بخشی از مقاله
تصمیم گیری در شرایط ریسک
مقدمه:
در مرحله گزينه‌يابي چگونه مي‌توان بهتر اقدام كرد و احساسي با انتخاب گزينه برخورد نكنيم؟
پ : در يك تقسيم‌بندي كلي، سه سبك تصميم‌گيري توسط افراد به كار گرفته مي‌شود.
يك دسته افرادي هستند كه سبك انعكاسي دارند و معمولا بسيار سريع و تند، تصميم مي‌گيرند و معمولا وقت اضافه مي‌آورند. گروه ديگري هستند كه سبك تاملي دارند و معمولا دچار كمبودوقت مي‌شوند. چون آنها به مطالعه و مشورت زياد در يك تصميم‌گيري قائل هستند. سبك سومي كه حد وسط بين دو گونه بالاست سبك با ثبات مي‌باشد و رفتار اجتماعي مردم در كشورهاي توسعه يافته عمدتا در محدوده با ثبات است.
افرادي كه سبك انعكاسي دارند و سريع‌العمل هستند، بايستي درمرحله سوم يعني گزينه‌يابي صبر بيشتري به خرج دهند تا دچار افت تصميم‌گيري عقلايي محدود نشوند.
تصميم‌گيري عقلايي محدود در مورد مسائل روزمره و معمول بايد اتفاق بيافتد و نه امور مهم.
س : آيا در مرحله گزينه‌يابي، خلاقيت نقش برجسته‌اي پيدا مي‌كند؟
پ : بله، البته خلاقيت به معناي خلق فكر نو و جديد است و نوآوري به معناي اجراي آن فكر و ايده نو در مرحله سوم تصميم‌گيري، مي‌توان از تكنيك‌هاي خلاقيت مثل «بارش افكار» بهره گرفت. در اين مرحله، فرد ساختار موجود ذهني‌اش را در رابطه با آن موضوع مي‌شكند و ايده‌هاي جديدي را مطرح مي‌كند . چون اگر بخواهيم از ايده‌هاي قبلي استفاده كنيم، دچار تصميم‌گيري عقلايي محدود مي‌شويم. افرادي كه سبك انعكاسي دارند بايد سعي كنند با تكنيك‌هاي خلاقيت، ايده‌هاي بيشتري را به ذهن خودشان راه دهند. خلاقيت هم سه مرحله شامل آماده‌سازي، پروراندن فكر و ايده و روشن شدن بالاخره ارزيابي دارد.
در مرحله اول خلاقيت ما بايد بتوانيم سؤال بسازيم. در تربيت كودكان 5-3 ساله كه به طور مرتب از والدين خود سؤال مي‌كنند، بسياري از اين والدين براي آن سؤالات جوابي ندارند و به سرعت از اين چراها و كنجكاوي بچه‌ها خسته مي‌شوند وقتي ما به سؤالات بچه‌ها جواب نمي‌دهيم در واقع اجازه بروز خلاقيت را از آنها گرفته‌ايم و يا هنگامي كه ما از دانش‌آموزان مي‌خواهيم عينا مطالب يك كتاب درسي را حفظ كنند و به ما تحويل دهند، زمينه بروز خلاقيت از بين مي‌رود در حالي كه با چون و چرا كردن و كنكاش است كه افكار خلاقانه بروز پيدا مي‌كند.در مرحله پروراندن فكر، وقتي كه يك تصميم‌گيري مهم بايد داشته باشيم، نبايد سرعت عمل بيش از حد به خرج دهيم. در چنين
وضعيتي، بايستي دست كم يك فاصله 24 ساعته را در نظر بگيريم. در اين مدت، ممكن است ويژگي‌هاي جديدي به نظر ما برسد و به تركيب‌هاي جديدي در تصميم‌گيري دسترسي پيدا كنيم. درمرحله روشن شدن فكر و ايده، خلاقيت در يك لحظه بروز پيدا مي‌كند و يك فكر خلاق به ذهن خطور مي‌كند. داستان ارشميدس كه در داخل حمام به يك ايده نور رسيد، در واقع روشن‌سازي ايده را تاييد مي‌كند.
