بخشی از مقاله
تاريخچه تاسيس شركت ايران خودرو( ايران ناسيونال سابق)
شركت سهامي عام كارخانجات صنعتي ايران خودرو با هدف انجام امور توليدي و صنعتي براي تأسيس كارخانجات اتوبوس‌سازي و ساخت قطعات و لوازم مختلف اتومبيل و توليد محصولاتي از اين قبيل در تاريخ 27 مرداد ماه 1341، با سرمايه اوليه يك صد ميليون ريال و تعداد يك هزار سهم، يك هزار ريالي به ثبت رسيد و از مهرماه 1342 عملاً فعاليت خود را با توليد اتوبوس آغاز كرد
براساس اساسنامه شركت كه در تاريخ هيجدهم آبان ماه 1354 در مجمع عمومي فوق‌العاده به تصويب رسيد، سرمايه شركت مبلغ دوهزار ميليون ريال برآورد شد كه اين مبلغ تا سال 1357 به بيش از 13 ميليارد ريال افزايش يافت. به استناد صورت جلسه مجمع عمومي فوق‌العاده مورخ
30/3/1357 سرمايه شركت ايران خودرو از مبلغ 13 ميليارد و 440 ميليون ريال به مبلغ 15 ميليارد و 680 ميليون ريال منقسم به 15 ميليون و 680 هزارريال سهم يك هزارريالي افزايش يافت.
ايران خودرو از اولين شركت‌هايي بود كه قانون گسترش مالكيت واحدهاي توليدي را به نحو كامل اجرا كرد و 49 درصد سهام آن به كاركنان و مردم واگذار گرديد. اين شركت به موجب بند الف، قانون حفاظت و توسعه صنايع ايران مصوب سهام 16/4/1358 شوراي انقلاب اسلامي به اعتبار نوع
صنعت، ملي اعلام شد و به موجب مصوبه 28/2/1365 هيئت وزيران. سهام شركت از طرف دولت با نام سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران صادر شد و تحت پوشش اين سازمان با مديريت منتخب دولت به كار خود ادامه داد. شركت سهامي عام كارخانجات صنعتي ايران ناسيونال با مجوز صادره از سوي هيئت عامل سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران در تاريخ 27/2/1362، به نام شركت ايران خودرو “سهامي عام” تغيير يافت.
در تاريخ 20/11/1370 طي مصوبه‌اي از سوي هيئت دولت اسامي و شرايط فروش سهام شركت‌هايي را كه مي‌توانستند به بورس بروند تعيين شد و ايران خودرو اولين شركت خودروسازي بود كه توانست خود را با بازار بورس تطبيق دهد. براساس اعلام سازمان مالي در مرداد ماه سال 1372 سرمايه شركت بالغ بر 57 ميليارد ريال و تعداد سهام 57 ميليون سهم نيز بوده است و كل سهام متعلق به سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران است.
ساخت سواري.
بر اساس قرار دادي با كارخانه روتس انگلستان وابسته به گروه كرايسلر ايران خودرو موفق به دريافت مجوز مونتاژ اتوموبيل هيلمن هانتر و ساخت آن در ايران به نام پيكان شدو بر اساس پروانه مورخ 25 اسفند ماه 1344 وزارت اقتصاد به كارخانجات صنعتي ايران ناسيونال اجازه داده شد در مورد ساخت اتوموبيل پيكان اقدام كند
. در سال 1346 تأسيسات اتومبيل‌سازي پيكان با ظرفيت اوليه سالانه توليد 6 هزار دستگاه در سالن توليد پيكان استقرار يافت و پس از افتتاح اين سالن در تاريخ 23/2/1346،
اولين اتومبيل‌هاي سواري با امتياز ساخت گروه سواري روتس سابق (كرايسلر بريتانياي فعلي) به توليد رسيد.
