بخشی از مقاله
ساختمان دندان – اعمال و اصطلاحات
1- تاج و ریشه
هر دندان یک بخش تاجی و ریشه ای دارد. تاج با مینا پوشیده شده و در قسمت ریشه با سمان پوشیده شده است.
تاج و ریشه در محل اتصال سمان و مینا که CEJ نیز نامیده می شود به یکدیگر متصل می گردند. خطی که تعیین خطوط می کند خط گردنی نامیده می شود و خطی است که با اتصال سمان و ریشه و مینا تاج تشکیل می شود.
بخش تاجی دندان از میان استخوان و بافت لثه رویش می یابد رویش یک دندان در نتیجه حرکت آن دندان در میان بافتهای احاطه کننده اش می باشد بطوری که تایج کلینیکی بتدریج بلندتر می شود. ریشه دندان ممکن است یکی باشد یا بصورت دو یا سه شاخه. هر ریشه یک رأس یا نقطه انتهائی دارد. ریشه در جایگاه خود در ارتباط با دندانهای دیگر در قوس دندانی با اتصال محکم در زائده
استخوانی فک نگه داشته می شود بخشی از فک دندانها را حفاظت می کند زائده آکوئولار نامیده می شود. حفره استخوانی که دندان در آن قرار دارد آلوئولوس نامیده می شود دندانهای قسمت های بالای فک دندان ماگزیلاری نامیده می شود زیرا آنها به استخوان فک بالا متصل هستند در فک پائین به آنها دندانهای مندیبولار گفته می شود زیرا آنها به استخوانی متصل می شوند که مندیبل نام دارد.
بافتهای دندان
چهار بافت دندان عبارتند از: مینا، عاج، سمان و پالپ سه بافت اول بافتهای سخت هستند پالپ بافت نرم است.
مینا: مینا سطح خارجی تاج آناتومیکی را تشکیل می دهد. مینا روی نوک تاج ضخیم ترین قسمت است و سپس تا حدی باریکتر می شو که در خط گردنی اتمام می یابد رنگ مینا به نست ضخامت و میزالیزاسیون آن تغییر می کند. مینا هرچقدر ضخیم تر باشد سفیدتر به نظر می رسد هر چه مینا نازکتر باشد بیشتر به خاکستری در لبه های کاسپهای تاج به سفید در وسط دندان و به زرد سفید در خط گردنی تغییر می یابد هر چه مینا بیشترمعدنی شده باشد شفافیت بیشتری می یابد این دو عامل به میزالیزاسیون و ضخامت مینا به همراه پیگمانتاسیون پوست عامل بسیار مؤثری در تعیین رنگ مینا می باشد.
عاج: عاج بخش اصل
ی یا تنه دندان را تشکیل می دهد عاج در پوششی از مینا که تاج را می پوشاند و پوششی که سمان که روی ریشه قرار می گیرد پیچیده می شود. بیشترین حجم دندان از عاج تشکیل می شود زیرا بزرگترین قسمت تاج و ریشه را تشکیل می دهد.
عاج بافتی سخت، متراکم، و کلسییفید شده می باشد. این بافت از مینا نرمتر ولی از سمان یا استخوان سخت تر است عاج زرد رنگ و دارای طبیعت الاستیک می باشد. ترکیب شیمیای آن70% مواد غیرآلی و 30% مواد آلی و آب است برخلاف مینا عاج توانایی افزودن مواد به خودش را دارد هنگامیکه این عمل را انجام میدهد عاج جدید عاج ثانویه نامیده می شود.
سمان: سمان ماده استخوانی مانندی می باشد که ریشه را می پوشاند عمل اصلی آن ایجاد واسطه ای برای اتصال دندان به استخوان آلوئولار است سمان به متراکی یا سختی مینا یا عاج نیست ولی از استخوان که به آن شباهت فیزیولوژیکی دارد متراکم تر است. ترکیب شیمیایی 45% تا 50% ترکیبات غیرآلی و 50 % تا 55% ترکیبات آلی می باشد سمان در خط طوق نسبتاً باریک است.
پالپ: پالپ سیستم تغذیه، حسی و ترمیم کننده عاج دندان است پالپ از عروق خونی، عروق لنفی، بافت همبند، بافت عصبی، سلول های خاص تشکیل دهنده عاج به نام ادنتوپلاست تشکیل می یابد. پالپ در مرکز دندان قرار دارد و عاج بافت پالپ را احاطه می کند دیوارهای حفره پالپ توسط ادنتوپلاست ها پوشیده میشود که عمل اصلی آن ساختن عاج اولیه و ثانویه است.
شاخه های دندانپزشکی:
دندانپزشکی عمومی، ترمیمی، روت کانال، ارتودنسی، جراحی، جراحی فک و صورت، پروتز، ایمپلنت باختصار یکی از رشته های تخصصی دندانپزشکی را شرح می دهیم.
ارتودنسی:
ارتودنسی شاخه ای از علم دندانپزشکی است که به رشد ، هدایت و اصلاح ساختمان های دندانی، فکی می پردازد.
