بخشی از مقاله

بررسی ترکیبات و اثر دارویی برخی گونه های متعلق به جنس آرتمیزیا Artemisia


مقدمه:
تیره کاسنی Compositae
تیره مهمی از گیاهان گلدار پیوسته گلبرگ و شامل تقریباً 9000 جنس و متجاوز از 20000 گونه است که در تمام نقاط کره زمین حتی در مناطق مختلف یک ناحیه یافت می شوند. بیشینه انتشار آنها در نواحی معتدله و سرد کره زمین است. بعضی از گروه های این گیاهان اختصاصاً در قاره خاصی به سر می برند. به نحوی که از یک حد جغرافیایی معین تجاوز نمی کنند. در حالی که برخی دیگر، پراکندگی وسیع در کره زمین حاصل نموده اند. بطور کلی با بررسی هایی که بعمل آمده، چنین معلوم گردیده است که در بین این گیاهان، آن دسته که گل های زبانه ای دارند

(Liguliflorae) بیشتر در مناطق معتدله آسیا و اروپا و بقیه در همه نواحی کره زمین مخصوصاً مناطق استوائی انتشار دارند. با محاسبه ای که بعمل آمده معلوم شده که گیاهان قاره اروپا و امریکای شمالی، بطور تقریب از این گیاهان تشکیل یافته است. (2)
در کشور ما نمونه های فراوانی از این گیاهان یافت می گردد که در همه نواحی پراکندگی حاصل نموده اند.
گیاهان این تیره عموماً علفی، یکساله یا پایا و به ندرت به صورت درختچه های کوچک یا درخت های کوچک می باشند. برگهای آنها دارای شکل و ظاهر بسیار متنوع در گونه های مختلف است به طوری که کلیه حالات ممکنه سازش برگ با محیط زندگی، در آنها قابل تشخیص می باشد. و فقط تنها صفتی که در همه آنها عمومیت دارد، فقدان زائده زیر برگ یعنی استیپول در آنهاست. در بین آنها به تفاوت، انواعی با برگهای ساده به وضع متناوب یا متقابل، به ندرت مرکب از برگچه های شانه ای و یا پنجه ای با پهنک منقسم به قطعات مختلف الشکل مشاهده می گردد.(1)
از اختصاصات این گیاهان آن است که عموماً گلهایی مجتمع به صورت گل آذین کاپیتول دارند و ای

ن خود باعث می گردد که در همان نظر اول، پی به تشخیص تیره این گیاهان برده شود. در قاعده کاپیتولهای این گیاهان نیز تعدادی براکته مختلف الشکل، در یک یا چند ردیف دیده می شود. گلهای هر کاپیتول ممکن است لوله ای، زبانه ای یا به هر دو صورت و یا آنکه مرکب از دو لب متمایز باشد. تعداد گلهای کاپیتول ها نیز ممکن است کم و یا آنکه خیلی زیاد باشد مانند آنکه در گل آفتاب گردان، تعداد گلها به 1000 می رسد در حالی که در برخی Xanthium ها، هر کاپیتول دارای بی

ش از یک گل نیست. (1)
اختصاصات تشریحی:
گیاهان تیره کاسنی دارای صفات تشریحی یکسان اند به نحوی که انتخاب یک صفت که لااقل بتواند در دسته بزرگی از آنها عمومیت داشته باشد کم است. مشخصات تشریحی این گیاهان را می توان به شرح زیر خلاصه نمود:
1- وجود آبکش داخلی در Liguliflorae ها.
2- وجود تارهای غیر ترشحی به اشکال مختلف.
3- وجود تارهای ترشحی که معمولاً شامل یک پایه کوتاه و منتهی به چند سلول در قسمت آزاد خود می باشند.
4- وجود مجاری ترشحی شیزوژن و مجاری شیرابه و یا سلولهای ترشحی.
5- وجود دسته های فیبر بر روی حلقه ای در خارج آبکش گیاهان علفی.


