بخشی از مقاله
مقدمه
پسته مهمترین محصول ارز آور کشاورزی ایران است که نزدیک به 10 درصد از درآمدهای صادرات غیر نفتی ایران را تشکیل میدهد. استان کرمان یکی از مناطق پسته خیز کشوربوده و نزدیک به 70 درصد ازسطح زیر کشت پسته کشور را به خود اختصاص میدهد. (صداقتی و همکاران،1389،شاکراردکانی،(1389 با گذر زمان و افزایش حجم تولید،نیاز به فرآوری حجم زیاد آن در مدت زمان محدود برداشت ضرورت یافته است. در این راستا ابتدا ماشین آلات پوست گیری توسعه یافتندص بتدریج و بر حسب نیاز، ماشین آلات دیگری برای افزایش سرعت فرآوری، خشک کردن و جداسازی پسته ابداع و ساخته شدند و خطوط فرآوری پیشرفتهای قابلتوجهی نمودند و بصورت خطوط امروزی در آمدند؟ (مهرنژاد و جوانشاه،(1389
مدیران صنایع بدون آگاهی از مشخصههای فاضلاب،روشهای تصفیه مناسب،هزینه تصفیه واحد جرم آلودگی وفواید حاصل از استفاده مجدد،موفق به تصمیم گیری و تخصیص بودجه نخواهندبود. (Metcalf and Eddy,2003) انتخاب سیستم یا ترکیب مناسبی از سیستمهای تصفیه فاضلاب،بستگی به موارد زیر دارد.- 1مشخصههای فاضلاب:با در نظر گرفتن شکلهای مختلف آلودگی ،قابلیت تصفیه بیولوژیکی یا حضور ترکیبات سمی. -2کیفیت مورد نیاز تصفیه: توجه به استانداردهای موجود -3هزینههای احداث، راهبری و وجود زمین.
(Eckenfolder,2000)
یکی از عوامل آلوده کننده محیط زیست، فاضلابهای فرآوری محصولات کشاورزی است. فاضلاب فرآوری پسته محتوی مواد آلی باآلایندگی بالا می باشند. پوست سبز خارجی پسته،حدود 40 درصدوزن میوه را تشکیل می دهدودرآن ترکیبات فنولیک وجود دارد. (رجائی و همکاران،(1390 فاضلاب حاصل ازفرآوری پسته حاوی مقادیر قابل توجهی ترکیبات فنولیک می باشد که مقدار آن در مقایسه بامنابع دیگر قابل توجه می باشد. (Goli,2005) ترکیبات فنلی به دلیل تجزیه پذیری بیولوژیکی کم،سمیت بالا و صدمات اکولوژیکی طولانی مدت و خاصیت تجمعی برای موجودات زنده،براساس طبقه بندی آزانس حفاظت محیط زیست آمریکا((E.P.A جزء آلاینده های اول و بازدارنده میکروارگانیسم ها درسیستم های تصفیه بیولوژیکی محسوب می شود. لذاتصفیه این نوع از فاضلابها درجهت کنترل محیط زیست و منابع آبی ضروریست. Bayar (Agency U S E P,1998)وهمکاران در سال2014 در ترکیه به بررسی فرآیند الکترواکسیداسیون با آند گرافیتی و بررسی فرآیند الکتروکواگولاسیون با صفحه های الکترودی آلومینیومی در تصفیه فاضلاب فرآوری پسته پرداختند. (,(Bayar etal,2014 Bayar etal,2014 همچنین Bayar و همکاران در سال 2015 در ترکیه به بررسی تاثیر PH بر پیش تصفیه فاضلاب فرآوری پسته توسط فرآیند الکتروکواگوالاسیون پرداختند.((Bayar etal,2015 تا کنون در این زمینه تحقیقی در ایران صورت نگرفته است.
روش بررسی
تحقیق توصیفی-مقطعی است که از اواسط شهریورماه لغایت اوایل آبانماه (فصل برداشت پسته) در هریک از سالهای93-92-91 در شهرکرمان انجام شد. ابتدابا بازدیدهای میدانی موقعیت جغرافیایی کلیه ترمینال های ضبط پسته واقع درشهر کرمان به تعداد 20 واحد بطور سرشماری با استفاده از دستگاه GPS76CSX مدلGARMIN مشخص شد.سپس با انجام مصاحبههای حضوری از صاحبان هر 20 ترمینال ضبط پسته مطابق چک لیست اطلاعات و مشخصات ترمینالها ثبت گردید. پرسشنامه حاوی34 سوال که در دوبخش مشخصات عمومی25 سوال و بخش مشخصات اختصاصی شامل دوقسمت الف:نحوه مدیریت فاضلاب 2 سوال ب: اقدامات زیست محیطی 7سوال تنظیم شد.