مرحله سوم ارزيابي فكر نو مي‌باشد. در اين مرحله، فكرهاي نو بعد از ايجادشان بايستي مورد ارزيابي قرار مي‌گيرند تا ببينيم با محدوديت‌ها و امكانات و منابعي كه در اختيار داريم منطبق هستند يا خير.
س : به غير از محيط خانواده، در سطح سازماني چگونه با بروز خلاقيت به صورت سنتي مقابله مي شود؟
پ : در سازمان‌هاي جديد كه خلاقيت را تشويق مي‌كنند، اجازه بروز خطا را به كاركنان خود مي‌دهند. در حالي كه در برخي سازمان‌ها، هر كسي ايده جديديرا مطرح كند، مورد تمسخر ديگران قرار مي‌گيرد.
يك فكر خلاق ممكن است در نگاه اول، از نظر ديگران، يك اشتباه و خطا باشد ولي همان ايده شايد بتواند مشكل ما را حل كند. به بيان ديگر، ايده‌اي كه در وهله اول، خنده‌دار به نظر مي رسد و ممكن است با آن مخالفت شود، قابليت اين رادارد كه ره حل مطلوب ما باشد.
حس‌گراها به شدت به حواس پنجگانه متكي هستند. و از طريق حس لامسه يا بينايي اطلاعات لازم را دريافت مي‌كنند ولي اهل شهود، افرادي هستند كه قادر به انجام تفكرات انتزاعي هستند.
زاويه سوم همه روش قضاوت كردن افراد است. فكركنندهها اصل موضوع را مورد تحليل قرار مي‌دهند و منطق قابل فهم‌تري دارند ولي حس‌گرها حواسي يك موضوع خاص را مورد توجه قرار مي‌دهند. فكر كننده‌ها، اهل تامل و حس‌گرها، افرادي احساساتي هستند.
حس‌گرها، بيشتر روابط عاطفي برقرارمي‌كنند ولي فكركنندهها روابط تعريف شده ع
قلايي را لحاظ مي‌كنند. زاويه چهارم شخصيتي به ترجيح افراد در مواجهه با محيط بر مي‌گردد. يك عده، قضاوت كننده نسبت به محيط هستند و مي‌خواهند محيط اطراف خود را تغيير داده و سازمان بدهند ولي برخي حالت دريافت‌كننده نسبت به محيط دارند و در مجموع اين تيپ‌هاي شخصيتي و در بين زنان و مردان، نحوه تصميم‌گيري از برخي جهات متفاوت است.
مثلا ما الآن با مشكل ترافيك روبرو هستيم. حال آنكه اگر به موضوع ترافيك به عنوان يك مشكل يا مساله نگاه كنيم و از ابزار خلاقيت بهره جوييم، اين مشكل قابل حل خواهد بود. نكته مهم اين است كه اگر طرح سؤال كنيم، خلاقيت‌هاي فردي و جمعي فرصت ظاهر شدن پيدا خواهند كرد.
س : بين زنان و مردان در خصوص تصميم‌گيري تفاوتي هست كه مرتبط با مقوله جنسيت باشد؟
پ : بر اساس دسته‌بندي مايرز- بريجز از شخصيت (MBTI) مي‌توان از 4 زاويه شخصيت افراد را مورد بررسي قرار داد.
اول، موضوع برون‌گرا يا درون‌گرا بودن افراد است. مثلا درون‌گراها آدمهاي عميق‌تري هستند ودر جلسات متعدد حدود دو سوم نظرهاي آنها مخفي مي‌ماند.
