بخشی از مقاله
مطالعه تطبيقي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
تحقيق و توسعه مهمترين واحد تفكر در هر نظامي، به ويژه در نظام سلامت يك جامعه، كه با مهمترين عنصر وجودي انسان‌ها يعني جان آنها سروكار دارد، محسوب مي‌شود. امروزه نظام تحقيق و توسعه در قلب فعاليت‌هاي علمي جاي دارد، به طوري كه كشورهاي صنعتي سهم قابل
توجهي از درآمد و نيروي كار خود را به فعاليت‌هاي تحقيق پايه و كاربردي و توسعه فن‌آوري اختصاص مي‌دهند. اين درحالي است كه در حال حاضر در بخش بهداشت ودرمان فعاليت‌هاي پراكنده و غيرمنسجمي در زمينه تحقيق و توسعه صورت مي گيرد كه با نيازهاي واقعي اين گونه فعاليت‌ها در مراكز تخصصي و پراهميتي نظير بيمارستان كه ضامن سلامت و رفاه اجتماعي كشور است سازگاري ندارد.
در اين بررسي تطبيقي- توصيفي ضمن مطالعه مباني نظري، سوابق موجود و ادبيات مرتبط، وضعيت نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي چند كشور شامل آمريكا (نمونه نظام بهداشت و درمان خصوصي)، انگليس (نمونه نظام بهداشت و درمان ملي)، هندوستان (نمونه نظام بهداشت و درمان مختلط)، و نيز ايران با كمك نظريه سيستم‌ها و با ابزارهاي گردآوري داده‌ها شامل بررسي پايگاه‌هاي اينترنتي بيمارستان‌ها، پرسشنامه و مصاحبه مورد بررسي و تحليل قرار گرفت و با
بهره‌گيري از روش كارت امتيازي متوازن (BSC) مقايسه شد. متغيرهاي اصلي در مطالعه تطبيقي عبارت بودند از: دروندادها، منابع، ساختار سازماني، فرايندها، ارتباطات، عملكرد، و بروندادها. سپس با استفاده از يافته‌هاي حاصل از مطالعات كتابخانه‌اي و مطالعه ميداني، الگويي با استفاده از مفاهيم مطرح شده در روش تحليل و طراحي ساخت‌يافته سيستم‌ها (SSADM) طراحي شد و با كمك تكنيك دلفي مورد آزمون قرار گرفت و نهايي گرديد.
براساس يافته‌هاي پژوهش، وجود يك نظام منسجم با عنوان نظام تحقيق و توسعه بيمارستاني در
بيمارستان‌هاي كشور ضرورت داردكه ابعاد و كاركرد اين نظام براساس نوع، اندازه و ويژگي‌هاي ساختاري بيمارستان مورد نظر متفاوت خواهد بود. يافته هاي پژوهش مشخص ساخت كه در بسياري از كشورهاي توسعه يافته از جمله آمريكا و انگليس، اصول اوليه و پايه‌هاي نظام تحقيق وتوسعه به طور منسجم شكل گرفته است و در موارد زيادي اين نظام، علاوه بر انجام بررسي‌هاي مختلف و نظام‌مندسازي فعاليت‌هاي جاري مرتبط به تحقيق و توسعه، خلق، توسعه و نوآوري در زمينه‌هاي باليني، دارويي درماني و تحقيق در خدمات بهداشتي درماني را نيزدر درون خود ايجاد كرده است.
نتيجه اين بررسي حاكي از وضعيت نامطلوب فعاليت‌هاي تحقيقاتي در بيمارستان‌هاي ايران در مقايسه با كشورهاي پيشرفته مورد بررسي بود كه در قالب متغيرهاي پژوهش به تفصيل مورد مطالعه قرار گرفت. در اين راستا الگويي مطلوب براي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي ايران طراحي شد که با استفاده از روش دلفي توسط متخصصان منتخب ايراني مورد تصديق قرار گرفت.