اولين اتومبيلي كه در سال 1346 ساخته شد “پيكان” بود كه در دو مدل دولوكس و كارلوكس به بازار عرضه شد. در اين سال وانت پيكان و تاكسي پيكان هم به آن اضافه شد و در سال 1347 و 1348 علاوه بر اين سه نوع، پيكان كار هم به بازار عرضه شد و پيكان اتوماتيك نيز در سال 1349 به توليدات افزوده شد. در سال 1350 و 1351 شش مدل پيكان توليد مي‌شد: دولوكس، وانت، كار، جوانان، تاكسي و اتوماتيك.
پس از تعطيل خطوط توليدي شركت تالبوت و لغو قرارداد بين آنان براي تأمين قطعات قواي محركه در سال 1364، استمرار توليد پيكان در داخل كشور در دستور كار قرار گرفت. پس از تحقيقات و مطالعات گسترده، استفاده از نيروي محركه جديد به جاي نيروي محركه اصلي پيكان مورد تأييد واقع شد. براساس قراردادي با شركت فرانسه، اين شركت توافق نمود نياز ايران خودرو به شصت هزار دستگاه موتور و سيستم تعليق پژو 504 براي نصب بر روي بدنه پيكان فعلي به مدت شش سال تأمين نمايد.
در اين راستا موتورهاي مصرفي در اتومبيل‌هاي پژو 504 L، گيربكس اصلاح شده پژو 504 (با پوسته 505) و ميل گاردان سواري 504 به عنوان نيروي محركه جديد انتخاب شد. اين خودرو جديد با بدنه پيكان و نيروي محركه پژو 504 (با حجم 1796 سي‌سي و با قدرت 73 اسب بخار) تحت عنوان پيكان 1800 در خط توليد قرار گرفت. با اجراي اين طرح علاوه بر اين عملكرد پيكان بهبود يافت، از مصرف
سوخت آن به ميزان 30% كاسته شد و قدرت خودرو نيز به ميزان تقريبي 20% افزايش پيدا كرد.
خط توليد پيكان 1800 در تاريخ 13/9/1369 توسط رياست جمهوري كشورمان افتتاح شد. با توجه به قدمت طراحي بدنه پيكان و خارج از رده بودن تكنولوژي ساخت آن و نياز شديد به سرمايه‌گذاري مجدد براي قالب‌هاي بدنه و تجهيزات موردنياز، ايران خودرو تصميم گرفت و از سال 1368 پژو 405 را در مدل‌هاي GL و GLX توليد كند. اين خودرو در سال 1987 ميلادي با مدرن‌ترين تكنولوژي به عنوان جديدترين مدل توسط پژو به بازار عرضه شد و در سال 1988 ميلادي به عنوان بهترين اتومبيل سال
در اروپا و همچنين به عنوان اتومبيل وارداتي به آمريكا انتخاب شده بود.
خطوط جديد توليد پژو 405 نيز در تاريخ 13/9/1369 توسط رئيس‌جمهور كشورمان افتتاح شد.
در ادامه مطالعات و اقدامات لازم براي توسعه ساخت داخل،
اقدام به خريد بخشي از ماشين‌آلات توليدي شركت تالبوت تا پس از بازسازي و راه‌اندازي، از آنها
براي آموزش تكنولوژي نيروي انساني، ارتقاء و تعميق تكنولوژي خودروسازي و فعاليت فني مهندسي مربوطه در كارخانه‌هاي ايراني، توليد قطعات يدكي قواي محركه پيكان‌هاي موجود و توليد قطعات يدكي خودروهاي آتي استفاده كند.
پس از راه‌اندازي و بهره‌گيري از ماشين‌آلات خريداري شده از شركت تالبوت انگلستان و ساخت قطعات لازم در ايران، پيكان 1600 پس از مدتي توقف در شهريور ماه 1371 دوباره توليد شد
در همين راستا ايران خودرو در سال 1377 ؛ ؛پارس و در سال 1380 خودروهاي ؛
؛ پارس و در سال 1380 خودروهاي پژو 206 و همچنين سمند را نيز به بازار ارائه نمود.RD
. ساخت ميني‌بوس
در سال 1344 ساخت و توليد ميني‌بوس مدل 319 و كومر در مجتمع شمالي شركت آغاز شد. با به بازار آمدن مدل ميني‌بوس 309 مرسدس بنز در اروپا، در سال 1347 ايران ناسيونال (ايران خودرو فعلي) توليد مدل قديمي ميني‌بوس را تعطيل و مدل 309 جديد را به بازار عرضه كرد.