زاويه دوم، راههاي دريافت اطلاعات افراد از محيط است و از اين زاويه افراد را به دو گروه حس‌گراها و اهل شهود يا شهودي‌ها تقسيم‌بندي مي‌كنند.
س : همه اين موارد در تصميم‌گيري تاثير مي‌گذارد؟
پ : بله، فكركنندهها، بيشتر از مدل عقلايي استفاده مي‌كنند و احساسي‌ها بيشتر از مدل عقلايي محدود.
به اعتقاد من، در تكوين شخصيت خانم‌ها كه اغلب احساسي‌اند درست تصميم گرفته شده و اين بالاخره جزو حكمت الهي است . به هر طريق، كودكي كه به دنيا مي‌آيد نياز به مراقبت دارد و مادر است كه با آغوش گرم از كودك خو محافظت مي‌كند و رابطه عاطفي‌تري با او برقرار كند ولي منطق خشك مردان به راحتي عمدتا مانع آن مي‌شود كه مرد از زمان استراحت خود صرف‌نظر كند. در جامعه هم اگر منطق خشك و يا مبتني بر لذت و سود حاكم شود، افراد به همنوع خود كمك
نخواهند كرد. خوشبختانه افراد احساسي هستند كه جامعه را ملايم و قابل تداوم مي‌كنند. اگر دنيا به دست فكركنندهها بيفتد، تكليف همه ما يكسره خواهد شد و قدرت قوي‌تر، مي‌تواند قدرت ضعيف‌تر را از بين ببرد. اما احساسي‌ها كه 30 درصد آقايان را هم در بر مي‌گيرد، در اين ميان مداخله مي‌كنند و مانع حذف ضعيف‌ترها مي‌شوند. آنها با ديگران و محيط زيست ارتباط عاطفي برقرار مي‌كنند و رابطه خشك و فلزي فكركنندهها را به رابطه‌اي ملايم و دوست‌داشتني تبديل مي‌كنند.
س : به شكلي شما مي‌خواهيد بگوييد با برقراري چنين تعادلي، بقاي سيستم حفظ مي‌شود و اثربخشي آن ارتقاء مي‌يابد؟
پ : درست است ولي اگر تصميمي كه گرفته مي‌شود، شايد بهترين تصميم نباشد ولي قابليت اجرايي آن بالا مي‌رود . ممكن است يك نابغه در كوتاه‌ترين زمان، بهترين تصميم را بگيرد. اما نبايد فراموش كنيم كه نمي‌تواند چنين تصميم‌گيري‌اي به طور مكرر اتفاق بيفتد و مشكل‌ساز نشود.
س : از ديد شما، تصميم‌گيري مقتدرانه نمي‌تواند در درازمدت به كار گرفته شود؟
پ : در برخي موارد، برخورد قاطع مي‌تواند كارساز باشد ولي ما چهار روش ديگر برخورد با تعارض شامل چانه‌زني، روش حكم گرفتن، روش عقلاني و كوتاه آمدن را هم داريم. ما اگر بخواهيم در همه موارد از اين روش قاطعانه استفاده كنيم، لايه‌هاي سازمان و مجموعه مورد نظر دچار بي‌اعتمادي مي‌شوند و اين بي‌اعتمادي چيزي نيست جز هزينه استفاده از روش قاطعانه.
س : در جامعه ما به طور سنتي اين اعتقاد وجود دارد كه مردان عاقل‌تر هستند….
پ : جامعه مردها با فكر و منطق خشك و قاطع و جامعه زنان با آن حالت احساسي، هيچكدام به تنهايي قدرت ادامه نسل را ندارند. رابطه منطقي مردها وقتي در كنار رابطه عاطفي زنان قرار مي‌گيرد، زندگي قابل تداوم خواهد بود و در اين صورت است كه نهاد خانواده و يا جامعه بشري استمرار خواهد داشت.
