بخشی از مقاله
معرفي استان قم
مقدمه:
شهر قم يكي از كهن ترين شهرهاي صدر اسلام است و به مرور زمان و در دوره هاي مختلف آباد شده است. شهر قم در سالهاي دور توسط مهاجراني كه يمن به ايران هجرت كرده بودند شده است شهر قم قدمت 5000 ساله دارد كه اين ادعا توسط دانشگاه آكسفورد مي باشد
قم نامي است آشنا در كلام اهل بيت عليهم السلام و كتب تاريخ نويسان معروف جايگاه ويژه اي را به خود اختصاص داده است. اما اينكه نامگذاري اين سرزمين در چه زمان و چه كسي اين شهر را
بدين نام خوانده است هر يك از ما را به كنكاش پيرامون نام قم و سبب اين نام گذاري مي كشاند البته لازم به ذكر است كه قم قبل از ظهور صدر اسلام داراي شهرت ورشد چنداني نبوده است و به سبب وجود رودخانه اي بزرگ در كنار اين جايگاه تنها محل تجمع به منظور استراحت در بعضي از فصل ها بوده است.
احمد ابن ابي عبدا... برقي م
ي نويسد: "شهر قم را از براي آن قم نهادند كه در ابتدا محل جمع شدن آب بوده است و هيچ رهگذري براي عبور نداشته است و در طرف آن انواع گياه و سبزه پديد آورده است و در زبان عرب جمع شدن آب را قم گويند." در جاي ديگر آمده است: "بر اثر جمع شدن و رويش علفزارها در اين سرزمين صحرا نشينان در آن نقطه (به تلفظ عربي) كردند، "قم" خواندند همچنين وجه ديگري در اين باره ذكر كرده اند: اينكه "كُم" به وسيله اشعريها از كُمندان (كه يكي از قريه هاي تشكيل دهنده شهر قم بود) گرفته شده و به منظور تخفيف در تلفظ آن، قسمت دوم آن را حذف كرده و "كُم" ناميدند و كاف را تبديل به قاف نمودند و گفتند قم.
وجه تسميه:
پيامبر محمد(ص) بنابر داستاني نام قم از يك حديث منسوب به اسلام گرفته شده است.
در اصطلاحات متون شيعه به شهر قم چندين لقب داده شده از جمله:
مجمع انصارالقائم (عج) يعني محل تجمع ياران امام زمان.
ماؤي للفاطميين يعني پناهگاه منسوبين به فاطمه زهرا است.
شهر خون و قيام اين عنوان به دليل نقش فعال به اين شهر انقلاب اسلامي در تاريخ معاصر ايران داده شده است.
در كتاب اللباب بناي شهر قم را به عبدا... بن سعدان نسبت داده است. اين شهر ابتدا داراي 7 ده بوده و با افراشته شدن بناها 7 ده به 7 محله تبديل شدند و يكي از اين ده ها كميدان بود كه تبديل به كلمه عربي قو گرديد.
نام شهرهاي اين استان عبارت است از: جعفريه- كهك- دستجرد- سلف چگان- قم مي باشد.
از محله هاي قديم قم كه شهر تاريخي قم به يادگار مانده اند عبارتند از: محلات قبل از اسلام: محله شهرستان واقع در محدوده جنوب شهر كنوني قم حوالي خيابان هنرستان، نهر شهرستان لكاكان اراضي مزروعي جنوب اين ناحيه را مشروب مي كند.
محلات اوايل دوره اسلامي: ميدان كهنه- مسجد شاهزاده حمزه- دروازه ري- عربستان- ميدان مير- چهل اختران جمعه- بازار كهنه.
محلات مربوط به دوره صفويه و قاجار: چهار مردان- سيدان- پنجعلي- سلطان محمد شريف- خندق- دروازه كاشان- سفيداب- باغ پنبه- آستانه بازار نو.
