بخشی از مقاله
مقدمه
مطالعه پوشش گیاهی با استفاده از روشهای مختلف فلوریستیک و یا فیزیونومیک صورت میگیرد .[29] در روش روش طبقه بندی فرم رویشی رانکایر برای توصیف پوشش گیاهی از ویژگیهایی همچون محل ظهور جوانههای رشد و چگونگی حفاظت از جوانهها در فصل نامساعد سال استفاده میشود. 29]و .[30 گونههای گیاهی با محیط زیست خود تعادل و سازش برقرار میکنند که نتیجه آن ایجاد اشکال خاص و هماهنگ با محیط گیاه است. لذا شکل زیستی هر گونه در یک اجتماع گیاهی متفاوت و اساس ایجاد ساختار اجتماعات گیاهی است .[30] معرفی اشکال زیستی گونهها در مطالعات فلوریستیک از اهمیت زیادی برخوردار است و به عنوان معلولی از شرایط اقلیمی و محیطی منطقه مورد بحث و مقایسه قرار میگیرد. کشور ایران در میان کشورهای جنوب غربی آسیا از نظر تنوع پوشش گیاهی موقعیتی ممتاز دارد. بر اساس نظر زهری (1397) کشور ایران در محدودههای چهار واحد اصلی جغرافیای گیاهی قرار دارد که عبارتاند از: ایران و تورانی، اروپا-سیبری، صحرا-عربستان و سودانی. ناحیه ایران و تورانی سه چهارم سطح ایران را در بر میگیرد .[34] در این تحقیق، پراکندگی گیاهان در 29 فلور مورد بررسی و فراوانی اشکال حیاتی و پراکندگی و کوروتیپ گونهها مورد مطالعه قرارگرفت. این تحقیق از نظر گردآوری و ارائه اطلاعاتی در خصوص گیاهان ایران اهمیت داشته و پاسخ به سوالاتی در خصوص فراوانی انواع اشکال زیستی رانکایر و کوروتیپ گونهها را میسر میسازد.
مواد و روشها
منابع فلوریستیک مختلف 29) منطقه) با پراکندگی در سراسر ایران و انتشار بین 1381 تا 1391 (جدول (1 گردآوری، مطالعه و اطلاعات فرم رویشی و کوروتیپ هر یک از گونهها همراه با شکل زیستی آنها در یک جدول خام ثبت گردید. اسامی علمی با استفاده از نرم افزار [33] CheckName بررسی و تصحیح شد و آتوریتی گونهها به اسامی علمی افزوده شد 32]و .[33 با تکمیل ستونهای کوروتیپ و اشکال حیاتی، تحلیل دادهها و رسم نمودارهای درصد فراوانی اشکال زیستی و کوروتیپ آنها با استفاده از نرم افزار اکسل صورت گرفت. اسامی 29 منطقه مورد بررسی، مختصات و سال انتشار آنها عبارتاند از: :1 مطالعه فلور مراتع منطقه قیصری کوهرنگ در استان چهارمحال و بختیاری؛ 1390؛ :2 .[15] (N 32.163, E 50.336) مطالعه فلوریستیک و جغرافیای گیاهی منطقه نیمه آلپی کرسنک شهرکرد؛ 1385؛ :3 .[3] ( N 32.531, E 50.471) معرفی فلور، اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی گونههای گیاهی منطقه جنگلی و حفاظت شده فندقلو، استان اردبیل؛ 1385؛ :4 .[19] (N 38.283, E 48.667) بررسی فلوریستیک، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان اراضی ماندابی دامنههای شمالی و شرقی سبلان؛ 1388؛ :5 .[14] (N 37.917, E 47.383) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان جزیره هرمز؛ 1387؛ :6 .[12] (N 27.056, E 56.451) بررسی فلوریستیک منطقه حفاظت شده ارژن-پریشان در استان فارس؛ 1387؛ :7 .[10] (N 29.510, E 51.770) مطالعه گیاهان آبزی ونیمه آبزی تالاب بین المللی پریشان در استان فارس؛ 1388؛ :8 .[11] (N 29.510, E 51.770) معرفی فلور منطقه الموت استان قزوین؛ 1387؛ ( N 36.280, E :9 .[6] (50.048 بررسی فلوریستیکی گیاهان خانواده Lamiaceae در استان قزوین؛ 1387؛ :10 .[7] (N 36.049, E 49.875) مطالعه ومعرفی فلور منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ در استان ایلام؛ 1391؛ :11 .[9] (N 33.433, E 46.300) بررسی فلورچادگان در استان اصفهان؛ 1390؛ :12 .[28] (N 32.805, E 50.657) بررسی فلور، اشکال رویشی و انتشار گیاهان منطقه مرتعی یحیی آباد، نطنز؛
2
1391؛ :13 .[16] (N 33.283, E 51.650) تنوع گیاهی در پناهگاه حیات وحش موته؛ 1387؛ :14 .[18] (N 33.626, E 50.7189) فلور منطقه شکار ممنوع حنا؛ 1389؛ :15 .[8] (N 31.050, E 51.666) مطالعه فلور و پوشش گیاهی شهرستان فردوس؛ 1387؛ ( N
Contributions and to the flora vegetation of Binalood mountain range, NE Iran: Floristic :16 .[2] (34. 119, E 58.577