س : روش عقلايي تصميم‌گيري در كشورهايي ابداع شده كه عقلانيت فرصت رشد زيادي داشته است. در جامعه ما كه سليقه برروش عقلايي ترجيح داده مي‌شود، آيا استفاده صحيح و سازنده از اينگونه مدل عقلايي مي‌تواند مثمرثمر واقع شود؟
پ : اتفاقا ما نبايد سليقه‌ها را از بين ببريم ولي آنچه كه بايد ملاك كار ما قرار گيرد اين است كه سليقه‌هاي مشتريان مورد توجه باشد و نه سليقه ما كه عرضه كننده يك كالا يا خدمات خاصي هستيم. از طرفي ما به دنبال سليقه‌هاي خوب يا خوش‌سليقگي در تامين خدمات و كالاهاي مورد نياز مشتري هستيم.
ويژگي كه ما داريم اين است كه بودجه سازمان‌هاي عمدتا از محل درآمد نفت تامين مي‌شود و در واقع يك نعمتي در اختيار حاكميت قرار دارد و اين درآمد بين سازمان‌هاي مختلف توزيع مي‌شود و سازمان‌ها و نهادهاي خود را در مقابل مردم پاسخگو نمي‌دانند، بلكه در مقابل مقام مافوق خود پاسخگو مي‌دانند. اگر درآمد دولت از طريق ماليات تامين شود، توقع مردم از دولت فزوني مي‌يابد و در اين صورت با دريافت خدمات با كيفيت پايين از دولت ارضا نمي‌شوند. به هر ترتيب حكومت ما در مقطع كنوني به اين نتيجه رسيده كه فاصله انطباق محصولات با خواسته مشتريان و ميزان نارضايتي آنها الزاما بايد كاهش يابد. الان همين تحول اداري به نام نهضت خدمت‌رساني شروع شده و قرار است ما به مشتري‌مداري برسيم.
اگر اين وعده و اقدام به مشتري‌مداري منجر نشود، صرفا يك بار مالي به هزينه‌هاي دولت اضافه خواهد شد كه آن هم تبعات خاص خود را دارد.
س : با همين وضعيت متكي بودن به درآمد نفت، چگونه مي‌توان مشكلات موجود را حل و رفع كرد و زمينه را براي جلب رضايت افراد زا تصميمات به عمل آمده فراهم نمود؟
پ : وقتي قرار نباشد به پاسخ بهترين برسيد، استفاده از تصميم‌گيري عقلايي هم فايده‌اي ندارد. به اين دليل كه شما چه در سطح فردي و يا در سطح سازماني نتيجه محور و فرآيند محور نيستيد. وقتي كه يك مدير كل، تصميمي مي‌گيرد كه رضايت مردم براي او مهم نيست و در ارزيابي كار او دخالتي ندارد، به طور طبيعي از منابع و داده‌هايي كه در دسترس او است، به صورت بهينه
استفاده نمي‌شود. اما اگر نظام ارزيابي يك مدير مبتني باشد بر تقسيم ستانده (خروجي) كار او بر نهاده يا منابع و داده‌هايش، آن وقت تصميم‌گيري عقلايي بيشتر به كار گرفته مي‌شود و جلب رضايت مشتري اهميت پيدا مي‌كند و چاره‌اي جز تصميم‌گيري عقلايي نداريم. در اين وضعيت مشاركت افراد و يا مردم بسيار سودمند به نظر مي‌آيد و اعتمادزدايي آن را فراهم مي‌نمايد.