الگوي كلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي ايران داراي هفت جزء اصلي دروندادها، منابع، ساختار سازماني، فرايندها، ارتباطات، عملكرد و بروندادها است، كه در قسمت بعد، محتواي هر يك از اجزاي نظام خود در قالب يك الگوي جداگانه، با ذكر عوامل تشكيل‌دهنده هر جزء، تشريح شده است. در اين الگو استقرار نظام تحقيق و توسعه با دروندادها، منابع، فرايندها، ارتباطات و بروندادهاي مشخص و تعريف شده پيشنهاد شده است. ساختار سازماني اين نظام شامل س
ه جزء اصلي كميته هماهنگي تحقيق و توسعه، مراكز تحقيق و توسعه پزشكي، و مديريت تحقيق و توسعه (براي مجتمع‌هاي بيمارستاني) و دفتر تحقيق و توسعه (براي بيمارستان‌هاي كوچك و متوسط) در نظر گرفته شده است. همچنين براي ارزيابي عملكرد اين نظام، چهارچوب الگوي كارت امتيازي متوازن پيشنهاد شده است.
واژگان كليدي
تحقيق و توسعه/ تحقيق و توسعه در بخش سلامت/ تحقيق و توسعه بيمارستاني
مقدمه
در سه دهه گذشته كاربرد علوم مديريت در علوم پزشكي به حدي بوده است كه هم اكنون حتي تصور جدايي اين دو موضوع اساسي علم امكان پذير نيست. هم اكنون متخصصان و دانش پژوهان بسياري با تكيه بر دانش تخصصي و تجربيات مفيد چه در زمينه علوم پزشكي و چه در زمينه مديريتي با تكيه بر اصول ياد شده مهمترين تصميم‌هاي كشوري و بين المللي در مقوله بهداشت و درمان را اخذ مي‌كنند. اين متخصصان علاوه بر آشنايي با علوم تخصصي در حوزه فعاليت بهداشت و درمان از آخرين رخدادهاي علم نوين مديريت آگاهي مي‌يابند و اصول مديريت نوين را در جهت تعالي سازمان و كشور متبوع خود به كار مي بندند. زمينه دخالت علوم مديريت، سازمان و صنايع در عرصه بهداشت و درمان بسيار متنوع و گسترده است كه در اين ميان مقوله تحقيق و توسعه در بهداشت و درمان و مهمترين نهاد آن، يعني بيمارستان، جايگاه خاصي دارد.
سازمان‌ها نياز به دسترسي به دانش قابل اتكا در ارتباط با اهداف و فعاليت‌هاي خود دارند. بيمارستان‌ها نيز از اين موضوع مستثني نيستند، سازمان‌هاي پيچيده‌اي كه استراتژي‌هاي مختلفي را براي ارائه خدمات بهداشتي درماني اجرا مي‌كنند. اين استراتژي‌ها بستگي به عوامل مختلفي نظير مهارت حرفه‌اي، تكنيك‌ها و فن‌آوري‌هاي پيشرفته، وضعيت جامعه و وضعيت سازمان‌هاي ديگر دارد. آنها در محيطي فعاليت مي‌كنند كه سلامت و طول عمر در حال بهبود و افزايش است، انتظارات ذي نفعان فزاينده مي‌باشد و توسعه دانش و مفاهيم علمي بسيار سريع انجام
مي‌شود.
نقش تحقيق و توسعه در اين محيط عبارت از در اختيار گذاشتن دانش لازم براي كمك به ارتقاء سلامتي و ارائه اثربخش مراقبت‌هاي بهداشتي درماني مي باشد.
بيان مسئله
نظام بهداشت و درمان يكي از با اهميت‌ترين و در عين حال استراتژيك‌‌ترين تشكيلات در كشورها به حساب مي‌آيد. وظيفه اين نهاد تامين، حفظ و ارتقاء سلامتي افراد در سطح جامعه است. به دليل همين پيچيدگي و اهميت، مسائل و مشكلات بسياري نيز روياروي اين بخش بوده است كه بالا رفتن هزينههاي درمان فقط يكي از اين موارد مي باشد. مسئله وقتي پيچيده‌تر مي‌شود كه بالا رفتن هزينههاي واقعي بخش بهداشت و ساير مسائل و مشكلات اين سيستم به ويژه بيمارستان‌ها با بي‌برنامگي و اتلاف سرمايه‌ها همراه باشد كه در اين صورت نه براي مردم قابل تحمل بوده و نه براي دولت‌ها تامين آن مؤثر است.