and chorological studies in Fereizi region.؛ 1388؛ :17 .[31] (N 36.417, E 58.850) تنوع زیستی گونههای گیاهی
اطراف منطقه حفاظت شده دریاچه بزنگان؛ 1385؛ :18 .[20] (N 36.310, E 60.480) مطالعه فلور بند گلستان و تعیین اشکال زیستی و پراکنش گیاهان منطقه؛ 1383؛ :19 .[23] (N 36.267, E 59.417) فلور اعلا و رود زرد؛ 1390؛ :20 .[5] (N 31.117, E 49.667) بررسی فلوریستیک وجغرافیای گیاهی حوضه آبخیز تنگ بن بهبهان؛ 1389؛ :21 .[4] (N 30.659, E 50.224) بررسی فلور منطقه سارال استان کردستان؛ 1389؛ :22 .[13] (N 35.400, E 46.766) معرفی فلور بخش مرکزی منطقه حفاظت شده سفید کوه؛ 1381؛ :23 .[17] (N 33.816, E 47.717) معرفی فلور، اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان شرق آشتیان؛ 1389؛ ( N 34.564, E :24 .[27] (50.339 بررسی فلوریستیک پارک ملی کیاسر؛ 1388؛ :25 .[21] (N 36.127, E 53.472) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی دو منطقه حفاظت شده جنگلی سمسکنده ودشت ناز، ساری، مازندران؛ 1390؛ :26 .[22] (N 36.533, E 53.117) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در جنگلهای شرق دودانگه ساری استان مازندران؛ 1388؛ ( N 36.131, E :27 .[1] (53.334 معرفی فلور، اشکال زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان مراتع دامغان؛ 1388؛ :28 .[24] (N 36.500, E 53.500) تنوع گونههای گیاهی ناحیه کوهستانی اوین-درکه؛ 1384؛ :29 .[25] (N 35.801, E 51.382) معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه ندوشن، یزد؛ 1388؛ .[26] (N 32.026, E 53.508)
نتایج و بحث
مجموع سطح پوشش گیاهی مناطق مورد بررسی، 1096205 هکتار است. تعداد کل گونهها 3006 و تعداد گونههای اندمیک نامبرده شده، 57 گونه است. بیشترگونه ها متعلق به کوروتیپ ایران و تورانی 1880) گونه) و تعداد گونههای متعلق به صحرا سندی، 109 گونه است. گیاهان متعلق به ناحیه مدیترانه ای و ایران-تورانی، شامل 359 گونه و گیاهان متعلق به یوروسیبری و ایران-تورانی، 537 گونه بود. کمترین تعداد گونه مربوط به گیاهان مشترک بین نواحی مدیترانه ای و صحرا-سندی 24) گونه) بود. در مجموع گیاهان متعلق به ناحیه ایران-تورانی و یا ترکیبی از ناحیه ایران-تورانی با نواحی دیگر، بیشترین تعداد گونه را داشتند (شکل .(1 از نظر اشکال زیستی، گیاهان همی کریپتوفیت 1409) گونه، (%38 و تروفیت 1039) گونه، (%28 بیشترین گیاهان یافت شده در مناطق مورد مطالعه بودند و گیاهان کریپتوفیت با 576 گونه (%15)، کامفیت با 450 گونه (%12) و فانروفیت ها با 247 گونه (%7) در رتبههای بعدی قرار داشتند. تعدادی از گونهها 20) گونه) دارای چند شکل زیستی (تروفیت یا همی کریپتوفیت) بودند. گونههای انگلی تعداد اندکی داشته 8) گونه) و در فلور مناطق مورد بررسی سهم ناچیزی داشتند. فهرست اسامی علمی 3006 گونه گزارش شده، پس از تصحیح نامها و تطبیق و تصحیح آتوریتی، همراه با شکل زیستی و کوروتیپ، با فرمت پایگاه دادههای فلوریستیک [32] iHerbs ذخیره شده و بصورت ضمیمه این مقاله و یا مکاتبه با مؤلف برای استفادههای دیگر، بصورت یک فایل بانک اطلاعاتی اکسس قابل دریافت میباشد.
3
شکل:1 راست، نمودار تعداد و درصد هر یک از طبقات فرم زیستی؛ چپ، نمودار تعداد درصد هر یک از طبقات کوروتیپ ها
منابع
آتشگاهی، ز.، اجتهادی، ه. و زارع، ح.، معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در جنگلهای شرق دو دانگه ساری استان مازندران، مجله زیست شناسی ایران، 22، 1388، صفحات .203-193
بخشی خانیکی، غ.، مطالعه فلور و پوشش گیاهی شهرستان فردوس، مجله پژوهش و سازندگی، ویژه نامه منابع طبیعی، 1387، صفحات .195-183
پای رنج، ج.، ابراهیمی، ع.، ترنیان، ف. وحسن زاده، م.، مطالعه فلوریستیک وجغرافیای گیاهی منطقه نیمه آلپی کرسنک شهرکرد، مجله تاکسونومی و بیوسیستماتیک، 7، 1390، صفحات .1-10
پور رضایی، ج.، ترنیان، ف.، پای رنج، ج. و دیفرخش، م.، بررسی فلوریستیک وجغرافیای گیاهی حوضه آبخیز تنگ بن بهبهان، مجله جنگل ایران، 1، 1389، صفحات .49-37