به وفور مي‌توان نمونه‌هاي متعددي را در جامعه مشاهده كنيم كه حتي چند لحظه‌اي از انجام يك تصميم‌گيري نمي‌گذرد كه افراد از كرده خود به صورت حيرت‌آوري پشيمان مي‌شوند. چرا چنين مشكلي در جامعه ما وجود دارد؟
در رابطه با موضوعات مهم، گران، غيرتكراري و يا موضوعاتي كه مبهمند و در رابطه با آنها اطلاعات كافي نداريم، نياز به هزينه كردن مقدار عقلانيت بيشتر احساس مي‌شود. توضيح اين عبارت اين است كه در مرحله سوم جمع‌آوري راه‌حل‌ها و گزينه‌ها بايد به دنبال تمام پاسخ‌هاي ممكن باشيم و يكي دو ايده قابل قبول به تنهايي كفايت نمي‌كند. در مرحله چهارم تصميم‌گيري انتخاب بهترين گزينه، ميزان پشيماني ما را در مراحل بعد كاهش خواهد داد. به خاطر داشته باشيم با استفاده از مدل عقلايي تصميم‌گيري، احتمال خطا و پشيماني به صفر نمي‌رسد، بلكه ميزان درستي تصميم افزايش مي‌يابد.
س : در موارد متعدد مشاهده مي‌شود كه افراد با تحمل يك شكست، خود را به طور كامل بازنده به حساب مي‌آورند و از لحاظ رواني دچار تزلزل مي‌شوند. مدل عقلايي تصميم‌گيري در اين حوزه چگونه خدمتي مي‌تواند عرضه كند؟
پ : كار مدل عقلايي تصميم‌گيري اين است كه درستي تصميم و ميزان اعتبار آن را بالا ببريد. در جامعه‌اي با ثبات و پايدار كه قيمت‌ها به سرعت دچار تغيير نمي‌شوند، اتفاقا مدل عقلايي محدود كفايت مي‌كند. اما در جامعه‌اي كه به طور كامل با ثبات نيست، متغيرهاي متعددي در كار شما دخالت مي‌كنند و اگر شما به درستي تصميم نگيريد؟ دچار مشكل خواهيد شد. فرد يابد شرايط محيط را بررسي كند و ببيند در كدام يك از شرايط مطمئن، شرايط ريسك و شرايط نامطمئن قرار
دارد. وقتي شما با شرايط مطمئن روبرو نيستيد، بايستي به جمع‌آوري اطلاعات لازم توجه بيشتر داشته باشيد و در مراحل بعد تصميم‌گيري پردازشي مناسبي روي اطلاعات جمع‌آوري شده صورت دهيم.
س : در اينجا حسابگري و فراست سرنوشت‌ساز مي‌شود.
پ : دقيقا و حسابگري يعني عقلانيت. از طرفي ما دو نوع ريسك بالا و ريسك پايين داريم كه هر كدام از آنها باز به ريسك بالايي و ريسك بالايي پايين و همچنين ريسك پايين بالا و ريسك پايين پايين تقسيم مي‌شوند. كساني با تن دادن به ريسك بالاي بالا ممكن است به سرعت ثروتمند شوند ولي اگر دچار خطا شوند و يا خوش اقبال نباشند به سرعت ورشكست مي‌شوند و همه چيز را از دست خواهند داد. به طور كلي، آدمهاي معمولي و متوسط به ريسك بالاي پايين و ريسك پايين بالا دست مي‌زنند. مثلا در بازار بورس، سبدي از سهام چند شركت را خريداري كرده و يا در چند زمينه سرمايه‌گذاري مي‌كنند. كسي هم كه به ريسك پايين پايين رضايت دارد، در چندين دهه عمر خود يك وضعيت راكد و بدون تحرك اساسي راتجربه خواهد كرد.
