گزارش کارآموزی الکترونیک

بخشی از مقاله

چكيده مطالب:

اين گزارش در سه فصل تنظيم شده است كه فصل اول تئوري از عملكرد ترانس ها و نگهداري ترانس ها و افزايش طول عمر مفيد ترانس ها مي باشد. كه با رعايت اين موارد مي توان استفاده بهينه اي از ترانس ها كرد. در فصل دوم نيز مجموعه اي از كارهايي را كه در طول دوره ي كارآموزي انجام داده ام موجود است از قبيل تعويض سيم هاي سوخته و سيم پيچي الكتروموتورها، سرويس و نگهداري الكتروموتورها، راه اندازي الكتروموتورها انجام دادن بخشي از كارهاي برقي ماشين آلات صنايع نخ و تعميرات قطعات الكترونيكي آنها و... در فصل سوم فوايدي كه در اين دوره كارآموزي براي من حاصل شده نوشته ام از قبيل آشنايي با محيط كار و بالا رفتن قدرت من در كارهاي عملي كه در اين دوره من از آن بهره مند شدم.

مقدمه:

دوره ي كارآموزي در كارخانه صنايع نخ خمين گذرانده شد. من بيشتر در واحد سيم پيچي گزارانده شد. در اين واحد بيشتر به نگهداري الكتروموتورها اهميت داده مي شد. گاها هر چند وقت يكبار

الكتروموتورهاي عظيم الجثه و پرقدرت كه فشار بيشتري روي آنها از روي كار باز مي كردند و به واحد ما انتقال مي دادند و ما وظيفه داشتيم كه از اين الكتروموتورها سرويس كاملي به عمل بياوريم از قبيل بازديد گريس نسوز بلبرينگها، بلبرينگها عقب و جلو، پروانه خنك كن و ... كه با انجام اين كارها باعث افزايش طول عمر الكتروموتورها مي شد و كاهش هزينه را به دنبال خواهد داشت و از نظر اقتصادي خيلي مقرون به صرفه است چون در صورتيكه هر كدام از اين كارها به موقع انجام نشود باعث مي شود فشار زيادي به موتور وارد شود و آمپر زيادي از شبكه كشيده مي شود و باعث داغ شدن موتور مي شود در نتيجه باعث آسيب ديدن سيم پيچ شده و در نتيجه باعث سوختن الكتروموتور مي شود و باعث صرف هزينه ي بيشتري نسبت به قبل مي شود.

در صنعت بيشتر از موتورهاي AC استفاده مي شود چون دور آن برحسب نوع سيم بندي و تعدا

د قطبها قابل تغيير است كه راه اندازي و شروع به كار آن بوسيله خازن و يا سيم پيچ استارت صورت مي گيرد و برحسب اضافه بار دورش تغيير مي كند.

در صنايع و يا محيطهايي كه نياز به دور ثابت و غير متغير داريم كه حتي برحسب اضافه بار نيز تغيير دور بوجود نيايد از موتوهاي DC استفاده مي كنيم كه مي توان به ساعتهاي بزرگ، آسانسور، پله برقي و... اشاره نمود كه به آنها موتورها سنكرون گفته مي شود. يكي ديگر از دلايلي كه از موتورهاي DC كمتر استفاده نمي شود اين است كه توليد انرژي DC مقرون به صرفه نيست نمي توان آن را در نيروگاه توليد كرد چون انرژي DC را نمي توان انتقال داد و مجبور هستيم آن را در محلي كه نياز هست توليد كرد.

ساختمان كلي  سرو موتورها

اين موتور ها در واقع نوعي از موتور هاي dc معمولي مي باشند كه توسط مدارات كنترلي حركت مداوم دوراني موتور را به حركت محدود 180درجه تبديل كرده و نيز اين غابليت را به موتور dc مي‌دهند كه بتوان آن را در يك نقطه خاص قفل كرد.