در بين سازمان‌هاي مختلف ارائه دهنده مراقبت‌هاي بهداشتي درماني در نظام بهداشت و درمان يك كشور مي‌توان گفت بيمارستان مهمترين واحد مراقبت‌هاي بهداشتي درماني است كه توليد آن اعاده سلامت، ارتقاء بهداشت، پيشگيري از ابتلا به بيماريها، درمان و خدمات توانبخشي است و از طرفي به علت پيدايش و كاربرد تجهيزات و تكنولوژي پيشرفته و استفاده از تخصص‌هاي گوناگون اين
توليد بسيار گران تمام مي شود. در اينجاست كه لزوم بررسي وضعيت موجود، شناسايي و رفع مشكلات، برنامه‌ريزي براي آينده بخش درمان، ايجاد نظام ها و سازوكارهاي مناسب و بهبود مستمر و توسعه همه‌جانبه بيش از هر زمان ديگر ضرورت خود را نشان مي دهد.
در اين ميان تحقيق و توسعه (تحقيق با هدف بكارگيري و اجراي نتايج حاصل از يافته‌ها) به عنوان
مهمترين واحد تفكر در هر سيستمي كه ارائه‌دهنده راه‌حل‌هايي براي مشكلات افراد، سازمان‌ها و به طوركلي انجام پژوهش براي توسعه سيستم در همه ابعاد آن مي‌باشد، از گذشته همواره مورد توجه و عنايت خاص قرار داشته است. با شروع قرن جديد انقلابي در زمينه تحقيقات بهداشت و درمان به وقوع پيوسته است. در همين راستا، رشد سريع و روزافزون علم و تكنولوژي، بالاخص شاخه علوم پزشكي پيوسته به اهميت بيمارستان افزوده است به طوري كه در پنجاه سال اخير شاهد انفجاري در عرصه تكنولوژي پزشكي بوده‌ايم (ويلسن ، 1997، ص 57).
امروزه نظام تحقيق و توسعه در قلب فعاليت‌هاي علمي جاي دارد، به طوري كه كشورهاي صنعتي سهم قابل توجهي از درآمد و نيروي كار خود را از طريق مؤسسات غيرانتفاعي واحدهاي توليدي تجاري، به فعاليت‌هاي رسمي تحقيق پايه و كاربردي و توسعه فن آوري اختصاص مي‌دهند. حائز اهميت است كه سهم زيادي از مواد، محصولات، فرآيندها و سيستم‌هاي جديد و پيشرفته نتيجه فعاليت‌هاي تحقيق و توسعه بوده و اين فرآورده‌ها، منبع نهايي پيشرفت اقتصادي به شمار مي‌آيند (توفيق، 1379، صص 22-21).
درباره جايگاه تحقيق و توسعه در بخش بهداشت و درمان و بيمارستان نيز بايد گفت كه طيف خدمات واحدهاي تحقيق و توسعه علاوه بر خدمات قابل ارائه براي بهداشت، درمان و رفاه اجتماعي، شامل خدمات توانبخشي نيز مي‌گردد. در اين زمينه مي‌توان به نمونه‌هاي عملي موفقي در كشورهاي مختلف از جمله امريكا و انگليس اشاره كرد. همچنين تحقيق و توسعه در
بيمارستان‌ها و دانشگاه‌ها نيز جايگاه خاص خود را دارد و درحقيقت، در مجموعه‌هاي بزرگتر تحقيق و توسعه در سطح منطقه‌اي و ملي ادغام مي‌شود. از جمله خدمات اين نظام مي‌توان از مواردي نظير پژوهش‌هاي بنيادي، كاربردي و توسعه‌اي در زمينه‌هاي مختلف تخصصي و سازماني- مديريتي، سنجش نيازها و طراحي و توسعه خدمات جديد، برنامه‌هاي ارزيابي و پايش مراقبت‌ها، خدمات اطلاعاتي، اطلاع‌رساني و آماري، آموزش، اقدام‌هاي نوآورانه، برقراري ارتباط با خدمت‌گيرندگان، و پشتيباني از خدمات مناسب و كيفي نام برد، كه قطعاً نتايج اين فعاليت‌ها بر روي شاخص‌هاي كليدي سازماني همچون بيمارستان مانند رضايت بيمار، بهبود كيفيت و كاهش هزينه‌ها تاثيري انكارناپذير مي‌گذارد.
