميايي نايلون
به طور کلي اسيدها به نايلون آسيب مي رسانند ولي قليا برآن اثر چنداني ندارد . سفيد کننده ها نيز سبب تجزيه وتخريب نايلون مي شوند .ازموارد کاربرد نايلون درالبسه ورزشي ،جوراب است . پارچه نايلون به علت حالت ارتجاعي خود زانو نمي اندازد .براي موکت وفرش ماشيني با مخلوط الياف ديگر به کار مي رود. از آنجايي که الياف نايلون با استحکام فوق العاده زياد نيز توليد شده است .براي نخ تاير اتومبيل وهواپيما نيز از الياف نايلون استفاده مي شود .همچنين براي ساختن شيلنگ آتشفشاني ،تسمه ،تورماهيگيري،چتر و طناب بکار مي رود ازآنجايي که استحکام سايشي آن خوب است براي مسواک نيز به کار مي رود .
ب) الياف پلي استر
با اينکه پلي استراهميت صنعتي خود را از 40 سال قبل کسب نموده است ولي تحقيقات درمورد الياف پلي استر توسط کاروترز از سال 1928 شروع شد .اين الياف برخلاف محصولاتي که تا آ‌ن ز

مان ساخته شده بود درمقابل رطوبت وحرارت مقاوم بود . از اين تاريخ به بعد مطالعات وتحقيقات به صورت وسيعي ادامه يافت وتا امروز هزاران پلي استر به ثبت رسيده است .ريسندگي پلي استر درکارخانه توليد الياف نيز مشابه نايلون است ودسته تاوهاي زيادي توليد مي شود فيلامنت هاي اوليه را مي توان به طول هاي دلخواه برش داد وعدل بندي کرد .
*خواص فيزيکي پلي استر
سطح مقطع عرضي الياف پلي استر نيز گرد وصاف است .چگالي آن 38/1 وزيردست آن به صورت مخلوط بهتر است .استحکام خشک وتر الياف پلي استر مشابه وخوب است ولي جذب رطوبت آن بسيار کم وحدود 5% است .مقاومت حرارتي آن بالا بوده ومي توان با حرارت آن را به فرم ودلخواه ثبت کرد .به علت جذب رطوبت کم الياف پلي استر غالباً در ريسندگي توليد الکتريسته ساکن مي کند همچنين ذرات گرد وغبار کثيفي نيز به آن مي چسبد و به همين علت است که يقه پيراهن هاي پلي استر کثيف شده ودير پاک مي شود .
*خواص شيميايي پلي استر
الياف پلي استر به علت ساختار شيميايي خاص ملکول آن و بلوري بودن وجذب رطوبت کم آن اغلب مقاومت خوبي در برابر مواد شيميايي دارد .
ج) الياف اکريليک
الياف اکريليک يکي ازمهمترين وپرمصرف ترين الياف مصنوعي به شمار مي رود . تحقيق درباره تهيه اين الياف از سال 1940 شروع و اولين محصول تجاري در 1948 به نام اورلون وارد بازار شد .ازآن به بعد تحقيقات ومطالعات گسترده اي درمورد اصلاح خصوصيات آن انجام گرفت که منجر به توليد تعداد متعددي از اين نوع الياف گرديد .حدود 85% الياف اکريليک را آکريلونيتريل تشکيل مي دهد . ماده اوليه توليد اکريليک از کربيد کلسيم وآب تشکيل مي شود .درصورتي که پليمر تشکيل شده دريک حلال سبک قابل حل شدن باشد بعد ازتهيه محلول اکريلونيتريل وحلال مشابه نايلون از روزنه هاي رشته ساز عبور کرده وبا هواي گرم جامد مي شود. در واقع حلال آ‌ن خارج مي شود .اما اگر حلال سنگين باشد و با هوا تبخير نشود الياف را از استخر آب عبور مي دهند تا حلال آن از آن درآب جد

ا شود وبه آ‌ن ترريسي مي گويند .

