مقاله در مورد تحیق برای درس اجزا ماشین

بخشی از مقاله

تحيق براي درس اجزا ماشين

چكيده :
آناليز روانكار از سه جهت قابل بررسي است :
• مراقبت و جلوگيري از الودگي روغن بواسطه ذرات خارجي
• مقايسه خواص فيزيكي و شيميايي روغن با روغن نو . اين مقايسه مشخص مي نمايد كه آيا روغن هنوز خاصيت روانكاري كافي را دارا مي باشد يا خير .
• آناليز ذرات فلزي جهت تشخيص وضعيت فرسايش قطعاتيكه در تماس با روغن هستند .

مراقبت و كنترل وضعيت فرسايشي دستگاه يكي از سه وجه مهم آناليز روغن مي باشد. حركت نسبي قطعات روانكاري شونده همواره با اصطكاك ميان سطوح در تماس همراه است . با وجودي كه اين قطعات معمولاً با لايه نازكي از روغن پوشيده شده اند با اين حال اين اصطكاك باعث يك سيستم روغن كاري به صورت معلق مي مانند. لذا ميزان نسبي فلزات مختلف موجود در روغن رابطه مستقيم با وضعيت فرسايش مجموعه دارد . مهمترين روشي كه امروزه جهت تشخيص ميزان فلزات فرسايشي بكار مي رود آناليز عنصري روغن مي باشد . پروژه حاضر به جهت شناخت منابع اين فلزات فرسايشي در موتورهاي متداول تهيه شده است .
در اين پروژه به نكات حائز اهميت در افزايش كارائي برنامه مراقبت وضعيت ( CM)اشاره شده اشت .
مقدمه
طي سالهايي كه ماشين آلات و تجهيزات مكانيكي ابداع و تكامل يافته اند ، موضوع نگهداري و تعميرات (نت) آنها پيوسته به عنوان يكي از مهمترين مسائل مرحله بهره برداري مورد توجه بوده است ، در اين رابطه تلاش براي دستيابي به روشهايي جهت افزايش هر چه بيشتر كارايي ، ايمني و كاهش نيازمنديهاي تعميراتي ادامه داشته است .
پيشرفتهاي تكنولوژي در ساختمان تجهيزات مكانيكي و ساخت ماشين آلات پر قدرت پيچيده و گرانقيمت ضرورت توسعه و بهبود روشهاي (نت) را ايجاب نموده است . در همين رابطه تجارب موفقيت آميز بكار گيري تكنيكهاي «مراقبيت وضعيت » ماشين (C&M)در صنايع بزرگ و بويژه سازمانهاي نظامي كشورهاي صنعتي ، تدريجازمينه انتقال و استفاده از اين روشها در صنايع كوچكتر و سازمانهاي غير نظامي را نيز فراهم آورده است .

اعمال يك برنامه موثر كنترلي و نظارتي بر وضعيت تجهيزات و سيستمهاي مكانيكي ، كاهش هزينه هاي مستقيم را براي صنايع توليدي و پروژه هاي عمراني به دنبال خواهد داشت . در صنايع و تجهيزات نظامي علاوه بر ابعاد اقتصادي ، بهبود جنبه هاي ايمني و ابعاد امينتي و كاهش وقفه هاي زماني در بهره برداري از ماشين آلات ،مي توان امكان برنامه ريزي موثر در توليد ، افزايش ايمني ، صرفه جوئيهاي مالي و به طور كلي افزايش بازده اقتصادي را بوجود آورد .
آنچه مسلم است طي سالهاي گذشته توسعه وبكارگيري روشهاي «مراقبت وضعيت » ماشين آلات به عنوان يك روش موثر در نگهداري و عيب يابي سيستمهاي مكانيكي آهسته تر از ميزان مو.رد انتظار بوده است . متاسفانه اين وضعيت در كشورهاي در حال توسعه كه بيشتر تكيه

آنها بر واردات انواع ماشين آلات صنعتي ، عمراني حمل و نقل و نظامي است ، محسوس تر مي باشد .
ايجاد ، بكار گيري و توسعه روشهاي نظارتي بر سيستمهاي مكانيكي به عنوان ابزار (نت) باعث طول عمر ماشين آلات و همچنين كاهش نياز به مصرف قطعات يدكي مي گردد . اين جريان