با توجه به اين اهميت و ضرورت ايجاد و گسترش نظام تحقيق و توسعه و استقرار آن در بخش بهداشت و درمان كشور، علي الخصوص در بيمارستان‌ها، در جهت شناسايي و رفع مشكلات مجود و با هدف توسعه همه‌جانبه، و فقدان الگويي مناسب در اين زمينه به دليل عدم انجام هيچگونه پژوهشي در اين مورد، لزوم انجام مطالعه‌اي جامع در اين باره بيش از پيش ضرورت مي يابد.
اهداف پژوهش
1- هدف آرماني
ايجاد و گسترش نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشور تا سطح كشورهاي پيشرفته
2- هدف كلي
(الف) مقايسه نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
(ب) ارائه الگو براي ايران
3- اهداف ويژه
1- شناسايي دروندادهاي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب، شامل:
• شناسايي دروندادهاي اصلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• دسته‌بندي دروندادهاي اصلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي روش‌هاي كسب دروندادهاي اصلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
2- شناسايي منابع نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب، شامل:
• شناسايي منابع مالي مورد استفاده نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي نحوه تامين منابع مالي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي ويژگي‌هاي اصلي نيروي انساني نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي انواع تجهيزات و تسهيلات اصلي مورد استفاده نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي انواع تامين كنندگان نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي
منتخب
• تعيين انواع خدمات اصلي ارائه شده توسط تامين‌كنندگان نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
3- شناسايي ساختار سازماني نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب، شامل:
• تهيه نمودار سازماني نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي پست‌هاي سازماني اصلي موجود نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي شرح كلي مسئوليت‌هاي هريك از پست‌هاي سازماني اصلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
4- شناسايي فرايندهاي كليدي كلان نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب، شامل:
• شناسايي فرايندهاي كليدي كلان نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• ترسيم مراحل اصلي فرايندهاي كليدي كلان نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
5- شناسايي ارتباطات اصلي دروني و بيروني نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب، شامل:
• شناسايي ارتباطات اصلي دروني نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي ارتباطات اصلي بيروني نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
6- مقايسه عملكرد نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب، شامل:
• تعريف محورهاي اصلي عملكرد براساس الگوي كارت امتيازي متوازن (BSC) نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• تعريف شاخص‌هاي منتخب عملكرد در هر محور نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• مقايسه محورها و شاخص‌هاي عملكرد نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب براساس شاخص‌هاي تعيين شده
7- شناسايي بروندادهاي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب، شامل:
• شناسايي انواع محصولات و خدمات اصلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي انواع پروژه‌هاي انجام شده نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي زمينه‌هاي اصلي تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
• شناسايي نتايج اصلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب
8- طراحي الگويي براي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي ايران، شامل:
• طراحي الگوي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي ايران با استفاده از مفاهيم مطرح شده در روش تحليل و طراحي ساخت‌يافته سيستم‌ها (SSADM)
• بررسي و آزمون الگوي طراحي شده براساس روش دلفي
• تحليل يافته‌هاي حاصل از روش دلفي و ارائه الگوي نهايي پيشنهادي براي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي ايران
روش پژوهش
اين پژوهش از نوع تطبيقي- توصيفي و كاربردي است كه به صورت مقطعي در سال‌هاي 82-1380 انجام گرفت، به اين صورت كه وضعيت نظام تحقيق و توسعه بيمارستان‌ها به منظور انجام يك مطالعه تطبيقي در كشورهاي منتخب با ابزارهاي گردآوري داده‌ها شامل بررسي پايگاه‌هاي اينترنتي بيمارستان‌ها، پرسشنامه و مصاحبه، در جهت تدوين يك الگو براي ايران مورد بررسي قرار گرفت. چهارچوب بررسي اجزاي نظام تحقيق و توسعه در قالب مفاهيم مطرح شده در نظريه عمومي سيستم‌ها (شامل هفت متغير اصلي كه در دامنه پژوهش ذكر شده است) در علم مديريت مي‌باشد. سپس عملكرد اين نظام براساس الگوي كارت امتيازي متوازن (BSC) كه يكي از روش‌هاي شناخته شده براي ارزيابي عملكرد از ديدگاه مديريتي است، مورد سنجش قرار گرفت. با تحليل يافته‌هاي حاصل از مطالعات نسبت به طراحي الگوي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي كشور اقدام شد. آنگاه الگوي بدست آمده با كمك تكنيك دلفي مورد آزمون قرار گرفت و پس از انجام اصلاحات، الگوي نهايي پيشنهادي تدوين گرديد.
