بخشی از مقاله
علت به وجود آمدن آتشفشانها
چكيده
با همه تجربه اي كه از آتشفشانها بدست آورده ايم آيا مي دانيد علت به وجود آمدن آن چيست؟
آري تئوري قديمي مبني بر اينكه زير پوستة زمين گرماي بسيار زيادي وجود دارد،هنوز هم تنها راه توضيح آتشفشانهاست از اين گذشته ما از زمانهاي قديم به اين نتيجه رسيده ايم كه در زير زمين گرما وجود دارد زيرا عملاً آن را حس مي كنيم.پانصد آتشفشان فعال روي زمين شناخته شده است تقريباً سيصد آتشفشان در انحناي بزرگ اطراف مرزهاي اقيانوس آرام و حدود هشتاد آتشفشان در امتداد جزاير اندونزي است و بقيه در جاهاي ديگر زمين قرار دارد.
فهرست
1.مقدمه
2.انديشه هاي باستاني دربارة آتشفشانها
3.فوران هاي بزرگ آتشفشانها
4. آتشفشانهاي بزرگ جهان
5.گرماي زير پاي ما
6. آتشفشانهاي ساير سيارات
7.نام بزرگترين آتشفشانها
8.نتيجه گيري
9.منابع و مخازن
مقدمه
به نام خدا
جهان آفرينش در خود شگفتيهاي فراواني جا داده است يكي از پديده هاي فاجعه باري كه انسانها از آن فرار مي كنند آتشفشانها هستند كه گاه گاه در بعضي از جاهاي كرة زمين اتفاق مي افتد،گدازه هاي آن همچون سيلي فروزان آن مخاطرات عظيمي ايجاد مي كند.ذهن كنجكاو آدمي همواره در جستجوي علت به وجود آمدن اين رويداد شگفت انگيز و امكان پيشگويي زمان و جتاي وقوع آن بوده است.امروزه مي دانيم كه زمين به هنگام تشكيل توده اي گاز داغ بوده است.پوست
ة اين تودة گاز پس از مدتي سرد و سخت شده اما مركز آن هنوز داغ است.ضخامت و سختي اين پوسته در همه جاي زمين يكسان نيست و قطعات بزرگ آن همواره با حركتي كند در حال تغيير و جا به جا شدن است.بنابراين گاه گاه شكافي در اين پوسته ايجاد مي شود و گازها و مواد مذاب بسيار داغ درون آن با فشار از اين شكاف فوران مي كند و آتشفشان ايجاد مي شود.اما هنوز نمي توانيم زمان و جاي اين پديده را پيشگويي كنيم.
انديشه هاي باستاني دربارة آتشفشانها
مردم باستاني دربارة آتشفشانها فكرهاي ساده اي مي كردند آنها فوران آتش را خشم خدا مي دانستند و به آن الهه آتش مي گفتند آتشفشانها را لزوماً خدايان مهربان و خالقي نمي دانستند بلكه گاهي موجوداتي شيطان صفت و مخفف و ترسناك مي دانستند.بعضي از مردم قديم نيز كوههاي آتشفشاني را با غولها و مخلوقات هيولايي كه با زئوس و خدايان ديگر جنگيده اند توضيح
مي دادند جاي هيچ گونه شگفتي نيست كه مردم باستان پنداشته باشند موجدات فوق طبيعي درون آتشفشانها جاي دارند خروچ گرما و گدازه و زلزله هايي كه تقريباً هميشه همراه با فورانهاي آتشفشاني بوده است كه از نظر آنان فقط در نتيجة قدرتهاي خداگونه ممكن مي شده است.
حتي اسرائيل هاي باستان هم از احساس ترس از آتشفشانها به دور نماندند شرحي در كتاب مقدسي است مبني بر اينكه چگونه قوم بني اسرائيل پس از ترك مصر به كوه سينا رسيدند و در آنجا حضرت موسي قوانين الهي را دريافت كرد در كتاب مقدسي مي خوانيم كه صبح روز سوم رعد و برقها و ابر ضخيمي بر كوه پديد آمد و كوه سينا سراسر از دود پوشيده شد و همه كوه به شدت به لرزه درآمد مي نمي توانيم بگوييم كه در شرح كتاب مقدس دقيقاً كوه سينا كجا بوده اما احتمال مي رود كه كوهي آتشفشاني بوده است و اسرائيليان اوليه احساس كرده اند كه خدا در آنجا
ساكن است.مردم يونان باستان متفكران زيادي داشت آنها نمي پذيرفتند كه در اين آتشفشانها غول يا الهه اي باشد.آنان در حدود يافتن علتهاي منطقي تري بودند.ارسوط فيلسوف يوناني مي پنداشت كه در زير اين كوهها هواي گرم محبوس شده و اين هواي گرم همواره در تكاپوي يافتن راهي براي خارج شدن از اعماق زمين است گاه گاه اين هوا با فشار از يك محفظه زير زميني به يك محفظه ديگري مي رود ارتعاشاتي ايجاد مي شود كه به صورت زمين لرزه احساس مي شود
و گرماي آن سبب سرازير شدن گدازه ها مي شود.