در اين گونه موتورها بر اساس باري كه قرار است موتور تحمل كند و همچنين طول بازوي قرار گرفته بر روي شفت موتور و همچنين گشتاور مورد نياز از موتور dc معمولي يا گيربكس دار استفاده
مي كنند.

اساس كار بدين صورت است كه با متصل كردن شفت موتور به يك پتانسيو متر يا هر سنسور كه بتواند مقدار چرخش شفت را اندازه گيري كند و با استفاد از يك فيدبك منفي و اعمال دوباره آن به موتور مي توان موتور را در يك وضعيت خاص نگه داشت.

اين مدارات كنترلي يا به صورت از پيش طراحي شده در داخل ساختمان موتور قرار دارد و يا اينكه توسط كاربر و با توجه به نياز، طراحي شده و به يك موتور dc مناسب از لحاظ مكانيكي متصل
 مي شود لازم به ذكر است كه در ساختمان بعضي از سرو موتورها از ميكرو كنترلر هاي خاص استفاده شده كه به اين گونه سرو موتور ها سرو موتور هاي ديجيتال گفته مي شود اين گونه سرو موتورها بر خلاف سرو موتورهاي معمولي يا آنالوگ با اختلاف ولتاژ كنترل نمي شوند و كنترل آنها با استفاده از يك پالس مربعي كه فركانس آن با توجه به محل قرار گيري موتور تغيير خواهد كرد كنترل مي شوند.

ساختار موتور پله اي

اين موتورعموما داراي چهار قطب ميباشد که سيم پيچها

بر روي اين چهار قطب قرار مي گيرند و شما با ارسال

بيتهاي 0و1به اين سيم پيچها در واقع ميدان مغناطيسي

ايجاد مي کنيد که اين ميدان باعث حرکت روتورمغناطيسي

 موجود در داخل موتور پله اي مي شود البته ميبايست اين سيم پيچها را به توالي 0 و 1 کرد و گرنه موتو ر مطابق ميل شما نخواهد چرخيد يکي از مشخصه هاي اين موتور زاويه حرکت آن مي باشد و هر موتوري زاويه حرکتي مخصوص به خودش را دارد مثلا اگر موتوري زاويه حرکتش 7درجه باشد اين موتور در هر بار ي که سيم پيچهايش حاوي ولتاژ مي شوند 7 درجه در سمت حرکت عقربه هاي ساعت يا خلاف جهت آن بسته به اينکه سيم پيچها با چه ترتيبي ولتاژ دار مي شوند خو اهد چرخيد اين 7 درجه چرخش براي اين موتور پله اي نمونه يک پله يا يک step محسوب مي شود با اين تعريف متوجه شديد که يک موتور پله اي در يک دور کامل ممکن است.،100تا 200 پله کمتر يا بيشتر بسته به نوع موتور خواهد داشت.شما حتي مي توانيد يک موتور پله اي را به صورت نيم پله يعني با نصف زاويه حرکت راه اندازي کنيد اين موتورها به صورت ميکرو پله نيز حرکت مي کنند در واقع منظور حرکت خيلي ريز ودقيق است. وقتيکه شما يک موتور پله اي را از نزديک مي بينيد متوجه تعدادي سيم رنگي مي شويد که از موتور پله اي بيرون آمده در واقع اين سيم ها هر کدام به سر يک سيم پيج متصل هستند و يک سيم بين تمام سيم ها مشترک است.

نحوه کنترل

اين موتور به صورت 1 بيتي يا دو بيتي حرکت مي کند در حالت يک بيتي در هر لحظه تنها يک سيم پيچ پالس 1 را دريافت مي کند ودر حالت دو بيتي دو سيم پيچ در هر لحظه پالس 1 را دريافت
مي کنند اگر اين دريافت پالس به صورت منظم و پشت سر هم انجام شو د موتور نيز به صورت صحيح به سمت جهت حرکت عقربه هاي ساعت يا خلاف جهت آن حرکت خواهد کرد.

حال نحوه کنترل موتور پله اي را در دو حالت يک بيتي يا دو بيتي بررسي مي كنيم.