به معني كاهش فروش ماشين آلات و قطعات يدكي خواهد بود كه اين خود مغاير سياستهاي شركت هاي عظيم چند مليتي است ، چرا كه توقيت و توسعه روشهاي پيشرفته در (نت) تضاد قهري با رونق بازار فروش قطعاتو ماشين آلات داشته است . اين خود دليل روشني بر عدم حمايتهاي لازم از طرف اين كمپانيها در زمينه تحقق ، توسعه و ترويج روشهاي پيشرفته (نت ) است . از اين رو ، حتي درموراديكه چنين تكنيكهايي جنبه عملي كاربردي يافته مصرف كنندگان كمتر تشويق به بكار گيري انها شده اند و حتي از آشنايي با نحوه و برخورداري از منافع آن محروم بوده اند .

فصل اول
استراتژي نگهداري و تعميرات :
به طور كلي كار نگهداري و تعميرات ماشين آلات از طريق يكي از روشهاي ذيل تحقق مي يابد :
1- تعميرات بعد از خرابي دستگاه
2- تعميرات منظم پيشگيرانه
الف : تعميرات بعد از خرابي
اتكاء به روش تعمير بعد از خرابي توسط هر مدير صنعتي كه بكار گرفته شود به عنوان يك روش غير كارا ، غير قابل اطمينان و پر هزينه مطرح مي باشد . برخي از معايب اين روش ابتدايي
1- داشتن اطلاع قبلي از نقص پيش از بروز خرابي تقريباً غير ممكن است .
2- وجود يك نقيصه در يك قطعه از ماشين مي تواند باعث توسعه و تسري خسارات به ساير قطعات گردد .
3- خرابي و توقف ناگهاني ماشين الاتي كه در يك مجموعه از ماشين آلات كار مي كند به طور اجتناب ناپذيري بر كار ديگر ماشينها و بخشهاي فعال اثر بازدارنده اي دارند . اين پديده علاوه بر ضايعات سنگين مالي در فعاليتهاي عمراني براي ماشين آلات نظامي نظير : كشنده ها ، تانكها و غيره هنگام عمليات از حساسيتهاي فوق العاده برخوردار است .
4- تهيه و تدارك قطعات يدكي مورد نياز و گردآوري افراد متخصص مربوطه به منظور انجام سريع و اقتصادي انواع تعميرات پيش بيني نشده بسيار مشكل و يا غير ممكن به نظر مي رسد .
5- در موراديكه ماشين آلات خارج از محيطهاي محدود كارگاهي و دور از مركز تعمير فعاليت دارند (پروژه هاي عمراني ، حمل و نقل و غيره ) (On Site) در صورت بروز خرابي منجر به تعميرات اساسي ، انجام عمليات تعميراتي دچار مشكلات عديده اي خواهد شد كه طولاني تر شدن خواب دستگاه و افزايش هزينه هاي تعميراتي از ان جمله است . معمولاً در رابطه با ماشين آلات عمراني و حمل و نقل ، خسارات مالي ناشي از توقف دستگاه و وقفه در كار به ميزان قابل توجهي بيش از خود هزينه تعمير مي باشد .
ب : تعميرات پيشگيرانه منظم
تعميرات پيشگيرانه در مقايسه با روش قبل از كارآيي بالاتري برخوردار مي باشد و معمولاً از طرف سازندگان ماشين آلات به عنوان تعميرات يا بازديدهاي زميني پيشنهاد مي گردد . عليرغم اينكه تعميرات پيشيرانه برخي از معايب روش قبل را در خود ندارد ، در عين حال با طولاني شدن فاصله زماني بين بازديدها احتمال خرابي دستگاه در طول اين فاصله زماني افزايش

مي يابد در اين صورت مديريت ماشين آلات علاوه بر هزينه تعميرات پيشگيرانه هزينه خرابيهاي پيش بيني نشده را نيز متحمل خواهد شد . از طرف ديگر با كوتاهتر نمودن فاصله زماني بين دو بازديد با افزايش هزينه تعميرات مواجه خواهيم بود . به هر حال در نهايت مديريت تعميرات بر مبناي تجارب خود مي تواند بهترين فاصله زماني مناسب (زمان بهينه ) را براي بازديدها و
برخي از معايب روش تعميرات پيشگيرانه منظم به طور اجمال عبارتند از :
1- باز و بسته كردن قطعات به خودي خود مي تواند باعث آسيب ديدن آنها گردد .
2- تعميرات زماني مي تواند منجر به تعويض قطعاتي شود كه ممكن است