جامعه پژوهش عبارت است از نظام تحقيق و توسعه در سه كشوري كه در بيمارستان‌هاي آنها اين نظام به شكل تكامل يافته وجود دارد و هر يك از آنها نمونه‌‌اي از انواع نظام‌هاي بهداشتي درماني موجود در جهان هستند: آمريكا (نمونه نظام بهداشت و درمان خصوصي)، انگليس (نمونه نظام بهداشت و درمان ملي)، هندوستان (نمونه نظام بهداشت و درمان مختلط)، و نيز ايران كه الگوي مورد نظر براي مورد اخير تدوين گرديد. به دليل محدوديت امكانات و عدم امكان بررسي نظام تحقيق و توسعه در تمام بيمارستان‌هاي كشورهاي منتخب، پس از تماس اوليه با سازمان‌هاي مرتبط با امور بيمارستاني در كشورهاي خارجي، دو بيمارستان واجد شرايط (كه حتي‌الامكان از نظر مالكيت و نوع تخصص متنوع باشند) از هر منطقه جغرافيايي- بهداشتي (با پوشش 50 درصد كشور)، براساس وجود پايگاه اطلاع‌رساني بيمارستان‌ها بر روي شبكه اينترنت، به صورت اوليه انتخاب شدند. سپس براساس ميزان اطلاعات موجود درباره بيمارستان‌ها و نظام تحقيق وتوسعه آنها بر روي شبكه اطلاع‌رساني اينترنت، نسبت به تعيين قطعي تعداد نمونه‌ها (8 بيمارستان از هندوستان، 16
بيمارستان از انگليس، 10 بيمارستان از ايالات متحده) اقدام شد. درباره ايران، با توجه به عدم تاثير محل جغرافيايي بيمارستان بر روي موضوع بررسي (وضعيت نظام تحقيق و توسعه)، و واجد شرايط بودن مناسب نمونه‌هاي استان و به ويژه شهر تهران (كه با بررسي مشخص شد با توجه به تازگي اين مفهوم در حيطه بيمارستاني كشور، اين استان در اين زمينه پيشرو مي‌باشد و به نحو مناس
ب امكان بررسي و دسترسي به داده‌هاي مورد نظر در بيمارستان‌هاي آن وجود دارد)، همچنين در نظر گرفتن امكانات پژوهش، نسبت به انتخاب نه (9) بيمارستان با سه نوع مالكيت (سه بيمارستان از هر يك از انواع دولتي، تامين اجتماعي و خصوصي)، با توجه به اينكه مشخص شد مالكيت تاثير مستقيمي بر وضعيت نظام تحقيق و توسعه و اجزاي آن دارد، اقدام شد، ضمن اينكه سعي شد حتي‌الامكان بيمارستان‌هاي انتخاب شده داراي تنوع تخصص و تفاوت در اندازه باشند، و از طرف
ديگر، فعاليت‌هاي مشخصي را در زمينه تحقيق و توسعه انجام مي‌دهند. ابزار گردآوري داده‌ها در مرحله اول، گزارش‌ها، مجلات، كتب و مجلات موجود و در مرحله دوم، بررسي پايگاه‌هاي اينترنتي، پرسشنامه و مصاحبه بود. براي تحليل اطلاعات از جداول تطبيقي و آمار توصيفي استفاده گرديد.