نحوه کنترل 1 بيتي

در حالت يک بيتي اگر اول سيم پيچ 1 را تحريک کنيم .سيم پيچ 2و3و4 بدون تحريک بايد باشند جهت حرکت موتور پله اي در سمت حرکت عقربه هاي ساعت بعد از سيم پيچ 1 نوبت سيم پيچ 2 است که تحريک شود.، و در اين حالت نيز بقيه سيم پيچها بدون تحريک هستند بعد از آن نوبت سيم پيچ 3 و سپس نوبت سيم پيچ شماره 4 است دقت کنيد که در هر لحظه يک سيم پيچ تحريک شو د اگر بعد از سيم پيچ 1 سيم پيچ 4 را تحريک کنيم و سپس به سراغ3و2 برويم موتور در جهت عکس عقربه هاي ساعت خواهد چرخيد.

نحوه کنترل 2 بيتي

در حالت دو بيتي در لحظه دو سيم پيچ بار دار مي شو ند مثلا اگر اول سيم پيچ 1 و2 تحريک شوند بعد سيم پيچ 2و3 سپس 3و4 ودر نهايت 4و 1 براي حرکت موتور پله اي بايست همين ترتيب را تا موقعييکه مي خوا هيد موتور حرکت داشته باشد ادامه دهيد حال اگر اين ترتيب را عوض کنيد موتور در خلاف جهت فعلي حرکت مي کند.

جهت عقربه هاي ساعت (تحريک 2 بيتي) حرکت در جهت خلاف عقربه هاي ساعت (تحريک 2 بيتي)

نحوه حرکت موتورهاي الکتريکي

حالا بيا ييد ببينيم چه اتفاق مي افتد که موتور پله اي حرکت مي کند.

کليد فهميدن اينکه موتورهاي الکتريکي چگونه کار مي کنند فهميدن نحوه عملکرد آهن رباي الکتريکي است آهن رباي الکتريکي مبناي کار موتورهاي الکتريکي است.

اگر سيمي حدود 10 سانتي متر برداريد و به دور ميخي بپيچيد و دو سر آنرا به دو سر يک باطري وصل کنيد زمانيکه جريان از سيم عبور مي کند يک ميدان مغناطيسي در اطراف سيم ايجاد مي شود و آن ميخ تبديل به آهنربا مي شود اين ميدان تا زمانييکه جريان از سيم عبور ميکند وجود دارد يعني تا زمانييکه دو سر سيم به باطري متصل باشد و زمانييکه اين اتصال قطع شود اين ميدان نيز از بين مي رود آن سر ميخ که به قطب مثبت باطري وصل شده S وسر ديگر را که به قطب منفي باطري وصل شده N مي نامييم حال اگر يک آهن رباي نعلي شکل برداريد و اين ميخ را

به صورت معلق در وسط اين آهن ربا قرار دهيد به طورييکه ميخ کاملا افقي قرار گيرد در صورتيکه قطب N ميخ در مقابل قطب N آهن ربا ي نعلي شکل قرار بگيرد وقطب ديگر ميخ نيز به همين صورت در اين وضعييت ميخ 180 درجه خواهد چرخد تا قطب N ميخ در مقابل قطب S آهنربا و قطب S ميخ در مقابل قطب N آهن ربا قراربگيرد همانطور که ميدانيد دو قطب متضاد همديگر را جذب ودو قطب همسان همديگر را دفع مي کنند که حرکت ميخ نيز در آهن رباي نعلي شکل به همين صورت است
حرکت موتورهاي الکتريکي نيز در واقع از همين قانون پيروي مي کند ما هر بار که در يک موتور پله اي يک سيم پيچ را تحريک مي کنيم در واقع قطبهاي N , S را در داخل موتور ايجاد ميکنيم و روتور نيز مثل آن ميخ و با استفاده از قانون جذب ودفع قطبها به حرکت در مآيد واين حرکت همان چيزي است که ما به صورت فيزيکي از موتور مشاهده مي کنيم.