گیاهان فراوان تیره کاسنی، مصارف مختلف با ارزش های متفاوت دارند. مانند آنکه در بین آنها انواعی که اثر سمی شدید داشته باشند وجود ندارد. تعداد کمی از آنها نیز دارای ارزش اقتصادی می باشند.(2)
بعضی از آنها مانند کاهو، سیب زمینی ترشی و غیره در ردیف سبزیجات و انواع خوراکی جای دارند. برخی از این گیاهان به علت داشتن میوه های ( دانه ) روغن دار به مصارف استخراج رو

غن می رسند. (مانند میوه آفتاب گردان ). عده زیادی از این گیاهان نیز مانند کاسنی، باردان (Bardane) ، آرتیشو (Artichaut) ، بابونه، افسنطین و غیره مصارف درمانی دارند.(2)
انواع زینتی زیبا نیز به تعداد نسبتاً فراوان مانند گل مینا، آهار، کوکب و غیره در بین آنها دیده می شود.
گیاهان تیره کاسنی را بطوری که ذکر شده، با توجه به نوع گل های واقع بر روی نهنج، به چهار تیره فرعی زیر تقسیم می کنند(1)
1- دارای گلهای لوله ای Tubuliflorae
2- دارای گلهای زبانه ای Liguliflorae
3- دارای گلهای لوله ای و زبانه ای Radieae
4- مرکب از دو لب Labiatiflorac

توبولیفلورها Tubuliflorae
این دسته از گیاهان دارای کاپیتولهای مرکب از گل های لوله ای یا لوله ای در وسط و زبانه ای در حاشیه اند. نهنج آنها غالباً ضخیم و گوشتدار و دارای تارهای نازک یا فاقد آن است. در غالب آنها، بساک پرچم ها دارای دو زائده در قسمت پائین است بطوری که بدان، منظره تیرکمانی می دهد. خامه آنها منتهی به دو شاخه زایا و پوشیده از تارهائی است که در جذب دانه گرده مؤثر است. گلهای لوله ای کناره کاپیتول آنها گاهی نمو بیشتر حاصل کرده، ظاهر متفاوت پیدا می نماید.(2)
از جنس های مهم این تیره فرعی، Senecio ( دارای 1500 گونه )، Helianthus ( 60 گونه)، Erigeron (200 گونه)، Achillea (متجاوز از 100 گونه)، Eupatorium (500 گونه)، Centaurae (700 گونه)، Artemisia ( 250 گونه ) و Anthemis ( 130 گونه) می باشند .(2)

ترکیبات شیمیایی موجود در گونه های مختلف جنس Artemisia
ترکیبات شیمیایی گونه های مختلف جنس Artemisia به لحاظ اهمیت دارویی این گ

یاه، مورد توجه فراوان قرار گرفته و تا کنون مطالعات بسیار گسترده ای در این زمینه به عمل آمده است. حاصل این مطالعات آشکار شدن ترکیبات جدید و منحصر به فرد در گیاهان این جنس می باشد.
گروه های مختلف ترکیبات طبیعی از گونه های مختلف این جنس گزارش شده است که می توان به لاکتونهای سزکوئی ترپنی ، فلاوونوئیدها ، کرومونها ، فنیل آلکین ها ، کومارین ها ، آلکامیدها ، لیگنانها و گایانولیدها ، مونوترپن ها و ژرماکرانولیدها اشاره کرد.

لاکتونهای سزکویی ترپنی


در سال 1830، نوعی لاکتون به فرمول C15H18O3 به نام سانتونین، توسط Kahler ، Alms و Merck برای اولین بار گزارش گردید که در انواع گونه های مختلف Artemisia از جمله A.maritinaL. ، A. maritima var. pauciflora le deb ، A. maritima var , stechmonniana Basser به طور قابل توجه یافت می شود. لازم به ذکر است که سانتونین با میزان کمتر در گونه های دیگر Artemisia یافت می شود.(2)
آرتمیزین نیز یک اکسی سانتونین به فرمول C15H18O4 می باشد که در کاپیتولهای ناشکفته انواع مختلف Artemisia مخصوصاً A. maritimeL.. وجود دارد. استخراج آن توسط E.merck و تعیین فرمول آن توسط sumi و همکارانش در سالهای بعد انجام گرفت.(2)
ساختمان شیمیایی این دو ترکیب در شکل نشان داده شده است(5)

ساختمان شیمیایی سانتونین و آرتمیزین
در مطالعه ای که بر روی برگها و گلهای گیاه A.annua توسط محققین چینی در سال 1972 انجام گرفت، ترکیب قابل توجه آرتمیزینین Artemisininجداسازی شده و در سال 1979 تعیین ساختمان گردید.(6)
آرتمیزینین یک لاکتون سزکویی ترپن تری اکسان می باشد که دارای یک پل پراکسیدی ( لازم برای انجام فعالیت ضد مالاریایی ) می باشد. مشتقات مختلفی از آرتمیزینین نیز سنتز شده است. ساختمان شیمیایی این ترکیبات در شکل نشان داده شده است.(6)