خلاصه يافته‌ها
در اين قسمت وضعيت هر يك از متغيرهاي اصلي نظام تحقيق و توسعه به صورت مقايسه‌اي در چهار كشور ارائه مي‌شود. جدول (1) وضعيت كلي نظام تحقيق و توسعه را براساس متغيرهاي تعريف شده در كشورهاي منتخب به صورت مقايسه‌اي نشان مي‌دهد.
جدول (1): مقايسه وضعيت متغيرهاي اصلي نظام تحقيق و توسعه بيمارستاني در كشورهاي منتخب
كشورهاي منتخب
متغيرهاي اصلي هندوستان ايران انگليس ايالات متحده
دروندادها - نامنسجم:
- سه رده درونداد فكري، رده نيازمندي‌ها، رده مواد فيزيكي
- مواد و نمونه‌هاي آزمايشگاهي (در برخي)
- ضعف در درونداد فكري و روش‌هاي كسب آن - نامنسجم
- سه رده درونداد فكري، رده نيازمندي‌ها، رده مواد فيزيكي
- مواد و نمونه‌هاي آزمايشگاهي (در برخي)
- ضعف در درونداد فكري و روش‌هاي كسب آن - منسجم
- سه رده درونداد فكري، رده نيازمندي‌ها، رده مواد فيزيكي
- مواد و نمونه‌هاي آزمايشگاهي (در اكثر موارد) - منسجم
- سه رده درونداد فكري، رده نيازمندي‌ها، رده مواد فيزيكي
- مواد و نمونه‌هاي آزمايشگاهي (در اكثر موارد)
ادامه جدول
منابع - منابع مالي ناكافي
- وابستگي مالي
- كمبود منابع مالي خاص براي تحقيق و توسعه
- نقش كمرنگ كمك‌ها و هدايا
- ضعف ارتباط مالي با صنايع
- ضعف در سمت‌ها و تخصص‌هاي نيروي انساني
- تجهيزات و تسهيلات نامناسب
- معمولاً فاقد تامين‌كننده خاص
- منابع مالي ناكافي
- وابستگي مالي
- فقدان منابع مالي خاص براي تحقيق و توسعه
- نقش كمرنگ كمك‌ها و هدايا
- ضعف شديد ارتباط مالي با صنايع
- ضعف در سمت‌ها و تخصص‌هاي نيروي انساني
- تجهيزات و تسهيلات نامناسب
- اكثراً فاقد تامين‌كننده خاص
- منابع مالي كافي
- خودگرداني مالي زياد
- منابع مالي خاص براي تحقيق و توسعه
- نقش پررنگ كمك‌ها و هدايا
- ارتباط مالي خوب با صنايع
- سمت‌ها و تخصص‌هاي مناسب نيروي انساني
- تجهيزات و تسهيلات مناسب
- اكثراً داراي تامين‌كننده خاص
- منابع مالي كافي
- خودگرداني مالي بسيار زياد
- منابع مالي خاص براي تحقيق و توسعه
- نقش بسيار پررنگ كمك‌ها و هدايا
- ارتباط مالي بسيار خوب با صنايع
- سمت‌ها و تخصص‌هاي مناسب نيروي انساني
- تجهيزات و تسهيلات مناسب
- اكثراً داراي تامين‌كننده خاص
ساختار سازماني - ساختار نامناسب
- ساختار رسمي/ نيمه‌رسمي
- از هم گسيختگي ساختار
- عمدتاً شامل مراكز تحقيقاتي
- سازماندهي ناكافي در درون بيمارستان
- نظارت ناكافي و نامؤثر
- تشكيلات دروني نامناسب
- عدم انسجام پست‌هاي سازماني
- عدم تعريف مسئوليت‌ها
- ساختار نامناسب
- ساختار عمدتاً نيمه رسمي/ غير رسمي
- از هم گسيختگي ساختار
- عمدتاً شامل مراكز تحقيقاتي
- سازماندهي ناكافي در درون بيمارستان
- نظارت ناكافي و نامؤثر
- تشكيلات دروني نامناسب
- عدم انسجام پست‌هاي سازماني
- عمدتاً عدم تعريف مسئوليت‌ها
- ساختار مناسب
- ساختار رسمي/ نيمه‌رسمي
- يكپارچگي ساختار
- شامل مراكز تحقيقاتي و واحدهاي پشتيباني