وسايل تبديل انرژي الكترومكانيكي گردان را ماشينهاي الكتريكي مي گويند.

طبقه بندي ماشينهاي الكتريكي

ماشينهاي الكتريكي به دو طريق دسته بندي مي شوند:

1- از نظر نوع جريان الكتريكي

الف- ماشينهاي الكتريكي جريان مستقيم

ب- ماشينهاي الكتريكي جريان متناوب

2- از نظر نوع تبديل انرژي

الف- مولدهاي الكتريكي كه انرژي مكانيكي را به انرژي الكتريكي تبديل مي كنند
ب- موتورهاي الكتريكي كه انرژي الكتريكي را به انرژي مكانيكي تبديل مي كنند
به طور كلي ماشينهاي الكتريكي جزء وسايل تبديل انرژي غير خطي هستند يعني هر تغيير در ورودي هميشه به يك نسبت در خروجي ظاهر نمي شود.

مولد ساده جريان مستقيم

يك مولد ساده جريان مستقيم از چهار قسمت اصلي زير تشكيل شده است:

1- قطبهاي مغناطيسي: كه وظيفه ايجاد ميدان مغناطيسي مولد را بعهده دارد و مي تواند بصورت آهنرباي دائم و يا آهنرباي الكتريكي باشد.

2- هاديها: براي ايجاد ولتاژ القايي به كار گرفته ميشود.

3- كموتاتور: در ساده ترين حالت از دو نيم استوانه مسي كه توسط ميكا نسبت به يكديگر عايق شده اند تشكيل مي گردد، وظيفه يك طرفه كردن ولتاژ و جريان القايي را در خارج از مولد بعهده دارد.

4- جاروبك: جهت انتقال جريان الكتريكي از هاديها به مصرف كننده استفاده ميشود شكل زير مولد ساده جريان مستقيم را نشان ميدهد.

طرز كار مولد ساده جريان مستقيم: با حركت هاديها در فضاي ما بين قطبها باعث ميشود ميدان مغناطيسي توسط هاديها قطع ميشود بدين ترتيب مطابق پديده القاء در هاديها ولتاژ القاء ميشود.ابتدا و انتهاي هر كلاف به يك نيم استوانه مسي يا يك تيغه كوموتاتور وصل ميشود روي تيغه هاي كوموتاتور دو عدد جاروبك بطور ثابت قرار داشته و با حركت هاديها تيغه هاي كموتاتور زير جاروبك مي لغزند، بدين ترتيب در ژنراتورهاي جريان مستقيم از طريق كوموتاتور ولتاژ القاء شده طوري به جاروبكها منتقل مي شود كه هميشه يكي از جاروبكها داراي پلاريته مثبت و ديگري داراي پلاريته منفي است. شكل موج ولتاژ القاء شده در اين مولد ساده بصورت زير مي باشد.

براي افزايش سطح ولتاژ القاء شده و بهبود يكسوسازي بمنظور داشتن ولتاژ با دامنه ثابت بايد تعداد كلافها را افزايش داد و كلافها را به كمك تيغه هاي كوموتاتور سري كنيم.

چگونگي تغيير پلاريته ولتاژ القايي در مولد ساده

در مولد جريان مستقيم تغيير پلاريته ولتاژ خروجي عملاٌ در صورت ايجاد يكي از دو حالت زير ممكن مي شود:

1- جهت چرخش آرميچر عوض شود

2- جهت جريان در سيم پيچ قطبها تغيير كند در صورتيكه قطبها از نوع مغناطيس دائم نباشد
چگونگي تغيير دامنه ولتاژ القايي در مولد ساده براي افزايش دامنه ولتاژ القا شده دو روش ممكن است:
1- افزايش سرعت چرخش آرميچر كه باعث افزايش ولتاژ بصورت خطي مي شود.

2- افزايش جريان تحريك كه باعث افزايش ولتاژ مولد بصورت غير خطي مي شود.