فوران هاي بزرگ آتشفشانها
اوايل مردم باستان كوههاي آتشفشاني را آن چنان خطرناك نمي دانستند و آنها را فقط هنگام خروج دود و گرما مي ديدند اما در اوايل امپراطوري روم نمونة وحشتناكي از فوران آتشفشاني به وقوع پيوست در حدود 24 كيلومتر شرق شهر بزرگ ناپل در جنوب ايتاليا،كوهي است به نام وزويوس بلندي اين كوه كمتر از 6/1 كيلومتر است و در زمان يونانيان باستان تنها يك كوه معمولي به نظر مي آمد.روميان نوشته اي در دست نداشتند كه در آن به خارج شدن دود يا خاكستر از كوه وزويوس اشاره اي شده باشد.پمپن در حدود 500 سال پيش از ميلاد برپا شده بود و تقريباً ششصد سال شهري آباد و پر رونق بود در زمان امپراطوري رومي بسياري از روميان ثروتمند درآنجا خانه هاي ييلاقي داشتند به طور يقين گاه گاه زلزله هايي در نزديكي وزويوس به وقوع مي پيوست اما در سراسر حوزه مديترانه زلزله هايي اتفق مي افتاد بعد از هر زلزلة شديد مردم خرابيها را تعمير مي كردند و به زندگي در آنجا ادامه مي دادند تا آنكه در سال 79 ميلادي پس از چند زلزلة كوچك،ناگهان در 24 اوت كوه وزويوس منفجر شد ابرهاي خاكستر دود،بخار آب،و گازهاي خفه كننده همة كوه را پوشاند و سيلي از گدازها در جهت شهر پمپي و هركولانوم جاري شد احتمال مي رود در اين حادثه بيست هزار نفر جان دادند.از آن پس كوه وزويوس هرگز به طور كامل خاموش نشد وزويوس يا كوه وزوو تنها آتشفشان فعال در قارة اروپاست اما كوه اتنا در جزيرة سيسيل بزرگتر و خطرناكتر است.شدن چهارده شهر و مرگ بيست هزار نفر شد.
ايسلند جزيره اي است در اسكاتلند و سرزميني سرد و از يخ پوشيده است ولي با وجود اين پر از آتشفشان است يك آتشفشان آن لاكي نام دارد كه در سال 1783 ميلادي شروع به فوران كرد به مدت دو سال از دهانة آن گدازه بيرون مي ريخت.
در اندونزي نيز آتشفشان فوران كرد در جزيرة كوچكي واقع در جزيرة بزرگ جاوه كوهي است به نام تامبورا كه در سال 1815 منفجر شد و بعد از فوران آن در حدود دوازده هزار نفر كشته شدند و 145 كيلومتر مكعب سنگ و غبار به هوا پرتاب شد.
در نيمكرة غربي مرگبارترين فوران آتشفشاني در زمانهاي اخير در جزيرة مارتينيك واقع در درياي كاريبن اتفاق فتاد در انتهاب جنوب غربي اين جزيره كوه به نام پِلي قرار دارد در آوريل 1902 خروج دود و خاكستر از دهانه اين كوه آتشفشاني شروع شد و در روز هشتم ماه ماه 5/7 صبح كوه پلي منفجر شد بزرگترين انفجار جديد در قلمرو آمريكا در ژوئن 1912 با انفجار كوه كاتمي در جنوب آلاسكا به وقوع پيوست دوازده هزار كيلومتر مربع از اطراف آتشفشان با خاكستر و غبار پوشيده شد و مقداري از آن به شهر كدياك كه در يك صد كيلومتري شرق كوه بود رسيد.شهر تخليه شد و به مردم آسيب آنچنامي وارد نشد.
در ايالت هاوايي و آلاسكا تنها آتشفشانهاي فعال در سلسله كوههاي كاسكيد هستند كه از شمال به جنوب ميان دو ايالت ارگون و واشينگتن كشيده شده اند.پانزده قله از كوههاي كاسكيد آتشفشاني هستند بلندترين قلة آنها كوه رينيير در هشتاد كيلومتري جنوب شهر تاكوما در ايالت واشينگتن است.