- سازماندهي مناسب در درون بيمارستان
- نظارت كافي و مؤثر
- تشكيلات دروني مناسب
- انسجام پست‌هاي سازماني
- تعريف مسئوليت‌ها
- ساختار مناسب
- ساختار رسمي/ نيمه‌رسمي
- يكپارچگي ساختار
- شامل مراكز تحقيقاتي، آزمايشگاه و واحدهاي پشتيباني
- سازماندهي مناسب در درون بيمارستان
- نظارت كافي و مؤثر
- تشكيلات دروني مناسب
- انسجام پست‌هاي سازماني
- تعريف مسئوليت‌ها
فرايندهاي كليدي كلان - تعريف نشده
- شامل مديريت پروژه، تامين مالي پروژه‌ها، ارائه مشاوره و خدمات رايانه
- ضعف در كارايي و اثربخشي فرايندها
- مراحل نامشخص - تعريف نشده
- شامل ارائه و تصويب طرح، مديريت پروژه، اعلام، بررسي و پاسخگويي به نياز تحقيق و توسعه‌اي، اجراي دوره‌هاي آموزشي
- ضعف در كارايي و اثربخشي فرايندها
- مراحل نامستند - تعريف شده
- شامل دريافت، تصويب و ثبت طرح، عقد قرارداد، مديريت پروژه، ارائه خدمات پشتيباني
- كارايي و اثربخشي مناسب فرايندها
- مراحل تعريف شده - تعريف شده
- شامل دريافت، تصويب و ثبت طرح، عقد قرارد
اد، مديريت پروژه، ارائه خدمات پشتيباني
- كارايي و اثربخشي مناسب فرايندها
- مراحل تعريف شده
ارتباطات اصلي دروني و بيروني - نامنسجم و نامناسب
- از هم گسيختگي ارتباطات
- ارتباطات چندجانبه
- نامنسجم و نامناسب
- از هم گسيختگي ارتباطات
- ارتباطات يك جانبه/عدم ارتباط با برخي نهادهاي ضروري
- منسجم و مناسب
- يكپارچگي ارتباطات
- ارتباطات همه جانبه
- منسجم و مناسب
- يكپارچگي ارتباطات
- ارتباطات همه جانبه
عملكرد - ضعيف
- اولويت زمينه‌هاي بهبود به ترتيب: كسب و كار دروني، مالي، مشتري، نوآوري و يادگيري
- ضعف در مديريت عملكرد - ضعيف
- اولويت زمينه‌هاي بهبود به ترتيب: كسب و كار دروني و مشتري، مالي و نوآوري و يادگيري
- ضعف در مديريت عملكرد - خوب
- اولويت زمينه‌هاي بهبود به ترتيب: مالي، كسب و كار دروني، مشتري، نوآوري و يادگيري
- مديريت مناسب عملكرد - عالي
- اولويت زمينه‌هاي بهبود به ترتيب: مشتري كسب و كار دروني، مالي و نوآوري و يادگيري
- مديريت مناسب عملكرد
بروندادها - محصولات و خدمات تعريف نشده
- تاكيد بر مطالب اطلاعاتي
- شامل انواع پروژه‌هاي بنيادي (گاهي)، كاربردي، توسعه‌اي، آموزشي
- زمينه‌هاي تحقيق و توسعه عمدتاً باليني
- نتايج محدود و ناملموس - محصولات و خدمات تعريف نشده
- تاكيد بر مطالب اطلاعاتي
- شامل انواع پروژه‌هاي كاربردي، توسعه‌اي، آموزشي
- زمينه‌هاي تحقيق و توسعه عمدتاً باليني
- نتايج محدود و ناملموس - محصولات و خدمات تعريف شده
- تاكيد بر كاربردي و توسعه‌اي
- شامل انواع پروژه‌هاي بنيادي، كاربردي، توسعه‌اي، آموزشي
- زمينه‌هاي تحقيق و توسعه باليني، علوم پايه، دارو، خدمات بهداشتي درماني
- نتايج گسترده و ملموس - محصولات و خدمات تعريف شده
- تاكيد بر كاربردي و توسعه‌اي
- شامل انواع پروژه‌هاي بنيادي، كاربردي، توسعه‌اي، آموزشي
- زمينه‌هاي تحقيق و توسعه باليني، علوم پايه، دارو، خدمات بهداشتي درماني
