بخشی از مقاله
1مقدمه × کشت بافت گیاهی یا کشت این ویترو عبارت است از رشد و تکثیر سلول ها، بافت ها و اندام های گیاهی در محیط کشت (
مصنوعی) جامد و مایع معین، تحت شرایط استریل و کنترل شده است. فناوری کشت بافت های گیاهی بطور گسترده برای تکثیر گیاهان مورد استفاده قرار می گیرد و فناوری تجاری سازی عمدتااً بر پایه ریزازدیادی است که تکثیر سریع از یک بخش کوچکی از ساقه، جوانه انتهایی، به میزان محدود از جنین های سوماتیکی، کپه های سلولی کشت سوسپانسیونی و از طریق بیوراکتور هاست.[2]
×
پتانسیل کشت بافت گیاهی در افزایش تولیدات کشاورزی و اشتغال مناطق روستایی توسط سرمایه گذاران و سیاست گزاران در کشور های در حال توسعه بخوبی مشخص شده است. با وجوداین،در بیشتر کشورهای در حال توسعه، تامین مالی امکانات و هزینه واحد تولیدی گیاهان ریزازدیادی شده بالاست و اغلب به سرمایه ی بر می گردد که با مزیت های اقتصادی
1 هیات علمی گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر
2 کارشناس باغبانی جهاد کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان
بالقوه فناوری متناسب نیست. علیرغم هزینه های بالای تولید، دادو ستد گیاهان زینتی پر رونق است و گیاهان زینتی بطور کلی ارزش بالایی در واحد گیاهی دارند، هر چند که محدودیت بازار دارند× .[4]
در حال حاضر صدها آزمایشگاه ریز ازدیادی تجاری در سرتاسر دنیا در حال تکثیر شمار زیادی از کلون ها، واریته هـای مطلوب و پوشش گیاهی محلی هستند. صرف نظر از امتیاز سرعت تکثیر، این فناوری برای تولید گیاهان عاری از بیماری،اصلاح نباتات در دامنه وسیعی از محصولات کشاورزی، درختان جنگلی و میوه بکار گرفته می شود. بـا ایـن وجـود، در بیشـتر مـوارد، هزینه تولید هر واحد گیاهی تولید شده از طریق کشت بافت مانعی در جهت سازگاری این فناوری در تولید تجـاری بـا مقیـاس وسیع می شود.گزینه های کاهش هزینه باید هزینه تولیـد را بـدون مصـالحه کیفیـت میکروپروپـاگول وگیاهـان حاصـل انجـام دهند.در فناوری های با هزینه پایین، کاهش هزینه با بهبود کارایی و کاربرد بهتر منابع انجام می گیرد. فناوری کشت بافـت بـا هزینه پایین باعث برتری در کشاورزی، باغبانی ، جنگل داری و گلکاری در بسیاری از کشـور هـای در حـال توسـعه اسـت، کـه هزینه معقول و کیفیت بالای مواد گیاهی را به همراه دارد.>3@
ریز ازدیادی بعنوان فناوری مناسب در پروژه های توسعهای یونسکو در افریقا و کارائیب شناخته شده است با وجود این، هزینه تولید باید کاهش یابد. در کشورهای در حال توسعه، صنایع خصوصی گروه مهمی هستند که نیازمند فناوری کارآمد از از نظر هزینه هستند. برای مثال در هند از 90 واحد ریزازدیادی تجاری که تاسیس شدند،32 واحد بسته شدند.این کمپانی ها که در تولید تجاری فعالیت می کنند،عمدتاً توجیه اقتصادی ندارند چرا که هزینه تولید بالاست و آزمون های کنترل کیفیت وجود ندارند. با وجود این، فناوری کشت بافت با هزینه پایین با مزیت بالا در کشاورزی، گلکاری، جنگل داری و باغبانی در بیشتر کشورهای در حال توسعه باقی خواهد ماند× .[1]