موتور ساده جريان مستقيم

موتور ساده از نظر ساختماني مانند مولد ساده جريان مستقيم مي باشد فقط نحوه كار آن با مولد ساده جريان مستقيم تفاوت دارد. در موتور ساده هاديها از طريق كوموتاتور و جاروبكها به يك منبع جريان مستقيم متصل مي شود در اينصورت جرياني از هاديها عبور كرده و در نتيجه مطابق نيروي لورنس به هاديها نيروي وارد ميشود و آنها به حركت در مي آيد.

نحوه ايجاد نيرو و گشتاور در موتور ساده: در صورتيكه از يك كلاف تك حلقه كه بين قطبهاي يك مغناطيس قرار دارد جريان الكتريكي عبور كند مطابق شكل به بازوي سمت راست نيروي به سمت بالا و به بازوي سمت چپ نيروي بسمت پايين وارد مي شود با وارد شدن دو نيروي مختلف الجهت به دو طرف كلاف طبيعي است كه كلاف حول محورش شروع به دوران خواهد نمود يعني وارد آمدن زوج نيرو موجب ايجاد گشتاور لازم شده است.

در اين موتور ساده اگر صفحه كلاف عمود بر خطوط ميدان مغناطيسي قرار گيرد به آن گشتاوري وارد نميشود در ضمن كه گشتاور وارد شده نيز دامنه يكنواخت ندارد براي رفع شدن اين معايب مي بايست تعداد كلافها و تيغه هاي كوموتاتور را افزايش داد كلافها در زاويه هاي مختلف قرار مي گيرد و با هم توسط تيغه هاي كوموتاتور سري مي شود.

تغيير جهت گردش در موتور ساده DC: تغيير جهت گردش موتور ساده به دو روش زير ممكن است:
1- تغيير جهت جريان در كلاف كه با تغيير پلاريته ولتاژ منبع از خارج موتور ميسر است.

2- تغيير قطبهاي مغناطيسي كه با تغيير جهت جريان در سيم پيچي تحريك ممكن است

ساختمان ماشينهاي جريان مستقيم

اجزاء تشكيل دهنده ماشينهاي جريان مستقيم را ميتوان به صورت زير دسته بندي كرد:

1- قسمت ساكن شامل قطبها و بدنه

2- قسمت گردان (آرميچر)

3- مجموعه جاروبك و جاروبك نگهدارها

هر كدام از قسمتهاي فوق بطور خلاصه توضيح داده مي شود.

1- اجزاء ساكن ماشينهاي جريان مستقيم: قسمتهاي ساكن جريان مستقيم شامل اجزاء زير هستند:

الف- قطبهاي اصلي

ب- قطبهاي كمكي

ج- بدنه

- قطبهاي اصلي: وظيفه اين قسمت تامين ميدان مغناطيسي مورد نياز ماشين است. قطبهاي اصلي خود شامل قسمتهاي زير مي باشد:

- هسته قطب: از ورقهاي فولاد الكتريكي به ضخامت حدود 0/5 تا 65/0 ميلي متر با خاصيت مغناطيسي قابل قبول تشكيل مي شود.

- كفشك قطب: شكل قطب به نحوي است كه سطح مقطع كوچكتر براي سيم پيچ اختصاص داده مي شود و قسمت بزرگتر كه كفشك قطبي نام دارد سبب شكل دادن ميدان مغناطيسي و سهولت هدايت فوران مغناطيسي به فاصله هوايي مي شود.

- سيم پيچ تحريك: يا سيم پيچ قطب اصلي كه دور هسته قطب پيچيده مي شود، براي جريانهاي كم بايد تعداد دور سيم پيچ تحريك زياد باشد و سطح مقطع آن كم و برا ي جريانهاي زياد تعداد دور كم براي سيم پيچ لازم است و با سطح مقطع زياد

- قطبهاي كمكي: قطبهاي كمكي در ماشينهاي جريان مستقيم از هسته و سيم پيچ تشكيل مي شوند، هسته قطبهاي كمكي را معمولاٌ از فولاد يكپارچه مي سازند. سيم پيچي قطبهاي كمكي نيز با تعداد دور كم و سطح مقطع زياد پيچيده مي شوند.