- نتايج گسترده و ملموس
ارائه الگو
(الف) الگوي اجزاي نظام تحقيق و توسعه در نظام بهداشت و درمان
وجود ساختار و نظامي منسجم و يكپارچه براي تحقيق و توسعه در نظام بهداشت و درمان يكي از عوامل لازم براي موفقيت در بخش سلامت يك كشور محسوب مي‌شود. از طرف ديگر، همان طور كه قبلاً ذكر شد، مسئوليت افراد و سازمان‌ها در نظام سلامتي، جستجوي شواهد براي سياست‌ها و اقدام‌هاي خويش مي‌باشد. هدف از اولويت‌ها و نيازهاي نظام بهداشت و درمان در زمينه تحقيق و توسعه، تقويت مبناي دانشي براي اخذ تصميم‌هاي مناسب در زمينه سلامتي و مراقبت، از طريق حمايت از تحقيق و توسعه‌اي است كه مرتبط با اولويت‌هاي ملي نظام سلامتي و پاسخگوي نيازهاي كساني است كه از خدمات اين نظام استفاده مي‌كنند، كاركنا
ن آن و سياست‌گذاران، و در دسترس قرار دادن شواهد تحقيقاتي براي افرادي است كه به آن نياز دارند. موضوعي كه در شكل (1) به آن اشاره شده است.
حاصل موارد ارائه شده را مي‌توان در قالب يك الگوي تصويري به شرح شكل (2) نشان داد كه بيانگر شماي كلي از تحقيق و توسعه در بخش بهداشت و درمان كشور مي‌تواند باشد. اين الگو با تعريف اهداف كلان تحقيق و توسعه شروع شده و با مشخص كردن استراتژي تحقيق وتوسعه، انجام برنامه‌ريزي با توجه به اولويت‌ها و اصول مورد نظر ادامه مي‌يابد سازماندهي تحقيقات و اجراي اجزاي چهارگانه نظام تحقيق و توسعه به صورت غير متمركز در سطح منطقه‌اي و محلي شكل خواهد گرفت.
(ب) الگوي كلان مفهومي نظام تحقيق و توسعه در بخش بهداشت و درمان كشور
الگوي كلان مفهومي نظام تحقيق و توسعه در بخش بهداشت و درمان كشور به صورت ارائه شده در شكل (3) قابل نمايش است. همان طور كه در شكل ملاحظه مي‌شود ابن الگو با كسب دروندادهايي شامل دموگرافي. الگوي بيماريها و نوآوري آغاز شده و در ادامه با مشخص كردن
اولويت‌هاي بخش بهداشت و درمان كشور تعيين چهارچوب‌ها، تعيين خلاها و پرسش‌هاي تحقيق، به تدوين ضوابط لازم براي تحقيقات مي پردازد. سپس با جلب مشاركت افراد و واحدهاي بهداتشي درماني براي انجام فعاليت‌هاي تحقيق و توسعه، زمينه لازم براي انتشار و بكاگيري يافته‌ها را به
شيوه‌هاي مناسب و ونوين نظير كتابخانه‌هاي الكترونيكي و مراكز ارزيابي و بهسازي فراهم مي‌كند. اين چرخه در ادامه بهبودهاي حاصل را عملاً به كار گرفته و در نتيجه با تحقق توسعه خدمات و كل نظام سلامتي، بهبود سلامت جامعه مخقق مي‌شود.
(پ) الگوي كلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي ايران
الگوي كلي نظام تحقيق و توسعه در بيمارستان‌هاي ايران شامل هفت جزء به هم پيوسته و در عين حال مجزا به صورت شكل (4) است. هر يك از اجزاي مذكور خود داراي عناصر مشخص و خاصي است كه هر يك از آنها در قالب يك الگوي جداگانه تشريح مي‌شوند. در اين مقاله به منظور خلاصه كردن بحث، صرفاً الگوهاي تصويري اين اجزا در ادامه ارائه شده است.