3- عدم دقت كافي در مراحل باز و بست قطعات منجر به آسيب و بروز عيوب بعدي مي گردد .
4- چون اطلاعات دقيق درباره وضعيت قطعات داخلي سيستم در دسترس نيست ، ممكن است حتي پس از تعمير مشكلات و عيوب هنوز در سيستم باقي مانده و در بين دو فاصله زماني تعميرات (دوره اي ) بروز نمايد .
5- انجام تعميرات دوره اي به صورت كامل و دقيق براي يك مجموعه از ماشين آلات مستلزم وقت و هزينه بسيار سنگيني است . در ارتباط با ماشين آلات فعال در خارج از كارگاه (متحرك ) نظير ماشيم آلات عمراني ، حمل و نقل و غيره به لحاظ پراكندگي و اينكه اغلب در مناطق دور از مراكز تعمير فعال هستند اين جنبه از اهميت بيشتري برخوردار بوده و تحقيق آن مستلزم ايجاد تشكيلات وسيع ، تامين نيروي انساني و هزينه بيشتري مي باشد.
ج : نگهداري و تعميرات برپايه مراقبت وضعيت
منظور از نگهداري و تعميرات بر اساس وضعيت عبارتست از : بدست آوردن علائم و نشانه هايي از وضعيت سيستم در حاليكه ماشين همچنان مشغول كار مي باشد تا دستگاه بتواند در يك شرايط ايمني و اقتصادي ادامه كار دهد يا مورد تعمير واقع شود .
روشهاي متعددي براي مراقبت وضعيت (CM) ابداع و متداول شده است از انجمله :
- آناليز روغن
- آناليز ارتعاشات
برخي از محاسن يك برنامه مراقبت وضعيت :
- كاهش سطح تعميرات عمومي

- كاهش قابل توجه خرابيهاي زنجيره اي
- كاهش تعداد خرابيهاي سنگين پر هزينه
- كاهش مصرف قطعات مصرفي و قطعات انباري
- امكان كنترل كيفي مواد مصرف

ي نظير روغنها و فيلتر ها
- افزايش امكان برنامه ريز (نت )
- ارتقاء سطح دانش فني و تخصصي نيروي انساني در گير كار (نت )
- بهبود ايمني كار دستگاه و برنامه توليد
- امكان كنترل كيفيت تعميرات
- كنترل فرسايش غير عا

دي و

كاهش خرابيهاي زودرس
- كاهش هزينه سرويس از طريق افزايش فاصله زماني سرويسها
- افزايش عمر مفيد دستگاه
- افزايش كارآئي ماشين
- كاهش هزينه توليد
- آماده بكار بودن بيشتر ماشين بويژه در مواقع حساس
عليرغم نقاط قوت برنامه هاي مراقبت وضعيت علل عدم بكارگيري آنها در صنايع مختلف بايستي بررسي و ريشه يابي شود . برخي از علل عدم بهره گيري استراتژي تعمير بر اساس وضعيت توسط مديران صنايع را مي توان به شرح ذيل خلاصه نمود :
- اين روش هنوز به عنوان يك راه حل موثر براي مديران صنايع شناخته شده نيست.
- عدم اعتقاد برخي از مديران به كارآئي اين روشها به دليل كمي تجربه يا كمي اطلاعات
- عدم اطمينان از اقتصادي بودن اين روشها
- عدم وجود افراد با تجربه و متخصص در اين زمينه
- خدمات آزمايشگاهي وجود ندارد .
برنامه «مراقبت وضعيت » ماشين آلات در سازمانهاي بزرگ
شايد اعمال نظارت بر مجموعه هاي كوچك اجرائي كه داراي تعداد حدودي ماشين آلات و نيروي انساني هستند از طريق بازديد و كنترل مستمر و مستقيم ، عملي و تا حدي موثر باشد ولي در سازمانهاي بزرگ نظير يك شركت حمل و نقل بزرگ جاده اي يا يك پيمانكار بزرگ ساختماني كه تعداد كثيري از ماشين آلات آنها دور از چشم مديران كه در يك محدوده وسيع جغرافيايي پراكنده هستند اعمال نظارت و و كنترلهاي لازم آسان نيست .وجود سيستمهاي مديريتي واسطه اي بر دو قابليت نظامهاي كنترلي و