- بدنه: قطبهاي اصلي، كمكي، جاروبك نگهدارها روي بدنه ماشين محكم مي شوند و بوسيله ماشين روي پايه اش نصب مي گردد. قسمتي از بدنه را هسته آهني تشكيل مي دهد كه براي هدايت فوران مغناطيسي قطبهاي اصلي و كمكي بكار مي رود اين قسمت طوق بكار مي رود. شكلهاي زير قطب اصلي و كمكي ماشين جريان مستقيم را نشان ميدهد.

2-  قسمت گردان يا آرميچر: در ماشينهاي جريان مستقيم قسمت گردنده را القاء شوند يا آرميچر
مي نامند كه از اجزاء زير تشكيل شده است:

الف- هسته آرميچر

ب- سيم پيچي آرميچر

ج- كلكتور يا يكسوكننده مكانيكي

د- محور

ﻫ- پروانه خنك كننده

- سيم پيچي آرميچر: از كلافهاي مشابهي تشكيل مي شود كه با الگوي مناسب تهيه و در شيارها قرار مي گيرد سيم پيچي آرميچر مبتني بر اصول فني بوده و از طراحي ماشينهاي جريان مستقيم تبعيت
مي كند.

- كلكتور: از تيغه هاي مسي سخت كه توسط ميكا نسبت به يكديگر و محور ماشين عايق شده اند تشكيل مي شود.

- محور: محور آرميچر ماشينهاي جريان مستقيم بايد از فولادي تهيه گردد كه خاصيت مغناطيسي آن كم اما استحكام مكانيكي كافي در مقابل تنشهاي برشي، كششي، و پيچشي را دارا باشد انتخاب كردن محور ضعيف خطر آفرين بوده و ممكن بوده در مواقع بروز خطا سبب انهدام كلي ماشين گردد.
- پروانه خنك كننده: پروانه خنك كننده سبب تهويه و ازدياد عمر مفيد ماشين ميشود شكل زير آرميچر ماشين DC با پروانه خنك كننده را نشان ميدهد.

3- جاروبك و جاروبك نگهدارها: وظيفه جاروبك نگهدار قرار دادن صحيح جاروبك روي تيغه هاي كلكتور است جاروبكها قطعاتي از جنس زغال يا گرافيت مي باشند كه براي گرفتن جريان از كلكتور يا دادن جريان به آن استفاده مي شود.

سيم پيچي آرميچر ماشينهاي جريان مستقيم

همانطور كه قبلا اشاره شد سيم پيچي آرميچر مبتني بر اصول فني خاص مي باشد كه در طراحي آن به نكات مهمي از قبيل استحكام مكانيكي، الكتريكي و حرارتي با عمر مفيد و عادي حدود 20 سال حداكثر گشتاور و جريان و ولتاژ با حداقل نوسانة جرقه كم بين زغال و كلكتور و صرفه جويي در مواد اوليه بايد توجه كرد.

بسته به نياز كلافها مي توانند بطور سري يا موازي يا تركيبي از اين دو به همديگر وصل مي شوند.
در صورتيكه كلافها با هم سري شوند نيرومحركه كلافها با هم جمع مي شوند و ولتاژ دهي آرميچر افزايش مي يابد.

سيم پيچي موجي

در صورتيكه كلافها موازي شوند تعداد مسيرهاي جريان موجود در آرميچر افزايش يافته و قابليت ولتاژ دهي آرميچر افزايش مي يابد. (سيم پيچي حلقوي) توضيح كامل روشهاي سيم پيچي آرميچر در كتابهاي سيم پيچي DC مطرح شده است و ما در اين جزوه به مصرفي آن كفايت مي كنيم.