کاربرد تکنیک¬های مدیریت تحت شرایط ریسک و عدم قطعیت در پیش¬بینی وضعیت آینده¬ی اقتصادی معدن فلورین کمرپشت سوادکوه
بررسی فنی و اقتصادی طرح¬ها به منظور اتخاذ بهینه¬ترین تصمیم و کاهش هزینه و افزایش سود صورت می¬گیرد. روش¬های مختلفی برای بررسی فنی و اقتصادی وجود دارد. یکی از این روش¬ها تشکیل جدول جریان نقدیندگی و فرآیند مالی پروژه و محاسبه ارزش خالص فعلی می¬باشد. این محاسبات ممکن است در شرایط قطعی یا غیرقطعی صورت گیرد. در حالت قطعی بسیاری از پارامترها از قبیل میزان تولید و قیمت فروش برای سال¬های آینده به صورت ثابت در نظر گرفته می¬شوند که در بسیاری مواقع خلاف واقعیت است. بنابراین با توجه به اینکه نمی¬توان میزان در آمدها و هزینه¬ها را در آینده به طور قطعی بیان نمود. بررسی اقتصادی پروژه¬ها بر مبنای پیش¬بینی استوار است. پس هر چقدر این پیش¬بینی دقیق¬تر باشد، اخذ تصمیم با اطمینان بیشتری صورت خواهد گرفت. در این حالت استفاده از تکنیک¬های بررسی فنی و
اقتصادی تحت شرایط عدم اطمینان و ریسک می-تواند کمک مؤثری در تصمیم¬گیری و تحلیل پروژه بنماید. در حالت ریسک، عدم قطعیت در هر یک از متغیرهای پروژه، نه به صورت یک عدد ثابت، بلکه به صورت یک تابع توزیع احتمالی در هر یک از سلول¬های جدول قرار می¬گیرد. هدف از مقاله حاضر بررسی وضعیت فرآیند مالی معدن فلورین کمر پشت در شرایط قطعی و سپس پیش¬بینی و شبیه سازی آینده اقتصادی آن در شرایط غیرقطعی با استفاده از پارامترهای متغیر می-باشد. در این راستا پس از مطالعه و بررسی پارامترهای فرآیند مالی معدن فلورین کمر پشت و شناسایی
متغیرهای غیرقطعی، به منظور پیش-بینی این پارامترها و به دست آوردن توابع تو
زیع مربوطه سعی شد تا از اطلاعات گذشته استفاده شود. پس از این مرحله و جاگذاری توابع توزیع، با استفاده از تولید اعداد تصادفی و نمونه¬گیری از توابع مربوطه با تعداد تکرار مشخص، تغییرپذیری NPV بر اساس تغییرات پارامترهای غیرقطعی بررسی گردید و با توجه به خروجی سیستم و هیستو گرام توزیع NPV ملاحظه گردید که هیچگاه مقدار NPV منفی نخواهد شد. بنابراین با اطمینان زیادی می-توان پروژه را اجرا نمود.
هدف اصلی از بررسی فنی و اقتصادی طرح¬ها کاهش هزینه و افزایش سود است. بنابراین در مواجه با محدودیت¬های زمان و منابع و با توجه به تغییر شرایط محیط در زمان¬های مختلف، باید بهینه¬ترین تصمیم اتخاذ شود. این تصمیم ممکن است تحت شرایط معین و معلوم و یا تحت شرایط احتمالی و غیرقطعی گرفته شود. در فرآیند تصمیم¬گیری عوامل متعددی دخالت دارند که اهم آن¬ها برتری اقتصادی یا مقرون به صرفه بودن است. توجه به این نکته، اساس بحث اقتصاد مهندسی یا تجزیه و تحلیل اقتصادی پروژه¬ها و طرح¬های مهندسی است. اقتصاد مهندسی استفاده از مجموعه¬ای از تکنیک¬های ریاضی به منظور مقایسه¬ی صحیح اقتصادی پروژه¬های صنعتی و معدنی می¬باشد و به کمک آن می¬توان بهینه¬ترین تصمیم اقتصادی را اتخاذ نمود ] 1 [ . بررسی فنی و اقتصادی پروژه¬های معدنی با استفاده از تکنیک¬های اقتصاد مهندسی به برآورد و پیش¬بینی تمام هزینه¬های لازم جهت سرمایه¬گزاری و استخراج ذخیره¬ی معدنی و درآمد ناشی از فروش آن و همچنین میزان سود حاصله می¬پردازد ] 2 [ . هدف از مقاله¬ی حاضر بررسی وضعیت فرآیند مالی معدن فلورین کمرپشت در شرایط قطعی و سپس پیش¬بینی آینده¬ی اقتصادی آن در شرایط غیرقطعی با استفاده از پارامترهای متغیر می-باشد. بنابراین ابتدا تصمیم و تصمیم¬گیری تشریح شده و سپس در مورد روش¬های بررسی فنی و اقتصادی و تشکیل جدول جریان نقدینگی و فرآیند مالی و پارامترهای آن بحث شده و در نهایت به تکنیک¬های استفاده از
کامپیوتر و نرم¬افزارهای مربوطه در شبیه¬سازی بررسی فنی و اقتصادی پروژه¬های معدنی تحت شرایط ریسک و پیش بینی آینده¬ی اقتصادی معدن فلورین کمر پشت پرداخته شده است.