نظارتي سنتي مشاهداتي را كاهش ميدهد و در نتيجه نياز به روشهاي نوين كنترلي و نظارتي كاملاً احساس مي شود .
خرابي و توقف پيش بيني نشده يك دستگاه علاوه بر ايجاد هزينه هاي سنگين تعميرات ، باعث اختلال در برنامه كاري ساير ماشين آلات همكار و افت قابل توجه راندمان مجموعه مي شود . تعداد بروز اين حوادث ، كه بسيار مهم و مداول است ، در نهايت آشفتگي و بي نظمي جريان كار ، افزايش قابل توجه هزينه ها و

استيصال مديران را موجب مي گيردد . و به همين دليل معمولاً خسارت ناشي از تبعات خرابي و توقف دستگاهها به مراتب بيش از خسارت ناشي از خود خرابيها ذكر مي شود .
تشخيص صحيح و به موقع عيب ، رفع عوامل ايجاد خرابي پيش بيني زمان و تعمير و برنامه ريزي انجام آن مناسبترين راه براي كنترل

فعاليت و راهبري ماشين آلات مي باشد .
محورهاي برنامه مراقبت وضعيت ماشين آلات
تجارب حاصله از اجراي برنامه هاي مراقبت وضعيت ماشين آلات طي ساليان گذشته نشان مي دهد كه بكارگيري اين برنامه ها در صن

ايع مختلف نظامي و غير نظامي از نقطه نظرهاي مختلف حائز اهميت بودهاست كه عمدتاً شامل محورهاي ذيل مي باشند:
- اقتصادي
- ايمني
- امنيتي
اقتصادي :
برخي از مديران اجرائي معتقداند كه كارگاهاي بزرگ عمراني نظير ساخت سد و يا جاده يعني وجود و فعاليت ماشين آلات ، بدون ماشين تحقق اين پروژه ها قابل تصور نيست . از طرفي سرمايه اوليه تامين ماشين آلات و هزينه راهبري و نگهداري آنها بخش قابل توجهي از بودجه و اعتبارات را به خود اختصاص مي دهد . هر چند به دلايل مختلف هيچگاه سهم واقعي ماشين آلات در سبد بودجه پروژه ها مشخص نشده است .
بر اساس تحقيقات دامنه داري كه در برخي از كشورهاي صنعتي در اين زمينه به عمل آمده است مي توان گفت كه از طريق اعمال برنامه هاي مهندسي مراقبت وضعيت ، با يك تقريب قابل قبول تا 25 در صد مي توان گفت در هزينه هاي مستقيم (نت) صرفه جويي نمود و در حاليكه نويسنده معتقد است با توجه به شرايط اقليمي و فني ايران حتي مي توان اين ميزان را افزايش داد . بر اساس نظر يكي از محققين صرفه جويي حاصل از كاهش تبعات خرابيها را مي تواند به بيش از 50 در صد نيز رساند .
طي سالهاي اخير مديران صنايع در كشورهاي صنعتي اقدام به انتشار ارقام مربوط به منافع حاصل از بكارگيري روشهاي (MCM) نموده اند ، در همين ارتباط نتايج كار تحقيقاتي يكي از موسسات تحقيقات صنعتي در اروپا در مورد منافع اقتصادي حاصل از ايجاد برنامه ‹ مراقبت وضعيت › در نمودار (شكل 8) ارائه شده است .
به عنوان نمونه در يكي از معادن ذغال سنگ يكي از كشورهاي صنعتي طي يك دوره مطالعاتي اثر اجراي برنامه مراقبت وضعيت روي ماشين آلات آن

ها مورد ارزيابي قرار گرفت . در مرحله اول ماشين آلات معدن طي مدت يك سال بدون اعمال برنامه مراقبت وضعيت بكار خود ادامه دادند و در يكسال بعد همان ماشين آلات تحت پوشش برنامه مراقبت وضعيت قرار گرفتند. نتايج مطالعه نشان داد كه در مقابل ميزان تقريباً مساوي برش مقدار تعويضات تعمير قسمتهاي عمده ماشين آلات در سال اول 7 و در سال دوم 4 مورد بود . ميزان تناژ از دست داده در سال اول بيش از هشت هزار و در سال دوم تنها ه