در چهار دهه گذشته روند مهاجرت به شهر قم به نحو فزاينده اي افزايش يافت، به گونه اي كه محلات زيادي به بافت قديم شهر افزوده شد. محلات جديد شهر قم با نام هاي يزدانشهر- صفائيه- دورشهر- زنبيل آباد- سالاريه- صفا شهر- نيروگاه- شاهزاده- آذر- 30 متري كلهر- 30 متري باجك ابراهيم- خاكفرج- كيوانفر- مهديه- شاه سيد علي- قائم- شهرك امام خميني و قم نو و دهها محله ديگر.
از خيابان هاي مهم قم مي توان به آيت الله مرعشي نجفي- بلوار عمار ياسر- بلوار جمهوري- بلوار معلم- انقلاب- طالقاني- امام الخميني- سميه- صدوقي- توحيد- فاطمي- بلوار امين- هنرستان- سالاريه- باجك- صفائيه- عطاران- زنبيل آباد- بهشتي- ارم و كيوانفر اشاره كرد.
مساجد مهم شهر قم عبارتنداز : مسجد امام حسن عسگري- مسجد اعظم- مسجد جمكران- مسجد طباطبايي- مسجد جامع(مصلي بزرگ قدس، مسجد امام حسن مجتبي(ع))- مسجد رفعت- مسجد باب الجنه
موقعيت جغرافيايي:
شهر قم از شهرهاي مركزي ايران است. شهر قم مركز شهر قم مي باشد اين استان در سال 1375 شهرستان قم و نيز مركز قم خورشيدي به استان تبديل شد و كوچكترين استان ايران است قم در منطقه اي خشك و كويري واقع گرديده است. استان قم با ارتفاع 930 متر از سطح دريا و 154 كيلومتر از تهران فاصله دارد و در مسير راههاي تهران- كاشان و تهران- اراك واقع شده است
شهر قم از شمال با تهران- از جنوب با اصفهان- از شرق با سمنان و از غرب با استان مركزي و اراك همسايه مي باشد و قمرود از آن مي گذرد. با اين وجود به علت اهميت ارتباطي، اين شهر مركزي براي مهاجرت مردم از شهرها و كشورهاي گوناگون شده است جمعيت اين شهر ر طبق
سرشماري سال 1385 مركز آمار ايران برابر با 116/959 نفر بوده است كه از اين جهت هشتمين شهر پرجمعيت ايران پس از شهرهاي تهران- مشهد- اصفهان- تبريز- كرج- شيراز و اهواز محسوب مي گردد.
زبان گفتاري اين استان فارسي و مذهب شيعه دارند البته 76/99 درصد جمعيت اين استان مسلمان هستند مابقي را ديگر اديان الهي تشكيل مي دهند.
آب و هوا:
آب و هواي قم در طبقه بندي اقليمي در زمره آب و هواي نيمه بياباني (جزو اقليم كويري و خشك) محسوب مي شود چون نزديك به منطقه بياباني مركز ايران است. تابستان هاي آن گرم و خشك و زمستان هاي آن كم و بيش سرد است اختلاف دماي سالانه نسبتاً زياد و در اغلب اوقات خشكي هوا غلبه دارد. عليرغم آب و هواي خشك و نيمه بياباني اين استان مناطق خوش آب و هوايي اطراف شهر قم وجود دارد كه برخوردار از آب و هواي سرد و كوهستاني بوده و محل مناسبي براي گذران تعطيلات و ايام گرم سال مي باشد.
شهر قم از نظر علمي در درجه خوبي قرار دارد و طلاب و دانش آموختگان بسياري را تربيت و آموزش داده و بسياري از دانشمندان علوم و فقه و مراجع تقليد در اين شهر ساكن هستند و از جمله دانشگاه هاي اين شهر مي توان به: پرديس قم (مجتمع آموزش عالي قم) از پرديس هاي دانشگاه تهران- دانشگاه قم- دانشگاه صنعتي قم- دانشگاه آزاد قم- دانشگاه جامع علمي و كاربردي واحد استان قم- دانشگاه مفيد- دانشگاه پيام نور قم- دانشگاه معصوميه قم- دانشكده فني پسران قم- دانشگاه علوم پزشكي قم.