الف- سيم پيچي حلقوب شامل حلقوي ساده و حلقوي مركب

ب- سيم پيچي موجي شامل موجي ساده و موجي مركب

ج- سيم پيچي پاي قورباغه اي

لازم است در اينجا تعداد مسيرهاي جريان كه در هر نوع ايجاد مي شود نيز معرفي شود. تعداد مسيرهاي جريان را با 2a نشان ميدهند كه بشرح زير است:

                                                                     2a = 2P          حلقوي ساده
                                                                     2a = 2P.m      حلقوي مركب
                                                                     2a = 2            موجي ساده
                                                                     2a = 2m         موجي مركب
2P : تعداد قطبهاي آرميچر ، m : درجه مركب بودن آرميچر

عكس العمل مغناطيسي آرميچر:

چنانچه ماشينهاي جريان مستقيم زير بار قرار گيرند يعني از سيم پيچي آرميچر جريان عبور كند يك ميدان عكس العمل (عرضي) توسط آرميچر ايجاد مي گردد. اين ميدان باعث مي شود منطقه خنثي در مولدها در جهت چرخش و در موتورها در خلاف جهت چرخش تغيير مكان دهد. عكس العمل آرميچر علاوه بر انحراف محور خنثي سبب تضعيف ميدان مغناطيسي اصلي مي شود در نتيجه نيرو محركه القاء شده در سيم پيچ كم شده، تلفات انرژي در ماشين و جرقه در زير جاروبكها بوجود مي آيد براي از بين بردن و يا كم كردن اثر عكس العمل در ماشينهاي جريان مستقيم مي توان از قطبهاي كمكي و يا در ماشينهاي بزرگتر از سيم پيچي جبرانگر هم استفاده كرد.

پديده كموتاسيون:

تغيير تماس جاروبك از يك تيغه كموتاتور به تيغه ديگر كموتاسيون نام دارد  در اين جابجايي كلافي كه تحت كموتاسيون قرار مي گيرد چون توسط جاروبك اتصال شده  بايد در صفحه خنثي قرار گيرددر عين حال چون جريان در اين كلاف در زمان كموتاسيون تغيير مقدار و جهت ميدهد سبب بوجود آمدن ولتاژ خود القايي در اين كلاف شده و از آنجا كه اين كلاف توسط جاربك و تيغه هاي كموتاتور اتصال كوتاه شده است جرقه نسبتاٌ شديد بين زغالها و كموتاتور بوجود مي آيد. قطبهاي كمكي براي رفع اين عيب موثر خواهد بود. اما در ماشينهاي كه قطب كمكي ندارند بهبود عمل كموتاسيون با تغيير محل جاروبكها (در جهت گردش در مولدها و در خلاف جهت گردش در موتورها) انجام گيرد. اين جابجايي درست كاملا امكان پذير و قابل مشاهده مي باشد.
رابطه نيرومحركه القاي در ماشينهاي DC واقعي ولتاژ القاء شده در هر ماشين به سه عامل بستگي دارد:
1) فوران مغناطيسي (Ф)

2) سرعت زاويه اي رتور ماشين (ω)

3) ضريب ثابت كه به ساختمان ماشين بستگي دارد (K)

اين ولتاژ از رابطه رو به رو بدست مي آيد.

مقدار K و ω را ميتوان از رابطه هاي زير بدست آورد

P : تعداد جفت قطبهاي ماشين

a : تعداد جفت مسيرهاي جريان

Z : تعداد هادي هاي آرميچر

n : سرعت آرميچر برحسب دور بر دقيقه 

رابطه گشتاور توليد شده در آرميچر ماشينهاي جريان مستقيم واقعي گشتاور توليد شده در ماشينهاي جريان مستقيم نيز به سه عامل بستگي دارد:

1- فوران مغناطيسي (Ф)

2- جريان آرميچر (IA)

3- يك ضريب ثابت (K)

اين گشتاور از رابطه رو به رو بدست مي آيد.

توان و راندمان در ماشينهاي DC