فورانهاي آتشفشاني حتي ممكن است در جاهايي به وقوع پيوندد كه اصلاً كوهي نباشد/
در مكزيك در 320 كيلومتري غرب مكزيكوسيتي زماني دهكده اي بود به نام پاريكوتن در 20 فوريه سال 1943 كشاورزان در يك مزرعة ذرت كاملاً مسطح در فاصلة 5 كيلومتري دهكده،سرگرم كار بودند.ناگهان متوجه شكافي در زمين شدند شكاف كم كم عريض شد،زمين زير پاي كشاورزان لرزيد و شعله و دود از ميان شكاف زبانه كشيد كشاورزان با عجله آنجا را ترك كردند و به خانه هاي خود در ده برگشتند.سپس از شكاف دود و خاكستر ادامه يافت و ارتفاع توده خاكستر پي در پي بيشتر شد و با ادامه يافتن آتشفشان اين توده آن قدر زياد شد كه به صورت يك كوه در آمد و امروزه آن را كوه پاريكوتن مي نامند سرانجام فوران،9 سال ادامه يافت تا ارتفاع كوه پاريكوتن به 2800 متر رسيد و تا 11 كيلومتري اطراف آن اثري از زندگي گياهي ديده نمي شد.
گرماي زير پاي ما
طبق گفته دانشمندان از قديم تاكنون همه مي دانيم كه زير پوستة زمين گرماي بسيار زيادي وجود دارد كه همين گرما علل اصلي به وجود آمدن آتشفشانها هستند.
در جاهاي مختلف زمين معدنهاي عميقي وجود دارد كه براي به دست آوردن طلا،الماس،يا فلزات و گوهرهاي گرانبها حفر شده اند.هرچه معدن عميق تر باشد گرماي آن بيشتر است.عميق ترين معدن جهان در آفريقاي جنوبي است.عمق اين معدن بيش از 3200 متر و دماي ديواره هاي صخره
اي در آن عمق در حدود 53 درجة سانتي گراد است كارگران در چنين معدنهاي عميق نمي توانند كار كنند مگر آنكه هواي خنك با پمپ به درون آن رانده شود دانشمندان معتقدند كه هرچه عمق بيشتر شود گرماي زمين نيز افزايش مي يابد.دماي صخره ها در عمق 160 كيلومتري زمين احتمالاً به 1100 درجه سانتي گراد مي رسد.اگر چنين صخره هاي داغي در سطح زمين بودند ذوب مي شدند و به صورت گدازه درمي آمدند،اما در عمق زمين صخرها واقعاً ذوب نمي شوند.زيرا فشار
حاصل از وزن كيلومترها سنگ اجراي آن را محكم به هم مي فشرد و به صورت جامد نگاه مي دا
رد اين لاية صخره اي زير پوستة زمين را كه به دماي سرخ رسيده است جبه مي نامند در حدود 2900 كيلومتري زير پوستة زمين جبه صخره اي پايان مي يابد.زير آن هستة زمين است كه شايد عمدتاً از آهن ساخته شده باشد و آن قدر داغ است كه به صورت مايعي مذاب با دماي سفيد درآمده است در مركز زمين ممكن است به حدود 3000 يا 4000 درجه سانتيگراد يعني حدو
د دماي سطح خورشيد برسد.
وجود گرمايي بسيار زياد در زيرزمين مي تواند توضيح براي آتشفشانها باشد.اين سؤال در ذهن همه بوجود مي آيد اگر درون زمين در همه جا داغ است چرا آتشفشانها در بعضي از جاهاي زمين پديدار مي شود؟علت آن است كه پوستة زمين در همه جاي كاملاً سخت نيست به نظر مي رسد در جاهاي نقاط ضعيف يا شكافهايي در پوستة زمين وجود دارد كه گرماي جبه زمين مي تواند از ميان آنها به سوي بالا راه يابد.در بعضي از جاها گرما آن قدر به سطح زمين نزديك است كه آب موجود در خاك را گرم مي كند و در اين صورت چشمه هاي آب گرم تشكيل مي شود گاهي آب آن قدر گرم مي شود كه به نقطة جوش مي رسد در اين حال بخار آبي كه ايجاد مي شود آب را تا ارتفاع بالاتر از سطح زمين به هوا مي راند و نوعي آبفشان تشكيل مي شود كه به آن گيزر مي نامند.
آتشفشانهاي سيارت ديگر
آيا در دنياهاي ديگر نيز آتشفشان وجود دارد؟
چنين گماني غير منطقي نيست در ابتداي تشكيل منظومة خورشيدي اجسام بزرگتر آن مطمئناً بسيار داغ بوده اند.سرد شدن سطح خارجي آنها مي بايد فورانهاي آتشفشاني بزرگي اتفاق افتاده بود يعني پوسته سرد بسيار نازك و لخت آنها بر اثر گرماي دروني،گاه گاه شكافته شده و فورانهايي ايجاد شده در ماه،بعضي جاها را مي توان ديد كه جريان گدازه هزاران كيلومتر مربع را پوشانده است،اما همة آنها در تاريخ گذشته ماه ايجاد شده است امروزه هيچ نشانه
اي فعاليت آتشفشاني در ماه ديده نمي شود فقط دهانه آتشفشاني موجود است.