الياف اکريليک ترريسي شده
درصورتي که ماده حلال ازمواد معدني باشد سطح قاعده دايروي است ودرصورت آلي بودن حلال سطح مقطع لوبيايي شکل است .مزاياي ترريسي عدم تغير رنگ الياف ، بازيابي آسان حلال از آ‌ب استخر وامکان رنگرزي همزمان با ريسيدن پليمر است .ازمعايب آن سرعت پايين وعدم کنترل دقيق حمام انعقاد يا استخر آب است که باعث پايين بودن قيمت کلي اين الياف نسبت به موارد خشک ريسي مي شود .ازميان الياف اکريليک که ما مي شناسيم انواع زير ازخانواده ترريسي ها محسوب مي شوند .
الف ) اکريلان شامل :
Dralon L آلمان
Dralon W آلمان
AKSACRYL آکسا ترکيه
Vonnel ژاپن
ب) وليکرن شامل :
Nitron "D" بلاروس
Buluma پرتقال
ج) کورتل شامل :
Nitron"S" بلاروس
Lengzhon چين
د) کاشميلون شامل :
Hamilon کره
ھ ) کرسلان شامل :
Exlon ژاپن

Cfcl هند
الياف اکريلان ژاپن، آکسا، ترکيه و درلون باير آلمان ازنوع "L" ازاين دسته است داراي خصوصيات عمومي زير مي باشد.
اکريلان
سطح مقطع دايره اي چروک خورده
چگالي :17/1
تنش تاحد پارگي : خيس 20 خشک 24
استحکام کششي : خيس 2 خشک 5/2
رطوبت بازيافتي :24/1%
کورتل
الياف کورتل که بلاروس Nitron"S" شامل آن است .
استحکام کششي : خشک 5/3 -3 خيس 3-5/2
چگالي :17/1
جذب رطوبت :3
رطوبت بازيافتي : 16/1%
يکي از خواصي که الياف اکريليک دارند ايجاد خاصيت جمع شوندگي درآنهاست و اين خاصيت سبب ارائه نخ هاي آکريليک پفکي به بازارشده است .اين الياف براي تهيه پليور وپتو والبسه زمستاني بسيار مناسب است واساس آنها نيز برمبناي مخلوط کردن الياف اکريليک با جمع شدگي هاي متفاوت با هم است .
به صورتي که الياف اکريليک تحت کشش را با حرارت تثبيت مي کنند وا ين قابليت را درآن ايجاد مي کنند که تا 25-20 درصد درحالت بخار بتواند جمع شود . سپس اين الياف وفيلامنت ها را برش داده و با اليافي که جمع شدگي ندارند طي چند مرحله پاساژ مخلوط کرده ونهايتاً درصورتي که بخواهند نخ کاموا پفکي ايجاد کنند کلاف پيچ کرده وحرارت ورطوبت مي دهند وبراي پتو پس از

طي مراحل بافت وچاپ بخار داده مي شود
اکريليک با عنوان پشم مصنوعي براي انواع البسه، فرش وپتو کاربرد دارد وحفظ گرما از خصوصيات خوب آن است که کاربردهاي زمستاني به آن داده است .
مواد رنگرزاي مصرفي در نساجي به دو گروه اصلي و هر گروه به چند شاخه فرعي تقسيم شده است .
الف – مواد رنگزاي گروه اول – تمام مواد رنگرزي در اين گروه در آب محلول هستند به جز مواد رنگرزي ديسپرس كه خيلي جزيي محلول مي باشند و شامل مواد رنگرزي اسيدي ، مستقيم، بازي و ديسپرس هستند.