ساختمان شیمیایی آرتمیزینین و مشتقات آن
در مطالعه دیگری که بر روی عصاره کلروفرمی برگهای گیاه A. annua انجام گرفت با بهره گیری از cc و HPLC و به کمک حلالهای هگزان و EtoAc چهار سزکویی ترپن دیگر جداسازی و توسط NMR تعیین ساختمان گردید. ساختمان شیمیایی این ترکیبات در شکل نشان داده شده است.(7)

1) 3α- 7α- Dihydroxy- cadin-4-ene
2) 5α- hydroxy- eudesma-4(15), 11-diene
3) Artemisinic acid methyl ester.
4) 3α hydroxy desoxy artemisinin

ساختمان شیمیایی چند سزکویی ترپن موجود در A.annua
2- ترکیبات فلاوونوئیدی
فلاوونوئیدها جزو بزرگترین دسته از ترکیبات فنلی می باشند. کلمه فلاوونوئید در لاتین از Flavus به معنی رنگ زرد حاصل شده است و بسیاری از فلاوونوئیدها به این رنگ می باشند. در طبیعت بیش از 2000 ترکیب فلاوونوئیدی شناخته شده است که به دو فرم آزاد و گلیکوزیله وجود

دارند.
حدود 500 نوع از این ترکیبات به حالت آزاد شناسایی شده اند. گلیکوزیدها به اشکال –O گلیکوزیدی و –C گلیکوزیدی وجود دارند.
این ترکیبات به دلیل موجود بودن در اکثر گیاهان، سهولت نسبی جداسازی و تشخیص به کمک مقادیر بسیار اندک، تنوع ساختمانی و پایداری شیمیایی آنها که امکان آنالیز این مواد را سالها پس از جمع آوری گیاه فراهم می سازد، از مهمترین مواد در طبقه بندی شیمیایی گیاهان به شمار می آیند.
در مطالعه ای که بر روی عصاره کلروفرمی برگ های خشک گیاه A. annua در هنگ کنگ انجام گرفت 6 فلاوونوئید جداسازی و شناسایی شد. این ترکیبات شامل آرتمتین، کریزوپلن

تین، 5- هیدروکسی -3 و '4و6و7 تترامتوکسی فلاوون، پندولتین، رتوسین و پاکی¬پودول می باشد که ساختمان شیمیایی آنها در شکل نشان داده شده است.
لازم به ذکر است که تا کنون 33 فلاوونوئید از این گیاه گزارش شده است که روتوسین و پاکی پودول اولین ترکیباتی بودند که از این جنس گزارش شدند.(7)

1: Artemetin
2: Chrysoplenetin
3: 5- hydroxyl-3,4, 6,7- tetramethoxy flavones
4: penduletin
5: Retusin
6:Pachypodol

برخی فلاوونوئیدهای شناسایی شده در جنس Artemisia
3- کرومونها
در مطالعه ای که بر روی عصاره استونی قسمت های هوایی گیاه A.campestris subsp maritime توسط محققین در پرتغال انجام گرفت 2 کرومون جدید جداسازی شدند. ساختمان شیمیایی آنها در ذیل آمده است. (8)
1) 5- Hydroxy- 7- methoxy chromone
2) 5,7- dimethoxy chromone

ساختمان شیمیایی کرومونها
4- فنیل آلکین ها
از عصاره متانولی قسمت های هوایی A. capillaris ، 8 فنیل آلکین جدید تحت عنوان apillaridins A-H cتوسط روشهای اسپکتروسکوپی و شیمیایی تعیین ساختمان گردیدند.(9)


شکل ساختمان شیمیایی فنیل آلکین ها

ساختمان شیمیایی فنیل آلکین ها
5- کومارین ها
در یک بررسی بر روی عصاره استونی A. campestris subsp. maritime با استفاده از روشهای استاندارد، علاوه بر شناسایی 6 فلاوونوئید و 2 کرومون، یک کومارین به نام اسکوپولتین Scopoletin جداسازی و تعیین ساختمان گردید.(8)
همچنین از بخش های هوایی گیاه A. apiacea 5 ترکیب کومارینی با فرمول گسترده زیر جداسازی شده اند که ترکیب Arteminin یک ترکیب جدید می باشد.(10)
همچنین یک کومارین به نام herniarine از عصاره اترپترولیومی گیاه A.dracunculus گزارش شده است. ساختمان شیمیایی این ترکیبات در شکل نشان داده شده است.(11)

 

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید