مقاله در مورد جهت نور در عکاسی

بخشی از مقاله

جهت نور در عکاسی

در عکاسي، چه از نوع ديجيتال باشد يا آنالوگ، نور همه چيز است. نه تنها نور تنها چيزي است که دوربين احساس مي‌کند، بلکه زاويه‌اي که نور به سوژه مي‌تابد نيز تاثير زيادي بر جلوه عکس مي‌گذارد.

در اين نوشته قصد داريم توضيحي ساده از تاثيري که محل منبع نور بر عکس مي گذارد برايتان ارائه دهيم. دوربين دقيقا مشابه آنچه که ما مشاهده مي‌کنيم را نمي‌بيند. چشمهاي ما نه تنها با نور محيط تطبيق مي‌يابند، بلکه مي‌توانند نواحي تاريک و روشن موجود در يک صحنه را با وضوح نسبتا مشابهي ببينند. يک دوربين نمي تواند چنين کاري نمايد. اگر منبع نور فقط بالا يا پشت دوربين باشد ديد تک بعدي دوربين سوژه را بصورت تک بعدي نشان مي‌دهد.
بنابر اين براي نشان دادن پستي و بلندي جسم زاويه تابش نور مهم مي‌باشد و ترکيب نور وسايه مي تواند حالت عکس را تغيير دهد.

هر منبع نور را مي‌توان با نشان دادن محل آن روي يک کره نشان داد.
عکس مي‌تواند با توجه به شکل سوژه، محدوده ديد دوربين، و محل منبع نور تا حد زيادي تغيير نمايد.

. در يک روز بسيار آفتابي سايه‌ها تند و در يک روز ابري سايه‌ها نرم تر و نور پخش تر مي‌باشد.

در عکسهاي زير مطالب مربوط به نور بصورت تصويري شرح داده مي‌شود. در اين عکسها منبع نور مصنوعي است، اما موضوع عنوان شده در مورد نور خورشيد نيز صادق است (اگر در همان موقعيت نسبت به سوژه باشد).
در اين عکسها موقعيت دوربين و همچنين سوژه ثابت است و فقط موقعيت نور تغيير مي‌نمايد. شکل کوچک کنار هر تصوير محل منبع نور را نشان مي دهد.

شکل 1

شکل 2

در شکل 1 منبع نور تقريبا در بالاي سر و جلوي سوژه واقع شده است. توجه نماييد که سايه اندکي در صورت وجود دارد و عمق تصوير کم است.
در شکل 2 منبع نور کمي پايينتر است و اندکي به کنار آورده شده است. دراين حالت يک طرف از سوژه سايه و در نتيجه عمق بيشتري دارد.
با تغیير محل منبع نور به سمت بالاتر و کنارتر تصوير تغيير بيشتري مي‌نمايد. اين موضوع در شکلهاي 3 و 4 نشان داده شده است که تقريبا مشابه عکسي مي باشند که در وسط روز زير نور خورشيد گرفته شود.

شکل 3

شکل 4

در شکل 3 منبع نور تقريبا در بالاي سر قرار دارد. اين مورد شبيه نور خورشيد درهنگام ظهر است. در اين تصوير ابروها روشن شده و چشم در سايه قرار گرفته است. توجه نماييد که سايه روي بازوها و آرنج آنقدر شديد است که جزئيات آنها کاملا محو شده است.
در تصوير 4 منبع نور کمي به سمت پشت سوژه منتقل شده و بخشي از نور از روي زمين به سوژه بازتابيده است. در اين حالت گرچه بيشتر سوژه در سايه قرار دارد ولي نور بيشتر مشخصات مهم را روشن نموده است.


شکل 5

شکل 6
در شکل 5 نور کاملا از پشت سوژه تابيده و سوژه بصورت نيمرخ تاريک شده است. جزئيات اندکي قابل مشاهده است ولي بطور کلي سوژه نامفهوم است.
نهايتا در عکس 6 در پايين و کنار سوژه قرار دارد و اثري همانند نور خورشيد در اواخر روز را ايجاد نموده است. پایین بودن ارتفاع نور انحناها و برجستگي سوژه را بخوبي نشان داده است.
همانطور که ديده شد با تغيير زاويه منبع نور تاثير شگرفي روي نحوه ثبت تصوير ايجاد گرديد. ولي نور تنها عاملي نيست که بر کنتراست و سايه‌هاي عکس تاثير مي‌گذارد. عوامل ديگري موثر مي‌باشند که به عنوان کيفيت نور از آنها نام برده مي‌شود.

کيفيت نور به تندي يا ماتي نور اطلاق مي‌شود. نور مستقيم درخشان نوري تند محسوب مي‌شود. نور تند جزئيات ريز را بطور اغراق اميزي بزرگ مي‌نمايد و سايه‌هاي عميقتري را ايجاد مي‌کند. اين نور براي نشان دادن الگوي سطوح مناسب است. نور مات نوري پخش شده همانند نور خورشيد پشت ابر است. نور مات تمايل به کم جردن جزئيات اشياء و صاف نشان دادن الگوي سطوح دارد. اگر نوز به اندازه کافي پخش شود، سايه‌ها بطور کامل از بين رفته و تصوير داراي حداقل کنتراست مي‌شود.
کنترل نور يک نورسنج متوسط گير مرکزي
بيشتر دوربين هاي ديجيتال اتوماتيک از نورسنج متوسط‌ گير مرکزي استفاده مي‌کنند. در اين نوع نورسنج اهميت بيشتر به ناحيه مرکزي کادر داده مي‌شود تا به اطراف آن.
اين نوع نورسنجي هميشه بهترين حالت ممکن نيست و ممکن است سوژه در محل

مناسب قرار نگيرد. در چنين شرايطي معمولا منوال‌ها توصيه مي‌کنند که ابتدا دوربين را روي سوژه فوکوس نماييد و سپس کادر مورد نظرتان را بگيريد. بيشتر دوربين‌ها از شاتر دو مرحله‌اي استفاده مي‌کنند، هنگامي که شاتر تا نيمه فشرده شده است فوکوس و نور را تنظيم مي‌کنند و هنگامي که تا آخر فشرده شوند عکس گرفته مي‌شود. در اين سيستم هرآنچه که در مرکز تصوير باشد و فوکوس روي آن انجام شود، نور نيز روي آن تنظيم خواهد شد و بنابر اين جسمي که در مرکز قرار دارد تاثير زيادي بر کل تصوير خواهد گذارد.
در بعضي شرايط نتيجه چندان مطلوب نيست، ممکن است سوژه خوب نورسنجي و فوکوس شده باشد، ولي بقيه عکس داراي نور زياد يا کم باشد. با در نظر گرفتن شرايط مي توان با گرفتن عکس بعد از تنظيم فوکوس و نورسنجی خودکار و ترکيب بندي دوباره، نتيجه بهتري گرفت. براي فهم بهتر اين موضوع به دو عکس زير دقت نماييد.

فوکوس و نورسنجي خودکار در مرکز کادر انجام شده

فوکوس و نورسنجي روي شاخه واقع در بالاي سمت چپ صورت گرفته و تصوير دوباره ترکيب بندي شده است

تصاوير بالا با چند ثانيه فاصله گرفته شده‌اند. در تصوير اولي عکاس ابتدا کادر را اتخاب کرده و عکس را گرفته است. چون تنظيم فوکوس و نورسنجي خودکار در مرکز تصوير انجام شده است تصوير شارپ بوده و اشياء واقع در جلو بخوبي نورسنجي شده‌اند. ولي يک جزء مهم و جالب عکس يعني سقف سبز رنگ خانه و آسمان با نور بيش از حد گرفته شده است. دليل آن ساده است، نورس

نج دوربين اين صحنه را بر اساس سوژه تاريکتر و جذب کننده نور، يعني درخت واقع در جلوي تصوير نورسنجي نموده است. چون نورسنج اهميت بيشتر را به اين ناحيه از کادر داده است، پس زمينه کمي پرنور شده و رنگ سبز سقف تقريبا ناپديد شده است.
براي گرفتن عکس پاييني، تنظيم نور و فوکوس با گرفتن مرکز دوربين روي آسمان و شاخه‌ها در بخش بالاي سمت چپ انجام شده است. سپس با نگه داشتن شاتر تا نيمه، کادر بندي تصوير دوباره مثل عکس اولي انجام شده است. چون ناحيه انتخاب شده در مرکز داراي ترکيب بهتري از درخت و آسمان است، نتيجه کار عکسي است که نورسنجي بهتري دارد. بهبود نتيجه کار را

مي‌توان با توجه به سقف ساختمان فهميد که اکنون به رنگ سبز واقعي‌اش ديده مي‌شود.
نورسنج دوربين چگونه کارمي کند.
براي تنظيم درست نور، تمام دوربين هاي ديجيتال بر اساس اطلاعات نورسنجشان کار مي کنند. نورسنجها در چند نوع مختلف وجود دارد، اما در مود دوربين هاي ديجيتال مي توان آنها را به دو دسته کلي تقسيم نمود: آنهايي که نور رسيده به سنسور تصوير را اندازه مي گيرند و آنهايي که نور وارد شده به خود دوربين را بر اساس اين معيار که چقدر به لنز نزديک مي باشند اندازه گيري مي کنند. در اين دو سيستم، اولي پيچيده تر و دقيقتر است.

نورسنجي از ميان لنز (TTL)
بيشتر دوربين هاي ديجيتال از نورسنجي مرسوم به TTL استفاده مي کنند. TTL مخفف عبارت “Through The Lens” به معني از ميان لنز بوده و به معني اين است که همان نوري را که سنسور دوربين احساس مي کند اندازه گيري مي نمايد. اين اندازه گيري مي تواند به چند طريق انجام شود که معمول ترين آنها عبارتست از: متوسط گيري مرکزي (Center-Weighted)، نورسنجي چند ناحيه اي يا ماتريسي (Segmented) و نورسنجي نقطه‌اي. تفاوت اين روشها در اين است که نور موجود در کادر تصوير را چگونه اندازه گيري مي کنند. در عکسهاي معمولي، بيشتر دوربين هاي بر اساس

متوسط گيري مرکزي يا چند ناحيه اي نورسنجي مي کنند که در هر دو روش اندازه گيري نور بگونه اي انجام مي شود که تقريبا براي کل کادر مناسب باشد. نورسنجي نقطه اي معمولا براي کاربردهاي خاص که نياز به اندازه گيري نور در يک نقطه بخصوص از کادر مي باشد و بقيه کادر اهميت زيادي ندارد، مناسب است.

نورسنجي متوسط گيري مرکزي در نورسنجي متوسط گيري مرکزي که بيشتر در دوربينهاي ديجيتال مورد استفاده است، نور وارد شده در کادر با اعمال اهيمت بيشتر براي نور موجود در مرکز کادر و سطوح کمتر اهميت با دور شدن از مرکز به سمت حاشيه کادر اندازه گيري مي شود. د راين نوع اندازه گيري تقريبا 80 درصد اندازه گيري بر اساس مرکز کادر بوده و 20 درصد از نواحي اطراف کادر تعيين مي شود. اين نوع اندازه گيري به اين مفهوم است که هر چه که در مرکز کادر اندازه گيري شود، روشن يا تيره، تاثير مهمي بر متوسط اندازه گيري شده و بنابر اين ترکيب سرعت شاتر/ديافراگم تنظيم شده خواهد داشت. بطو رخلاصه با قراردادن جسمي تاريک در مرکز تصوير باعث ايجاد تصويري خواهد شد که نور آن در مرکز مناسب مي‌باشد، ولي در ساير مناطق کادر نور بيش از حد خواهد داشت. بر عکس اين موضوع نيز ممکن است. اين مشکل هنگامي پيش مي آيد که صحنه مورد عکاسي داراي تغييرانت زيادي در نور باشد، نظير صحنه اي که در آن هم ناحيه درخشان نور خورشيد قرار داشته باشد و هم سايه. د ر چنين مواردي عکاس بايد خود نور دوربين را تنظيم نمايد به اين صورت که يکبار با ناحيه سايه و يکبار با ناحيه آفتابي نورسنجي نمايد و سرعت شاتر و ديافراگمي معادل ميانگين نشان داده شده براي اين دو ناحيه را انتخاب نمايد تا ه ردو ناحيه در تصوير به خوبي نشان داده شوند.

نور سنجي چند ناحيه اي د رنورسنجي چند ناحيه اي صحنه مورد نظر با دقت بيشتري نورسنجي مي شود. سيستم کادر را به چند ناحيه تقسيم نموده و نور هر کدام از اين نواحي را مستقل از بقيه نواحي اندازه گيري مي نمايد. روش که کادر تقسيم بندي شده است، شکل نواحي اندازه گيري شده، و تعداد اين نواحي تاثير زيادي بر روي نتيجه نهايي نورسنجي خواهد گذارد. توليد کنندگان مختلف از سيستم هاي چند ناحيه اي مختلف همراه با الگوريتم هاي متفاوتي براي تنظيم بهينه سرعت شاتر و ديافراگم دوربين استفاده مي کنند. سيستم چند ناحيه اي خصوصا روي

دوربينهايي که سرعتهاي شاتر و ديافراگم هايمختلفي را د راختيار دارند بسيار خوب کار مي کند. اين سيستم در مورد دوربينهايي که سرعت شاتر و ديافراگم از پيش تعيين دشه دارند چندان موثر نيست. علت ساده است، بر فرض نور خوانده شده از نواحي مختلف پس از متوسط گيري سرعت شاتر 187/1 در ديافراگم f5.6 را پيشنهاد ميکند، اما اگر دوربين تنها داراي سرعتهاي 125/1 يا 250/1 باشد، اعداد دقيق نور به نزديکترين تنظيم هاي موجود سرعت شاتر يا ديافراگم گرد مي شود و د رنتيجه د رعکس نورسنجي دقيقي که مورد نياز بوده اعمال نمي شود.

نورسنجي نقطه اي
در اين روش تمام تصميم گيري براي تنظيم نور دوربين بر اساس ناحيه کوچکي در مرکز کادر انجام خواهد شد و ناحيه ديگري مورد سنجش قرار نخواهد گرفت. اين نوع نورسنجي براي هنگامي که عکاسي مي خواهد به ناحيه خاصي از صحنه توجه ويژه داشته باشد و آنرا از بقيه نواحي جدا نمايد بسيار کارآمد است. با نور سنجي براي نقطه انتخاب شده تنظيم نور فقط براي ناحيه مورد نظر صحيح خواهد بود. نتيجه چنين نورسنجي اين خواهد بود که ممکن است نور بقيه نواحي کمتر يا بيشتر از ميزان طبيعي شود و هدف مورد نظر عکاس بدست مي‌آيد.
جبران نوري
يکي ديگر از موارد مطرح در نورسنجي جبران نوري مي باشد. هر چند دوربين تمام تلاش خود را براي انتخاب بهترين تنظيم نور بکار مي برد، ولي در بعضي مواقع کمي دخالت عکاس در تنظيم صورت گرفته مي تواند عکس را تا حد زيادي بهبود دهد. سيستم هاينورسنجي معمولا نوعي محدوديت در زيمنه روش اندازه گيري نور يا ايجاد خطا در بعضي از شرايط نوري دارند. جبران نوري ابزاري لازم براي برطرف کردن اين اشکالات است.

وشن دچار سردرگمي و اشتباه شوند. تصوير بالا نمونه اي از اين گونه موارد است. در اين صحنه دوربين در تشخيص تنظيم نور صحيح براي دوربين دچا رخطا شده است. سفيدي شديد برف باعث گرديده که نور سنج، نور کل تصوير را کمتر از حد لازم تنظيم نمايد و در نتيجه نور عکس مثل نور هواي تاريک و روشن به نظر برسد. اين ايراد يکي از مشکلات معمول سيستم هاي نورسنجي است و در انواع مختلف سيستم هاي نورسنجي بطريقي اتفاق مي افتد.

در شرايطي نظير اين حالت نشان داده شده کنترل جبران نوري مفيد به نظر مي رسد. عکاس با استفاده از جبران نوري مي تواند نرو اضافي به تصوير اعمال نمايد. واحد مورد استفاده براي اندازه گيري جبران نوري EV (مقدار نور) مي باشد. خيلي از دوربينهاي ديجيتال و غير ديجيتال چنين امکاني را دارند.

در اينجا همان عکس قبلي با جبران نوري +1EV گرفته شده است. تصوير بطور قابل ملاحظه اي روشنتر شده و تمايل خاکستري رنگ برف و نور تاريک کل تصوير برطرف شده است.
در مثالي که اينجا نشان داديم مشکل از درخشندگي شديد برف ناشي مي شد که با تاثير بر سيستم نورسنجي دوربين باعث اشتباه در تنطيم سرعت شاتر و ديافراگم دوربين مي شد. بر عکس اين موضوع نيز ممکن است اتفاق بيفتد. در شرايطي که پيش زمينه عکس روشنتر از پس زمينه عکس مي باشد نيز نور سنج دوربين در تشخيص نور درست دچار خطا مي شود. در اين شرايط تصوير داراي نور بيشتر از ميزان لازم است. در اين شرايط نيز مي توا ن با استفاده از جبران نوري براي کم کردن تاثير پيش زمينه استفاده نمود و تصوير را تا حد زيادي بهبود داد. مثلا با انتخاب جبران نوري –½ EV يا –1 EV مي توان بدون اينکه پيش زمينه دچار نور زيادي شود، نور پس زمينه را در حد لازم تنظيم نمود.

تاثير مدهاي از پيش تنظيم شده
برنامه هاي دوربين همانطور که از نامشان برمي آيد گزينه هاي از پيش برنامه ريزي شده اي هستند که سرعت شاتر يا ديافراگم را بر اساس منظوري که از آنها خواسته شده است تنظيم مي نمايند. يک برنامه تنظيم شده براي حالت ورزشي يا پرتحرک اولويت را بجاي عمق ميدان به سرعت شاتر مي دهد تا حرکتها را ساکن نمايد و يا يک مد مربوط به منظره بجاي سرعت شاتر اولويت را به ديافراگم مي دهد تا بتواند عمق ميدان بزرگتري ايجاد نمايد. اين دو متغير با يکديگر پيوند خورده اند: هر چه نور بيشتر باشد (ديافراگم بزرگتر) يعني سرعت شاتر بيشتر است ، و هر چه عمق ميدان بيشتر باشد (ديافراگم کوچکتر) به مفهوم آهسته تر بودن سرعت شاتر مي‌باشد.

بااستفاده از يک مد برنامه ريزي شده در تنظيم نور عکس اشتباهي پيش نمي آيد، هر چند که بااستفاده از يک مد نا مناسب ممکن است تصويرکاملا تحت تاثير قرار گيرد. مثلا اگر يک برنامه اولويت ديافراگم براي شرايطي که نور کافي وجود ندارد انتخاب شود، سرعت پايين شاتر که توسط برنامه اجبار مي شود مي تواند باعث مات شدن تصوير در اثر لرزش هاي اندک دوربين روي دست شود.

چگونه حساسيت ISO با نور در ارتباط است
مقياس ISO براي فيلمهاي عکاسي – که به معناي سرعت واکنش شيميايي فيلمدر برابر نور و يا حساسيت آن در برابر نور است – به دوربين هاي ديجيتال انتقال داده شده است. تمام سازندگان دوربين ديجيتال معادل ISO را براي سنسورهاي تصويري دوربينهايشان تعريف مي نمايند. هر چه عدد ISO کوچکتر باشد سنسور کندتري داريم ، بنابر اين سنسوري که داراي ISO100 مي باشد، تقريبا شبيه فيلم با ISO 100 عمل مينمايد. ضمنا به اين معني است که سنسور ISO 40 آهسته تر از يک سنسور با ISO 100 به نور پاسخ مي دهد و نياز به سرعت شاتر آهسته تر يا يک لنز با ديافراکم بازتر نسبت به ISO 100 دارد. مقياس ISO سنسور در دوربين ديجيتال محدوده نوري دوربين را محدود مي نمايد.
نظير فيلمها که با حساسيت هاي مختلف تويض مي شوند، مي توان حساسيت سنسورهاي دوربين ديجيتال را بصورت الکترونيکي تغيير داد. معمول است که مشخصات دوربين ديجيتال را با محدوده ISO ان بيان مي کنند، مثلا 40 – 80 يا 60-120. شبيه به فيلمها با بالا بردن ISO دوربين هاي ديجيتال مي توان عکسهايي را که با حساسيت پايينتر قابل گرفتن ن نبود گرفت، ولي اگر از آن بدرستي استفاده نشود، باعث ايجاد تاثيرات ناخواسته اي بر تصوير مي شود. در فيلمها با بالا رفتن حساسيت نقاط ماده حساس روي فيلم بالا مي رود، ولي در سنسورهاي ديجيتال با بالاتر

رفتن حساسيت، در عکس حالت نقطه نقطه و نقاط رنگي نا خواسته ايجاد مي گردد. بنابر اين پيشنهاد مي شود براي اينکه بدانيد در چه هنگامي و در چه شرايطي مقياس ISO بالاتر بهترين جواب را مي دهد و در چه شرايطي دچار مشکل مي شود دست بکار شويد و با تجربه مشخصات دقيق دوربينتان را بدست آوريد. چون اکثر دوربين ها تبليغات زيادي در مورد سيستم هاي کاهش نويز و حساسيت بالايشان مي کنند که در بيشتر شرايطي که واقعا به اين امکانات نياز است جواب مناسبي نمي‌دهند.

مدهای فلاش
دوربين هاي ديجيتال داراي مدهاي فلاش مختلفي مي باشند. در اين نوشتار خلاصه سعی مي شود توضيحي بر مدهاي مرسوم و اثر آنها داده شود.
مد Fill In Flash
در اين مد هر چند ممکن است شرايط نوري محيط به فلاش نيازي نداشته باشد دوربين مجبور به فلاش زدن مي شود. به اين مد ، مد فلاش اجباري Forced Flash نيز گفته مي شود. استفاده از اين مد راهي برا ي اضافه نمودن نور به ناحيه جلويي تصوير (سوژه)، بدون در نظر گرفتن ميزان نور در زمينه است.
د رمثال زير اثر فلاش نشان داده شده است. از مجسمه در مقابل يک جعبه نور عکس گرفته شده است که اثري شبيه به عکاسي از سوژه در مقايل يک زمينه نوراني ايجاد مي نمايد.

سوژه تحت تاثير نور شديد زمينه قرار گرفته است.

در اين تصوير از فلاش استفاده شده و سوژه به وضوح نشان داده شده است.