در سال 1348 سالن مستقل توليد ميني‌بوس براي ساخت مدل‌هاي 309 شاسي كوتاه 14 نفره و آمبولانس با توليد روزانه 7 دستگاه بهره‌برداري شد.
در سال 1354 خطوط توليد سالن فوق به مدل 309 شاسي بلند 17 نفره تغيير يافت و كماكان تا سال 1356 روزانه در دو شيفت كاري، به توليد ادامه داد. پس از انجام تعميرات و بازسازي خطوط در سال 1365 طراحي و ساخت مدل جديد ميني‌بوس 508 با ظرفيت 21 نفر در مدل‌هاي سقف بلن
د و معمولي در دستور كار قرار گرفت و خط جديد تعويض اطاق ميني‌بوس راه‌اندازي شد. محصول جديد اين كارخانه به نام ميني‌بوس 309 سقف بلند تحت عنوان “سينما سيار” طراحي و در تاريخ 30/6/1369 اولين نمونه آن توليد شد.
همزمان با توليد كاميونت دو كابينه بنز در آلمان، طراحي و ساخت كاميونت دو كابينه بنز 309 در اين كارخانه آغاز شد و در تاريخ 27/3/1371 اولين نمونه آن توليد شد. اين كاميونت داراي ظرفيت 1+6 نفر سرنشين و ظرفيت حمل 3500 تا 4000 كيلوگرم بار است. ميني‌بوس 309 سقف بلند تحت عنوان “كاروان طرح سوتراك” طراحي و در تاريخ 4/5/1371 اولين نمونه آن توليد شد.
محصول جديد كارخانه ميني‌بوس سازي با نام “كاروان پارك” به منظور ارائه در هجدهمين نمايشگاه بين‌المللي تهران، با استفاده از موتور و شاسي ميني‌بوس 508 سقف بلند و در تاريخ 16/6/1371 اولين نمونه آن توليد شد. ميني‌بوس 508 سقف بلند تحت عنوان “طرح جديد” طراحي و در تاريخ 13/12/1372 اولين نمونه آن توليد شد
ساخت اتوبوس
توليد اتوبوس در اين كارخانه، از سال 1342 با ساخت اتوبوس مدل بنز (او.پي) تحت ليسانس مرسدس بنز آلمان آغاز شد. در سال 1349 با بهره‌برداري از خط جديد اتوبوس‌هاي مدل 302 مرسدس بنز ظرفيت توليد به 6 دستگاه در روز افزايش يافت. به منظور نوسازي كارخانه اتوبوس‌سازي و بهره‌گيري از تكنولوژي پيشرفته و براي افزايش كيفيت و تعداد اتوبوس با استانداردهاي جديد از سال 1361 پروژه افزايش توليد اتوبوس زير نظر سازمان مهندسي ايران خودرو در سالني به مساحت 48000 مترمربع آغاز و سپس كار با نظارت سازمان گسترش
و نوسازي صنايع ايران ادامه يافت ودر اواسط سال 1365 اجراي طرح با مديريت جديد دوباره زير نظر ايران خودرو قرار گرفت و در فروردين ماه سال 1367 سالن جديد پروژه افزايش توليد اتوبوس افتتاح و توليد خود را آغاز نمود. هدف اين پروژه افزايش توليد اتوبوس روزانه از 8 دستگاه در انواع شهري، بين شهري و دولوكس و همچنين تعداد چهار دستگاه شاسي مجهز به نيروي محركه به منظور واگذاري به واحدهاي مستقل اطاق‌سازي بوده است.