موزه ها و كاخ ها و بناهاي تاريخي:
مرقد مطهر حضرت معصومه (س) در سال 201 هجري- مسجد جامع قم- جمكران- كوه خضر- راسته بازار- تيمچه فرش- مدرسه جهانگيرخان- چهل اختران- بيت النور- موزه آستانه- مسجد جامع قم.
يكي از آثار ديدني:
مسجد جامع قم: از دوره صفوي آغاز گرديد و در عهد شاه اسماعيل صفوي در سال 925 (ه.ق) در ضلع شمالي حرم ايواني بر پا دانسته است و تاريخ مذكور در كتيبه اي در داخل ايوان پيدا گرديد. در مجموع اين شهر داراي بناي تاريخي مانده است. برخي از آنان بناي اين شهر را به تهمورث سومين پادشاه پيشدادي نسبت داده اند. در سند مكتوبي كه به خط پهلوي به نام "خسرو كوازان وريزكي" از عهد ساسانيان باقي مانده است از زعفران قمي و نزهتگاه قم سخن به ميان رفته است كه اين خود نمايانگر وجود اين شهر در آن تاريخ مي باشد. بعضي ديگر از تاريخ نويسان آن را به دوران بهرام گور"ناصري" از تاريخ نگاراني است كه در مجموعه خويش پيدايش شهر قم را به دستور كيخسرو يكي از پادشاهان كيان ياد كرده است.
مدرسه فيضيه: مدرسه فيضيه يكي از پر آوازه ترين حوزه هاي علوم ديني در جهان است اين دانشگاه از نيمه نخستين قرن 13(ه.ق) جايگزين بناي "مدرسه آستانه" شده و به اعتبار متون معتبر تاريخي از ميانه قرن 6(ه.ق) وجود داشت و در عصر صفوي تجديد بنا شده است بناي مدرسه چهار ايراني است و در دو طبقه با 4 حجره تحتاني تعلق به عصر قاجار و 40 حجره فوقاني متعلق به قرن 14(ه.ق) با هدايت آيت الله حائري يزدي، بر فراز حجره هاي پيشيندر گرداگرد ميانسرا (حياط مركزي) بنا گرديد. قديمي ترين بخش مدرسه، ايوان جنوبي آن است كه با تاريخ 939(ه.ق) و مزين به كاشيكاريهاي زيباي متعلق به عصر صفوي است و سردر صحن عتيق آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه(س) محسوب مي شود.
مسجد اعظم: مسجد اعظم در جبهه غربي آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) به سعي و اهتمام آيت الله بروجردي در سال 1334(ه.ش) توسط استاد "حسين بن محمد معمار" معروف به "لُرزاده" بنا گرديد. اين مسجد كه به جهت عظمت و بزرگي مسجد اعظم نام گرفته در زمره مساجد سه ايراني است و شبستان گنبددار آن، كه سراسر مزين به كاشيهاي معرق است، در ضلع جنوبي صحن واقع شده و از طريق مسيرهاي جانبي به دو شبستان ستون دار شرق و غرب مرتبط است. مجموعه مسجد اعظم از سمت شرق با مسجد بالاسر و صحن عتيق حرم مطهر و از جنوب غرب به خيابان ساحلي رودخانه و گنجينه حرم مطهر مرتبط مي باشد.
غذاهاي محلي: آبگوشت قنويت- سوغات: سوهان
صنايع دستي استان
صنايع دستي استان قم به سه دسته شهري ، روستايي و عشايري تقسيم مي شود .مرغوب ترين و بهترين آنها به دليل وجود امكانات كافي ،صنايع دستي شهري است .بافت قالي به خصوص قالي هاي ابريشمي از جمله مهم ترين صنايع دستي رايج قم است .قالي هاي طرح قم از ارزش ويژه اي در داخل و خارج كشور برخوردار هستند .سراميك ، ظروف سفالي ، منبت كاري ، درود گري ، رنگرزي ، آجر پزي و صنايع دستي سنگي ( شامل ساخت انواع ظروف سنگي ، گچي ، سراميك و اشياء تزئيني چيني) ديگر صنايع دستي استان قم را تشكيل مي دهند .