.2 مواد و روش ها
در این تحقیق ابتدا دو فاز امکان کاهش هزینه که اولی مربوطه به کاهش هزینه های مربوط به ساختمان و تاسیسات و در فاز دوم کاهش هزینه های مربوط به مواد مصرفی همانند ظروف، محیط های کشت و غیره... بر اساس تجربیات بکار رفته در تمام کشورهای در حال توسعه آسیایی و افریقایی( با تکیه به موفقیت های حاصـل در هند) و مورد تایید سازمان غذا و خواربار جهانی ( ( FAO مورد بررسی قرار گرفت و امکان بـومی سـازی آن برای کشور ایران مورد ارزیابی قرار گرفت . در مرحله بعد هزینـه هـای جـایگزین ( پیشـنهادی و تاییـد شـده در کشورهای توسعه یافته) با گزینه های فعلی مورد مقایسه قرار گرفت تا میزان بهره وری در واحـد هـای تولیـدی کشت بافت در ایران مورد ارزیابی قرار گیرد و میزان موفقیت و سود آوری این صـنعت نوظهـور و بـا اهمیـت در ایران بهبود یابد. با توجه به مشخص بودن تمام هزینه های مرتبط بـا احـداث یـک واحـد تولیـدی کشـت بافـت گیاهی،این هزینه ها با هزینه های مربوط به روش های جایگزین پیشـنهادی مـورد مقایسـه قـرار مـی گیـرد تـا مشخص گردد که گزینه های پیشنهادی تا چه حدی در کاهش هزینه ها و در نهایت سود آوری این بنگـاه هـای تولیدی می توانند موثر باشند.در این بررسی منابع علمی معتبر بین المللـی مـورد تاییـد فـائو در کشـورهای در حال توسعه جنوب شرق آسیا و آفریقا با تجربیات فنی 5 ساله آزمایشگاه کشت بافت گیاهی،دانشـکده کشـاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر مورد مقایسـه قـرار گرفـت و مصـاحبه حضـوری بـا واحـدهای تولیـدی در جهـت
شناخت بیشترین هزینه ها، عملکرد فنی و مشکلات واحدهای تولید کشت بافـت گیـاهی و تولیدکننـدگان نهـال برای ارائه راهکاری مناسب در کنار هم مورد ارزیابی قرار گرفت.
.3 نتایج ×
نتایج این بررسی در چندین زیر بخش آورده می شود :
.1 .3 گزینه های کاهش هزینه مربوطه به ساختمان ، گلخانه و تاسیسات
در گزینه های کاهش هزینه مربوطه به ساختمان، گلخانه و تاسیسات، سه اسـتراتژی بـرای سـاختمان واحـدهای تولیدی کشت بافت با مقیاس متوسط و با میزان تولید 100 تا 500 هزار گیاه در سال (متراژ بنا برابر 220 متر مربع و در دو طبقـه مجزا و بصورت موردی برای شهرستان ابهر) هزینه های ساخت بنا، خرید بنا و اجاره بنا مورد مقایسه قرار گرفتنـد.پس از در نظـر گرفتن هر سه استراتژی، مقایسه ای بین این سه استراتژی انجام شد که خلاصه آن در جدول 1 آورده شده است.
با توجه به سرمایه مورد نیاز می توان این گونه نتیجه گیری نمود که در صورت وجود سرمایه کافی، احداث سـاختمان از خرید آن بهتر است و علاوه براین طراحی آن بهتر و هدفمند تری نسبت به خرید انجام می گیرد و بیش از 150 میلیـون تومـان صرفه جویی می شود. دارای دو عیب عمده است،هزینه اولیه بالا در احداث واحد تولیدی و زمان بر بودن احداث بنا و با توجه بـه ارزش افزوده ساختمان در ایران در صورتی که سرمایه اولیه موجود باشد، احداث بنا منطقی ترین روش است.