به علت قديمي بودن اتوبوس‌هاي شهري توليدشده مطالعه و تحقيق براي ساخت اتوبوس شهري جديد از سال 1367 با همكاري مرسدس بنز شروع و در نتيجه در نتيجه دوم سال 1368 (پ
س از 5/1 سال مطالعه) اولين نمونه آن در معرض ديد نمايشگاهي قرار گرفت. در طي سال‌هاي 69 و 1368 آزمايشات مختلف روي شاسي و قواي محركه نمونه انجام شد و سپس عمليات آماده‌سازي و ساخت توليد در طول سال 1370 انجام گرفت و از آبان‌ماه 1370 خط توليد شاسي اين اتوبوس توليد آزمايشي خود را آغاز و به مرور با تكميل ساخت و نصب تجهيزات خط كامل نيز به بهره‌برداري رسيده است.
كارخانه موتورسازي
كارخانه موتورسازي شركت ايران خودرو با هدف ساخت بدنه موتور و ساير قطعات چدني و مونتاژ موتور و نيم موتور 1600 و 1725 دو كاربراتور با مساحت 25917 مترمربع در دو قسمت ماشين شاپ و مونتاژ موتور در سال 1350 تأسيس شد. توليد قطعات ششگانه موتور پيكان 1600 (سيلندر، سرسيلندر، اگزوز، فلايول، كفي ياتاقان، دنده ميل سوپاپ) در كارخانه ريخته‌گري و تراشكاري اين قطعات و مونتاژ آنها به همراه ساير قطعات در كارخانه ماشين شاپ در مهرماه سال 1353 افتتاح و بعد از پيروزي انقلاب اسلامي (از سال 1358 تا 1363) با وضعيت مشابه توليد ادامه داشت و از سال (1364 تا 1367) عمده فعاليت‌ها را توليد قطعات دفاعي تشكيل مي‌‌داد. در اوايل سال 1370، برنامه چهارساله مجتمع موتورسازي در زمينه ساخت موتور پيكان 1600 به تصويب رسيد و زمينه‌هاي اجرايي آن فراهم شد.
لازم به يادآوري است پس از گذشت 16 سال علاوه بر توليد قطعات يادشده، در راستاي اجراي پروژه توليد پيكان 1600 از سال 1371 اين كارخانه اقدام به توليد قطعات ديگر پيكان 1600 از جمله كاسه چرخ، ديسك ترمز، توپي چرخ و مني منيفولد هواي پيكان نمود. قابل ذكر است كه اين قطعات به صورت انبوه مطابق با استاندارد تالبوت توليد مي‌شود.
پس از تعطيل شركت تالبوت، به علت عدم تأمين قطعات لازم، خط مونتاژ موتور اين كارخانه در سال 1369 نيز متوقف شد. پس از توقف خط مونتاژ در سال 1369، برنامه كوتاه مدت به اجرا در آمد. براساس اين برنامه عمده فعاليت‌ها بر توليد قطعات ششگانه چدني شامل بدنه موتور، سرسيلندر، فلايويل، اگزوز، كفي ياتاقان و دنده تايمينگ، قرار گرفت. علاوه بر آن توليد قطعات
ي مانند ميل مندل، واسطه سيبك، ميل فرمان، قالپاق سوپاپ ميني‌بوس، ميكسر موتور گاز سوز و عمليات تكميلي شيربخاري نيز قالب اين برنامه به اجرا درآمد. از ديگر فعاليت‌هاي انجام شده در اين مقطع نصب و راه‌اندازي كارگاه CNC تجهيز خط مونتاژ موتور 405 بود كه با موفقيت به انجام رسيد.
با هدف تثبيت نسبت سوخت به هوا در موتورهاي مختلف، افزايش راندمان حجمي، كاهش آ
لودگي گازهاي اگزوز، جذب حداكثر انرژي احتراق و استفاده از بنزين بدون سرب بهينه‌سازي موتور پيكان در دستور كار كارخانه موتورسازي قرار گرفت.
پس از انجام مطالعات فني و اقتصادي در زمينه امكان‌پذير نمودن خط مونتاژ موتور پيكان، براي مونتاژ موتور پژو 405، در سال 1372 يك خط مونتاژ مكانيزه در كارخانه موتورسازي ايجاد شد. با اين تجهيزات ميزان خروجي خط مونتاژ موتور به تعداد 77 دستگاه موتور 405 در يك شيفت 12 ساعته همزمان با مونتاژ 140 دستگاه موتور 1600 افزايش يافت.
