بخشی از مقاله
o پيشگفتار :
كليساي انجيلي مشهد ، در تاريخ 25/5/1384 و با شماره 13375 توسط سازمان ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري خراسان رضوي به ثبت رسيده است .
بناي مذكور هم اكنون نزديك به 10 سال است كه به كاربري مسكوني تغيير كاربري داده و جهت حفظ و نگهداري بنا ، خانواده مسلماني به عنوان سرايدار در آن ساكنند.
در طول اين مدت ، قسمت هايي از كليسا به ساختمانهاي اطراف فروخته شده است . تا كنون نيز هيچ گونه عمليات مرمتي اي در اين بنا صورت نگرفته است . در پشت ساختمان قديمي آن بنائي ديگر جهت كاربري مذهبي (يعني همان كليسا ) ، سبكي كاملا متفاوت دارد و اين قسمت به ثبت نرسيده است .
اين بنا از لحاظ مالكيت در ابتدا مالكيت حقيقي داشته ولي در حال حاضر داراي مالكيت حقوقي (متعلق به اداره كليساها) مي باشد .
o شناخت بنا :
1- موقعيت بنا :
كليساي انجيلي مشهد ، در كوچه گلستان ، پشت ساختمان صدا و سيما 2 ، جنب سوپر كوهسار و به پلاك 53 واقع است .
1-1. تاريخچه موقعيت بنا در بافت :
خيابان گلستان واقع در پشت باغ ملي واقع در محدوده ي خيابان ارگ ( خيابان امام خميني ) مي باشد .
خيابان ارگ ( دروازه ارگ ، كوچه ارگ ، چهارطبقه و....)، در سالهاي 1307 تا 1309 شمسي در امتداد ارگ قديم مشهد در جهت شمالي – جنوبي احداث و بدين جهت به خيابان ارگ مشهور شد .
وجود بناهاي متعدد ثبت شده و تاريخي (متعلق به دوران پهلوي ) در امتداد اين محور ، محور ارگ را تبديل به يك محور با هويت و فضائي خاص و قديمي نموده است .
از لحاظ ويژگي هاي معماري و شهرسازي دوران پهلوي ، ميتوان اين دوران را دوران جديدي دانست و علت اين امر بيشتر به تغيير در مصالح به كار برده شده در ساختمانها و ايجاد روشهاي متفاوتي در ساخت و ساز دانست . همچنين تلفيق معماري غرب با معماري سنتي نيز از همين اوان شروع گرديد . در حقيقت مدرنيته در ايران ، در اواخر قاجاريه و اوايل پهلوي شكل گرفت .
عناصر مهم و محورهاي مهم در رابطه با كليسا
موقعيت بنا در سالهاي مختلف
1-2 . تاريخچه و معرفي بنا :
گفته شده است كه فردي از اهالي شوروي سابق با نام نصير باگوف (نصير بيگف ) ، پس از جنگ و فروپاشي شوروي به همراه عده اي كه قصد ترك وطن داشتند ، به ايران مهاجرت كرد . او در مشهد بعد از خريدن ملكي كه هم اكنون به عنوان كليساي انجيلي مي شناسيم ، ساكن شد و بعد از چند سال مكان مورد نظر را به كليسا اجاره داد و بعدها نيز اين مكان به كليسا فروخته شد .
در پي سالها ساختمان شرقي كليسا ميزبان انجيلي هاي سراسر كشور بود و ساختمان مركزي كليسا كه در انتهاي سايت قرار دارد ، هر يكشنبه جايگاه دعا و نيايش عده اي از مسيحيان ساكن در مشهد بود .
اكنون حدود 8 سال است كه كليسا كاربري گذشته خود را از دست داده و تبديل به بناي مسكوني شده است . در طول اين مدت قسمتهايي از كليسا به ساختمانهاي اطراف فروخته شده است و در حال حاضر شخصي به نام ((آقاي منتظمي )) مامور حفظ و نگهداري بنا و نماينده شوراي كليساهاي انجيلي ميباشد .
قدمت اين بنا حدود 75 سال ميباشد و با توجه به اينكه كاربري اوليه بنا مسكوني بوده است ، سبك معماري آن دقيقاً همخوان با سبك ساير بناها در دوران پهلوي اول است . همچنين آجر هاي بنا ، سازه ساختمان ، مصالح بكار رفته ، ارتفاع و تناسبات ، سلسله مراتب دسترسي ، تزئينات و ساير موارد همه الگوئي از معماري پهلوي اول ميباشد .
اما كليساهايي كه توسط معماران اروپايي در ايران ساخته شده است نيز تحت تاثير معماري ايراني قرار گرفته ؛ به رغم اينكه هويت ظاهري معماري كليساها بر سبك معماري اروپائي بنا نهاده شده ، اما به گفته ي كارشناسان تاثير معماري كهن ايراني در قالب كاشيكاري و گچبري در داخل اين بناهاي اروپائي، تلفيق معماري ايراني و اروپائي را به نمايش گذاشته است .
1-3 . مشخصات و ويژگي هاي بنا :
كليساي انجيلي با دو درب آهني از سمت كوچه به حياط راه پيدا مي كند. درب سمت چپ كه درب اصلي است ، از گوشه ي حياط به سمت ساختمان اصلي كليسا هدايت مي كند ، كه بعد از يك شكست 90 درجه در مسير ، به درب ورود به ساختمان كليسا مي رسيم . نماي آن به شكل صليب است كه بواسطه 5/0 متر شكستگي در سقف صليب را تداعي مي كند .فضاي داخل كليسا سالني مستطيل شكل به ابعاد 20*12 متر است كه طول آن مقابل به حيات است . دو
پنجره ي 3 متري در ضلع سمت راست و دو پنجره با همين مشخصات در ضلع سمت چپ و دو پنجره ي ديگر در طرفين درب ورودي قرار دارد. سطح اين پنجره ها با شبكه ي سراميكي پوشيده شده است كه نور را بصورت زيبايي بداخل هدايت مي كند . در انتهاي سالن سني قرار دارد كه در گوشه ي آن پيانوئي قرار گرفته است .
روبروي ساختمان كليسا ساختماني سه طبقه قرار دارد كه به عنوان مهمانسرا از آن استفاده ميكردندواز سمت شمال وجنوب داراي درب ورودي ميباشد.
اين ساختمان سه طبقه داراي يك راهروي مستطيلي به ابعاد 9*3 متر است كه سه اتاق 3*4 متر در سمت شرق و اتاقي 4*6 متر در سمت غرب آن است كه سرويس پله اي در كنار آن قرار گرفته و سرويس پله اي ديگر در برابر طبقه همكف به اول و اول به دوم در فضاي دايره شكل وجود دارد كه در طبقه ي سوم تراس مي شود . (پلان ذكر شده در سه طبقه تكرار ميشود)