درمان این شاخه از علم دندانپزشکی شامل موارد زیر است: تشخیص، پیشگیری، درمان، کلیه مال الکوژن های دندانی، ردیف کردن دندانها، استفاده و کنترل دستگاههای مختلف ارتودنسی، راهنمایی رشد دندانی برای دستیابی به یک رابطة صحیح ( از نظر فیزیولوژیک و زیبایی) با دیگر ساختمان های صورت و جمجمه.
رشد و نمو و تکامل فک و صورت:
بطورکلی کرانیوفاسیال(Craniofacial ) در ابتدا از غضروفی به نام کندروکرانیوم تشکیل شده است که با افزایش سن بوسیله عمل استخوانسازی به استخوان تبدیل می شود نواحی اصلی در این میان عبارتند از: ناحیه کپسولهای اپتیک، کپسول نازالی و غضروف مکل.
نواحی رشد در جمجمه:
نواحی رشد درجمجمه را میتوان به سه دسته تقسیم نمود:
سقف جمجمه( کاسه سر) Cranial Vault
کف جمجمه( قاعده سر) Cranial Base
صورت(Facial )
سقف جمجمه:
این ناحیه از استخوان های زیر تشکیل شده:
الف: استخوان فرونتال(Frontal Bone) ب: استخوان آهیانه(Parietal Bone ) ج: بخش صدفی(Squamous Bone ) استخوان گیجگاهی د: قسمتی از استخوان پشت سری و اسفنوئید.
در هنگام تولد استخوان های نامبرده بوسیله یک بافت همبند از یکدیگر جدا شده اند فونتال ها در این هنگام به میزان قابل توجهی باعث باعث Deformation جمجمه خواهند شد.( این امر به گذشتن سرجنین از اخل کانال زایمان کمک می کند)
کف جمجمه: قاعده جمجمه از اسنخوانهای زیر تشکیل شده است:
قاعده استخون پشت سری، تند، بال کوچک و قسمتی از بال بزرگ استخوان اسفنوئید، پروتز استخوان گیجگاهی صفحه عمودی استخوان اتموئید رشد این ناحیه(کف جمجمه) به میزان زیادی بستگی به رشد مغز دارد نمو این ناحیه به طریق تبدیل غضروف به استخوان می باشد
قسمت کرانیال جمجه را می توان به سه بخش تقسیم نمود:
کرانیال قدامی که شامل اجزاء زیر است:
تیغه عمودی استخوان اتموئید
استخوان فرونتال
استخوان اسفنوئید که در تکشیل درز کرونال شرکت می کند.
الکوژن: الکوژن عبارت است از رابطه بین دندان های فک بالا و پائین یا به عبارت دیگر رابطه ای است که دندانهای یک فک با دندانهای فک مقابل ایجاد می کنند( هنگامی که فک ها کاملاً بسته است).
الکوژن نرمال: در هنگام الگوژن طبیعی کاسپیدهای باکال و لبه دندان های ثنایایی فک بالا در خارج کاسپیدهای باکال و لبه دندانهای ثنایایی فک پائین قرار می گیرد.
کاسپید فریوباکال: دندان شش سالگی فک بالا در شیار قدامی دندان شش سالگی فک پائین در الکوژن طبیعی قرار می گیرد.
در الکوژن طبیعی کاسپ فریولینگوال دندان شش سالگی فک بالا در حفره مرکزی Central Fosse دندان شش سالگی فک پائین قرار می گیرد.
دندان کانین فک بالا در آمبراژور بین دندان کانین ویژه مولار اول فک پائین قرار می گیرد.
سطح لینگوال دندانهای ثنایایی مرکزی فک بالا، سطح لبیال دندانهای ثنایی مرکزی پائین را می پوشاند در الکوژن نرمال در الکوژن طبیعی، سطح لینگوال دنداهای ثناییی مرکزی بالا در mm 2-1 با سطح لیبال دندانهای ثنایایی مرکزی پائین فاصله دارند.
موقعیت نامناسب دندانها:
دندان های متمایل: آپکس در موقعیت طبیعی ولی تاج در موقعیت نادرست باشد
دندان های جابجاشده: تاج و آپکس در موقعیت نادرست قرار گیرند.
دندان های چرخش یافته:دندان حول محور طبیعی خود چرخیده است.
دندان های پائین تر از حد الکوژن: دندان در سطح الکوژنی نرسیده است.
دندان های بالاتر از حد الکوژن: دندان از سطح الکوژنی بالاتر قرار گیرد.
دندان های نابجا: جای دو دندان عوض شده است.
بررسی داخلی دهانی:
در این مرحله به وضعیت کلی دهان و موقعیت و ارتباط دندانها با یکدیگر خواهیم پرداخت. بررسی وجود دندانها( دندانهای حاضر و غایب) دندانهای اضافی، دندانهای نابجاو وضعیت بهداشت دهان و پریودنتال و بررسی میزان پوسیدگی ها و آسیب دیدگها همچنین شلوغی دندانها و انحراف و چرخشها از ضروریات می باشد.
تعداد دندان ها:
دندانپزشک باید دندانهای شیری( 20 عدد) و دائمی( 32 عدد) را شمارش نماید چرا که دندانهای گفته شه در زمان معاینه در حال تکامل می باشند در نتیجه تهیه یک سری رادیوگرافی پری اپیکال و O.P.G ضروری می باشند.