در اواخر سال 1971 ميلادي يك موشك كاونده به نام مارينر 9 در مدار مريخ قرار داده شد مارينر عكسهايي از سطح مريخ گرفت و از آن عكسها نقشة كامل مريخ به دست آمد.معلوم شد در سطح مريخ دهانه ها،كوهها دره هايي ژرف و چيزهاي جالب توجه ديگري وجود دارد.در يك ناحيه سلسلة كوههايي با دهانه هاي بزرگ وجود دارد كه آشكارا آتشفشاني بوده اند.بزگترين آنها را امروزه كوه اليمپوس ناميده مي شود.
كوه اليمپوس در مريخ از هر كوه آتشفشاني سطح زمين بزر است اما تا آنجا كه مي دانيم كوه اليمپوس و آتشفشانهاي ديگر مريخ خامرشند و مدتهاي طولاني است كه فوران نكرده است در اوخر سال 1978 ميلادي يك موشك كاونده به نام پايونيرونوس در مدار سيارة زهره قرار داده شد.ابر ضخيمي كه هميشه در آتمسفر زهره معلق است مانع ديدن سطح سياره مي شود.دستگاههاي
پايونيرونوس با استفاده از بازتابهاي راداري،بيشترين سطح سياره زهره را نقشه برداري كرده اند.بعضي از كوههاي نشان داده شده آتشفشاني به نظر مي رسند يك آتشفشان احتمالي،به نام كوه ريا قاعده خود را در مساحتي به اندازه نيومكزيكو گسترانيده است.اگر اين كوه واقعاً
آتشفشاني باشد.حتي ار كوه اليمپوس در مريخ بزرگتر است.
ر پنجم مارس سال 1979 يك موشك كاونده به نام ويجر از سيارة مشتري گذشت و اقمار آن را بررسي كرد سيارة مشتري چهار قمر دارد كه يكي از انها آيو نام دارد.كشش گرانشي مشتري جز و مدهايي بر اقمار خود وارد مي كند.اثر اين كشش جز و مدي بر صخرة دروني قمرها سبب مي
شود كه گرماي آن زياد شود.بعضي اختر شناسان معتقد بودند كه اثر جزرومدي مشتري ممكن است درون آيو را گرم كرده باشد و در آنجا آتشفشان به وجود آمده باشد و عكسهايي از آيو گرفتند و معلوم شد كه در آيو آتشفشانهايي وجود دارد در آيو هشت آتشفشان آشكار شد كه واقعاً فوران مي كردند چهار ماه بعد كاوندة ديگري به نام ويجر 2 از سياره مشتري گذشت و معلوم شد كه از هشت آتشفشان هنوز شش آتشفشان در حال فوران هستند.
بنابراين دو جرم سماوي مي شناسيم كه در آنها آتشفشانها واقعاً فوران مي كنند،زمين و ديگري آيو در قمر مشتري البته آتشفشانهاي زمين بيشتر مورد توجه ما است.
نام كوههاي معروف آتشفشاني
1.كوه ترا
2.كوه رانگل
3.موانالائو(هاوايي)
4.كوتاپاسي(در اكوادر)
5.اره بي در قطب جنوبي
6.ني يرا گونگو در كنگو
7.كوه اِتنا در(سيليسيل ايتاليا)
8.كوه وزوو(در ايتاليا)
9.فوجي ياما ژاپن
10.استرومبولي در جزاير ليپاري
نتيجه گيري
من خودم از تحقيق و مطالعه كه از كتابهايي كه خواندن و توانستم اين تحقيق را در چند برگ نوشته ام گوشه اي از اطلاعات آتشفشانها در جهان است حتي مي توان گفت كه كلي از آتشفشانهاي دنيا شايد هنوز ناشناخته باشند حتي مي توان گفت در منظومه شمسي ميلياردها سياره وجود
دارد كه در آنها شايد آتشفشانهايي خاموش يا فوران مي كنند بعد از ان همه اطلاعات و دانش دانشمندان و محققان و علم امروزي فقط مي توان در يك جمله نتيجه گيري كرد هر چقدر انسانها در مورد طبيعت بدانند باز ذره اي از خلقت شگفت انگيز پروردگار عالم بي اطلاع هستند پس فقط ما بايد بخوانيم و بدانيم و ياد بگيريم و هميشه خداي بزرگ را شاكر باشيم.