شتصد تن بوده است و

در كل بيش از سيصد هزار دلار صرفه جزئي داشته اند . و اين در حالي بوده كه برنامه مراقبت وضعيت به دليل محدوديت تجهيزات به صورت غير جامع انجام گرفته بود .
ايمني :
به همان ميزان كه توسعه صنعت و ابداع وسايل و تجهيزات مختلف صنعتي امكان راحتي زندگي انسان و سهولت و سرعت انجام فعاليتها را افزايش داده در صورت عدم رعايت اصول و نكات فني و ايمني زمينه هاي بروز حوادث خطرات جدي ضايعات انساني و اقتصادي را افزايش خواهد داد . شايد بتوان به سيستمهاي حمل و نقل هوائي به عنوان يكي از مصاديق اشاره نمود . به همين دليل امروزه در كليه ناوگانهاي هوائي بكار گيري روشهاي مراقبت وضع

يت جزء اصول قطعي برنامه هاي (نت)مي باشد . ديگر صنايع نيز در بكار گيري اين روشها پيشرفتهاي چشمگير داشته اند در برخي از كشورهاي صنعتي به طور مثال ، فعالترين آزمايشگاههاي آناليز روغن در خدمت صنعت راه اهن آنها مي باشد و باين ترتيب توانسته اند علاوه بر جنبه هاي اقتصادي احتمال خرابي و توقف پيش بيني نشده قطارها را كه باع

ث سرگرداني ، ناراحتي و يا بروز خطرات جاني براي مسافران خواهد بود به حداقل برسانند .
امنيتي :
طبيعتاً مسائل امنيتي در مقايسه با ساير مباحث از اهميت به مراتب بيشتري برخوردار مي باشد . لذا در همه كشورها موثرترين پديده هاي علمي و دانش فني روز در خدمت سيسمتهاي نظامي و امنيتي آن كشور قرار مي گيرد . به همين دليل رشد و توسعه رشته هاي علمي مرتبط با روشهاي ‹ مراقبت وضعيت› نيز ابتدائاً با كاربردي در صنايع و تجهيزات نظامي انجام پذيرفته و اولين تجارب علمي و كاربردي آن در ماشين آلات و تجهيزات نظامي كشورهاي صنعتي بدست آمده است . چرا كه در شرايط عمليات نظامي و يا هر عمليات اضطراري ، حصول اطمينان از وضعيت سلامت تجهيزات بسيار مهم و حياتي است و در حال حاضر ‹ مراقبت وضعيت › بخش موثري از برنامه هاي (نت) آنها مي باشد.
باتوجه به نوع دستگاهها و ميزان دقت مورد انتظار در برنامه (نت) مي توان يك يا تركيبي از روشها را بكار گرفت . تكنيكهاي مراقبت وضعيت از طريق آناليز ارتعاشات معمولاً براي سيستمهاي مكانيكي مستقر با حركات دوراني بيش از سيستمها با ح

ركت رفت و برگشتي مورد استفاده واقع مي شوند (نظير توربينها ، ژنراتورها و غيره).

فصل دوم
روش آناليز روغن :
يك روان كننده را مي توان در حد ديگر اجزاء يك دستگاه مكانيكي مورد ارزيابي قرار داد چرا كه در طي دوره كار وظايف مهمي را به عهده دارد.
با آزمايش نمونه روغن گرفته شده از ماشين اندازه گيري قابليت روان كننده براي انجام وظايف اصلي آن ممكن گشته و همچنين اطلاعات وسيعي راجع به كار و شرايط سلامتي ماشين بدست مي آيد.