سپس از بین ترمینالهای مذکور دبی و کیفیت فاضلاب حاصل از ترمینالهای ضبط پسته 8 ترمینال واقع در اطراف خطوط انتقال فاضلاب شهر کرمان تعیین شد. دبی فاضلاب ترمینالهای ضبط پسته انتخابی بوسیله سنجش حجمی و با استفاده ازمعادله (1) انجام شد .بدین ترتیب که در هرچهار ساعت،زمان پر شدن یک ظرف 20 لیتری از فاضلاب قرائت گردید. Q=V/t
در معادله(=Q :(1دبی فاضلاب(=V (m3/sحجم فاضلاب(=T (m3زمان((s
نمونه برداری بصورت مرکب با مجموع دفعات 72 نمونه در هرسال در دوره فرآوری پسته از خروجی آشغالگیر فیلتری انجام شد. در هریک از نمونه ها میزانBOD5، COD، TSS، pH، Total phenolic تعیین گردید.روش های نمونه برداری و آزمایشات متغیرهای فیزیکوشیمیایی )PHالکترودمتر مدل(HANNA211 وجامدات معلق(وزن سنجی،آون مدل UNB500، ترازو (ShimadzuوBOD (مانومتریک) )CODرفلکس بسته، اسپکتروفتومتر،مدل (UV 1800 Shimadzu منطبق بر دستورالعمل کتاب آزمایشات آب و فاضلاب چاپ بیستم صورت گرفت (APHA,2005) غلظت مواد فنولیک بر طبق روش فولین - سیکالتیو تعیین شد .(Waterhouse,2002)حجمی از نمونه درون لوله آزمایش درب دار ریخته شد. و پس از افزودن 2/5 میلی لیتر معرف فولین سیوکالتو ( رقیق شده با آب به نسبت ( 1:10در بن ماری با دمای 22 درجه سانتی گراد به مدت 5 دقیقه قرار داده شد.سپس0/8 میلی لیتر کربنات سدیم %7/5 ترکیب شده افزوده و برای 30 دقیقه در دمای اتاق باقی ماندند.جذب نمونه ها با دستگاه اسپکتروفتومتر در765 NMدر مقابل شاهد اندازه گیری شد.لازم به ذکر است که شاهد نیز مانند نمونه تهیه شد با این تفاوت که به جای نمونه، آب مقطر درون لوله آزمایش ریخته شد. این روش بر روی هریک از محلول های استاندارد گالیک اسید انجام شد.و منحنی کالیبراسیون غلظت در برابر جذب رسم شد. میزان فاضلاب فرآوری پسته بازاء هر تن پسته در شبانه روز از طریق محاسبه تعیین گردید.داده ها با استفاده از آمار توصیفی تجزیه و تحلیل شد.
یافتهها
بررسی اطلاعات بدست آمده براساس چک لیست نشان داد که عمدتا ترمینالهای ضبط پسته تحت مالکیت خصوصی،مدت زمان فعالیت واحدها 7-25 سال می باشد.تعداد پرسنل 10-45 نفر می باشد.منبع اصلی تامین آب فرآیندی چاه آب و بهداشتی آب شرب شهری می باشد.وضعیت تخلیه فاضلاب ترمینالهای ضبط پسته شهر کرمان درشکل-1 نشان داده شده است.
چاه جذبی زمینهای کشاورزی تصفیه ناقص
شکل:1وضعیت تخلیه فاضلاب ترمینالهای ضبط پسته شهر کرمان
ترمینالهای ضبط پسته مورد بررسی شهر کرمان % 85 فاضلاب خود را به چاه های جذبی، %10 به زمینهای کشاورزی تخلیه و %5 به صورت ناقص تصفیه فاضلاب انجام می دادند. فاصله 8 ترمینال ضبط پسته انتخابی از خطوط فاضلاب شهری به طور میانگین 10 متر می باشد.در شکل-2موقعیت جغرافیایی ترمینالهای ضبط پسته شهر کرمان نشان داده شده است.
شکل:2 موقعیت جغرافیایی ترمینالهای ضبط پسته شهر کرمان
نتایج حاصل ازتعیین COD،BOD5،Total phenolic،TSS دبی، PH فاضلاب خام ترمینالهای ضبط پسته انتخابی در دوره بهره برداری در طی سالهای 91-92-93 بصورت میانگین درنمودارهای 3 و 4 آمده است.