ب- مواد رنگرزي گروه دوم – تمام مواد رنگرزي در اين گروه در آب نامحلول هستند كه به گروههاي فرعي ديگري تقسيم مي شوند:
1)مواد رنگرزي در نهايت به صورت ذرات بزرگ نامحلول در آب بر روي الياف ايجاد مي شوند و شامل مواد رنگرزي گوگردي ، خمي و آزوئيك است .
2 )با الياف پيوند كوالانسي تشكيل مي دهند و شامل مواد رنگرزي راكتيو مي باشد .
3 ) مواد رنگرزيي كه با دندانه هاي فلزي روي الياف به كار مي روند و شامل مواد رنگرزي كرومي ، يا متاكروم هستند .
4 ) ذرات غير قابل حل در داخل ليف محاط مي شوند و به خاطر اندازه و بي اثر بودنشان فرآيند برگشت ناپذير است .
- درخشان كننده هاي فلورسنتي
1 – رنگ هاي اسيدي
مهمترين مصرف اين رنگ ها در رنگرزي پشم بوده ولي گاهي براي رنگرزي ابريشم ، پلي آميدها ، آكريليك و الياف پروتئيني ديگر نيز به كار مي روند . معمولاً محيط حمام رنگرزي اين اسيدي و شامل اسيد سولفوريك ، فرميك و استيك مي باشد ولي گاهي بعضي از آنها در محيط هاي خنثي و كمي قليايي نيز به كا برده مي شوند . از نظر شيميايي رنگهاي اسيدي شامل رنگ هاي آزو ، آنتراكينوني ، تري فنيل متان ، آزين ، گزنتين ، كينون ، ايمين ، نيترو و نيتروزو مي باشند . مقاومت اين نوع رنگ ها بسيار متغير است و به ساختمان شيميايي آنها بستگي دارد . اين رنگ ها بر روي انواع مختلف پشم ، نخ ، نمد ، آستري و گاهي ابريشم ، پلي آميدها ، الياف آكريليك و الياف پروتئيني رنگهاي روشن ايجاد مي نمايند .

2 – رنگ هاي بازي
اين رنگ ها كه از نظر شيميايي به رنگ هاي كاتيوني معروف هستند ، به صورت نمك بوده و سيستم كروموفريك آن در قسمت كاتيون مي باشد . اين رنگ ها از اولين رنگ هاي سنيتيك بوده ولي امروزه به مقدار خيلي زياد تهيه مي شوند . رنگ هاي بازي از شفافيت به خصوصي بر خوردار هستند و رنگ هاي قرمز ، بنفش ، آبي و سبز را توليد مي كنند . در مقابل نور مقاومت خوبي از خود نشان نمي دهند ولي در عوض اغلب الياف را توسط آنها مي توان رنگ نمود . رنگ هاي تري

فنيل متان و دي فنيل متان از عمده ترين رنگ هاي كاتيوني مي باشند . سيستم كروموفوري آن شامل كربن مركزي بوده كه سه حلقه آروماتيك به آن متصل است . رنگ و خواص تركيب بستگي به نوع و تعداد آكسوكرومهايي از قبيلNR2 - OH – ( آريل آلكيل ، آريل يا آلكيل = R ) و غيره در سه محل پارا خواهد داشت . نمونه هايي از اين رنگ ها سبز مالاكيت ، بنفش كريستال و آبي ميكرل هيدرول مي باشد . اين رنگ ها براي رنگرزي پشم ، ابريشم ، پنبه دندانه دا

ر شده با تانن و الياف آكريليك به كار مي روند .
3 – رنگ هاي مستقيم
از آنجايي كه اين رنگ ها بدون دندانه به كار برده مي شوند ، لذا به رنگ هاي مستقيم معروف هستند . اين دسته رنگ هاي آنيوني بوده كه در محيط آبكي شامل الكتروليت براي رنگرزي الياف سلولزي مصرف مي شوند . در ضمن بعضي از اين رنگ ها توسط واكنشهاي آزوتاسيون مستقيماً بر روي الياف ظاهر مي گردند .
4 – رنگ هاي ديسپرس

اين رنگ ها كه از نوع شيميايي آزو ، آنتراكينوني و نيترو مي باشند ، اغلب داراي گروه هاي آمينو يا آمينوي استخلاف شده هستند . ولي گروه هاي قابل حل نظير اسيد سولفونيك ندارند و در محيط هاي آبكي همراه با مواد ديسپرس كننده به كار مي روند . موارد استعمال اصلي اين رنگ ها در رنگرزي استات سلولز ، نايلئن ، پلي استر ، الياف آكريليك ، پشم و الياف پلي آميدي است .