بخشی از مقاله
مقدمه:
درمان سرطان شامل یک یا ترکیبی از روشهای جراحی، پرتودرمانی، شیمیدرمانی و ایمنوتراپی است .[1] پرتودرمانی به عنوان یکی از مهمترین روشهای معالجه بسیاری از سرطانها مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش از اثرات متقابل پرتوهای یون ساز با مواد و همچنین اثرات بیولوژیک آنها برای کنترل و درمان بافتهای سرطانی استفاده می شود. شدت و انرژی پرتوهای مورد استفاده در رادیوتراپی باید به حدی باشد که با استفاده از آنها بتوان اثرات بیولوژیکی کاملاً مخرب به سلولهای سرطانی وارد نمود. رادیوتراپی به طور کلی به دو طریق درمان کوتاه برد (Brachytherapy) و درمان از راه دور (Teletherapy) انجام میگیرد .[2]
- براکیتراپی: روشی است که در آن از یک منبع پرتوهای یونیزان ( چشمه رادیو اکتیو یا منبع پرتو ایکس) بـرای درمان حجم تومورال از فاصله نزدیک استفاده میگـردد. در این حالت دز به صورت پیوسته به بافت میرسد. مزیت فیزیکی براکیتراپی در مقایسه با رادیودرمانی از راه دور تحویل دز به صورت متمرکز شده به بافت مورد درمان است. از طرفی، این روش فقط میتواند در مواردی به کار رود که حجم بافت مورد درمان کوچک و مکان آن دقیقاً مشخص شده باشد .[2]
- تلهتراپی: دستگاههای استاندارد در تلهتراپی مدرن عبارتند از: دستگاه کبالت-60، شتابدهندههای الکترونی و یونی. کبالت-60 مناسبترین عنصر رادیواکتیو برای درمان خارجی است. از ابتدای دهه هفتاد به
319
دلیل عدم استفاده از مواد رادیواکتیو، استفاده از شتابدهندههای خطی و مزیتهای دیگر آنها از جمله درمان با باریکه الکترونی، تولید، ساخت و تحقیقات روی دستگاه کبالت کمتر شده است. امروزه تولید سیستمهای کبالت-60 در دنیا به چند شرکت منحصر میشود. این دستگاهها از نظر کاربری و عدم پیچیدگی و سادگی در استفاده همچنان برای کشورهای در حال توسعه کاربرد دارد .[3] شتابدهندههای خطی الکترون، میکروترونها
و بتاترونها دستگاههایی هستند که میتوانند باریکههای الکترونی در گستره 5-30MeV تولید کنند. از این شتابدهندهها میتوان هم در مد الکترون و هم در مد ایکس برای درمان استفاده کرد که البته مزایای شتابدهندههای خطی نسبت به میکروترونها و بتاترونها استفاده از آنها را بیشتر کرده است. امروزه در تلهتراپی، برای درمان تومورهای قرار گرفته در نقاط حساس بدن که لازم است بافتهای اطراف آنها دز بسیار کمی را دریافت کنند، استفاده از روشهایی نظیر پروتونتراپی و هادرونتراپی پیشنهاد میشود. سیکلوترون و سینکروترون رایجترین شتابدهندههایی هستند که برای این منظور استفاده میشوند. سیکلوترونها معمولاً فقط برای پروتون مورد استفاده قرار میگیرند و شعاع باریکه آنها در حدود چند سانتیمتر است. این روش بسیار موفقیتآمیز بوده است، با این وجود دستگاههای هادرونتراپی بسیار حجیم، بزرگ و گرانقیمت است و تاکنون مراکز انگشت-شماری در روسیه، آمریکا، ژاپن و اروپا به این تکنیک مجهز هستند .[4] هزینه بسیار پایین تولید پرتوهای ایکس
و الکترون با انرژیهای مناسب نسبت به هادرونتراپی و نیز رفع نیاز انبوهی از بیماران باعث شده که شتابدهنده-های خطی موفقترین روش در پرتودرمانی تومورهای سرطانی معرفی شوند. طی سالهای متمادی روشهای مختلفی برای بهبود درمان با دستگاههای شتابدهنده خطی الکترون بکار برده شده است که مهمترین و کاربردی-ترین آنها به ترتیب عبارتند از: 1CRT، 23DCRT، 3IMRT و .4IGRT در جدیدترین روشهای رادیوتراپی بالینی، بیش از نیمی از بیماران سرطانی با پرتودهی درمان میشوند و روزبهروز با پیدایش فنآوریهای مدرنتر این رقم رو به افزایش خواهد بود. به همین دلیل، از قرن بیستم تاکنون، در راستای توسعه دستگاههای پرتودرمانی بهینه، تلاشهای قابلملاحظهای انجام گرفته است .[5] این مقاله، پس از مروری بر آمار مبتلایان به سرطان در ایران، به گزارش بررسی رنج انرژیهای موردنیاز برای درمان متداولترین سرطانها پرداخته است. در ادامه، ایده ساخت و توسعه دستگاه شتابدهنده خطی پزشکی مناسب با نیاز کشور مطرح میشود و مدل مناسب برای ساخت، با در نظر گرفتن امکانات فنی، علمی و انسانی کشور و نیز آسیبشناسی مراکز موجود، پیشنهاد میگردد.
روش کار:
سالانه بیش از 70000 مورد جدید سرطان در کشور اتفاق میافتد و بیش از 30000 نفر در اثر سرطان جان خود را از دست میدهند .[6] از طرفی با افزایش امید به زندگی و افزایش درصد سالمندی در جمعیت
1 Conformal Radiation Therapy 2 3Dimensional Conformal Radiation Therapy 3 Intensity Modulated Radiation Therapy 4 Image guide Radiation Therapy
320
کشور، انتظار میرود موارد بروز سرطان در دو دهه آینده به دو برابر افزایش یابد. درصد وقوع سرطانهای مختلف برای دو گروه جنسی زنان و مردان بر طبق آخرین گزارش وزارت بهداشت مطابق با شکل 1 است. از آنجائیکه هر کدام از سرطانها در رنج انرژی خاصی قابل درمان هستند، لازم است شتابدهنده مناسب با نیاز بیماران سرطانی کشور شناسائی و ساخته شود.