تصمیم و تصمیم گیری
تصمیم عبارت است از نتیجه و حاصل یک فرآیند، فرآیندی که اطلاعات لازم در مورد موضوعی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و از ترکیب مناسب آن¬ها به استراتژی¬های مورد نظر و بهترین راه حل می¬رسد ] 1 [ . هر اندازه اطلاعات مقدماتی یا داده¬های مسأله روشن¬تر باشد و تجزیه و تحلیل دقیق¬تری روی دادها صورت گیرد، احتمال صحت تصمیم قوی¬تر خواهد بود. در مورد طرح¬های معدنی نیز بررسی فنی و اقتصادی در نهایت منجر به تصمیم¬گیری در مورد اجرای پر
وژه یا عدم اجرای آن خواهد شد ] 3 [ . همچنین ممکن است پس از بررسی فنی و اقتصادی بتوان شرایطی را که در آن پروژه¬ی اقتصادی می¬شود، تعیین نمود. بر اساس اینکه متغیرهای غیرقابل کنترل در تصمیم¬گیری وجود دارند یا نه، تصمیم¬گیری به دو نوع در شرایط اطمینان و در شرایط عدم اطمینان تقسیم می-شود. تصمیم¬گیری در شرایط اطمینان مربوط به زمانی است که متغیرهای غیرقابل کنترل، در مدل تصمیم¬گیری وجود ندارند. مدل سازی این گونه تصمیم¬گیری¬ها بر اساس مدل¬های ریاضی و مشخص استوار است. تصمیم¬گیری در شرایط عدم اطمینان خود به دو نوع در حالت عدم اطمینان کامل (یعنی زمانی که تعدادی از متغیرهای غیرقابل کنترل وجود دارد، ولی اطلاعات گذشته به منظور پیش¬بینی متغیرها در دسترس نیست) و در حالت ریسک (یعنی زمانی که تعدادی از متغیرهای غیرقابل کنترل وجود دارد، ولی اطلاعاتی از گذشته در دسترس بوده و احتمال وقوع آن¬ها قابل پیش بینی است) تقسیم می¬شود. موارد استفاده این نوع تصمیم¬گیری در اقتصاد مهندسی بسیار است و شامل روش¬هایی از جمله روش امید ریاضی، تصمیم¬گیری شاخه¬ای یا درخت تصمیم، مواردی از برنامه¬ریزی دینامیک، انجام کلیه¬ی تکنیک¬های مورد استفاده در تصمیم¬گیری در شرایط اطمینان (با توجه به شرایط احتمالی) و استفاده از روش¬های شبیه¬سازی در شرایط ریسک می¬باشد. در تصمیم¬گیری در شرایط ریسک با توجه به اینکه پارامترهای دارای عدم قطعیت دخالت دارند، تخمین اجتناب ناپذیر است. بنابراین باید از بهترین روش برای تخمین استفاده نمود، تا خطا به حداقل رسیده و ریسک کاهش یابد. در این مورد استفاده از اطلاعات گذشته و حال می¬تواند به عنوان مبنایی برای تخمین و پیش بینی آینده قرار گیرد. در ارزیابی اقتصادی پروژه¬های معدنی پارامترهایی مانند عیار و تناژ، روش¬های استخراج و فرآوری، هزینه¬های سرمایه¬ای و جاری، میزان تقاضا، قوانین دولتی و مالیات¬ها از جمله مواردی¬اند که مورد تخمین قرار می¬گیرند. سپس با استفاده از تکنیک¬های معمول در ارزریابی اقتصادی، حاصل این تخمین¬ها به تعداد بسیار کمتری به شاخص جذابیت اقتصادی تبدیل می¬شوند. این تکنیک¬ها مبتنی بر تخمین جریان نقدینگی و روابط زمانی پول می¬باشند ] 4 [ .