تكنيكهاي آناليز روغن مي تواند به عنوان روشهاي مفيدي براي نظارت و كنترل ماشين آلات صنعتي عمراني حمل و نقل و نظامي مورد استفاده واقع شوند . در واقع به دليل اينكه روغن در تماس دائم با سطوح قطعات مختلف سيستم قراردارد بنابراين با نمونه گيري مي توان اطلاعات درون سيستم را به خارج از آن منتقل و در اختيار تشكيلات كنترلي و نظارتي ماشين آلات قرار دارد . در حقيقت با استمرار اين نظارت مي توان قبل از پيشرفت و توسعه خرابي و رسيدن به مرحله بحراني اقدامات پيشگيرانه اي را معمول داشت .
آناليز روغن از زمانهاي گذشته به عنوان يك بخش از برنامه نت در صنايع نظامي و غير نظامي بكار گرفته شده است و در حال حاضر نيز بنحو موفقيت آميزي در صنايع كوچكتر گسترش يافته و عملاً بكار گرفته مي شود . نقطه قوت اين تكنيك قابليت آن در شناسايي آلودگي فرسايش و عيب سيستم در مراحل اوليه است . باين ترتيب اين فرصت بدست خواهد آمد تا اقدامات در زماني جهت پيشگري و يا برنامه ريزي تعميرات در زمان مناسب صورت پذيرد . همچنين با تجزيه و تحليل ذرات بدست آمده از روغن نمونه ، از نظر : اندازه ، رنگ ، شكل و تراكم ، شناسايي نوع و محل عيوب ميسر مي گردد . شكلهاي (1) تا (3) چند نوع ذرات فرسايشي شناسايي شده در روغنهاي مورد آزمايش را نشان ميدهد . امروزه روش « مراقبت وضعيت » سيستمهاي مكانيكي از طريق آناليز روغن به كمك متدها و ابزار مختلف در سطح گسترده اي در خدمت صنعت دنيا مي باشد .
آنچاه مسلم است ايجاد و ره اندازي يك سيستم كنترل و نظارت براي هر مجموعه صنعتي خود نياز به سرمايه گذاريهاي مادي و انساني داشته و طبيعتاً دستيابي به يك سيستم پيشرفته و كارا مستلزم زمان ، دانش فني و كسب تجارب كافي نيروهاي انس

اني مي باشد . به همين دليل معمولاً توصيه مي شود . در مرحله راه اندازي و به خدمت گيري تكنيك «مراقبت وضعيت» از روشها و تجهيزات ساده تر استفاده گردد .
آناليز روغن يك راه حل
امروزه روش آناليز روغن ماشين آلات يكي از روشهاي موثر «مراقبت وضعيت » است كه براي كنترل قسمتهاي مهم ماشين نظير موتورها ، گيربكسها ، سيستمهاي هيدروليك و به طور كلي قسمتهائيكه در آن از روغن به عنوان روان كننده استفاده مي شود ائط نقليه سنگين جاده اي ، ماشين آلات عمراني ، تجهيزات نظامي چون تانكها ، چرخبالها ، جنگنده ها و الخ ، به عنوان يك روش موثر شناخته شده اشت .
در واقع در روش آناليز روغن ، از روانكار به عنوان يك منبع سرشار اطلاعات استفاده مي شود . گردش روغن در داخل سيستم اين امكان را بوجود مي آورد تا آثار اتفاقات و يا تغييرات وضعيت سيستم به خارج از آن منتقل گردد . اطلاعات موجود در روغن با انج

ام آزمايشات مختلف كه بر روي چند قطره از آن صورت مي پذيرد قابل استخراج مي باشد . با مقايسه نتايج آزمايشات هر مرحله با مراحل قبل مي توان هر گونه تغييرات در وضعيت كار و سلامت دستگاه را شناسائي نمود .

فصل سوم
اطلاعات استخراجي از نمونه
الف ) راجع به خود روغن :
مشخصات روغن مصرفي هر دستگاه بايستي دقيقاً منطبق با ويژگيهاي روغن تعريف شده آن دستگاه باشد . روغن مصرفي ، توسط طراح دستگاه ، با توجه به بار وارده ، دما و ديگر شرايط كاري دستگاه تعريف مي شود . هر گونه تخطي در مشخصات روغنتعريف شده منجر به خسارات تدريجي و نامحسوس و يا سريع محسوس خواهد شد .
با آزمايش نمونه روغن ، از صحت مشخصات مورد انتظار اطمينان حاصل خواهد شد بعضا روغن مورد آزمايش به دليل مسائلي نظير موارد ذيل فاقد شرايط لازم جهت مصرف خواهد بود :
- فعل و انفعال شيميايي و فساد روغن
- عدم وجود مواد افزوني لازم
- عدم تطبيق ويسكوزيته
- آلودگي با آب
- آلودگي با گرد و غبار
- آلودگي با سوخت
- آلودگي با ديگر مواد
مواد افزودني :
معمولاً روغن پايه كه از نفت خام تهيه مي شود فاقد ويژگيهاي كافي جهت كار در دستگاهها مي باشد به همين دليل با توجه به مورد مصرف روغن ، براي حصول خواصي نظير اسيد ، ضد زنگ ، ضد اكسيد ، ضد كف و غيره ، موادي به روغن پايه اضافه مي گردد كه نوعاً بخش قابل توجهي از قيمت تمام شده روغنهاي توليديرا تشكيل مي دهد . عدم وجود مواد افزودني مورد نظر در روغنها عمدتاً به دلايل ذيل مي باشد :
- اشتباه در انتخاب روغن (سهواً يا عدم آگاهي )
- فساد و از دست دادن خاصيت به دليل گذشت زمان و

كار زياد روغن
- تعمد و سوء استفاده (خريد يا فروش روغن فاقد كيفيت مورد انتظار )
زيانهاي عدم وجود خاصيت قليائي در روغن :
عدد خنثي شدن يك روغن عبارت است از مقدار (بر حسب mg) باز (KOH) يا اسيدي (HCIO4, Hcl) كه براي خنثي كردن مواد اسيدي يا بازي موجود در يك گرم روغن لازم است و واحد آن mgKOH است .
- گوگرد در سوختها در اثر احتراق تبديل به CO2 و تا حدي

So3 و نهايتاً اسيد مي شود ، لذا گوگرد از لحاظ اسيدي كردن روغنها مهم است اما در عين حال يكي از عناصر تشكيل دهنده بسياري از مواد افزودني نيز مي باشد. چنين گوگردي كه به صورت تركيب وجود دارد ، تا ميزان 5/0 % بي ضرر است .
- روغنهاي روان كننده در معرض تماس با هوا ( و اكسيژن) قرار مي گيرند و عليرغم عدم ميل تركيبي آنها نسبت به اكسژن ، به علت بالا بدون درجه حرارت كار انها و نيز حضور فلزاتي مثل مس و آهن كه كاتاليزور هستند و گوگرد و … واكنش اكسيد اسيون روغنها اتفاق مي افتد و اين مواد اكسيده مي شوند و هر روغني كه بيشتر پالايش شده باشد ديرتر اكسيد مي شود . با اين وجود بهترين روغنها نيز در مقابل حراتهاي بالا قرار به تحمل نيستند ، لذا اكسيده شدن روغنها منجر به ايجاد دو نوع مواد ناخواسته ذيل مي گردد :
1- مواد غير محلول در روغن كه عبارتند از رزين ها ، لعاب و يا لجن
2- مواد محلول در روغن كه عمدتاً كه عمدتا اسيدهاي آلي و پر اكسيدها هستند. نكته مهم اينكه خود اين محصولات اكسيداسيون ، بويژه پرپر اكسيدها ، كاتاليز.ر واكنش اكسيداسيون هستند و سرعت اكسيده شدن روغن را افزايش مي دهند .
- اكسيداسيون بويژه پراكسيدها كاتاليزور واكنش اكسيداسيون هستند و سرعت اكسيده شدن روغن را افزايش ميدهند .
- اكسيداسيون روغنها باعث افزايش ويسكوزيته روغنها مي شود .
- رسوبات حاصل از اكسيد اسيون ممكن است باعث چسبيدن قطعات به يكديگر شوند .
- رسوبات حاصل از اكسيد اسيون باعث سائيده شدن آنها و نيز سبب مسدود شدن سوراخهاي فيلترها و راههاي باريك عبور روغن مي شوند .
به طور خلاصه ، ايجاد اسيد و عدم وجود قليا جهت خنثي نمودن آن ، لجن ،‌كف كردن زياد ، جدا نشدن روغن از آبي كه احتمالاً با آن مخلوط مي شود ، خوردگي ،و ويسكوزيته شدن (عدم جاري شدن روغن) جزء صدمات اكسيداسيون روغن به

