* تحقیق آزاد در تحقیقی نوع دوم یا آزاد، نویسنده  مقاله باید با روحیهای قوی، امید فراوان، اطمینان کامل و اعتماد به نفس، سینه  خود را به امواج بحرهای بیکران و دریاهای مطالب گوناگون چاپ شده  موجود در کتابخانه ها بزند و به غواصی و صید دانه های مرواریلی نکات نغز و برجسته از اینجا و آنجا و در لابلای مطالب گوناگون برود و موضوع مورد نظر خود را با دانه دانه های گرهای به چنگ آورده چنان بیا راید که خواننده را شیفته و فریفته زیبایی و انسجام و آرایش بدیع منطقی و اصولی نوشته خود سازد. به گونهای که خواننده نظریات نویسنده را از همان زاویه  دید نویسنده نگریسته و آنرا به جان و دل بپذیرد.

جان مطلب در همین جاست ! در پاسخ آنها که این نوع تحقیقی یعنی تحقیقی کتابخانهای را نوعی تحقیق مُرده و تکرار مکررات و بازگویی گفته های دیگران مینامند باید گفت که وقتی ما در مقام دفاع از نظریهای یا بحث در مورد موضوعی، آیهای از قرآن کریم، سخنی از بزرگی و یا شعری از صاحبدلی را به مصداق می آوریم درست است که تکرار گفتهای از گفته های بیان شده  قبل است ولی اگر به موقع و به جا از آن استفاده شود بدون شک به دل شنونده می نشیند. همه  ما این تجربه را داریم که در چنین حالی اغلب طرف بحث ما مجاب شده و دست از مجادله برمی دارد و شیوایی و زیبایی و جذابیت قیل و قال نیز در همین نکته است. کار تحقیقی کتابخانهای وقتی دارای ارزش و اعتبار است که بتوانیم با اتکاء به یافته های قبلی دیگران (که اغلب به عنوان شاهد و اثبات " مدّعای خود از آن استفاده میکنیم) مطالب نو و تازه و آموزنده و بدیع را ارائه دهیم.

.هنر نوشتن اینگونه مقالات جز این نیست. لار تحقیقی کتابخانهای دانشجو ابتدا باید با کتابخانه و همه  قسمتهای آن از میز اطلاعات و کشوهای برگه دان و طرز اخذ دریاهای آگاهی از کارتهای موضوع، عنوان، مؤلف، مترجم، همکار. مؤلف و جز آن، اطاقی منابع و مآخذ، اتاق مجلات و روزنامه ها، قفسه های کتاب، امکانات فرعی کتابخانه، وظایف کتابدارها و حقوقی و میزان توقعات دانشجو از کتابخانه و بسیاری مسایل مربوط آشنا شود و در مراحل مختلف، مرحله به مرحله برای تهیه  اطلاعات مورد نظر توسط استاد و مدرّس مربوط به کتابخانه فرستاده شود و نتیجه  کار خود را مرتب گزارش کند و با استاد خود تبادل نظر به عمل آورد مشکلات خود را اظهار دارد و راهنمایی لازم را اخل کند. در اینجا باید اضافه کنم در اکثر قریب به اتفاق کتابخانه ها کتابدارهای کارکشته و کاملاً آشنا به کتابخانه وجود دارند که راهنماهای خویی برای محققین جوان به شمار آمده و معمولاً از هیچگونه کمکی دریغ ندارند. باید دانشجویان را به این نکته واقف ساخت.