رزیابی اقتصادی پروژه¬های معدنی با استفاده از جدول جریان نقدینگی
ارزیابی یک طرح به منظور بررسی سودآور یا نبودن و به طور خلاصه اقتصادی بودن آن و همچنین ممکن است، به منظور مشخص نمودن نرخ بهره سودآوری انجام شود. ارزیابی طرح¬ها به دو صورت ممکن است صورت گیرد. در نوع اول ممکن است موضوع سودآور بودن یا نبودن یک طرح پیشنهادی منفرد مطرح باشد. در این صورت باید مشخص شود که با توجه به شرایطی که وجود دارد، انجام طرح سود آور و اقتصادی است یا نه، در مورد دوم، مقایسه چند طرح از نظر سودآوری مطرح می¬باشد. در این صورت باید با استفاده از روش¬های موجود سودآورترین طرح مشخص شود. در
هر مورد از موارد فوق ارزیابی هزینه¬ها و در آمدها و نیز تحلیل ریسک از مؤلفه¬های اصلی بررسی اقتصادی می¬باشند. برای ارزیابی فنی و اقتصادی پروژه¬های معدنی و تجزیه و تحلیل طرح¬ها، آشنایی با روش¬های ارزیابی و امکان¬سنجی پروژه¬ها و جای گذاری اقلام هزینه و درآمد در جدول جریان نقدینگی ( D.C.F ) و لحاظ ارزش زمانی پول در مراحل مختلف حل مسأله ضروری است. تکنیک¬های مختلفی برای ارزیابی اقتصادی یک پروژه و نیز مقایسه بین پروژه¬ها در شرایط مختلف وجود دارند، که شامل دوره¬ی بازگشت سرمایه، ارزش خالص فعلی، نرخ بازگشت سرمایه، روش یک¬نواخت سالیانه، روش نسبت منافع به مخار ج، تحلیل نقطه سر به سری، درخت تصمیم¬گیری و ... می¬باشند. در بررسی فنی و اقتصادی فعالیت¬های معدنی، پس از تفکیک و مشخص نمودن کلیه¬ی هزینه¬ها در آمدها، جدولی تهیه می¬شود که کلیه پارامترهای تأثیرگذار در آن دیده شده و روند فرآیند مالی را در طی سنوات بهره¬برداری و اجرای پروژه نشان می¬دهد. این جدول تحت عنوان جدول نقدینگی ( D.C.F ) در پایان هر طرح معدنی می-بایست، تکمیل گردد و در واقع خلاصه¬ای از وضعیت درآمدها و هزینه¬ها در طول اجرای طرح است که در ستون¬های آن عموماً سال¬های عمر پروژه و در ردیف¬های آن پارامترهایی از قبیل در آمد سالیانه،
هزینه¬های جاری سالیانه، هزینه استهلاک، درآمد مشمول مالیات، مالیات، نقد رسیده، نقد رفته و جریان نقدینگی (گردش پول یا C.F ) و .... ذکر می¬شود.