شمار مي روند .
گرانروي (ويسكوزيته ) و زيانهاي ناشي از عدم وجود گرانروي مناسب :
ويسكوزيته اولين و مهمترين ويژگي مورد انتظار روغنهاي مصرفي مي باشد . هر گونه انحراف از ميزان ويسكوزيته تعريف شده قطعاً منجر به خسارات سنگين دستگاه خواهد شد . لذا پيوسته از صحت ويسكوزيته روغنهاي مصرفي ماشين آلات بايستي اطمينان حاصل نمود . به اين منظور هم روغن نو و هم مصرف شده جهت ادامه استفاده م

ورد آزمايش غلظت قرار مي گيرند .
گرانروي (ويسكوزيته ) شايد مهمترين خاصيت فيزيكي روغنهاي روان كننده معدني باشد . زيرا تشكيل لايهاي از روغن براي كاهش سائيدگي و اصطكاك ، عمدتاً به ويسكوزيته آن بستگي دارد . در اثر كاهش دما ، ويسكوزيته كم مي شود و بالعكس و درفشاراي بالا و زياد نيز ويسكوزيته زياد مي شود .
- ويسكوزيته بايد به اندازه كافي باشد و نه بيش از آن تادستگاه در سرعتهاي زياد از لحاظ رسيدن و روغن به لابلاي همه قطعات ، دچار كمبود نشود و از طرفي آنقدر بالا باشد كه هنگام كار دستگاه سائيدگي ياتاقان و يا ساير قطعات را حاصل نشود .
به طور خلاصه دقت انجام وظايفي از روغنهاي مثل : روغنكاري (كاهش اصطكاك و سائيدگي) انتقال حرارت و خنك كردن ، انتقال نيرو و ضربه گيري (در مقابل بار ) به مناسب بودن ويسكوزيته آن بستگي دارد .
آلودگي :
بر اساس تحقيقات به عمل آمده آلودگي روغنهاي مصرفي ، حتي روغنهاي نو ، يكي از عوامل عمده استهلاك سيستمهاي هيدروليك ، موتورها و ديگر تجهيزات مي باشد . در يك مقايسه ، ميزان آلودگي تعداد زيادي از ماشين آلات فعال در ايران چندين برابر بيش از آلودگي ماشين آلات در يكي از كشورهاي صنعتي تحت پوشش برنامه «مراقبت وضعيت» بودند گزارش شده است . منابع عمده آلودگي معمولاً ناشي از محيط كاردستگاه سيستم فيلتر ضعيف ، آب بندي ضعيف و غيره مي باشد . از طريق آناليز دوره اي روغن مي توان پيوسته وجود اين عوامل مخرب را كنترل نمود.
شايد بتوان قدرت و توانايي روشهاي آناليز روغن در تشخيص ميزان و نوع آلودگي سيستمهاي مكانيكي نظير : موتورها ، سيستمهاي هيدروليك و غيره را به عنوان يكي از جنبه هاي برجسته اين روشها ذكر نمود . رابطه فيمابين ميزان آلودگي و قابليت اطمينان سيستم توسط كميته اي در صنايع يكي از كوشرهاي صنعتي بررسي گرديد ، نتيجه تحقيق نشان داد كه 55% مسائل گزارش شده ناشي از وجود گرد و خاك مي باشد . البته اين نتايج بهبود قابل ملاحظه اي را در مقايسه با ارزيابي كه ده سال قبل از آن انجام شده بود نشان مي دهد اين بهبود نتيجه مستقيم استفاده از ابزار موثرتر در كار فيلتر هوا در روغن بوده است .
زيانهاي ناشي از وجود آب :
روغنها نبايد آب داشته باشند ، زيرا آب اثرا

ت نامطلوبي روي كارآئي روغنهاي گوناگون دارد . ولي به هر حال آ‘ ، از طريق گوناگون (مثل احتراق سوخت در موتورها و يا نشت آب در توربينها ) وارد روغن مي شود كه بايد به طريقي (مثل تبيخر و…) از آن جدا شود .اندازه گيري مقدار آب از لحاظ اثري كه روي خواص بازدارندگي ، خوردگي و اكسيد اسيون روغن دارد ، ضروري است . وجود آب مي تواند روي عمر روغن ، اثري 3 تا 10 برابر داشته باشد و در بعضي از ياتاقانها خوردگي شديد بوجود آورد . بعضي روغنها مثل روغن توربين و روغنهاي تجهيزات پنوماتيك ، طوري ساخته مي

شوند كه نسبت به آب ، مقاومت بيشتري داشته باشند .